Σχεδόν 1 δισεκατομμύριο άνθρωποι ζουν σήμερα σε απόσταση 10 χιλιομέτρων από μια ακτογραμμή, ενώ ο ίδιος αριθμός ζει σε περιοχές σε υψόμετρο μόλις 10 μέτρα.
Όμως, οι παράκτιες πλημμύρες από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας και οι επιπτώσεις των τυφώνων και των τροπικών καταιγίδων, γίνονται όλο και πιο συχνές, θέτοντας σε κίνδυνο αυτές τις παράκτιες περιοχές και τους ανθρώπους τους.
Σύμφωνα με τον καθηγητή Φυσική Γεωγραφίας στο Πανεπιστήμιο Witwatersrand, στη Νότια Αφρική, Τζάσπερ Νάιτ εάν αυξηθεί η στάθμη της θάλασσας κατά δύο μέτρα έως το 2100, αυτό μπορεί να οδηγήσει στην αναγκαστική μετανάστευση μεταξύ 72 και 187 εκατομμυρίων ανθρώπων.
«Ωστόσο, οι ακτές ποικίλλουν σημαντικά ως προς τις φυσικές τους ιδιότητες και βρίσκονται σε όλα τα γεωγραφικά πλάτη, τα περιβάλλοντα και με μια σειρά διαφορετικών οικοσυστημάτων και τύπων ανθρώπινης δραστηριότητας. Αυτό σημαίνει ότι οι αντιδράσεις της ακτογραμμής στη κλιματική αλλαγή θα διαφέρουν από το ένα μέρος στο άλλο» λέει ο Τζάσπερ Νάιτ σε άρθρο του στο The Conversation.
Όπως εξηγεί, αρκετές μελέτες έχουν προσδιορίσει τις αμμώδεις ακτές ως ιδιαίτερα ευάλωτες στην κλιματική αλλαγή, επειδή αποτελούνται από χαλαρούς κόκκους άμμου που διαβρώνονται εύκολα από τα κύματα. Έρευνα του 2018 έδειξε ότι το 24% των αμμωδών ακτών παγκοσμίως αντιμετώπιζε ήδη συνεχή διάβρωση λόγω της κλιματικής αλλαγής, και αυτό προβλεπόταν να χειροτερέψει ακόμη περισσότερο στο μέλλον.
«Αυτό προκαλεί ανησυχία διότι οι αμμώδεις ακτές είναι ιδιαίτερα σημαντικές για τη βιοποικιλότητα, την αποθήκευση άνθρακα, τη γεωργία και τον τουρισμό» προειδοποιεί.
Δεν ανταποκρίνονται όλες οι αμμώδεις ακτές με τον ίδιο τρόπο στο κλίμα, εν μέρει επειδή αποτελούνται από διαφορετικές μορφές εδάφους. Η έρευνα δείχνει ότι αυτές οι εδαφικές μορφές ανταποκρίνονται με διαφορετικούς τρόπους στα κύματα, τις παλίρροιες, την αλλαγή της στάθμης της θάλασσας και την παροχή ιζημάτων.
Οι ποικίλες συμπεριφορές τους σημαίνουν ότι απαιτείται μια σειρά από διαχειριστικές αντιδράσεις για τον περιορισμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής σε αυτές τις γεωμορφές, και αυτή είναι η πρόκληση που αντιμετωπίζουν όλες οι ακτές παγκοσμίως στον 21ο αιώνα.
«Σε μια πρόσφατη μελέτη των ακτών της Νότιας Αφρικής εξέτασα τις ιδιότητες που συμβάλλουν στη φυσική και βιολογική τους ανθεκτικότητα. Οι παράκτιες μορφολογίες του εδάφους -όπως οι εκβολές ποταμών, τα όρια των νησιών, οι παραλίες και οι αμμόλοφοι) μπορούν να περιορίσουν τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και να παρέχουν υπηρεσίες οικοσυστήματος και περιβάλλοντος. Το να δούμε τα παράκτια εδάφη ως «πράσινη υποδομής είναι ένας τρόπος συνεργασίας με τη φύση για τη διαχείριση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής».
Αυτή είναι η πόλη «φάντασμα» της Μαλαισίας που κόστιζε 100 δισ. και τώρα δεν πατάει ψυχή
Ακατάλληλοι τρόποι προστασίας των ακτών
Ο Τζάσπερ Νάιτ προειδοποιεί ωστόσο, ότι πολλές προσεγγίσεις για την αντιμετώπιση του φαινομένου όχι μόνο είναι πανάκριβες, αλλά είναι και εντελώς ακατάλληλες, επιδεινώνοντας τη κατάσταση.
Ένα κλασικό παράδειγμα είναι τα τσιμεντένια κρηπιδώματα ή οι τείχη που φτιάχνονται σχεδιασμένα να κρατάνε τη θάλασσα έξω. Αυτές οι κατασκευές συχνά εστιάζουν στο να διασπείρουν την εισερχόμενη κυματική ενέργεια, οδηγώντας σε αυξημένη διάβρωση της παραλίας, ενώ απαιτούνται στη συνέχεια πιο μεγάλες κατασκευές καθώς συνεχίζεται η διάβρωση γρηγορότερα.
«Πολλές τέτοιες κατασκευές μηχανικής που έχουν σχεδιαστεί για την προστασία των ακτών είναι ακριβές, απαιτούν συνεχή συντήρηση και μπορεί να έχουν παρόμοιες ανεπιθύμητες συνέπειες. Έτσι, αυτές οι δομές συχνά κάνουν τα παράκτια προβλήματα χειρότερα, όχι καλύτερα» επισημαίνει ο ειδικός από τη Νότια Αφρική.
Αντίθετα, χρειάζονται διαφορετικές προσεγγίσεις, προτείνει ο Νάιτ προκρίνοντας ως πιο αποτελεσματική και φθηνή επιλογή την «συνεργασία» με τις στις φυσικές διεργασίες και τη μορφολογία του εδάφους που υπάρχει ήδη κατά μήκος των αμμωδών ακτών. Εδώ οι φυσικές παραλίες ή οι αμμόλοφοι μπορούν να προστατεύσουν τη γη από την παράκτια διάβρωση και να διατηρηθούν με φυσικές οικολογικές και ιζηματογενείς διεργασίες.
«Στη μελέτη μου, έδειξα πώς οι φυσικές μορφολογίες του εδάφους διαφορετικών παράκτιων περιβαλλόντων μπορούν να χρησιμεύσουν ως πράσινη υποδομή: φυσικά χαρακτηριστικά που επιτελούν την ίδια λειτουργία με τις βαριές μηχανικές δομές στην προστασία των ακτών. Οι φυσικές παραλίες ή οι αμμόλοφοι μπορούν να σταθεροποιήσουν την επιφάνεια της γης και να μειώσουν τους ρυθμούς διάβρωσης, να παρέχουν υπηρεσίες οικοσυστήματος και να διατηρήσουν τη βιοποικιλότητα, να αποθηκεύουν οργανικό άνθρακα, να τροποποιήσουν το μικροκλίμα και να μειώσουν τις επιπτώσεις των παράκτιων κινδύνων στις τοπικές κοινωνίες».
Βέβαια, όπως αναφέρει αυτή η προσέγγιση δεν έχει χρησιμοποιηθεί συνήθως κατά μήκος των αφρικανικών ακτών, παρά τα περιβαλλοντικά της οφέλη. «Η χρήση παράκτιων γεωμορφών ως πράσινης υποδομής μπορεί να οικοδομήσει την ανθεκτικότητα των ακτών στην κλιματική αλλαγή. Αυτή είναι μια κατάσταση «win-win» τόσο για τις παράκτιες γεωμορφές όσο και για τους πληθυσμούς».
