Θα αναφερθώ σ' ένα περιστατικό που μου είχε διηγηθεί ο μακαρίτης θείος μου Γιώργος Τουρκαντώ- νης. Όταν ήταν περίπου 10 χρονών, είχε παραβρεθεί σε μια εκταφή οστών. Τότε το νεκροταφείο (του Βαρνάβα) ήταν πίσω από την εκκλησία (εκεί που είναι τώρα παιδική χαρά), μέσα στο χωριό δηλαδή, όπου και παρέμεινε ως το 1990 περίπου. Το πατρικό σπίτι του θείου μου ήταν ακριβώς κάτω από την εκκλησία και έτσι ο θείος μου και τα γειτονόπουλά του είχαν άμεση πρόσβαση σε όλα όσα διαδρα- ματίζονταν στο διπλανό ναό.
Πρέπει να πω ότι μέχρι και τα δικά μου παιδικά χρόνια υπήρχε στενή επαφή των νεαρών αγοριών με την εκκλησία και τις τελετές της. Πρόθυμα σηκώναμε τα ξεφτέρια, τα εξαπτέρυγα στις νεκρικές πομπές. Πασχίζαμε στις Κυριακάτικες λειτουργίες να ντυθούμε παπαδάκια, οι δύο βοηθοί του ιερέ- α. Θυμάμαι ο Άγγελος Μαντάς, που ήταν λίγο πιο μεγάλος από μας, είχε ηγετικό ρόλο στο ποιος θα ντυθεί παπαδάκι.
Στις βαφτίσεις συνηθιζόταν ο πατέρας να σκορπίζει χρήματα. Φροντίζαμε, εμείς τα πιτσιρίκια, να μαζεύουμε τα κέρματα. Αλλά και στους γάμους συμμετείχε μεγάλο μέρος του χωριού, κυρίως ως θεατές όταν το νέο ζευγάρι θα πήγαινε πίσω σπίτι του για το σπάσιμο του ροδιού, το γλέ- ντι κ. λπ. Πρώτοι και καλλίτεροι σε αυτή την κοινωνικότητα ήμασταν εμείς τα παιδιά του Δημοτικού. Ήταν ένας άλλος τρόπος δόμησης της κοινότητας με στενούς, σφιχτούς αρμούς και ένα διάχυτο, τόσο ξένο σήμερα, αίσθημα συμπόρευσης.
Στην εκταφή λοιπόν, για να πάμε στην ιστορία του θείου μου, έβγαλαν τα οστά του πατέρα ή του παππού του Κορνόβα (Σπύρος Ηλίας). Στην οδοντοστοιχία του κρανίου υπήρχε ένα νόμισμα! Ένα χαρώνειο νόμισμα!Ο θείος μου με την σβελτάδα του το άρπαξε, ήταν ένα τριαντάδραχμο, και έτρε- ξε. Ο γιος του Κορνόβα, Γιάννης (Σερμερής), που ήταν δυο-τρία χρόνια μεγαλύτερος, κυνήγησε τον θείο μου για να του πάρει το νόμισμα, που λογικά του ανήκε. Δεν τα κατάφερε όμως και το τριαντά- δραχμο έμεινε για χρόνια στην κατοχή του θείου μου.
Ο θείος μου είχε γεννηθεί το 1925 και άρα το συμβάν αυτό έγινε το 1936 περίπου. Έχουμε λοιπόν ένα απτό δείγμα ότι οι Αρβανίτες (του Βαρνάβα, τουλάχιστον)είχαν ως τα χρόνια πριν από τον πόλεμο το έθιμο του χαρώνειου νομίσματος. Ως γνωστόν, στην αρχαιότητα έβαζαν στο στόμα ή στη χούφτα του νεκρού ένα νόμισμα ως ναύλο για τον Χάροντα που θα τον πέρναγε με τη βάρκα του στην απέναντι όχθη του Αχέροντα ποταμού (στον κάτω κόσμο δηλαδή). Στην Ιλιάδα, ο Αχιλλέας αποχαιρετώντας τον νεκρό σύντροφό του Πάτροκλο, του βάζει στα μάτια δυο νομίσματα. Πρόκειται, στην ουσία για ένα πανάρχαιο παγανιστικό κατάλοιπο εξευμενισμού των θεών για καλή αντιμετώπιση του νεκρού εκεί όπου θα πήγαινε.
Σήμερα, απ' όσο μπορώ να ξέρω, το χαρώνειο νόμισμα έχει πάψει να ισχύει. Μπορεί να μπουν στο φέρετρο αγαπημένα αντικείμενα του νεκρού ή τέτοια που τον συνέδεαν με τους οικείους του. Και αυτό βέβαια μας παραπέμπει στα κτερίσματα της αρχαιότητας.
Οφείλω να αναφέρω και μια άλλη ταφική συνήθεια από τις προσωπικές μου μνήμες. Όταν έβαζαν το φέρετρο στον τάφο και αφού σκέπαζαν το πρόσωπο του νεκρού με το σάβανο, ένας απ' τους συγ- γενείς έριχνε σε αυτό το σημείο με ένα μικρό ποτήρι (κρασοπότηρο) κρασί και λάδι!Οι χοές των αρ- χαίων Ελλήνων! Αυτές οι αρβανίτικες χοές μάλλον έχουν σταματήσει πια.
Για το θέμα δες και:
Αυτό είναι το τελευταίο σημείωμά μου σχετικά με την ιδεολογική ταύτιση των αρβανιτών με τους προγόνους μας της προχριστιανικής περιόδου. Μια συμπαγής συνέχεια ζωής και δράσης που φωτίζει και αποδεικνύει από μια άλλη πλευρά την ατόφια ελληνικότητα των Ηπειρωτών Αρβανιτών.
Όταν με το καλό ολοκληρώσω το βιβλίο μου με τον ίδιο τίτλο που είχε τούτη η σειρά των κειμένων, θα μπορεί να έχει ο κάθε ενδιαφερόμενος και μελετητής ένα σθεναρό, σχετικό τεκμήριο.
Γιάννης Βασ. Πέππας, Φιλόλογος-Συγγραφέας
