Ό,τι είναι για τη σύγχρονη ανθρωπότητα η προσπάθεια εξερεύνησης του διαστήματος ή οι νέες τεχνολογίες ήταν για τον κόσμο του 20ού αιώνα η απόπειρα να απαλλαγεί από τα σύρματα στην προσπάθειά της για επικοινωνία. Η κούρσα για το ποιος θα κατάφερνε να κατασκευάσει πρώτος μια τέτοια συσκευή υπήρξε αδυσώπητη.

Κι ενώ τελικά ο Μαρκόνι θεωρήθηκε πως ήταν αυτός που το πέτυχε, ένας άλλος επιστήμονας και πρωτοπόρος, ο Γάλλος φυσικός Εντουάρ Μπρανλί συνεργάστηκε με το ελληνικό κράτος πάνω στο ίδιο ζήτημα. Μέσω της πρεσβείας της χώρας του στην Αθήνα έρχεται σε επαφή με τον διάδοχο του θρόνου Κωνσταντίνο Α’, ο οποίος εμπιστεύεται την κρίση του υπουργού Ναυτικών, Κ. Καραπάνου, και δίνει την έγκρισή του για ένα μοναδικό εγχείρημα.

Ονομάζεται «Πείραμα της Καστέλας» -αφού στην ομώνυμη περιοχή αποφασίζεται να στηθεί ο σταθμός- και σύμφωνα με τον αστικό μύθο αλλά και δημοσιεύματα της εποχής, έκρυβε πολύ περισσότερα μυστικά από έναν απλό ασύρματο τηλέγραφο.

Από τότε… Ελλάδα

Η μνημειώδης ελληνική γραφειοκρατία, η τυπολαγνεία και το κενό εξουσίας μεταξύ των «υπευθύνων» αποδεικνύεται η μεγαλύτερη απειλή για την επιτυχία του εγχειρήματος. Η Ηλεκτρική Εταιρία (πρόδρομος της ΔΕΗ) δηλώνει αδυναμία να χορηγεί ρεύμα στον υπό δημιουργία σταθμό. Τουλάχιστον όχι τόσο όσο χρειαζόταν. Γεγονός που αναγκάζει τον Μπρανλί να ζητήσει να σταλούν στην Ελλάδα συμπυκνωτές που θα μπορούσαν να αποθηκεύουν ενέργεια. Κάπου εκεί όμως ήρθε η εμπλοκή του τελωνείου Πειραιά, το οποίο αρνούνταν να επιτρέψει την εισαγωγή τους χωρίς να καταβληθούν τα απαιτούμενα τέλη.

Και αυτό διότι κανείς δεν έχει ενημερώσει προηγουμένως για τη χρήση για την οποία προορίζονται. Τελικά δίνεται λύση και τα πέντε κιβώτια παραλαμβάνονται από τους υπεύθυνους του έργου. Το οποίο όμως για άλλη μία φορά «κολλάει» καθώς ο δήμαρχος Πειραιά δεν δίνει άδεια πραγματοποίησης εργασιών πριν λάβει γνώση της φύσης τους.

Αφού ενημερώθηκε λοιπόν κι εκείνος κι έδωσε την… ευχή του όπως και οι υπόλοιποι εμπλεκόμενοι φορείς, έφτασε η ώρα να μπει το πείραμα σε εφαρμογή.

Η επιτροπή και ο «κύριος Ηλεκτρικός»

Το πείραμα τελεί υπό τη σκέπη του Βασιλικού Πολεμικού Ναυτικού, γεγονός που γρήγορα πυροδοτεί σενάρια σχετικά με τους σκοπούς του. Αυτό που επισήμως γίνεται γνωστό είναι πως πρόκειται για προσπάθεια μετάδοσης ασύρματου σήματος. Ένα εγχείρημα που για τα δεδομένα της εποχής απαιτεί πρωτόγνωρης κλίμακας συνέργειες και οργάνωση. Για τη νεοσύστατη «Ειδική Επιτροπή» στρατολογούνται πρωτοκλασάτα στελέχη του στρατεύματος αλλά και ανώτερο επιστημονικό προσωπικό. Καθηγητές και πανεπιστημιακοί ερευνητές προσφέρουν επίσης τις υπηρεσίες τους, ενώ ξεχωρίζει η παρουσία του Τιμολέοντα Αργυρόπουλου, του καθηγητή που εκείνη την εποχή αποκαλείται «κύριος Ηλεκτρικός» και αποτελεί έναν από τους πρωτεργάτες της ιδέας μετάδοσης σήματος χωρίς καλώδια.

Τα νέα για την πορεία των ερευνών βγαίνουν στη δημοσιότητα με το σταγονόμετρο. Αρχικά γίνεται λόγος για αποτυχία επαφής του επίγειου σταθμού με τα πλοία «Αχελλώος» και «Ευρώτας». Αργότερα, όμως, στον Τύπο της εποχής διαβάζει κανείς ότι το επίσημο ανακοινωθέν ξεκάθαρα αναφέρει ότι μεταξύ των θωρηκτών «Ύδρα», «Σπέτσες» και «Ψαρά» μεταδόθηκε και λήφθηκε σήμα.

Στο παιχνίδι ο Στρατός Ξηράς -Οι φήμες για την αληθινή φύση του πειράματος

Την ίδια περίοδο -και μετά τα θετικά δείγματα στο Ναυτικό- στο παιχνίδι μπαίνει και ο Στρατός Ξηράς. Για τις δικές του ανάγκες επιθυμεί την ανάπτυξη ενός φορητού συστήματος μετάδοσης σημάτων. Έναν φορητό ασύρματο, με λίγα λόγια. Σύμφωνα με μαρτυρίες, τα πράγματα προχωρούν κατ’ ευχήν και τα αποτελέσματα θεωρούνται ικανοποιητικά.

Ωστόσο, ορισμένοι επιμένουν πως το ζητούμενο του πειράματος της Καστέλας και των εκδοχών του ήταν κάτι πολύ σημαντικότερο. Έτσι κι αλλιώς, ήδη από το 1901 κιόλας ο Γουλιέλμος Μαρκόνι είχε καταφέρει να ενώσει χωρίς σύρματα τις δύο πλευρές του Ατλαντικού μεταδίδοντας σήμα. Οπότε, λένε οι συνωμοσιολόγοι, τι νόημα υπήρχε στο να χρηματοδοτηθεί μια τεχνολογία που είχε ήδη ανακαλυφθεί; Η εφημερίδα «Ακρόπολις» υποπτεύεται πως ο Μπρανλί δοκιμάζει με την αρωγή του ελληνικού κράτους ένα όργανο «…το οποίο στηρίζεται επί της αρχής του άνευ σύρματος τηλεγράφου. Διά του οργάνου αυτού, ως λέγεται, θα προαγγέλλεται η χάλαζα ή η καταιγίς προ 24 ωρών». Μια μηχανή πρόβλεψης του καιρού λοιπόν;

Η «μαγική» τεχνολογία

Αν και εντυπωσιακή ως ιδέα, δεν ικανοποιεί εκείνους που βλέπουν κάτι ακόμη μεγαλύτερο. Κάτι που ενδεχομένως να είχε οραματιστεί και ο Νικολα Τέσλα όταν πειραματιζόταν με την ενέργεια και τις μορφές της, δίνοντας έτσι τροφή σε αμέτρητα σενάρια για τα περίφημα «υπερόπλα» του. Παράλληλα, το περιεχόμενο μιας ομιλίας του πρύτανη του Πανεπιστημίου Αθηνών, Τιμολέοντα Αργυρόπουλου, ρίχνει κι άλλο νερό στον μύλο των θεωριών σχετικά με το μυστικό πείραμα. Όπως του αποδίδει δημοσίευμα της «Εστίας», είχε πει ενώπιον ακροατηρίου πως αντικείμενο της έρευνας ήταν να ανακαλύψει «τας ποικίλας εφαρμογάς της ηλεκτρικής ακτινοβολίας ιδία εις την ναυτικήν και στρατιωτική τέχνην και έδειξε πως δύναται τις ν’ αναφλέξη πολλούς υπονόμους εκ μεγάλης αποστάσεως δι’ ενός μόνο ηλεκτρικού σπινθήρος άνευ της βοήθειας αγωγών συρμάτων»…

Άλλο δημοσίευμα της εποχής, όπως μπορείτε να διαπιστώσετε, το προχωρά ακόμη περισσότερο, κάνοντας λόγο ουσιαστικά για τηλεκατεύθυνση οχημάτων και βλημάτων.

Ωστόσο μετά την πρώτη δεκαετία του 20ού αιώνα οι αναφορές στο πείραμα και τα αποτελέσματά του σταδιακά φθίνουν και τελικά εξαφανίζονται. Οι πόλεμοι, στη δίνη των οποίων θα εμπλακεί και η Ελλάδα τα επόμενα χρόνια, δίνουν την ευκαιρία σε οποιοδήποτε υπερόπολο είχε ανακαλυφθεί να κάνει την εμφάνισή του. Αυταπόδεικτα, λόγω της μη χρήσης τέτοιας τεχνολογίας, μπορεί κανείς να υποθέσει ότι τελικά το Πείραμα της Καστέλας είτε δεν είχε ποτέ τέτοιο σκοπό είτε απλά δεν κατέστη δυνατή η κατασκευή του.

Όσο για τον Μπρανλί, προτάθηκε τρεις φορές για Νόμπελ, χωρίς ποτέ να το κατακτήσει. Στη Γαλλία, όμως, το έργο του αναγνωρίσθηκε καθώς άνοιξε δρόμους που τελικά οδήγησαν στην πλήρη αντίληψη των ραδιοκυμάτων, ενώ και ο ίδιος ο Μαρκόνι τον ευχαρίστησε για τη συμβολή του. «Ο κύριος Μαρκόνι στέλνει στον κύριο Μπρανλί τις ευχαριστίες του σχετικά με την ασύρματη μετάδοση σήματος, αφού αυτό το κατόρθωμα είναι εν μέρει αποτέλεσμα της αξιοθαύμαστης δουλειάς του». Μια δουλειά που πάντως στην Ελλάδα δεν… δούλεψε.

Πηγή: