Τόμος σχίσματος αντί Τόμου ενοποίησης
Σε συνέντευξή του στο βουλγαρικό πρακτορείο ειδήσεων BGNES, ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος δήλωσε ότι «ο καθοριστικός παράγοντας που έκανε το Οικουμενικό Πατριαρχείο να δώσει το αυτοκέφαλο στην Ουκρανία ήταν η επιθυμία να θεραπευτεί το υπάρχον σχίσμα και να αποκατασταθεί η ενότητα της εκκλησίας στη χώρα». Σύμφωνα με τον Βαρθολομαίο, «για αυτόν τον καλό σκοπό, χρησιμοποιήθηκε το προνόμιο του να δέχεται εφέσεις κατά των αποφάσεων άλλων τοπικών εκκλησιών και να παρέχει το αυτοκέφαλο χωρίς να λάβει υπόψη τη γνώμη κάποιου».
Τα λόγια του Βαρθολομαίου για την αποκατάσταση της ενότητας της εκκλησίας είναι όμορφα φαινομενικά. Ωστόσο, οι ενέργειές του απέχουν πολύ από τους καθιερωμένους στην Ορθοδοξία κανόνες, σύμφωνα με τους οποίους ο Πατριάρχης της Κωνσταντινούπολης είναι μόνο «ο πρώτος μεταξύ των ίσων» και δεν έχει άμεση εξουσία και ειδικές εξουσίες λήψης αποφάσεων σε σύγκριση με άλλους Προκαθήμενους. Και το πιο σημαντικό, αυτές οι ενέργειές του οδηγούν στο αντίθετο αποτέλεσμα, και αντί της ενοποίησης, προκαλούν ακόμη μεγαλύτερο διαχωρισμό στην Ουκρανική Ορθοδοξία.
ΤΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ
Στις 20 Ιουνίου, στον Καθεδρικό Ναό του Αγίου Βλαδίμηρου στο Κίεβο, ο Επίτιμος Πατριάρχης της OCU Φιλάρετος διεξήγαγε την «Τοπική Σύνοδο της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας του Πατριαρχείου Κιέβου» και ανακοίνωσε πλήρως την αποκατάσταση της δραστηριότητας της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας του Πατριαρχείου Κιέβου.
Οι συμμετέχοντες στην «Σύνοδο» υιοθέτησαν ένα τελικό ψήφισμα 10 σημείων με το οποίο απέσυραν τις υπογραφές τους στην απόφαση της Ενοποιητικής Συνόδου της 15ης Δεκεμβρίου 2018 για την εκκαθάριση της UOC Πατριαρχείου Κιέβου και τη δημιουργία της OCU, δήλωσαν την επανάληψη των δραστηριοτήτων του Πατριαρχείου Κίεβου υπό τη δια βίου καθοδήγηση του «πατριάρχη» Φιλάρετου και προέβαλαν τα εξαιρετικά τους δικαιώματα διαχειρίσεως μοναστηριών, ουκρανικών και ξένων μητροπόλεων, πρώην μελών της UOC Πατριαρχείου Κιέβου. Επιπλέον, ο Φιλάρετος και τα μέλη της «Συνόδου» αρνήθηκαν να αναγνωρίσουν τους όρους του αυτοκέφαλου «το οποίο στερεί την Ουκρανική εκκλησία τις ξένες ενορίες και την κάνει εντελώς εξαρτημένη από το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης».
Τότε, ο Φιλάρετος, απογοητευμένος από την ασήμαντη υποστήριξη των ενεργειών του από τους πρώην ιεράρχες του Πατριαρχείου Κιέβου, χειροτόνησε δύο νέους επισκόπους, τους εισήγαγε στο έργο της Συνόδου της UOC Πατριαρχείου Κιέβου και υπενθύμισε ότι ο προκαθήμενος και οι περισσότεροι επίσκοποι της OCU κάποτε είχαν χειροτονηθεί χωρίς υποστήριξη και αναγνώριση του Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης και άλλων τοπικών εκκλησιών.
Απαντώντας σε αυτές τις ενέργειες του Φιλάρετου, η έκτακτη Σύνοδος της OCU, που διεξήχθη στις 24 Ιουνίου, αφαίρεσε τον Επίτιμο Πατριάρχη από τη διοίκηση της Μητρόπολης του Κιέβου, διέγραψε τους στενούς υποστηρικτές του από την ιεραρχία της Εκκλησίας του και ο Μητροπολίτης Επιφάνιος ανακοίνωσε την υποταγή των εκκλησιών και των μοναστηριών του Κιέβου σε αυτόν.
Έτσι, μέσα σε έξι μήνες, η Ουκρανική Ορθοδοξία επέστρεψε στην ίδια εικόνα που ήταν πριν από τη δημιουργία της OCU και την παραχώρηση του Τόμου Αυτοκεφαλίας σ ‘αυτήν από τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο. Μόνο που αντί για την σχισματική Ουκρανική Αυτοκέφαλη Ορθόδοξη Εκκλησία (μαζί με την κανονική UOC και την σχισματική UOC Πατριαρχείου Κιέβου) λειτουργεί τώρα το νεοδημιουργημένο και υποστηριζόμενο από την Κωνσταντινούπολη OCU. Και οι εκκλησιαστικές διαμάχες αντικαταστάθηκαν από επιδρομές και επιθέσεις σε ναούς, οι οποίες λαμβάνουν χώρα με την ενεργή συμμετοχή κυβερνητικών αξιωματούχων και ενόπλων ριζοσπαστών ακτιβιστών. Μέχρι πρόσφατα, τα κύρια θύματα αυτών των παράνομων ενεργειών ήταν κληρικοί και ενορίτες της UOC. Ωστόσο, μια μέρα μετά την «Σύνοδο» της UOC Πατριαρχείου Κιέβου, ο Φιλάρετος και οι κληρικοί που τον υποστήριξαν άρχισαν να παραπονιούνται για τις προσβολές και τις απειλές εναντίον τους και την αρπαγή ουκρανικών εκκλησιών του Πατριαρχείου Κιέβου.
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗ ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΥ
Γεγονότα εμβάθυνσης σχίσματος στην ουκρανική Ορθοδοξία είναι τόσο εύγλωττα που ο Βαρθολομαίος «ο οποίος επιδιώκει να αποκαταστήσει την ενότητα της εκκλησίας,» θα πρέπει αμέσως, αν όχι να αποσύρει τον Τόμο για την OCU (όπως έκανε το Νοέμβριο του 2018, με τις ρωσικές ενορίες στη Δυτική Ευρώπη), τουλάχιστον, να συγκαλέσει την Πανορθόδοξη Σύνοδο για να συζητήσει την κατάσταση στην Ουκρανία και να απευθύνει έκκληση στις ουκρανικές αρχές να σταματήσουν να παρεμβαίνουν στις υποθέσεις της Ορθόδοξης Εκκλησίας.
Ωστόσο, ο Πατριάρχης της Κωνσταντινούπολης δεν πράττει κάτι τέτοιο και δεν προτίθεται να το πράξει. Και ο λόγος για αυτό δεν είναι καθόλου η εμπιστοσύνη του Βαρθολομαίου στη δική του κανονική ορθότητα. Ο λόγος είναι ότι οι ενέργειες του Βαρθολομαίου στην Ουκρανία εντάσσονται πλήρως στη μακροπρόθεσμη στρατηγική του Φαναρίου, με στόχο την ενίσχυση της θέσης του Πατριαρχείου Κωνσταντινούπολης και την εδραίωση της εξουσίας του έναντι άλλων τοπικών εκκλησιών. Ως αποτέλεσμα αυτής της στρατηγικής, οι Τοπικές Εκκλησίες θα πρέπει να αναγνωρίσουν την απόλυτη πρωτοκαθεδρία του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως (κατ ‘αναλογία με την ηγεσία του Πάπα στην Καθολική Εκκλησία), το προνόμιο του να είναι ο μοναδικός κριτής σε όλες τις θρησκευτικές διαφορές, καθώς και το δικαίωμα να λαμβάνει μονομερείς αποφάσεις σε εδάφη όλων των Τοπικών Εκκλησιών. Επιπλέον, σύμφωνα με αυτή τη στρατηγική, στο μέλλον, οι τοπικές εκκλησίες θα πρέπει να περιορίσουν τις δραστηριότητές τους αποκλειστικά στα εθνικά σύνορα και να εγκαταλείψουν τις ξένες τους έδρες, προς συμφέρον του Φαναρίου.
Ο Βαρθολομαίος συμπεριέλαβε ενδεικτικά όλους τους στόχους του στο κείμενο του Τόμου της OCU. Σύμφωνα με αυτόν τον Τόμο, «Η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας παραδέχεται τον επικεφαλής της τον Οικουμενικό Θρόνο, καθώς και οι άλλοι πατριάρχες και προκαθήμενοι», αναγνωρίζει «την κανονική ευθύνη του Οικουμενικού Θρόνου να δέχεται αμετάκλητες δικαστικές αποφάσεις για όλες τις Τοπικές Εκκλησίες» και επίσης «δεν μπορεί να βάζει επισκόπους και να συστήνει ενορίες έξω από το κράτος και να αρνείται από τις υπάρχουσες ενορίες υπέρ του Οικουμενικού Θρόνου, που έχει κανονικές δυνάμεις στις διασπορές.» Και αυτούς τους όρους ο Βαρθολομαίος προτείνει να αναγνωρίσουν οι Τοπικές Εκκλησίες και, ως εκ τούτου, να επιβεβαιώσουν τις ειδικές και απεριόριστες εξουσίες του στον Ορθόδοξο κόσμο.
Ωστόσο, η Ουκρανία δεν είναι το μόνο θύμα της επιθετικής στρατηγικής του Φαναρίου. Μόνο για την περίοδο των τελευταίων 30 χρονών το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως απορρόφησε πρώτα την Αμερικανική Εξαρχία της εκκλησίας της Αλεξανδρείας, στη συνέχεια δημιούργησε στο ξένο κανονικό έδαφος την Αυτόνομη Ορθόδοξη Εκκλησία της Εσθονίας και μετάφερε στη δικαιοδοσία του τις αμερικανικές ενορίες της Εκκλησίας της Ιερουσαλήμ. Στη συνέχεια, μετά από την Ουκρανία, επιθετικές ενέργειες του Φαναρίου μπορούν να κατευθυνθούν προς την αναγνώριση της «Μακεδονικής Εκκλησίας», καθώς και του Μαυροβουνίου (κανονικό έδαφος της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας), της Εκκλησίας της Αμπχαζίας (που βρίσκεται στο έδαφος της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Γεωργίας), καθώς και η απορρόφηση των μητροπόλεων και των ενοριών της Αντιοχειακής, της Ρωσικής, της Ρουμανικής και της Βουλγαρικής Ορθόδοξης Εκκλησίας στη Δυτική Ευρώπη, στην Αυστραλία και στη Βόρεια Αμερική (στην οποία είναι το ιδιαίτερο ενδιαφέρον του Πατριαρχείου Κωνσταντινούπολης).
Κατά τη διάρκεια αυτής της μακροπρόθεσμης στρατηγικής του Φαναρίου, εάν εναντίον της δεν δράσουν από κοινού οι Προκαθήμενοι και οι Σύνοδοι Τοπικών Εκκλησιών, η παγκόσμια Ορθοδοξία μπορεί να αλλάξει ριζικά, και ο πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, «πρώτος μεταξύ ίσων» θα γίνει ένας νέος πάπας της Ανατολής με απόλυτη εξουσία στον Ορθόδοξο κόσμο. Το αποτέλεσμα μιας τέτοιας αλλαγής θα μπορούσε μάλιστα να είναι η αποκατάσταση της ενότητας των εκκλησιών υπό τις επιταγές του Παγκόσμιου Θρόνου και η πλήρης εκρίζωση της ορθόδοξης συνόδου. Μπορεί να εμφανιστεί και καινούργια, ακολουθώντας τη Λυών και τη Φλωρεντία, παγκόσμια εκκλησιαστική ένωση μεταξύ του Πάπα της Ρώμης και του Πατριάρχη της Κωνσταντινούπολης.
