Φθάσαμε, αγαπητοί μου, στα σωτήρια πάθη του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, στη Μεγάλη Εβδομάδα.

Η εβδομάδα αυτή λέγεται Μεγάλη, διότι μέσα στις 168 ώρες της, από σήμερα μέχρι τη νύχτα της Αναστάσεως, τιμώνται μεγάλα γεγονότα, μοναδικά και κοσμοιστορικά, που συγκλόνισαν τα επίγεια και τα ουράνια και τα καταχθόνια. Γι᾿ αυτό η εβδομάδα αυτή ονομάζεται Μεγάλη· αλλά και γι᾽ αυτό δεν θα πρέπη να περάση όπως οι άλλες.

Και θέτω το ερώτημα· ποια είνε τα καθήκοντα ενός Χριστιανού τη Μεγάλη Εβδομάδα; Δεν απευθύνομαι σε απίστους, αθέους η σε χιλιαστάς· απευθύνομαι σε πιστούς, που θέλουν να εορτάσουν σωστά. Ποια είνε λοιπόν τα καθήκοντα που έχουμε την εβδομάδα αυτή;

Το πρώτο καθήκον, αδελφοί μου, είνε να ευχαριστήσουμε απ᾽ την καρδιά μας τον Κύριον ημών Ιησούν Χριστόν. Όλη βέβαια η ζωή μας πρέπει να ᾽νε ένα ευχαριστώ, ένα «Δόξα σοι, Κύριε», για τις μικρές και μεγάλες ευεργεσίες του, τις φανερές και αφανείς, για όλα τα καλά, υλικά και πνευματικά, που επιδαψιλεύει η χάρις του· τον ήλιο, τον αέρα, το νερό, τα λουλούδια, τα ακρογιάλια, όλη την πλάσι. Να τον ευχαριστούμε ακόμη για τους γονείς και τα αδέρφια, τη γυναίκα και τα παιδιά, για το χρόνο και τις εποχές, για ο,τι ευλογημένο και αναγκαίο.

Άνθρωπος αγνώμων είνε χειρότερος από ζώο. Ένα σκύλο έχεις, ένα κομμάτι ψωμί του πετάς, και κουνάει την ουρά του και σού λέει ευχαριστώ. Κι ο άνθρωπος λοιπόν πρέπει να ᾽νε ευγνώμων στο Θεό. Να τον ευχαριστούμε για όλα, αλλά προ παντός για τη θυσία του Υιού του,για τα σεπτά του πάθη. Ακόμη να τον ευχαριστήσουμε και για κάτι άλλο• για τη μακροθυμία του στα τόσα εγκλήματά μας και μάλιστα στις βλασφημίες, για τις οποίες θα ᾽πρεπε ν᾽ ανοίξη η γη να μας καταπιή κ᾽ η θάλασσα να φουσκώση να μας πνίξη, και όμως μας ανέχεται. Γι᾿αυτό τη Μεγάλη Παρασκευή η Εκκλησία λέει«Δόξα τη μακροθυμία σου, Κύριε, δόξα σοι».

Το ένα καθήκον μας λοιπόν είνε να ευχαριστούμε το Θεό. Το άλλο είνε να παρακολουθήσουμε τις ιερές ακολουθίες. Οι ακολουθίες της Μεγάλης Εβδομάδος δεν είνε όπως οι άλλες· διαφέρουν πολύ. Οι ύμνοι της, που είνε γλυκύτεροι απ᾽ το μέλι, τα εμπνευσμένα αυτά ποιήματα όπως π.χ. ο επιτάφιος θρήνος, δεν υπάρχουν σε καμμιά θρησκεία στον κόσμο. Και μόνο τα τροπάρια αυτά, που δεν τα ᾽χουν ούτε φράγκοι ούτε προτεστάντες ούτε κανείς άλλος, φτάνουν ν᾽ αποδείξουν ότι η Εκκλησία μας δεν είνε από τη γη· είνε από τον ουρανό, είνε θεόπνευστη. Ποιος τα έκανε αυτά; που γράφτηκαν, μέσα σε σχολειά και πανεπιστήμια; Τα έφτειαξαν μέσα σε σπηλιές άγιοι ασκηταί, πούτό δάκρυ τους έπεφτε στη γη και την έκανε να λουλουδίζη. Δεν τα ᾽γραψαν απλώς με το μυαλό και τα γράμματα που ήξεραν· αυτά είνε το αίμα της καρδιάς τους, συναίσθημα υγιές, έκφρασι ζωής, βιώματα άγια, αλήθειες, που μόνο όσοι αγάπησαν γνησίως το Χριστό μπορούσαν να έχουν. Πρέπει να ᾽νε αναίσθητος κανείς για να μην τον συγκινούν. Ας τα παρακολουθήσουμε λοιπόν στην εκκλησία κρατώντας μια Συνόψι.

Το τρίτο καθήκον μας. Η εβδομάδα αυτή είνε εβδομάδα νηστείας, αυστηρής νηστείας. Μην ακούτε τους υλιστάς και ασεβείς• εμείς από την παράδοσι αποστόλων και πατέρων της Ορθοδοξίας τηρούμε τις νηστείες της αγίας μας Εκκλησίας και κατ᾿ εξοχήν τη νηστεία αυτή. Όταν λέμε νηστεία, δεν εννοούμε να νηστέψη απλώς το στομάχι για να θυμηθή το όξος του σταυρού· εννοούμε μαζί με το στομάχι να νηστέψη και το στόμα από κακολογία, η γλώσσα από αισχρολογία, τα μάτια από αισχρά θεάματα. Τέτοιες μέρες στο Βυζάντιο οι αυτοκράτορες υπέγραφαν διαταγή· Μεγάλη Δευτέρα, Τρίτη, Τετάρτη, Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή κλειστά τα ιπποδρόμια και όλα τα θέατρα. Πενθεί η Εκκλησία. Αν ήμασταν χριστιανικό κράτος, θα ᾽πρεπε από αύριο να είνε κλεισμένα τα καταγώγια και τα κέντρα διαφθοράς, και να επικρατή πένθος γι᾿ Αυτόν που υψώθηκε για μας επάνω στο σταυρό.

Αλλά έχουμε κ᾽ ένα άλλο καθήκον. Είνε το καθήκον της εξομολογήσεως και της θείας μεταλήψεως. Επ᾽ αυτού δεν θα επεκταθώ. Τούτο μόνο θα πω. Τις άγιες αυτές ημέρες και ιδίως τη νύχτα της Αναστάσεως καλούμεθα να μείνουμε στο ναό μέχρι τέλους με την αναστάσιμη λαμπάδα. Όποιος ακούει το «Χριστός ανέστη» και μετά φεύγει, προτιμότερο θα ήταν να μείνη στο σπίτι του. Αυτό που γίνεται, να αδειάζουν οι εκκλησίες μετά το «Χριστός ανέστη», είνε βεβήλωσις, περιφρόνησι στο Χριστό. Να μείνουμε λοιπόν μέχρι τέλους και να ετοιμαστούμε για τη θεία μετάληψι. Η εβδομάδα αυτή είνε κατ᾽ εξοχήν εβδομάδα θείας μεταλήψεως.

Τι είνε η θεία μετάληψις; Το σώμα και το αίμα του Χριστού μας, η φωτιά του ουρανού. Τι είσαι, σε ρωτώ, άχυρο; μην πλησιάσης τα άγια, θα καής. Είσαι χρυσάφι; Αν είσαι χρυσάφι, το χρυσάφι δεν απειλείται από τη φωτιά· όσο πλησιάζει τη φωτιά, τόσο καθαρίζεται. Έτσι κ᾽ εσύ ο Χριστιανός· αν είσαι αμετανόητος, θα σε κάψη η φωτιά, όπως έκαψε τον Ιούδα που κοινώνησε αναξίως· αν όμως πέρασες από το καμίνι της ιεράς εξομολογήσεως, τότε πλησίασε· η θεία κοινωνία θα είνε φάρμακο αθανασίας.

Τη Μεγάλη Εβδομάδα έχουμε επίσης ιερό καθήκον απέναντι των αδελφών μας που πάσχουν και υποφέρουν. Είνε εβδομάδα αγάπης και ελεημοσύνης. Ένα εκλεκτό φαγητό σε κάποιον που πεινάει, ένα καινούργιο ρούχο —όχι παλιό— σ᾿ έναν που δεν έχει, μια βοήθεια στη χήρα και τα ορφανά, ένα φάρμακο αναγκαίο, μια επίσκεψι στον ασθενή, ένας λόγος παρηγορητικός στον θλιμμένο, ο,τι τέλος πάντων μπορεί να σκεφτή μια καρδιά που αγαπά.

Αλλά δεν είπα τίποτα· υπάρχει κάτι ακόμη, κι αυτό είνε το δυσκολώτερο. Όλα όσα είπα- με τα κάνεις· αλλ᾽ εάν το τελευταίο αυτό δεν το κάνης, Χριστιανός δεν είσαι. Ποιο είν᾽ αυτό; Ξέρω Χριστιανούς που είνε άνθρωποι προσευχής, που έχουν τ᾽ αυτί τους τεντωμένο στα ιερά λόγια, που νηστεύουν αυστηρά, που εξομολογούνται, που κοινωνούν· αλλά λίγους Χριστιανούς γνώρισα που έχουν – ποιο; το «Συγχωρήσωμεν πάντα τη Αναστάσει» (δοξ. αίν. Πασχ.).

Η Μεγάλη Εβδομάδα είνε εβδομάδα συγχωρήσεως. Ποιος, αδελφοί μου, στη ζωή αυτή δεν έχει αντιπάθειες, ψυχρότητες, αντιθέσεις, ποιος δεν έχει κάποιον εχθρό; Τις άγιες αυτές ημέρες ας υψώσουμε το βλέμμα στον Εσταυρωμένο. Κανείς δεν αδικήθηκε και δεν πόνεσε όπως ο Χριστός μας. Ενώ έσχιζαν τις σάρκες του τα καρφιά και την καρδιά του οι κατάρες και τ᾽ αναθέματα των φαρισαίων, εκείνος πάνω απ᾽ το σταυρό προσευχήθηκε· «Πάτερ, άφες αυτοίς· ου γαρ οίδασι τι ποιούσι» (Λουκ. 23,34). Κ᾽ εμείς λοιπόν τις άγιες αυτές ημέρες ας αλληλοσυγχωρηθούμε· νύφες και πεθερές, αδελφοί με αδελφούς, φίλοι με φίλους,παιδιά με γονείς, όλοι ανεξαιρέτως. Ας πλατύνουμε τις καρδιές, ας αισθανθούμε μέσα μας την αγάπη του Χριστού μας. Χωρίς την αγάπη πως μπορούμε να γιορτάσουμε;

Αδελφοί μου! Μεγάλη Εβδομάδα ίσον· χέρι ανοιχτό για έλεος, μάτια δακρυσμένα από μετάνοια, πόδια που τρέχουν στο ναό, καρδιά συμφιλιωμένη, γεμάτη λατρεία στον Εσταυρωμένο.Εκτελούμε τα καθήκοντα αυτά;

Ξέρετε πως μοιάζουμε; Σα να είνε ένας ζητιάνος και όλες τις μέρες του πετάνε πενταροδεκάρες, κ᾽ έρχεται μια ώρα που περνάει κάποιος βασιλιάς και του λέει «Άνοιξε τις φούχτες σου» κι αρχίζει και του μετράει 1, 2, 3, …5,…10, …100, …168 λίρες και θαμπώνουν τα μάτια του. Κι αυτός, αντί να πάρη αυτό το θησαυρό να τον αξιοποιήση, πάει στο ποτάμι κι αρχίζει να πετάη τις λίρες στο νερό. Δεν είν᾽ αυτό παραφροσύνη; Κι αυτές οι ώρες λοιπόν ―έτσι λέει η Εκκλησία, «ώρες» τις ονομάζει―, είνε θησαυρός. Κάθε ώρα, κάθε καμπάνα, κάθε χτύπος, κάθε λεπτό, είνε σπουδαία ώρα.

Ας εκμεταλλευθούμε τις άγιες αυτές ημέρες. Μην αφήσουμε να διαρρεύσουν όπως η υπόλοιπη ζωή μας. Ξέρουμε αν θα ζήσουμε να γιορτάσουμε άλλη Μεγάλη Εβδομάδα; Μήπως η Μεγάλη Εβδομάδα αυτή είνε η τελευταία της ζωής μας; Πέρυσι πόσοι ήταν μαζί μας; και που είνε τώρα; Φεύγουμε, σφυρίζει το τραίνο, μια φορά περνάμε πάνω απ᾽ τη φλούδα αυτή.

Εύχομαι, αυτή η Μεγάλη Εβδομάδα να είνε σημαντικός σταθμός στη ζωή μας. Να δώση ο Κύριος να είνε εβδομάδα αγίων σκέψεων, ιερών συναισθημάτων, ηρωικών αποφάσεων, αγιασμός ψυχής. Είθε να σφραγίσουμε τη Μεγάλη Εβδομάδα με τα λόγια «Μνήσθητί μου, Κύριε, όταν έλθης εν τη βασιλεία σου» (Λουκ. 23,42).

Απομαγνητοφωνημένη ομιλία, που έγινε
στον ι. ναό Μεταμορφώσεως Σωτήρος Μοσχάτου
– Αθηνών την 10-4-1960 το βράδυ.