Πνευματικές και θρησκευτικές εκδοχές της κατάρας. Είτε μιλάμε για κοινωνικά οργανωμένη τιμωρία είτε για περιστατικά αυτοδικίας, η δικαιολογημένη εκδίκηση είναι τόσο παλιά όσο και ο ανθρώπινος πολιτισμός.

Τι γίνεται όμως όταν ο στόχος του μένους σου παραμένει στο απυρόβλητο της δικαιοσύνης και δεν τον αγγίζουν οι νόμοι των ανθρώπων;

Απευθύνεσαι στο υπερφυσικό, σε θεούς και δαίμονες δηλαδή, και ξενοιάζεις!

Διαφορετικοί πολιτισμοί ανέπτυξαν λοιπόν πνευματικές και θρησκευτικές εκδοχές της κατάρας για να σπείρουν όλεθρο σε όσους τους είχαν βλάψει…

Οι ρωμαϊκές πλάκες της κατάρας

Στη ρωμαιοκρατούμενη Βρετανία ήταν πολύ εύκολο να καταραστείς κάποιον, καθώς το μόνο που χρειαζόσουν ήταν λίγος μόλυβδος (ή αν δεν είχες, το ξύλο και η πέτρα έκαναν μια χαρά τη δουλειά) και κάτι να γράψεις πάνω του. Οι προσωπικές πλάκες εκδίκησης σκαρώνονταν έτσι πανεύκολα και στρέφονταν κατά δικαίων και αδίκων.

Αφού έγραφες προς ποιον στρεφόταν η μανία σου, ανέλυες κατόπιν διεξοδικά τι θα ήθελες να πάθει ο δράστης. Για κάποιον που είχε κλέψει, για παράδειγμα, ένα δαχτυλίδι, η επιγραφή τον καταριόταν να χάσει όλο του το αίμα, την ίδια στιγμή που ήθελε τα μάτια του, τα μέλη αλλά και τα σπλάχνα του να φαγωθούν!

Όταν ολοκληρωνόταν η γραφή της κατάρας, έπρεπε τώρα να τη θάψεις σε μέρος που θα την έβρισκε η θεότητα της αρεσκείας σου, συνήθως σε κάποια κρήνη ή ιερό αφιερωμένο στο κέλτικο ή ρωμαϊκό πάνθεο. Μέσα στο ιερό των ρωμαϊκών λουτρών στο Μπαθ της Αγγλίας έχουν ανασυρθεί 130 πινακίδες γεμάτες από κατάρες…

Οι αιγυπτιακές κατάρες

Οι κατάρες που συνοδεύουν τις αιγυπτιακές μούμιες είναι γνωστές σε όλους, αν και αυτές φαίνεται να ανήκουν στη σφαίρα της φαντασίας. Ένας λαός ωστόσο που χρησιμοποιούσε ευρύτατα την κατάρα στην καθημερινότητά του, όλο και κάτι θα γνώριζε για την επίκληση του υπερφυσικού κακού!

Οι κατάρες είχαν βέβαια εδώ άλλη χρήση: οι Αιγύπτιοι πίστευαν ότι το σώμα του νεκρού ήταν ιδιαίτερα σημαντικό για το πνεύμα του και αν το άφηνες να αποσυντεθεί, τότε το πνεύμα κινδύνευε να πεθάνει. Κι έτσι οι κατάρες που συνόδευαν τη σύληση των τάφων και τις μούμιες ήταν κυρίως μέσο προστασίας για την αιώνια ζωή του πνεύματος.

Οι αιγυπτιακές κατάρες γράφονταν συνήθως στους προθαλάμους των ταφικών μνημείων, ώστε να αποτρέψουν τους τυμβωρύχους από τη διατάραξη της αιώνιας μακαριότητας του νεκρού. Τι θα συνέβαινε λοιπόν στον τυμβωρύχο;

Τα πάντα, από το να σταματήσει ακαριαία η καρδιά του και να περάσει το βιος του στον χειρότερο εχθρό του μέχρι και να εξαφανιστεί μαγικά από προσώπου γης. Γι’ αυτό και η διαβόητη επιγραφή στον τάφο του Τουταγχαμών κατατρόμαξε τους αρχαιολόγους: «Ο Θάνατος θα έρθει με τα γοργά φτερά του σε αυτόν που θα ενοχλήσει την ειρήνη του βασιλιά».

Αν η σωρεία των τραγικών περιστατικών στις ζωές των αρχαιολόγων που άνοιξαν τον τάφο του φαραώ ήταν αποτέλεσμα της κατάρας ή απλή σύμπτωση, ας αποφασίσει ο καθείς κατά συνείδηση. Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι τους είχαν μια φορά προειδοποιήσει…

Τα καθολικά αναθέματα

Τα περιβόητα καθολικά αναθέματα δεν ήταν τίποτα άλλο από απλοί αφορισμοί, αν και κανείς στα χρόνια της δόξας του δεν θα ήθελε να υποστεί αφορισμό. Πέρα από τον όλεθρο στη ζωή του πιστού (ή του μη πιστού, αφού εκεί στρέφονταν συνήθως οι καθολικοί αφορισμοί, στους πιστούς άλλων χριστιανικών δογμάτων), ο αφορισμός συνοδευόταν με βαρύτατες κατάρες, με υπογραφές ανώτατων κληρικών ή ακόμα και του ίδιου του Ποντίφικα.

Σε παπική βούλα, για παράδειγμα, που καταδίκαζε όσους θα έκαναν τις καλόγριες να παραστρατήσουν από τον δρόμο του θεού, η κατάρα θα συνόδευε τον εκμαυλιστή σε σπίτι και δουλειά, στην πόλη και την ύπαιθρο, στον ύπνο και τον ξύπνιο, στο φαΐ και το ποτό, όρθιο ή καθιστό. Και βέβαια «καταραμένη να είναι η σάρκα του, τα κόκαλά του και από το πέλμα των ποδιών του μέχρι και την κορυφή του κεφαλιού του να μην έχει πουθενά υγεία»…

Οι μυστηριώδεις μεσαιωνικές επιγραφές στις εκκλησίες

Το τελευταίο μέρος που θα περίμενε κανείς να βρει μια κατάρα είναι μέσα σε ναούς, αν και στον Μεσαίωνα αυτό δεν ήταν καν πρόβλημα.

Πολλές μυστηριώδεις αναπαραστάσεις και κωδικοποιημένες επιγραφές έχουν εντοπιστεί σε καθεδρικούς ναούς ευρωπαϊκών πόλεων από τα μεσαιωνικά χρόνια που πέρα από επικλήσεις και προσευχές στη Θεία Χάρη, περιλάμβαναν και σκοτεινές κατάρες!

Ο Καθεδρικός του Νόργουιτς της Αγγλίας είναι γεμάτος από επιγραφές γραμμένες ανάποδα ή με άλλη κρυπτογράφηση, που όταν τελικά τις διάβασαν οι ερευνητές βρήκαν κατάρες και πάλι κατάρες.

Στον Μεσαίωνα ήταν δημοφιλής η τακτική να αντιστρέφεις τη γραφή για να εννοείς τα ακριβώς αντίθετα από αυτά που λες. Κι έτσι ονόματα οικογενειών γραμμένα ανάποδα σήμαινε απλά-απλά να τις βρει το κακό. Όταν μάλιστα δίπλα από το όνομα φιγούραρε και κάποιο σύμβολο, το φεγγάρι συνήθως, τότε η κατάρα ήταν ακόμα πιο βαριά. Γιατί όμως τις έγραφαν στους ναούς του Θεού; Μα για να είναι ευκολότερο να πιάσει μέσα ακριβώς στο σπίτι του Θεού!

Την ίδια στιγμή, μεσαιωνικές κατάρες κυκλοφορούσαν αβέρτα και για τους κλέφτες βιβλίων. Στα χρόνια πριν από την ανακάλυψη της τυπογραφίας, τα βιβλία ήταν σπάνια και πολύτιμα και κανείς δεν ήθελε να τα χάσει, γι’ αυτό και τα προστάτευε με κατάρες.

Η κατάρα γραφόταν εδώ από τον λόγιο συντάκτη του πονήματος (ή τον αντιγραφέα) και χαρασσόταν στον κολοφώνα του βιβλίου (στην πρώτη ή την τελευταία εσωτερική σελίδα δηλαδή με τα στοιχεία του βιβλίου).

Ελευθερία μεγάλη υπήρχε για ποιον Θεό θα επικαλούνταν ο γραφέας να εφαρμόσει την κατάρα αλλά και τι θα περιλάμβανε αυτή, με την αχαλίνωτη φαντασία των συγγραφέων να γεννά πρωτόγνωρες κατάρες: από τις αιώνιες φλόγες της Κολάσεως που θα τύλιγαν το σώμα του κλέφτη μέχρι και αρρώστια και πόνο στον ίδιο και όλο του το σόι…

Ιαπωνικές κατάρες

Το όνομα της γνωστότερης και παραδοσιακότερης ιαπωνικής κατάρας μεταφράζεται κάπως σαν «Επίσκεψη στον Ναό κατά την Ώρα του Οξ». Η «Ώρα του Οξ» είναι η περίοδος μεταξύ 1:00-3:00 π.μ., οι πρώτες πρωινές ώρες δηλαδή. Για να εκτελεστεί η κατάρα, έπρεπε ο άνθρωπος να φτιάξει ένα αχυρένιο ομοίωμα του θύματος που να περιέχει ωστόσο κάτι δικό του (όπως τρίχες ή αίμα).

Όταν είχε στα χέρια του τα απαραίτητα, έπρεπε να τρυπώσει σε ναό και να προσαρμόσει το ομοίωμα στο ιερό δέντρο που βρίσκεται στο εσωτερικό του, που είναι το σπίτι των πνευμάτων.

Μόλις καρφωνόταν το ομοίωμα στο δέντρο, η κατάρα ήταν πια έτοιμη να λειτουργήσει.

Όφειλες πάντως υποχρεωτικά να κάνεις τη δουλειά κατά την Ώρα του Οξ, την περίοδο δηλαδή που κυκλοφορούν ελεύθερα τα κακά πνεύματα, και σε κάθε περίπτωση με τη δέουσα μυστικότητα, αφού αν γινόσουν αντιληπτός, τότε η κατάρα θα έπεφτε πάνω σου…