«Έρχεται η ημέρα της κρίσης για τους πλανητάρχες», είπε. «Επωφελείστε από τη καταστροφή» συμπλήρωσε. Για πολλούς θα ήταν δύσκολο να μαντέψουν ότι τα σκληρά αυτά λόγια ανήκουν στον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ, που ως γνωστόν κρατάει χαμηλούς τόνους.

Ενόψει, όμως, της αυριανής συνόδου κορυφής του ΟΗΕ για το Κλίμα ο κορυφαίος διπλωμάτης, φάνηκε ασυνήθιστα ωμός έναντι των κρατών που παράγουν ορυκτά καύσιμα.

Τους προέτρεψε να σταματήσουν άμεσα τη χρηματοδότηση του άνθρακα και να βάλουν φρένο στα νέα έργα πετρελαίου και φυσικού αερίου.

Γκουτέρες για Ημέρα Δημοκρατίας: "Ουσιαστικός ο ρόλος των νέων για την προστασία της"

Μέχρι σήμερα, όμως, παρά τις προτροπές του, οι κυβερνήσεις αύξησαν τις επιδοτήσεις ορυκτών καυσίμων, στα 7 τρισ. δολ μόνο το 2022. Λίγα κράτη έχουν συγκεκριμένα σχέδια να απομακρύνουν τις οικονομίες τους από τα ορυκτά καύσιμα, ενώ πολλά εξαρτώνται άμεσα ή έμμεσα από τα έσοδα από άνθρακα, πετρέλαιο και φυσικό αέριο.

Αιχμηρό άρθρο όμως στους New York Times, που υπογράφει η πρώην επικεφαλής του γραφείου του ΟΗΕ Somini Sengupta, καυτηριάζει τη θέση του Γκουτέρες, επισημαίνοντας ότι «δεν κατονομάζει συγκεκριμένες χώρες, αν και τίποτα στον Χάρτη του ΟΗΕ δεν τον εμποδίζει να το κάνει».

Ποιοι είναι όμως αυτοί οι «καταστροφείς του πλανήτη;» λέει η Sengupta, που δεν θέλει να βγάλει στα μανταλάκια ο Γκουτέρες;

«Όχι η Κίνα, το μεγαθήριο άνθρακα του κόσμου. Όχι η Βρετανία ή οι ΗΠΑ, που έχουν και οι δύο φιλόδοξους νόμους για το κλίμα, αλλά συνεχίζουν να εκδίδουν νέες άδειες πετρελαίου και φυσικού αερίου. Όχι τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, ένα κράτος που βασίζεται στο πετρέλαιο όπου ένα στέλεχος κρατικής εταιρείας πετρελαίου φιλοξενεί τις επερχόμενες διαπραγματεύσεις του ΟΗΕ για το κλίμα», λέει η Sengupta.

Ένας ισχυρός-ανίσχυρος διπλωμάτης

«Ο γενικός γραμματέας μπορεί να καλοπιάνει, αλλά όχι να διατάζει, να προτρέπει αλλά όχι να επιβάλλει» τονίζει Sengupta εξηγώντας πως η συμφωνία του Παρισιού ζητά μόνο από τις χώρες να θέσουν προαιρετικά στόχους για την αντιμετώπιση της κλιματικής ρύπανσης. Ωστόσ, στη συνέχεια, οι συμφωνίες που προκύπτουν από τις ετήσιες διαπραγματεύσεις για το κλίμα συνήθως αποδυναμώνονται, επειδή κάθε χώρα, συμπεριλαμβανομένων των μεγαλύτερων ρυπαντών, πρέπει να συμφωνήσουν μέχρι τη παραμικρή λεπτομέρεια.

Οι αντιφάσεις δείχνουν όχι μόνο τους περιορισμούς στον κ. Γκουτέρες, έναν 74χρονο πολιτικό από την Πορτογαλία που έχει καταστήσει την κλιματική αλλαγή κεντρικό θέμα του, αλλά και τις ελλείψεις του διπλωματικού εγχειριδίου για ένα πρόβλημα τόσο επείγον όσο η υπερθέρμανση του πλανήτη, γράφουν οι New York Times.

Ο ΟΗΕ είναι ένας μηχανισμός διαπόμπευσης και συστάσεων, αλλά στη πραγματικότητα δεν απαιτεί να ντροπιάζουμε και να κατονομάζουμε [τους ενόχους]

«Οι κανόνες της πολυμερούς διπλωματίας και της πολυμερούς συνόδου κορυφής δεν είναι κατάλληλοι για την ταχεία και αποτελεσματική απάντηση που χρειαζόμαστε», δήλωσε στους New York Times, ο Ρίτσαρντ Γκόβαν, από τη Διεθνή Ομάδα Κρίσεων (International Crisis Group) του ΟΗΕ.

Γι΄αυτό και ο Γκουτέρες «ερμήνευσε τον ρόλο του ως ένα είδος λάτρη της αλήθειας», είπε η Ρέιτσελ Κάιτ, πρώην διπλωμάτης του ΟΗΕ για το κλίμα και καθηγήτρια στη Σχολή Fletcher στο Πανεπιστήμιο Tufts. «Οι εξουσίες που έχει στη διάθεσή του ως γενικός γραμματέας είναι μεγάλες, αλλά περιορισμένες».

Μιλώντας στους New York Times o Πωλ Σίμπσον, ιδρυτής και πρώην επικεφαλής του CDP, μιας ΜΚΟ που συνεργάζεται με εταιρείες για την αντιμετώπιση της κλιματικής ρύπανσης, τόνισε πως «το ερώτημα είναι πραγματικά πόσο αποτελεσματικός είναι ο ΟΗΕ;».

«Έχει την ικανότητα να κάνει τις κυβερνήσεις να εστιάσουν και να σχεδιάσουν. Αλλά ο ίδιος ο ΟΗΕ δεν έχει δόντια, επομένως οι εθνικές κυβερνήσεις και εταιρείες πρέπει να δράσουν» προσθέτει ο Πωλ Σίμπσον.

Ψάχνοντας για υποδειγματικούς ηγέτες

Ενόψει της Συνόδου Κορυφής του ΟΗΕ τη Τετάρτη 20 Σεπτεμβρίου, ο Γκουτέρες θα επιτρέψει να ανέβουν στο βήμα εκείνες οι χώρες που έκαναν βήματα και μόνο εάν στείλουν έναν ηγέτη υψηλού επιπέδου, για να δείξουν ότι παίρνουν τη σύνοδο κορυφής στα σοβαρά.

Μια εικόνα αρχείου με ημερομηνία 1 Ιουνίου 2004 δείχνει μια γενική άποψη μιας μονάδας επεξεργασίας πετρελαίου στην πλούσια πετρελαιοπαραγωγική περιοχή του Jubail, στην ανατολική Σαουδική Αραβία (EPA/STR).

Οι διπλωματικοί ελιγμοί για το ποιος θα μπει στη λίστα ήταν έντονοι. Περισσότερες από 100 χώρες έστειλαν αιτήματα για να μιλήσουν και οι άνθρωποι του Γκουτέρες ζήτησαν με τη σειρά τους περισσότερες πληροφορίες για να αποδείξουν ότι αξίζουν να είναι στη λίστα, όπως για παράδειγμα τι χρηματοδότηση έχουν διαθέσει για την πράσινη μετάβαση κτλ.

«Είναι καλό να βλέπεις τον Γκουτέρες να προσπαθεί να κάνει κάτι», είπε ο Μοχάμεντ Άντοου, ένας Κενυάτης ακτιβιστής.

Ωστόσο, μέχρι τη τελευταία στιγμή, η λίστα με τα ονόματα δεν ήταν γνωστή καθώς ο Γκουτέρες περίμενε. Δεν είναι σαφές εάν ο επικεφαλής της κινεζικής αντιπροσωπείας φέτος, ο Αντιπρόεδρος Χαν Ζενγκ, θα μιλήσει.  ρόλο ομιλίας. Ο πρωθυπουργός της Βρετανίας, Rishi Sunak, δεν έρχεται καθόλου στη Γενική Συνέλευση. Επιπλέον, μπορεί ο Γκουτέρες να καλέσει και εταιρείες που θεωρεί αξιόπιστες, αλλά όπως γράφουν οι New York Times θα ιώσουν τις κλιματικές εκπομπές τους να συμμετάσχουν. Να περιμένετε να τα μετρήσετε με τα δάχτυλα του ενός χεριού.

Ανάμεσα σε αυτούς που θα μιλήσουν σίγουρα είναι η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν και ο… αμφιλεγόμενος Σουλτάνος αλ-Τζάμπερ, επικεφαλής της εταιρείας πετρελαίου των Εμιράτων, και οικοδεσπότης των επόμενων συνομιλιών για το κλίμα.

Άργησε ο Γκουτέρες να θυμηθεί το Κλίμα

Πάντως, Η Somini Sengupta δεν παραλείπει να αναφέρει ότι η Κλιματική Αλλαγή δεν ήταν πάντα στην ατζέντα ακόμα και του Γκουέρες. Το κλίμα έφερε την υπογραφή του προκατόχου του, Μπαν Κι-μουν, ο οποίος προχώρησε στη Συμφωνία του Παρισιού το 2015 ενώ ο Γκουτέρες δεν μίλησε γι’ αυτό όταν επελέγη για να ηγηθεί του ΟΗΕ το 2016, αντ’ αυτού μίλησε για τον πόλεμο στη Συρία, την τρομοκρατία και την ισότητα των φύλων στα Ηνωμένα Έθνη.

Η στροφή ήρθε μόλις το 2018, όταν στη Γενική Συνέλευση χαρακτήρισε την κλιματική αλλαγή «το καθοριστικό ζήτημα της εποχής μας».

Ωστόσο, και πάλι τότε απέφυγε επιμελώς την κριτική στις ΗΠΑ ονομαστικά, σημειώνουν οι New York Times.

Μέχρι το 2022, καθώς οι πετρελαϊκές εταιρείες σημείωσαν κέρδη ρεκόρ στον απόηχο της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, χρησιμοποίησε πιο σκληρή γλώσσα. «Πρέπει να ζητήσουμε από τις εταιρείες ορυκτών καυσίμων και τους φορείς τους να λογοδοτήσουν», είπε στους παγκόσμιους ηγέτες στη Γενική Συνέλευση. Ζήτησε φόρο στα κέρδη των εταιρειών, προέτρεψε τις χώρες να αναστείλουν τις επιδοτήσεις για ορυκτά καύσιμα και διόρισε μια επιτροπή για την έκδοση κατευθυντήριων γραμμών για τις ιδιωτικές εταιρείες σχετικά με αυτό που θεωρείται «πράσινο ξέπλυμα».