Ἡ ἰταλικὴ κυβέρνηση ἀπέστειλε στὴν Ἑλλάδα τελεσίγραφο μὲ τὸ ὁποῖο καὶ ἀπαιτοῦσε τὴν ἐλεύθερη διέλευση τοῦ ἰταλικοῦ στρατοῦ ἀπὸ τὴν Ἑλληνοαλβανικὴ μεθόριο προκειμένου στὴ συνέχεια νὰ καταλάβει κάποια στρατηγικὰ σημεῖα τῆς Ἑλλάδος. Ἡ ἀπάντηση τῆς κυβέρνησης Μεταξὰ στὸ τελεσίγραφο ἦταν ἀρνητική.
Συνέπεια τῆς ἄρνησης αὐτῆς ἦταν ἡ εἴσοδος τῆς χώρας μας στὸ Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο καὶ ἡ ἔναρξη τοῦ Ἑλληνοϊταλικοῦ πολέμου τοῦ 1940. Ἡ ἡμερομηνία αὐτὴ καθιερώθηκε νὰ ἑορτάζεται στὴν Ἑλλάδα κάθε χρόνο ὡς ἐπίσημη ἐθνικὴ ἑορτὴ καὶ ἀργία.
Οὐσιαστικά, τὴν 28η Ὀκτωβρίου ἡ Ἑλλάδα γιορτάζει τὴν εἴσοδό της στὸν πόλεμο, ἐνῷ οἱ περισσότερες ἄλλες χῶρες γιορτάζουν τὴν ἡμερομηνία λήξης τοῦ πολέμου.
Το μεγαλείο του Ελληνισμού του έπους του 1940 και η εποχή μας
Κάθε χρόνο, αὐτὴν τὴν μέρα πραγματοποιεῖται στὴ Θεσσαλονίκη ἡ στρατιωτικὴ παρέλαση, παρουσία τοῦ Προέδρου τῆς Δημοκρατίας καὶ ἄλλων ἐπισήμων, ἡ ὁποία συμπίπτει μὲ τὸν ἑορτασμὸ τῆς ἀπελευθέρωσης τῆς πόλης κατὰ τὸν Α΄ Βαλκανικὸ Πόλεμο καὶ τὴ μνήμη τοῦ πολιούχου της Ἁγίου Δημητρίου.
Στὴν Ἀθῆνα καὶ σὲ ἄλλες πόλεις γίνονται μαθητικὲς παρελάσεις, ἐνῷ δημόσια καὶ ἰδιωτικὰ κτίρια ὑψώνουν τὴν ἑλληνικὴ σημαία.
Ἀκόμα, πραγματοποιοῦνται ἐπετειακὲς ἐκδηλώσεις καὶ ἀφιερώματα μνήμης, ἐνῷ ἰδιαίτερη μνεία γίνεται στὴν «τραγουδίστρια τῆς νίκης» Σοφία Βέμπο, ἡ ὁποία μὲ τὰ πατριωτικά της τραγούδια ἐμψύχωνε τότε τοὺς στρατιῶτες μας καὶ μετέδιδε τὸν ἐνθουσιασμὸ τῆς προέλασης τῶν ἑλληνικῶν δυνάμεων στὴ Βόρεια Ἤπειρο.
Ἡ καθιέρωση τοῦ ἑορτασμοῦ τῆς ἐπετείου
Ἡ ἐπέτειος τοῦ «ΟΧΙ» γιορτάστηκε γιὰ πρώτη φορά στὰ χρόνια τῆς Κατοχῆς. Στὸ κεντρικὸ κτίριο καὶ στὸν προαύλιο χῶρο τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν πραγματοποιήθηκε ὁ πρῶτος ἐορτασµὸς στὶς 28 Ὀκτωβρίου 1941. Ἔγιναν ὁμιλίες ἀπὸ τοὺς φοιτητές, ἐνῷ μίλησε γιὰ τὴν ἐπέτειο τὴν παραμονὴ καὶ ὁ καθηγητὴς Κωνσταντῖνος Τσάτσος, ὁ ὁποῖος ἀρνήθηκε νὰ κάνει µάθηµα τὴν ἠµέρα τῆς ἐπετείου μὲ ἀποτέλεσμα νὰ ἀπολυθεῖ ἀπὸ τὸ Πανεπιστήμιο.
Ἐπίσημα γιὰ πρώτη φορά ἡ ἐπέτειος ἐπίσημα στὶς 28 Ὀκτωβρίου 1944 μὲ παρέλαση ἐνώπιον τοῦ πρωθυπουργοῦ Γεωργίου Παπανδρέου.
Τὸ ἱστορικὸ
Ἦταν περίπου 3 τὰ ξημερώματα τῆς 28ης Ὀκτωβρίου τοῦ 1940 ὅταν ὁ Μουσολίνι ἀπέστειλε στὴν Ἑλλάδα τελεσίγραφο μὲ τὸ ὁποῖο καὶ ἀπαιτοῦσε τὴν ἐλεύθερη διέλευση τοῦ Ἰταλικοῦ στρατοῦ ἀπὸ τὴν Ἑλληνοαλβανικὴ μεθόριο προκειμένου στὴ συνέχεια νὰ καταλάβει κάποια στρατηγικὰ σημεῖα τῆς Ἑλλάδος, (λιμένες, ἀεροδρόμια κλπ.), γιὰ ἀνάγκες ἀνεφοδιασμοῦ καὶ ἄλλων διευκολύνσεών του, στὴ μετέπειτα προώθησή του στὴν Ἀφρική.
1940: Η Μάχη της Πίνδου και η συντριβή της ιταλικής Μεραρχίας ''Τζούλια''
Τὸ τελεσίγραφο δόθηκε ἰδιόχειρα στὸν Ἰωάννη Μεταξὰ καὶ μάλιστα στὴν οἰκία του στὴν Κηφισσιὰ, ἀπὸ τὸν Ἰταλὸ Πρέσβη στὴν Ἀθῆνα Ἐμανουέλε Γκράτσι.
Μετὰ τὴν ἀνάγνωση τοῦ κειμένου ὁ Μεταξὰς ἔστρεψε τὸ βλέμμα του στὸν Ἰταλὸ Πρέσβη καὶ τοῦ ἀπάντησε στὰ γαλλικὰ (ἐπίσημη διπλωματικὴ γλῶσσα) τὴν ἱστορικὴ φράση: «Alors, c’est la guerre», (προφέρεται ἀπὸ τὰ γαλλικά, δηλαδή, Λοιπόν, αὐτὸ σημαίνει πόλεμο), ἐκδηλώνοντας ἔτσι τὴν ἀρνητικὴ θέση ἐπὶ τῶν ἰταμῶν ἰταλικῶν αἰτημάτων.
Ὁ Γκράτσι στὰ ἀπομνημονεύματά του, ποὺ κυκλοφόρησαν τὸ 1945, περιγράφει τὴ σκηνή: «Ἔχω ἐντολὴ κ. πρωθυπουργὲ νὰ σᾶς κάνω μία ἀνακοίνωση καὶ τοῦ ἔδωσα τὸ ἔγγραφο. Παρακολούθησα τὴν συγκίνηση εἰς τὰ χέρια καὶ εἰς τὰ μάτια του. Μὲ σταθερὴ φωνὴ καὶ βλέποντας μὲ κατάματα ὁ Μεταξάς μου εἶπε: αὐτὸ σημαίνει πόλεμο. Τοῦ ἀπήντησα ὅτι αὐτὸ θὰ μποροῦσε νὰ ἀποφευχθεῖ. Μοῦ ἀπήντησε ΟΧΙ. Τοῦ πρόσθεσα ὅτι ἂν ὁ στρατηγὸς Παπάγος…, ὁ Μεταξὰς μὲ διέκοψε καὶ μοῦ εἶπε: ΟΧΙ! Ἔφυγα ὑποκλινόμενος μὲ τὸν βαθύτερο σεβασμό, πρὸ τοῦ γέροντος αὐτοῦ, ποὺ προτίμησε τὴν θυσία ἀντὶ τῆς ὑποδουλώσεως.»
Ὁ Μεταξὰς ἐκείνη τὴ στιγμὴ εἶχε ἐκφράσει τὸ ἑλληνικὸ λαϊκὸ συναίσθημα, τὴν ἄρνηση τῆς ὑποταγῆς, καὶ αὐτὴ ἡ ἄρνηση πέρασε στὸν τότε ἑλληνικὸ δημοσιογραφικὸ τύπο μὲ τὴν λέξη «ΟΧΙ». Σημειώνεται πὼς αὐτούσια ἡ λέξη «ΟΧΙ» παρουσιάσθηκε γιὰ πρώτη φορᾶ ὡς τίτλος στὸ κύριο ἄρθρο τῆς ἐφημερίδας «Ἑλληνικὸ Μέλλον» τοῦ Ν. Π. Εὐστρατίου στὶς 30 Ὀκτωβρίου τοῦ 1940.
Ὁ πόλεμος
Δυὸ ὧρες μετὰ τὴν παραπάνω ἐπίδοση, ξεκίνησε ὁ Ἑλληνοϊταλικὸς Πόλεμος μὲ εἰσβολὴ τῶν ἰταλικῶν στρατευμάτων στὴν Ἤπειρο, ὁπότε ἡ Ἑλλάδα ἀμυνόμενη ἐνεπλάκη στὸν πόλεμο.
Τὸ λεγόμενο «Ἔπος τοῦ Σαράντα», τὸ ὁποῖο ἀκολούθησε, καὶ οἱ μεγάλες νῖκες ποὺ ὁ ἑλληνικὸς στρατὸς κατέκτησε, εἰς βάρος τῶν Ἰταλῶν, καθιερώθηκε νὰ γιορτάζονται κάθε χρόνο στὶς 28 Ὀκτωβρίου, τὴν ἡμέρα τῆς ἐπίδοσης τοῦ ἰταλικοῦ τελεσιγράφου καὶ τῆς ἄρνησης τοῦ Ἰωάννη Μεταξὰ νὰ συναινέσει.
Ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος ἀποφάσισε, τὸ 1952, ἡ γιορτὴ τῆς Ἁγίας Σκέπης ἀπὸ τὴν 1ῃ Ὀκτωβρίου νὰ μεταφερθεῖ στὶς 28 Ὀκτωβρίου, μὲ τὸ αἰτιολογικὸ ὅτι ἡ Παναγία βοήθησε τὸν Ἑλληνικὸ Στρατὸ.
