Πριν από μερικές ημέρες, μνημεία στο κέντρο της Αθήνας, συμπεριλαμβανομένου και του ιστορικού κτιρίου του Πολυτεχνείου, βρέθηκαν στο στόχαστρο βανδάλων. Η ίδια εικόνα και στο Γυαλί Τζαμισί όπου κάποιοι έγραψαν συνθήματα στους τείχους του μνημείου. Το ανάθεμα για την επίθεση αυτή έπεσε πάνω σε μια μειοψηφία αγνώστων, οι οποίοι πιθανότατα θα χαμογελούν με τα κατορθώματά τους αλλά και με τις αντιδράσεις που προκάλεσαν. 

Τι συμβαίνει όμως όταν ο βανδαλισμός έχει τη βούλα του κράτους και την ανοχή των πολιτών;

Πώς αλλιώς ονομάζεται αν όχι βανδαλισμός, η εικόνα του θρυμματισμένου Αγάλματος της Ελευθερίας που κείτεται στο Ακρωτήρι, δίπλα στους Τάφους των Βενιζέλων;

Αυτά τα τεράστια κομμάτια, διάσπαρτα σαν «σκουπίδια» στον Προφήτη Ηλία, είναι ότι έχει απομείνει από το Άγαλμα της Ελευθερίας της Κρήτης που δημιουργήθηκε ως σύμβολο των αγώνων που έδωσαν οι Κρήτες για την ελευθερία τους.

Το Αγαλμα της Ελευθερίας, αποδόθηκε με τη μορφή της Θεάς Αθηνάς και ήταν ύψους 17 μ., τοποθετημένο σε κλιμακωτό βάθρο, κατασκευασμένο από κόκκινη μαρμαρόπετρα της Μάνης.

Στην κορυφή του κατέληγε σε σχήμα οβίδας που σκάζει κι η ελευθερία έβγαινε μέσα από τη φωτιά. Η θεά Αθηνά φορούσε αρχαϊκή περικεφαλαία και κρατούσε ασπίδα στο αριστερό χέρι και δόρυ στο δεξί. 

Το γλυπτό ήταν έργο του Θ.Θωμόπουλου και επιβίωσε (ακόμα και βομβαρδισμών), από το 1937 μέχρι το 1970 που το άγαλμα απομακρύνθηκε. Ήταν στραμμένο προς τα δυτικά της πόλης των Χανίων και η ιδέα πίσω από το τεράστιο μέγεθός του, ήταν για να είναι ορατό από τα πλοία που προσέγγιζαν στο λιμάνι των Χανίων.

(φωτογραφία του αγάλματος, δεκαετία '50)

(Ο Θωμόπουλος εργάζεται με το πρόπλασμα, αρχές δεκαετίας '30)

Η ίδια η ιστορία του Αγάλματος, η κατασκευή, τα απαξιωτικά σχόλια για την αισθητική του και τελικά η "βίαιη" απομάκρυνσή του έχουν ενδιαφέρον από μόνα τους.

Πολλοί είναι οι αστικοί μύθοι που το συνοδεύουν, όπως για παράδειγμα ότι ο Θωμόπουλος αυτοκτόνησε όταν είδε το αποτέλεσμα της δημιουργίας του (ο ίδιος πέθανε πριν την ολοκλήρωση του Αγάλματος) ή ότι το Άγαλμα το έριξε ένας κεραυνός (μερικώς ισχύει, κεραυνός κατέστρεψε το πάνω μέρος του Αγάλματος).

Η αλήθεια είναι πως το Άγαλμα έπεσε με ακόμα πιο αποτελεσματικό τρόπο. Το ανατίναξαν.

Μετά από εισήγηση του Αρχιτέκτονα Ν. Χατζημιχάλη για τον εξωραϊσμό και διαμόρφωση του χώρου στο Ακρωτήρι και υπό την αιγίδα του ΕΟΤ αλλά και εις γνώσιν και συμφωνία των τοπικών αρχών, αποφασίστηκε η απομάκρυνση του Αγάλματος το οποίο ανατινάχθηκε.

(τελετή μνημοσύνου του Βενιζέλου το 1951)

Πολύτιμα κομμάτια μαρμάρου, συλήθηκαν ενώ σήμερα τα συντρίμμια του Αγάλματος αποτελούν το 1/3 όσων αρχικά χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή του. Είναι δε εξοργιστικό ότι στη θέση που βρίσκονται σήμερα τα συντρίμμια του Αγάλματος, δεν υπάρχει καμία ενημερωτική πινακίδα για την ιστορία του Αγάλματος και πώς βρέθηκαν εκεί τα συντρίμμια.

Σε ένα χώρο μάλιστα, όπου κάθε χρόνο τον επισκέπτονται δεκάδες μαθητές από σχολεία όλης της Κρήτης αλλά και εκατοντάδες τουρίστες από όλο τον κόσμο.

Οι εικόνες που αντικρίζουν, καθρέφτης της δικής μας αδιαφορίας. 

Άραγε, η αδιαφορία για τα ιστορικά μνημεία που αποτελούν σημείο αναφοράς, δεν αποτελεί μια ύπουλη και εξίσου καταστροφική μορφή βανδαλισμού;

Η επανατοποθέτηση του Αγάλματος της Ελευθερίας, αποτέλεσε προεκλογική εξαγγελία υποψηφίων σε βουλευτικές και δημοτικές εκλογές, όμως καμία υπόσχεση δεν προχώρησε.

Σε επικοινωνία που είχαμε με τον δήμαρχο Χανίων κ. Τάσο Βάμβουκα μας δήλωσε ότι σαν ζήτημα θα απασχολήσει τη νέα δημοτική αρχή αλλά δεν είναι προτεραιότητα καθώς και το κόστος για την αποκατάσταση ή την αντικατάστασή του είναι μεγάλο, αλλά και γιατί ο χρόνος για την αποπεράτωση έργων του ΕΣΠΑ είναι πιεστικός και αποτελεί πρώτιστη ανάγκη.

Φυσικά τίποτα δεν δικαιολογεί την εικόνα των διάσπαρτων κομματιών στο χώρο, επαναλαμβάνουμε σαν να είναι σκουπίδια. Μια ενημερωτική πινακίδα άλλωστε δεν στοιχίζει τίποτα.

Η θέληση μεγάλου μέρους της κοινωνίας των Χανίων, για την αποκατάσταση αυτού του «κρατικού βανδαλισμού» υπάρχει. Σίγουρα, σύγχρονοι ευεργέτες που θα βοηθήσουν σε μια τέτοια προσπάθεια, μπορούν να βρεθούν. Το μόνο που χρειάζεται είναι να τεθεί αποφασιστικά ως θέμα στη δημόσια σφαίρα, από πολίτες και φορείς καθώς τα αποτελέσματα μόνο θετικά μπορεί να είναι για πολλούς λόγους.

Όσοι αναρωτηθούν αν η συγκυρία λόγω οικονομικής κρίσης, είναι κατάλληλη, η μόνη απάντηση είναι ότι τώρα ακριβώς είναι η κατάλληλη περίοδος για μια κοινωνία που βρίσκεται σε κρίση, να συνεργαστεί γύρω από τα ιστορικά και πολιτισμικά στοιχεία που την κρατούν ενωμένη.

Τώρα είναι η κατάλληλη ώρα. 

Δείτε και άλλες φωτογραφίες με το πώς ήταν το Άγαλμα της Ελευθερίας και τα συντρίμμια που έχουν απομείνει στο ίδιο σημείο. (Ευχαριστίες στον Μανώλη Μανούσακα για το φωτογραφικό υλικό από το προσωπικό του αρχείο και το βιβλίο του Χρήστου Μαχαιρίδη "Το Άγαλμα της Ελευθερίας της Κρήτης")

(Η τοποθέτησή του σχεδόν πριν ολοκληρωθεί, 1939)

(το άγαλμα τη δεκαετία του ΄60)

(άλλη μια όψη του αγάλματος το 1939)

(το άγαλμα λίγο πριν κατεδαφιστεί)

(1956, με την αρχική μορφή του Τάφου του Βενιζέλου)

Η σημερινή εικόνα