Αν σήμερα θεωρούμε ευτυχία την ψυχική ικανοποίηση από την εκπλήρωση των επιθυμιών μας, στην Αρχαία Ελλάδα, έπρεπε να κλείσει η ζωή ενός ανθρώπου για να χαρακτηριστεί «όλβιος» (ευτυχισμένος, μακάριος). Ούτε τα ανδραγαθήματα, ούτε η δόξα, ούτε ο πλούτος σε έκανε ευτυχή παρά μόνο η τέλεια και αρμονική ολοκλήρωση του κύκλου της ζωής σου. Η ιστορία του «όλβιου» ξεκινά από τον διάλογο του Σόλωνα με τον Κροίσο και συνεχίζεται στα… έγκατα του Άδη, εκεί που ο Οδυσσέας συνάντησε την ψυχή του ανδρείου Αχιλλέα και άκουσε το παράπονό της…

ΣΚΗΝΗ ΠΡΩΤΗ: Ο ΣΟΛΩΝΑΣ ΒΛΕΠΕΙ ΤΟΝ ΠΛΟΥΤΟ ΤΟΥ ΚΡΟΙΣΟΥ

Ηροδότου «Ιστορίαι» (1.26.1 – 1.33.1): Ο Κροίσος διαδέχτηκε τον Αλυάττη στην βασιλεία της Λυδίας σε ηλικία τριάντα πέντε χρόνων. Πρώτους από τους Έλληνες, χτύπησε τους Εφεσίους κι ύστερα, με τη σειρά, μία μία τις πόλεις των Ιώνων και των Αιολέων… Έφτασε να έχει στην υποταγή του Κίλικες, Λυκίους, Λυδούς, Φρύγες, Κάρες, Ίωνες, Δωριείς, Αιολείς και Πάμφυλους… Δεν χτύπησε όμως τα νησιά και τον ελλαδικό χώρο, καθώς πίστευε ότι θα έβρισκε μεγάλη αντίσταση. Οι Σάρδεις, το κέντρο του βασιλείου της Λυδίας, είχε γεμίσει πλούτο και οι σοφοί της Ελλάδας, ένας ένας επισκέπτονταν την αυλή του βασιλιά Κροίσου για να γνωρίσουν από κοντά τον ξακουστό ηγέτη. Έτσι και ο Σόλωνας, αφού έδωσε στους Αθηναίους τη νομοθεσία του, ξεκίνησε να γνωρίσει τον κόσμο, περνώντας πρώτα από την Αίγυπτο και φτάνοντας ύστερα στις Σάρδεις. Σαν έφτασε, τον φιλοξένησε στα βασιλικά του ανάκτορα ο Κροίσος· κι ύστερα την τρίτη ή την τετάρτη μέρα με προσταγή του Κροίσου, υπηρέτες γυρνούσαν το Σόλωνα να δει τους θησαυρούς και του έδειχναν πόσο ήσαν όλα μεγάλα και πλούσια…

</p>
<p>Και στους θεούς ήταν αγαπητός. Άλλωστε τους είχε βοηθήσει αρκετές φορές. Πολύτιμη υπήρξε η συμμετοχή του ίδιου και των συντρόφων του στη μάχη που έδωσαν οι θεοί εναντίον των Γιγάντων. Όλοι οι θεοί τον σέβονταν, αλλά μεγάλη ευγνωμοσύνη του όφειλε ιδιαίτερα η Ήρα, επειδή μόνος αυτός, απ’ όλους τους θεούς, έπεισε το γιο της, τον Ήφαιστο, να επιστρέψει στον Όλυμπο και να την απελευθερώσει από τα δεσμά της.</p>
<p>Ο εύθυμος θεός ταξίδευε συνέχεια κι επισκεπτόταν πολλές χώρες και πολιτείες για να μάθει στους ανθρώπους πώς να καλλιεργούν τα κλήματα και πώς να φτιάχνουν από τους καρπούς τους το κρασί. Και βέβαια, ως θεός της χαράς και του κεφιού, δεν ταξίδευε μόνος του. Τον ακολουθούσε ένα πολύβουο πλήθος. Στο πλήθος αυτό έβλεπες γυναίκες που χόρευαν με έξαλλο τρόπο, τις Μαινάδες, όπως λέγονταν, και παράξενα όντα που ήταν άνθρωποι και ζώα μαζί. Αυτούς τους έλεγαν Σάτυρους και Σιληνούς.</p>
<p>Πιστοί ακόλουθοι του θεού πορεύονταν μαζί του στα μεγάλα ταξίδια. Με επικεφαλής τον Διόνυσο διέσχισαν την Αίγυπτο, τη Λιβύη κι άλλες χώρες στην Αφρική. Έπειτα πήγαν και στην Ασία, στους Άραβες, στους Λυδούς, στους Φρύγες, φτάνοντας μέχρι και την Ινδία, όπου και ο πιο τολμηρός θαλασσοπόρος δεν κατάφερε να φτάσει.</p>
<div class="separator"></div>
<p>Αλλού τους υποδέχονταν φιλικά, αλλού τους κορόιδευαν ή τους αντιμετώπιζαν σαν εχθρούς. Πάντα όμως επικρατούσε η καλοσύνη του Διόνυσου και των συντρόφων του. Γρήγορα συμφιλιώνονταν με τους κατοίκους, που μάθαιναν πώς να καλλιεργούν το αμπέλι.<br />
Το υπέροχο ποτό που κερνούσε ο θεός σκόρπιζε παντού το κέφι. Έκανε τους ανθρώπους να ξεχνούν τις στενοχώριες τους και να ζωγραφίζεται στα πρόσωπά τους το χαμόγελο. Όπου περνούσε ξεκινούσε τρικούβερτο γλέντι και δεν ακούγονταν άλλο τίποτα παρά οι εύθυμοι ήχοι των μουσικών οργάνων και τα ζωηρά τραγούδια.</p>
<p>Πώς λοιπόν να μη λάτρευαν οι άνθρωποι αυτοί το θεό; Κι ήταν θεός, παρόλο που η μητέρα του ήταν θνητή, η Σεμέλη, η κόρη του βασιλιά της Θήβας Κάδμου. Ο Διόνυσος ωστόσο απέκτησε την αθανασία, που ξεχωρίζει τους θεούς από τους θνητούς και επειδή πατέρας του ήταν ο Δίας, αλλά περισσότερο επειδή γεννήθηκε από θεό τη δεύτερη φορά.</p>
<p>Όσο περίεργο κι αν ακούγεται, ο Διόνυσος δυο φορές γεννήθηκε. Όταν ο Δίας σαγηνεύτηκε από την παρθενική ομορφιά της Σεμέλης, την πλησίασε κι ενώθηκε μαζί της. Καρπός της ένωσής τους ήταν ο Διόνυσος.</p>
<p>Η ζηλιάρα Ήρα δεν επρόκειτο όμως να αφήσει ασυγχώρητη κι αυτή την απιστία του συζύγου της. Τυφλωμένη από τη ζήλια της και διψώντας για εκδίκηση, εμφανίστηκε στη Σεμέλη και με πονηρό τρόπο την έπεισε να ζητήσει από τον εραστή της να εμφανιστεί ως θεός κι όχι με ανθρώπινη μορφή, όπως πάντα εμφανιζόταν μπροστά της. Αυτό θά αποδείκνυε πως την αγαπά πραγματικά.</p>
<p>Αφελής κι ανυποψίαστη η κόρη του Κάδμου, την επόμενη φορά που την επισκέφτηκε ο Δίας στην κάμαρά της, του ζήτησε να πάρει τη θεϊκή μορφή του. Μάταια προσπάθησε ο Δίας με λόγια αγάπης να τη μεταπείσει. Λυγίζοντας μπροστά στην επιμονή της εμφανίστηκε μεγαλοπρεπής, φωτεινός σε όλο το θεϊκό του μεγαλείο. Ήταν αδύνατο όμως να αντέξει η άμοιρη θνητή τη λάμψη των κεραυνών και των αστραπών που εκτινάσσονταν από τα χέρια του. Την ώρα που οι φλόγες την τύλιγαν ο Δίας έσωσε το βρέφος που είχε στα σπλάχνα της και το έραψε στο μηρό του.</p>
<div class="separator"></div>
<p>Όταν συμπληρώθηκαν εννιά μήνες, ο Διόνυσος ξαναγεννήθηκε από το πόδι του θεϊκού πατέρα του. Ο βασιλιάς των αθανάτων ήξερε πολύ καλά πως η ζηλόφθονη σύζυγός του θα έστρεφε γρήγορα το θυμό της στο νεογέννητο παιδί. Για αυτό ανέθεσε στον Ερμή τη φύλαξή του. Αυτός το παρέδωσε στην αδερφή της Σεμέλης, την Ινώ. Η πανούργα Ήρα όμως έστειλε τρέλα στην Ινώ και τον άντρα της κι άρχισαν ανελέητα να σκοτώνουν τα παιδιά τους.</p>
<p>Η θεά έλπιζε πως θα σκοτώσουν έτσι και τον Διόνυσο, αλλά ο φτερωτός θεός πρόφτασε και γλίτωσε το μικρό Διόνυσο και τον εμπιστεύτηκε αυτή τη φορά στις Νύμφες. Αυτές τον ανέθρεψαν με περισσή στοργή κι αγάπη, στο δάσος όπου κατοικούσαν. Πράγματι, πουθενά αλλού δε θα μπορούσαμε να φανταστούμε να μεγαλώνει ο θεός του αμπελιού, παρά σε ένα ειδυλλιακό τοπίο γεμάτο δέντρα και πολύχρωμα λουλούδια.Εκεί ποτέ δε συναντούσε ανθρώπους. Κι όταν ο βασιλιάς Λυκούργος διατάραξε την ηρεμία της συντροφιάς κυνηγώντας τις Νύμφες, κατατρομάζοντας τον Διόνυσο, τιμωρήθηκε σκληρά από τον Δία, που τον τύφλωσε. Έτσι σκληρή ήταν πάντα η τιμωρία για όλους εκείνους τους ανθρώπους που επιβουλεύονταν το θεό Διόνυσο.</p>
<p>Την ίδια άσχημη τύχη είχαν και κάποιοι Τυρρηνοί πειρατές που αιχμαλώτισαν το θεό. Όταν είδαν ένα νέο τόσο όμορφο και γεροδεμένο, πίστεψαν πως πρόκειται για κάποιο αρχοντόπουλο ή ακόμα και βασιλιά. Ευχαριστημένοι με τη σκέψη πως θα αποκομίσουν πολλά λύτρα για να τον ελευθερώσουν, προσπάθησαν να τον δέσουν με βαριές αλυσίδες, χωρίς όμως να το πετύχουν· με μια μικρή κίνηση ο θεός τις τίναζε από πάνω του. Οι άμυαλοι θνητοί ωστόσο συνέχιζαν τις προσπάθειές τους.Μόνο ο τιμονιέρης του καραβιού προσπάθησε να τους επαναφέρει στα λογικά τους: «Δε βλέπετε άμυαλοι πως πρόκειται για θεό; Δε φοβάστε την τιμωρία; Μπορεί να είναι ακόμη και ο Ποσειδώνας, που θα μας εκδικηθεί ρίχνοντας το καράβι μας σε άγρια τρικυμία. Το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε είναι να τον αφήσουμε ελεύθερο».</p>
<div class="separator"></div>
<p>Ο καπετάνιος και οι υπόλοιποι δε συμφωνούσαν να αφήσουν να τους φύγει «τέτοιος θησαυρός». Εκείνη τη στιγμή άρχισε να ρέει στο καράβι κόκκινο κρασί που ζάλισε με τη θεϊκή ευωδιά του τους ναύτες. Ταυτόχρονα ένα κλήμα άρχισε να τυλίγει το κατάρτι και να απλώνει τα φορτωμένα με ζουμερά σταφύλια κλαδιά του σε όλο το καράβι. Κι ενώ σαστισμένοι παρακολουθούσαν οι ναύτες, άλλο θαύμα γίνεται μπροστά στα μάτια τους: ο όμορφος νέος που ήθελαν να αιχμαλωτίσουν μεταμορφώνεται σε ένα άγριο λιοντάρι που οι βρυχηθμοί του κάνουν τους ναύτες να πηδούν στη θάλασσα για να γλιτώσουν. Όλους τους μεταμόρφωσε ο Διόνυσος σε δελφίνια και μόνο τον τιμονιέρη δεν πείραξε επιβραβεύοντάς τον για τη σύνεσή του.<br />
Όπως είδαμε, ο Διόνυσος αγαπήθηκε και λατρεύτηκε από τους ανθρώπους γιατί τους γνώρισε την υπέροχη γεύση του κρασιού. Λένε πως για πρώτη φορά το φανέρωσε στο βασιλιά της Αιτωλίας, τον Οινέα. Ο τσοπάνης του, ο Στάφυλος, είχε βρει ένα περίεργο φυτό γεμάτο καρπούς κι ενθουσιασμένος από τη νοστιμιά τους έφερε και στο βασιλιά του για να τον ευχαριστήσει. Ο Οινέας έστυψε τους ζουμερούς καρπούς και απόλαυσε τον πλούσιο χυμό τους. Από τότε ο Διόνυσος ονόμασε αυτόν το χυμό οίνο και τους καρπούς σταφύλια από το όνομα του τσοπάνη. Πάντα με το θύρσο στο ένα του χέρι και ένα δοχείο κρασιού στο άλλο περιηγούνταν τις πόλεις. Όπου έβρισκε φιλόξενους και πρόσχαρους ανθρώπους, τους μάθαινε πώς να φτιάχνουν κρασί. Έτσι έγινε και με τους κατοίκους της Ικαρίας, στην Αττική, που τον υποδέχτηκαν με ενθουσιασμό. Λίγο πριν φύγει από τον τόπο τους, συμβούλεψε το βασιλιά τους τον Ικάριο να φυλάξει καλά το κρασί που έφτιαξε. Αυτός όμως δεν ακολούθησε τη συμβουλή του – «τι κακό μπορεί να προέλθει από ένα τόσο ευχάριστο ποτό!» σκέφτηκε.<br />
Οι τσοπάνηδές του, κάποια μέρα, βρήκαν τα βαρέλια και ήπιαν τόσο πολύ κρασί που μέθυσαν και άρχισαν να φέρονται με άγριο τρόπο. Έχοντας χάσει τα λογικά τους σκότωσαν τον Ικάριο και η κόρη του Ηριγόνη από τη στενοχώρια της αυτοκτόνησε.</p>
<p>Οι κάτοικοι της Ικαρίας τιμούσαν ιδιαίτερα το θεό Διόνυσο· σε αυτή την περιοχή καλλιεργήθηκε πολύ ο διθύραμβος, ο ύμνος προς το θεό, που συνέθεσε ο μουσικός Αρίωνας. Μάλιστα, πρόσθεσαν και κάτι καινούριο. Στο μουσικό αυτό ύμνο πρόσθεσαν στίχους. Κι επειδή αυτή τη σύνθεση την τραγουδούσαν άνθρωποι μεταμφιεσμένοι σε τραγόμορφους Σατύρους, την ονόμασαν τραγωδία. Βέβαια, λατρευτικές εκδηλώσεις για το θεό του αμπελιού γίνονταν και σε πολλές άλλες περιοχές. Όσοι παρευρίσκονταν σε αυτές τις εκδηλώσεις έπρεπε να συμμετέχουν ενεργά πίνοντας κρασί και χορεύοντας υπό την επήρεια της μέθης. Όσοι αρνούνταν, ήταν εχθροί του θεού και επέσυραν την οργή του.</p>
<p>Έτσι, τραγικό τέλος βρήκε τον Πενθέα που θέλησε να παρακολουθήσει κρυφά τις οργιαστικές εορτές. Οι Μαινάδες, μια από τις οποίες ήταν και η μητέρα του, μέσα στη μανία που τις είχε καταλάβει, όρμησαν επάνω του και τον κατασπάραξαν. Επίμονα αρνούνταν να λάβουν μέρος στις λατρευτικές τελετές οι κόρες του βασιλιά Μίνωα, όπως και του βασιλιά Προίτου. Προσβλημένος ο Διόνυσος τις έκανε να χάσουν τα λογικά τους. Άλλοι λένε ότι για τη μανία που κατέλαβε τις νεαρές κόρες του Προίτου αιτία ήταν η Ήρα.</p>
<div class="separator"></div>
<p>Σκληρός τιμωρός εμφανίζεται ο Διόνυσος στους εχθρούς του και σε όσους είναι αντίθετοι στον τρόπο λατρείας του. Συνάμα γενναιόδωρος ευεργέτης σε όσους τον τιμούν και τον ευχαριστούν. Όταν ο βασιλιάς Μίδας φιλοξένησε το δάσκαλό του, το γέρο Σιληνό, που είχε χαθεί, αυτός δέχτηκε να εκπληρώσει την επιθυμία του για να τον ευχαριστήσει. Ο άπληστος Μίδας ζήτησε να μπορεί ό,τι πιάνει να το μετατρέπει σε χρυσάφι. Σύντομα ο δύστυχος διαπίστωσε πως θα γινόταν βαθύπλουτος αλλά θα πέθαινε από την πείνα και τη δίψα. Το ψωμί που άγγιζε να φάει μετατρεπόταν σε χρυσό και το νερό που ήθελε να πιει σε χρυσαφένιες σταγόνες. Μετανιωμένος ζήτησε από το θεό να τον κάνει όπως πριν και ο Διόνυσος που τον λυπήθηκε του είπε πως αν λουστεί στα νερά του Πακτωλού ποταμού θα απαλλαχτεί από το μαρτύριό του.</p>
<p>Ο θεός του γλεντιού δεν είχε πολλές ερωτικές περιπέτειες, όπως οι υπόλοιποι θεοί. Οι γυναίκες στη ζωή του είχαν διαφορετική θέση: υπήρξαν παραμάνες του όταν ήταν μικρός και συντρόφισσές του στα ασταμάτητα γλέντια του.</p>
<p>Κάποτε ερωτεύτηκε την όμορφη Αριάδνη, όταν την είδε να κοιμάται ήρεμα και γαλήνια, μοιάζοντας με θεά. Η κόρη του Μίνωα μαζί με τον Θησέα επέστρεφαν στην Αθήνα από την Κρήτη. Ξυπνώντας ένα πρωί στη Νάξο η Αριάδνη βλέπει πως ο σύντροφός της έφυγε και την εγκατέλειψε. Χωρίς να το ξέρει η ίδια, είχε έρθει ο Διόνυσος στο όνειρο του Θησέα και με απειλές τον ανάγκασε να φύγει για να κάνει δική του την όμορφη νέα.</p>
<p>Ολομόναχη όπως ήταν στο έρημο νησί, σαν σωτήρας εμφανίστηκε ο θεός μπροστά της, νέος, γεροδεμένος, στεφανωμένος ως συνήθως με κισσόφυλλα. Αφού έγινε ο γάμος τους, πέταξαν με το άρμα του θεού προς τον ουρανό.</p>
<p>Στη γη οι άνθρωποι τον ευχαριστούσαν για το θεϊκό δώρο του και για την ξενοιασιά που απλόχερα τους μοίραζε. Οι γιορτές που γίνονταν προς τιμή του ήταν ένα αδιάκοπο γλέντι, όπου όλοι μεθούσαν και τραγουδούσαν. Με αυτόν τον τρόπο προσπαθούσαν να επικοινωνήσουν με τον αγαπητό τους θεό.</p>
<p>Διαβάστε περισσότερα: <a data-cke-saved-href="" href="/%3Ca%20href%3D"" rel="nofollow">...">
' data-image-meta="[]" data-image-title="Διόνυσος – Ο Θεός των αμπελιών και του κρασιού" data-large-file="" data-medium-file="" data-orig-file="" data-orig-size="" data-permalink="" scale="2" src="/sites/default/files/article/2017/02/07/olvios-2_3.jpg?resize=679%2C515" srcset=" 2x">

ΕΝΑΣ «ΑΝΩΝΥΜΟΣ» ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΕΥΤΥΧΕΣΤΕΡΟΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΡΟΙΣΟ…

Ο Κροίσος άφησε τον Σόλωνα να τα δει όλα και να τα εξετάσει, κι όταν ήρθε η κατάλληλη στιγμή, του έκανε την ερώτηση: «Ξένε, έως εμάς έχει φτάσει η μεγάλη σου φήμη για τη σοφία και τα ταξίδια σου, πως η αγάπη σου για γνώση σε έσπρωξε να επισκεφτείς χώρες πολλές, για να τις σπουδάσεις. Έτσι λοιπόν τώρα, ξύπνησε μέσα μου η επιθυμία να σε ρωτήσω αν γνώρισες κάποιον άνθρωπο, που να είναι ο πιο ευτυχισμένος (ολβιώτατος) από όλους». Ο Κροίσος έκανε την ερώτηση με την ιδέα πως είναι ο ίδιος ο πιο ευτυχισμένος (ολβιώτατος) ανάμεσα στους ανθρώπους. Όμως ο Σόλων χωρίς καμιά κολακεία και με απόλυτη ειλικρίνεια απαντά: «Βασιλιά μου, τον Τέλλο τον Αθηναίο». Σάστισε ο Κροίσος με την απάντηση και ρώτησε ανυπόμονα: «Κι από πού κρίνεις τον Τέλλο πως είναι ο πιο ευτυχισμένος (ολιβιώτατος);» Και κείνος αποκρίθηκε: «Πρώτα από όλα ο Τέλλος είχε παιδιά καλά και άξια, και είδε από όλα αυτά εγγόνια, κι όλα να ζουν· κι ύστερα από μια ζωή γεμάτη αγαθά, με τα δικά μας μέτρα, το τέλος της ζωής του ήρθε όλο λάμψη: σε μια μάχη των Αθηναίων με τους γείτονές τους στην Ελευσίνα, όρμησε στον εχθρό, τον έτρεψε σε φυγή και βρήκε πάνω εκεί τον πιο ωραίο θάνατο. Οι Αθηναίοι τον έθαψαν με δημόσια δαπάνη και του έκαναν μεγάλες τιμές».

ΚΑΙ ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ ΔΕΥΤΕΡΟΣ «ΠΙΟ ΕΥΤΥΧΙΣΜΕΝΟΣ»; ΔΥΟ ΑΓΡΟΤΕΣ ΑΠΟ ΑΡΓΕΙΤΙΚΗ ΓΕΝΙΑ !

Η απάντηση του Σόλωνα ερέθισε τον Κροίσο αλλά δεν τον αποθάρρυνε από το να ρωτήσει ποιος είναι ο δεύτερος «ολβιώτατος», που γνώρισε, πιστεύοντας ακράδαντα πως τη δεύτερη θέση θα την έπαιρνε ο ίδιος. Όμως ο Σόλων αποκρίθηκε: «Τον Κλέοβη και τον Βίτωνα. Αυτοί, που ήταν από αργίτικη γενιά, και αγαθά αρκετά είχαν και επιπλέον σωματική δύναμη μεγάλη· και οι δύο είχαν κερδίσει βραβεία σε αγώνες και λένε μάλιστα γι᾽ αυτούς την ακόλουθη ιστορία: Πως σε μια γιορτή που έκαναν οι Αργίτες προς τιμή της Ήρας, έπρεπε η μητέρα τους να πάει οπωσδήποτε με ζεμένο αμάξι στο ιερό, όμως τα βόδια δεν έφταναν στην ώρα τους από το χωράφι· καθώς ο χρόνος δεν τους έπαιρνε να περιμένουν, μπήκαν οι ίδιοι οι νέοι κάτω από το ζυγό και έσερναν το αμάξι, ενώ πάνω του πήγαινε η μητέρα τους. Κι αφού έσυραν το φορτίο τους σαράντα πέντε στάδια, έφτασαν στο ιερό. Το κατόρθωμά τους, που το είδε όλος ο κόσμος στη γιορτή, το επισφράγισε λαμπρά το τέλος της ζωής τους, με το οποίο ο θεός έδειξε ότι ο άνθρωπος είναι κάποιες φορές καλύτερο να πεθαίνει παρά να ζει. Γιατί οι Αργείοι τούς περικύκλωσαν και μακάριζαν τα παλικάρια για τη ρώμη τους, ενώ οι Αργίτισσες μακάριζαν τη μάνα τους, που της έτυχαν τέτοια παιδιά. Και η μητέρα τους, γεμάτη χαρά για το έργο και τους επαίνους των παιδιών της, στάθηκε αντίκρυ στο άγαλμα της θεάς και ευχόταν για τον Κλέοβη και το Βίτωνα, τα παιδιά της, που τόσο πολύ την τίμησαν, να τους δώσει η θεά ό,τι καλύτερο μπορεί να τύχει σε άνθρωπο. Ύστερα από αυτή την ευχή έκαναν θυσίες κι έφαγαν, και σαν κοιμήθηκαν τα παλικάρια στο ίδιο το ιερό, δεν μεταξύπνησαν ποτέ, αλλά η ζωή τους τέλειωσε έτσι. Και οι Αργείοι τούς έφτιαξαν αγάλματα και τα αφιέρωσαν στους Δελφούς, να τους τιμήσουν που στάθηκαν άριστοι άνδρες».

</p>
<p>Είναι αδιανόητο να μελετήσει κανείς την στρατιωτική και πολιτική ιδιοφυΐα του Μεγάλου Αλεξάνδρου αποφεύγοντας να μελετήσει τον άνθρωπο αλλά και την ανατροφή του μέχρι να αναλάβει τη διακυβέρνηση του βασιλείου του. Σε μια εποχή που η προγονολατρεία ήταν μέρος του κοινωνικού γίγνεσθαι ο νεαρός πρίγκιπας ήξερε ότι ο πατέρας του ήταν από τη γενιά του <b><a data-cke-saved-href="(%CE%BC%CF%85%CE%B8%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1)" href="/%3Ca%20href%3D"" rel="nofollow">(%CE%BC%CF%85%CE%B8%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1)">Ηρακλή</a></b> του ήρωα που προστάτευε τους ανθρώπους από τα θηρία και την αδικία. Από την πλευρά της μητέρας του καταγόταν από τον ομηρικό ήρωα <b><a data-cke-saved-href=" href="/%3Ca%20href%3D"">Αχιλλέα</a></b>" rel="nofollow">... που οδηγούσε στη μάχη τους Έλληνες στην Τροία και ήταν ο σωτήρας τους από τις αντιξοότητες. Για το νεαρό πρίγκιπα οι δύο πιο διάσημοι ήρωες της Ελλάδος δεν  ήταν απλά μύθος αλλά προγονικά πρότυπα στα οποία έπρεπε να μοιάσει.  Και ήταν πρότυπα ηγετών-στρατηλατών που δεν ορρωδούσαν στις δυσκολίες αλλά τις αντιμετώπιζαν και τις ξεπερνούσαν.</p>
<p>Όταν  νεαρός πρίγκιπας έγινε επτά ετών, η επιμέλειά του πέρασε από την τροφό του Λανίκη στον Λυσίμαχο τον Ακαρνάνα που ορίστηκε από τον <b><a data-cke-saved-href=" href="/%3Ca%20href%3D"" rel="nofollow">...'_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%9C%CE%B1%CE%BA%CE%B5%CE%B4%CE%BF%CE%BD%CE%AF%CE%B1%CF%82">Φίλιππο</a></b>παιδαγωγός του Αλεξάνδρου. Ο Φίλιππος όμως ήταν μακρυά από το σπίτι ασχολούμενος με τις κρατικές υποθέσεις και έτσι η δυναμική Ολυμπιάδα επέβαλε σαν παιδαγωγό τον συγγενή της Λεωνίδα. Ήταν ένας αυστηρός άνθρωπος που θαύμαζε τη σπαρτιατική «αγωγή». Υπό την επίβλεψή του ο Αλέξανδρος  έμαθε να ζει απλά και μόνο με τα απαραίτητα και έτσι δεν έγινε ένα κακομαθημένο πλουσιόπαιδο. Η κατοπινή αντοχή του Αλεξάνδρου στις εκστρατείες οφείλεται  χωρίς αμφιβολία στην διαπαιδαγώγηση του Λεωνίδα. Είναι αλήθεια ότι ο γιος του Φιλίππου είχε πολλές ικανότητες αλλά ο Λεωνίδας τον ώθησε να τις αναπτύξει και να τις καλλιεργήσει, ιδιαίτερα τη φιλοπονία.</p>
<p> </p>
<p><img class=" aligncenter" data-cke-saved-src=" src="/%3Ca%20href%3D""" rel="nofollow">... alt="" width="493" height="389" /></p>
<p style="text-align:center;">Ο Αριστοτέλης διδάσκει τον Αλέξανδρο Πηγή: wikipedia/commons</p>
<p>  Ο Φίλιππος που ανησυχούσε ότι ο γιος του θα γινόταν απλώς ένας άξεστος μαχητής τον έστειλε να μαθητεύσει κοντά στο μεγάλο δάσκαλο <b><a data-cke-saved-href=" href="/%3Ca%20href%3D"">Αριστοτέλη</a></b>" rel="nofollow">.... Κοντά στο Σταγειρίτη φιλόσοφο, ο Αλέξανδρος συμπλήρωσε την μόρφωσή του και άρχισε να εμβαθύνει στην πολιτική και τη γεωστρατηγική. Εκεί απέκτησε γνώσεις γεωγραφίας και φυσικής ιστορίας που όξυναν τον έμφυτη αντίληψή του για το περιβάλλον του. Δε θα ήταν υπερβολικό να πούμε ότι η σύλληψη των αριστοτεχνικών του ελιγμών και το μοναδικό του ταλέντο στην πλήρη εκμετάλλευση του εδάφους καθώς και οι πρώτες του γνώσεις για τον αντίπαλο άρχισαν να αναπτύσονται τότε. Χωρίς την άριστη καθοδήγηση του Αριστοτέλη ίσως τα ταλέντα και οι δεξιότητες που επέδειξε αργότερα στη ζωή του να μην αναπτυχθεί ποτέ ή να μην είχαν αποδώσει στο βαθμό που έπρεπε.  <strong>Και στον πόλεμο η  ελλιπής απόδοση κάποιου παράγοντα είναι πηγή συμφορών.</strong></p>
<p> </p>
<p><img class=" aligncenter" data-cke-saved-src=" src="/%3Ca%20href%3D""" rel="nofollow">... alt="" width="335" height="474" /></p>
<p style="text-align:center;">O Aλεξανδρος δαμαζει τον Βουκεφαλα . Πινακας του γερμανου ζωγραφου,F. Schommer, 19ος αιωνας. Πηγή: <b><a data-cke-saved-href=" href="/%3Ca%20href%3D"">" rel="nofollow">">...
<p style="text-align:center;">
<p>            Το δάμασμα του <b><a data-cke-saved-href=" href="/%3Ca%20href%3D"">Βουκεφάλα</a></b>" rel="nofollow">... υπήρξε ουσιαστικά η πρώτη δημόσια επίδειξη των ικανοτήτων του Αλεξάνδρου. Ο νεαρός πρίγκιπας είδε τα σφάλματα τον άλλων. Κατόπιν απέκτησε αντίληψη των φόβων του «αντιπάλου». Ο ίππος φοβόταν τη σκιά του. Ο νεαρός έστρεψε την προσοχή του ζώου αλλού και κατάφερε να  «επικρατήσει» ιππεύοντας το. Ο Φίλιππος τότε του είπε ότι «Η <b><a data-cke-saved-href="(Macedonia%20%28Greece%29)&t=h" href="/%3Ca%20href%3D"" rel="nofollow">(Macedonia%20%28Greece%29)&t=h">Μακεδονία</a></b>  ήταν πολύ μικρή γι αυτόν». Η τεχνική της «απορρύθμισης» του κατά πολύ ισχυρότερου αντιπάλου θα φαινόταν στις κατοπινές συγκρούσεις στα πέρατα της Ασίας.</p>
<p>Στα δεκαέξι του χρόνια ο ο Φίλιππος πήρε το διάδοχό του κοντά και άρχισε να του παραχωρεί περιορισμένες εξουσίες για να τον δοκιμάσει. Αν ο Αριστοτέλης έδωσε στον Αλέξανδρο τις θεωρητικές βάσεις της πολιτικής τότε ο Φίλιππος τον έβαλε να κάνει πρακτική εξάσκηση. Τον έμαθε ότι στον πόλεμο η επικράτηση επιτυγχάνεται και με άλλους τρόπους εκτός από τη βία λέγοντάς του ότι  ο «χρυσός εκπορθεί πολλά φρούρια». Κατά την απουσία του Φιλίππου σε εκστρατεία ο Αλέξανδρος συνέτριψε μία εξέγερση των Θρακών. Οι επιχειρήσεις διεξήχθησαν ενάντια σε ταχυκίνητους αντιπάλους που διεξήγαν ανταρτοπόλεμο. Σε μία περίπτωση ο Αλέξανδρος έκαμψε το ηθικό των αντιπάλων του τρομάζοντάς τους με αριστοτεχνική επιδειξη μιάς τάξης σαρισσοφόρων. Λίγοι αντελήφθησαν ότι σε αυτή την την σύγκρουση που οι ιστορικοί συνήθως προσπερνούν τέθηκαν οι βάσεις για τις μελλοντικές νίκες στην Βακτρία (σημ. Αφγανιστάν)</p>
<p>Στα δεκαοκτώ ο Αλέξανδρος έλαβε μέρος στη <b><a data-cke-saved-href="(338_%CF%80.%CE%A7.)" href="/%3Ca%20href%3D"" rel="nofollow">...(338_%CF%80.%CE%A7.)">μάχη της Χαιρώνειας</a></b>. Το μόνο που έδειξε εκεί ήταν ότι ήταν άριστος έφιππος μαχητής και ηγέτης μονάδων ιππικού. Έδειξε επίσης ότι μπορούσε να υπακούει τον διοικητή (Φίλιππο) αλλά και να αναπτύσσει  πρωτοβουλία. Κέρδισε για πρώτη φορά  το θαυμασμό τον βετεράνων του πατέρα του που τον έστειλε πρεσβευτή στην Αθήνα για να δοκιμαστούν οι διπλωματικές του ικανότητες.</p>
<p> </p>
<p>Όταν δολοφονήθηκε ο Φίλιππος όλοι αιφνιδιάστηκαν από την ετοιμότητα του νεαρού διαδόχου να αναλάβει το κράτος. Αν και ήταν γνωστό ότι λάμβανε μόρφωση βασιλόπαιδος η αδίστακτη ενεργητικότητά του τους ξάφνιασε όλους. Πρώτα εξασφάλισε το θρόνο συντρίβοντας κάθε σφετεριστή. Ο Αλέξανδρος καταλάβαινε ότι χωρίς πολιτική σταθερότητα στην πατρίδα του δεν θα μπορούσε να εφαρμόσει κανένα σχέδιό του. Εξασφαλισμένος πολιτικά επιβεβαίωσε τη θέση του σαν «Στρατηγός Αυτοκράτωρ» των Ελλήνων και άρχισε να εργάζεται για την εξασφάλιση των βορείων συνόρων του προτού περάσει στη Ασία.</p>
<p>Η φήμη για το θάνατό του ώθησε του νότιους Ελληνες σε αποστασία Ο Αλέξανδρος έπρεπε να επανεπιβεβαιώσει τη θέση του. Ο εφιάλτης των «Περσών τοξοτών» (χρυσά νομίσματα με παράσταση τοξότη) που είχαν ματαιώσει τα σχέδια του βασιλιά Αγησιλάου εμφανίστηκε ξανά και μάλιστα με του ίδιους υπαίτιους (Θηβαίοι). Ο Αλέξανδρος προέλασε με ταχύτητα νότια συντρίβοντας κάθε αντίπαλο και μεταχειριζόμενος τους Θηβαίους ως παραβάτες των όρκων του Συνεδρίου της Κορίνθου αλλά συγχωρώντας όποιον δεν έδειχνε εμφανώς άμεση εμπλοκή όπως οι Αθηναίοι. Ο Πέρσης βασιλιάς θα έπρεπε να χρησιμοποιήσει πραγματικούς τοξότες για τον αντιμετωπίσει.</p>
<p>Ο Αλέξανδρος πέρασε στην Ασία και στη σύγκρουση του Γρανικού εξασφάλισε το προγεφύρωμά του.  Βαθιά  μέσα του ήξερε ότι η αυτή επιτυχία στην πραγματικότητα ανήκε  στον πατέρα του που του κληροδότησε έναν εξαίρετο στρατό. Με την πορεία στα μικρασιατικά παράλια εκτελούσε την πολιτική του Κοινού των Ελλήνων για την απελευθέρωση των πόλεων του ανατολικού Αιγαίου και  ταυτόχρονα αφαιρούσε βάσεις από τον Περσικό στόλο και τον αδυνάτιζε χωρίς να ναυμαχήσει. Εκμεταλλεύτηκε δηλαδή το πλεονέκτημά του που ήταν οι ανώτερες χερσαίες δυνάμεις για να διεξάγει έμμεσα ναυτικό πόλεμο και αποκλεισμό κατά του ανώτερου στα ναυτικά εχθρού.</p>
<p>Παρότι ο Αλέξανδρος διεξήγε αριστοτεχνικά  την <b><a data-cke-saved-href=" href="/%3Ca%20href%3D"">μάχη" rel="nofollow">">μάχη της Ισσού</a></b>, η απόδοση του στρατού έφερε πάλι τη σφραγίδα του Φιλίππου. Ετίθετο πλέον όμως το δήλημα της απηνούς καταδίωξης του Δαρείου και  κατάληψης του Περσικού Θρόνου ή η προέλαση προς νότο προς εξουδετέρωση των απομενουσών βάσεων  του πάντα επίφοβου στόλου που μετέφερε αν όχι στρατεύματα τουλάχιστον χρυσό για τη χρηματοδότηση τον επίορκων και των «Εφιαλτών». Η σύλληψη πρεσβευτών των Ελληνικών  πόλεων στη σκηνή του Δαρείου έβαλε τέλος στους δισταγμούς.</p>
<p>Ο στρατός πορεύθηκε στην Παλαιστίνη με κατεύθυνση την Αίγυπτο. Ο Αλέξανδρος καινοτόμησε κάνοντας το μηχανικό κύριο όπλο των επιχειρήσεων. Για πρώτη φορά βλητικές μηχανές εν είδη πυροβολικού συνέτριψαν τις αντεπιθέσεις αντιπάλου και αξιωματικοί του «Σώματος των Μηχανοποιών» είχαν το γενικό πρόσταγμα των επιχειρήσεων σε αντίθεση με τους αριστοκράτες διοικητές του παρελθόντος που στερούντο τεχνικών γνώσεων. Ο Αλέξανδρος άφηνε πρωτοβουλία στον κάθε καταρτισμένο στο αντικείμενο του υφιστάμενο, χωρίς να παρεμβαίνει σε πράγματα που δεν γνώριζε λεπτομερώς. Η διδασκαλία του Αριστοτέλη συνέβαλε ίσως όχι λίγο στην εκπόρθηση της Τύρου και της Γάζας. Η αξία της εμπιστοσύνης σε άξιους υφισταμένους φάνηκε την ίδια περίοδο και στη κυρίως Ελλάδα μόλις ο Αντίπατρος συνέτριψε του Σπαρτιάτες στη <b><a data-cke-saved-href="(331_%CF%80.%CE%A7.)" href="/%3Ca%20href%3D"" rel="nofollow">...(331_%CF%80.%CE%A7.)">Μεγαλόπολη</a></b> όταν αυτοί με περσικά λεφτά και μισθοφόρους δοκίμασαν να σταματήσουν την πολιτική του «Κοινού των Ελλήνων». Καταλαμβάνοντας και την Αίγυπτο ο Αλέξανδρος έλεγχε πλέον  το «σιτοβολώνα του κόσμου». Εκεί έθεσε τις βάσεις της θεϊκής του καταγωγής σαν πολιτικό εργαλείο για τη διακυβέρνηση των μη Ελλήνων υπηκόων του. Με τα νώτα του εξασφαλισμένα ήταν έτοιμος να προελάσει στην καρδιά της Περσικής Αυτοκρατορίας</p>
<p><img class=" aligncenter" data-cke-saved-src=" src="/%3Ca%20href%3D""" rel="nofollow">" alt="" width="561" height="334" /></p>
<p> </p>
<p style="text-align:center;"><em>Ο Αλεξανδρος νικά τον Δαρείο στα Γαυγάμηλα. Ρωμαϊκό αντίγραφο Ελληνιστικής τοιχογραφίας</em></p>
<p>             Στην πεδιάδα των <b><a data-cke-saved-href=" href="/%3Ca%20href%3D"">Αρβήλων</a></b>" rel="nofollow"> ο Αλέξανδρος πραγματικά ξεδίπλωσε το τακτικό του ταλέντο. Αντιλήφθηκε ότι ελάχιστος από τον όγκο του εχθρού ήταν πραγματικός στρατός και συνεπώς επικίνδυνος. Αντίθετα ο δικός του στρατός ήταν πειθαρχημένος και ικανός για ελιγμούς σε αντίθεση με τη στατική μάζα των πεζών του Δαρείου. Αγνόησε τη συμβουλή του <b><a data-cke-saved-href=" href="/%3Ca%20href%3D"">Παρμενίων</a></b>α" rel="nofollow">... για νυχτερινή επίθεση εκτιμώντας την ως επικίνδυνη αλλά την προσποιήθηκε για να δυσκολέψει τον εχθρό. Ενώ με το πεζικό του αγκίστρωσε τον εχθρό χρησιμοποίησε το ιππικό του για να τον παραπλανήσει  και να αποσπάσει την προσοχή του πραγματικό του στόχο που ήταν ο ίδιος ο Δαρείος. Ο όγκος του εχθρικού στρατού επέβαλε η κατάσταση να κριθεί σε όσο το δυνατόν πιο σύντομο διάστημα. Ο Αλέξανδρος «απορύθμισε» τον εχθρό όπως κάποτε είχε «απορυθμίσει» το Βουκεφάλα και έκανε το στόχο να ελαττώσει την άμυνά του στο σημείο κρούσης. Κατόπιν κτύπησε αποφασιστικά αναγκάζοντας το Δαρείο να χάσει την ψυχραιμία του και μαζί το θρόνο του.</p>
<p>Τα βουνά της  <b><a data-cke-saved-href=" href="/%3Ca%20href%3D"">Αρείας</a></b>" rel="nofollow">">Αρείας</a></b> και της <b><a data-cke-saved-href=" href="/%3Ca%20href%3D"">Βακτρίας</a></b>" rel="nofollow">"... (σημ. Αφγανιστάν) με του ανυπότακτους σατράπες ήταν ο επόμενος στόχος. Η μνήμες και η εμπειρία από τον ανταρτοπόλεμο των Θρακών βοήθησαν όχι λίγο τον Αλέξανδρο.  Καινοτόμησε πάλι. Έθεσε το βαρύ πεζικό σε οχυρωμένες θέσεις σαν της «βάσης στήριξης» που χρησιμοποιεί 2000 χρόνια μετά το ΝΑΤΟ στο Αφγανιστάν.  Κατόπιν άρχισε να καταδιώκει με ψιλούς, πελταστές και ελαφρό ιππικό τους ανυπότακτους.  Οι θεωρούμενες απόρθητες οχυρωμένες ορεινές πολίχνες συνετρίβησαν από συναρμολογούμενους καταπέλτες που μεταφέρθηκαν με ημιόνους στα δύσβατα μέρη. Η εφαρμογή νέων όπλων και τακτικών έκαμψε τη θέληση των Βακτρίων για περεταίρω αντίσταση. Τα <b><a data-cke-saved-href=" href="/%3Ca%20href%3D"">Ελληνο-Βακτριανα" rel="nofollow">">Ελλην... βασίλεια</a></b> που τροφοδότησαν τον Ελληνικό Πολιτισμό στις Ασιατικές εσχατιές είναι η καλύτερη απόδειξη ότι ο Αλέξανδρος είναι ο μόνος στρατηγός που υπέταξε τη γη που μέχρι σήμερα αψήφισε τρεις αυτοκρατορίες.</p>
<p> </p>
<p><img class=" aligncenter" data-cke-saved-src=" src="/%3Ca%20href%3D""" rel="nofollow">... alt="" width="345" height="259" /></p>
<p style="text-align:center;"><em>Ελαφρύ πεζικό υπεεσπίζει οχύρωμα. Η χρήση των ελαφρών τμημάτων από τον αλεξανδρο υπήρξε αριστοτεχνική. Ευγενική παραχώρηση του Συλλόγου ιστορικών μελετών <b><a data-cke-saved-href=" href="/%3Ca%20href%3D"">Κορύβαντες</a></b></em></p>" rel="nofollow">...
<p>             Η κατάληψη της Ινδίας έδωσε πάλι αφορμή να ξεδιπλωθεί η ικανότητα του Αλεξάνδρου. Άγνωστα όπλα όπως οι ελέφαντες ώθησαν την ανάπτυξη τακτικών ελαφρού πεζικου και ιππικού για την εξουδετέρωσή τους. Επισης εισήχθει στο στρατό κι  ένα καινούργιο όπλο οι ιπποτξότες της στέππας. Ο Αλεξανδρος αντιλήφθηκε της δυνατότητες αυτου του μέσου και το εκμεταλλέυτηκε στο έπακρο στη μάχη του Υδάσπη εξουδετερώνοντας τα άρματα του Πώρου .</p>
<p>Η συχνοί τραυματισμοί του Αλεξάνδρου στη μάχη έκανα πολλούς να το βλέπουν αρνητικά αλλά δεν πρέπει να παραγνωρίζουμε ότι σχεδόν κανείς αρχαίος διοιηκητής δεν είχε έλεγχο τοων τημάτων του όταν άρχισε η σύγκρουση και ακόμη και ο αντίπλαος του Δαρείος που διοικούσε από τα μετόπισθεν δεν μπορούσε να διορθώσει τα τακτικά σφάλματα στο πεδίο της μάχης.  Ο Αλέξανδρος όπως και σχεδόν όλοι οι  Αρχαίοι Ευρωπαίοι  στρατηγοί ήταν δέσμιοι του ηρωϊκού ιδεωδους και κανένας δεν τους μέμφθηκε για την ενεργή παρουσία οτυς στη πρώτη γραμμή όπου ο πολέμαρχος έπρεπε να διοικεί με προσωπικό παράδειγμα. Πολλοι ξεχνούν ότι ο Αλέξανδρος δεν ήταν μόνο στρατηγός αλλά πολιτικός ηγήτωρας σκληροτράχηλων ανδρών που είχαν δικαίωμα να  τον αμφισβητούν πολιτικά. Επρεπε λοιπόν να αποδεικνύη τη μαχιμότητά του αρκετά συχνά.  Αυτό επίσις τον έσωσε από δύσκολες  καταστάσεις όταν μεθυσμένος από την επιτυχία του άρχισε να φέρεται δεσποτικά και να αντιμετωπίζει τη δυσφορία των στρατιωτών του. Εξάλου τα πολεμικά τραύματα ήταν σπουδαίο επιχείρημα σε πολιτικές διαφωνίες όπως αποδείχτηκε στη Ωπη.</p>
<p>Ο Αλέξανδρος έφερε όλα τα χαρακτηριστικά του καλού στρατηγού όπως:</p>
<ul>
<li>Επιλογή του σκοπου και εμμονή στην επίτευξή του</li>
<li>Οικονομία δυνάμεωνκαι αποφυγή άσκοπης καταπόνησης</li>
<li>Συλλογή πληροφοριών για να αποκτήσει αντίληψη περί του εχθρού</li>
<li>Απλότητα σχεδίων για τη διευκόλυνση της εφαρμογής τους</li>
<li>Ελιγμό και επίθεση στο αδύνατο σημείο του αντιπάλου.και χρήση του στοιχείου του αιφνιδιασμού</li>
<li>Τήρηση εφεδρειών για την αντιμετώπιση απροόπτων καταστάσεων</li>
<li>Εξασφάληση του ομαλού εφοδιασμού</li>
<li>Προσαρμογή του στρατου στις ανάγκε του θεάτρου επιχειρήσεων.</li>
<li>Ηγεσία βάση προσωπικού παραδείγματος</li>
<li>Αναγνώριση της αξίας των υφισταμένων και επιβράβευυση</li>
<li>Περιρισμό και αποτροπή των καταχρήσεων απο υφιστμένους διοικητές με τη εφαρμογή ίδιων κανόνων δικαίου σε όλους ανεξαρτήτως θέσης</li>
<li>Αντίληψη ότι ο πόλεμος έιναι απλώς εργαλείο πολιτικής και όχι αυτοσκοπός (Δεν είναι τυχαίο ότι ο Κλάουζεβιτς τον μελέτησε διεξοδικά)</li>
</ul>
<p><strong>Πηγες:</strong></p>
<p>ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ.: «Ηθικά. Περί της Αλεξάνδρου Τύχης ή Αρετής» Εκδόσεις Ζαχαρόπουλος<br />
ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ: «Βίοι παράλληλοι. Αλέξανδρος» Εκδόσεις Πάπυρος</p>
<p>ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ: «Αλέξανδρος» Loeb Κλασσική Βιβλιοθήκη έκδοση 1914</p>
<p>ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ: «Φωκίων» Loeb Κλασσική Βιβλιοθήκη έκδοση 1914</p>
<p>ΑΡΡΙΑΝΟΣ:  «Αλεξάνδρου Ανάβασις». Loeb Κλασσική Βιβλιοθήκη έκδοση 1920</p>
<p>Ασκληπιόδοτος «Τακτικά» E.Shepherd (1793)</p>
<p>Πολύαινος «Στρατηγήματα» E.Shepherd (1793)</p>
<p>Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα.</p>
<p>Partha Bose: Alexander the Great’s Art of Strategy Gotham Books April 2004</p>
<p>ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ  ΣΕΠ. – ΟΚΤ. 2009</p>
<p>ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ  ΝΟΕ- ΔΕΚ. 2009</p>
<p><b><a data-cke-saved-href=" href="/%3Ca%20href%3D"">" rel="nofollow">">...
<p><b><a data-cke-saved-href=" href="/%3Ca%20href%3D"">" rel="nofollow">">...
<p><b><a data-cke-saved-href=" href="/%3Ca%20href%3D"">Η" rel="nofollow">... Παιδεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου </a></b></p>
<p> </p>
<p style="text-align:center;"><strong>ΠΗΓΗ:</strong></p>
<div class="wrapper">
<div id="title" style="text-align:center;"><strong><span style="color:#ff0000;"><a style="color:#ff0000;" data-cke-saved-href=" href="/%3Ca%20href%3D"">Stefanos" rel="nofollow">">Stefanos Skarmintzos</a></span></strong></div>
<div id="description" style="text-align:center;"><strong><span style="color:#ff0000;">Ψήγματα Ιστοριας Bits of History</span></strong></div>
</div>
" data-image-meta="[]" data-image-title="Η ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΔΙΟΦΥΙΑ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ" data-large-file="" data-medium-file="" data-orig-file="" data-orig-size="" data-permalink="" scale="2" src="/sites/default/files/article/2017/02/07/olvios-3_3.jpg?resize=679%2C362" srcset=" 2x">

ΤΥΧΗ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΖΩΗΣ

Ο Κροίσος, οργισμένος που έχασε και τη δεύτερη θέση του «ολιβιώτατου» από δύο ασήμαντα παλικάρια, είπε: «Ε, ξένε, και η δική μας λοιπόν ευδαιμονία τόσο μηδαμινή είναι για σένα, που την καταφρόνησες έτσι, ώστε ούτε με ιδιώτες δεν μας θεώρησες άξιους να συγκριθούμε;» Ο Σόλωνας απάντησε: «Κροίσε, ξέρω καλά ότι ο θεός είναι φθονερός και του αρέσει να φέρνει τα πάνω κάτω. Στο μάκρος της ζωής του, ο άνθρωπος έχει πολλά να δει, που δε θα ᾽θελε, και πολλά να πάθει. Ώς τα εβδομήντα χρόνια, που είναι είκοσι έξι χιλιάδες διακόσιες πενήντα μέρες, ούτε μια τους δεν φέρνει κάτι όμοιο με την άλλη. Με αυτούς τους όρους, Κροίσε, ο άνθρωπος είναι έρμαιο της τύχης. Σ᾽ εμένα βέβαια, εσύ φανερώνεσαι να έχεις πολλά πλούτη και να είσαι βασιλιάς πολλών ανθρώπων. Όμως εκείνο που ρωτάς, ακόμη δεν είμαι σε θέση να το πω, πριν μάθω πως είχες καλά τέλη. Γιατί δεν είναι ασφαλώς πιο ευτυχισμένος (όλβιος) ο πολύ πλούσιος από εκείνον που έχει το καθημερινό του, εκτός κι αν είναι τυχερός (ευτυχέας) και τελειώσει τη ζωή του μέσα σε όλα τα αγαθά του. Γιατί υπάρχουν ζάπλουτοι άνθρωποι, δυστυχισμένοι, και άλλοι με μετρημένα αγαθά, ευτυχισμένοι (όλβιοι).

«ΠΟΛΛΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΓΕΥΤΗΚΑΝ ΤΗΝ ΕΥΤΥΧΙΑ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΓΚΡΕΜΙΣΤΗΚΑΝ…»

Ο πολύ πλούσιος έχει πιο πολλά μέσα να ικανοποιήσει τις επιθυμίες του και περισσότερη δύναμη για να σηκώσει μια μεγάλη συμφορά, που θα τον βρει. Όμως και εκείνος που δεν είναι πλούσιος, έχει δύναμη να βαστάξει στις δυσκολίες και να είναι ωραίος και καλότεκνος. Και αν πλάι σ᾽ αυτά, τύχει να έχει και καλά τέλη στη ζωή του, ε αυτός είναι εκείνος που ζητάς, ο άξιος να ονομάζεται ευτυχισμένος (όλβιος). Πριν όμως πεθάνει κάποιος, πρέπει να διστάζει κανείς και να τον λέει ευτυχισμένο (όλβιο). Απλά του χαμογελά η τύχη. Όποιος έχει τύχη, όσο ζει, κι ύστερα βρει και καλά τέλη στη ζωή του, αυτός για μένα, βασιλιά, αξίζει να φέρνει τον τίτλο του όλβιου. Πρέπει λοιπόν, σε κάθε πράγμα να εξετάζουμε το τέλος του. Γιατί πολλούς βέβαια ο θεός τούς άφησε για λίγο να γευθούν την ευτυχία, κι ύστερα τους γκρέμισε κάτω συθέμελα». Ακούγοντας αυτά τα λόγια, ο Κροίσος έδιωξε τον Σόλωνα, πεπεισμένος πως πρόκειται για έναν αστοιχείωτο, ο οποίος τα αγαθά, που είχε μπροστά στα μάτια του, τα αψηφούσε…

</p>
<p>Είναι αδιανόητο να μελετήσει κανείς την στρατιωτική και πολιτική ιδιοφυΐα του Μεγάλου Αλεξάνδρου αποφεύγοντας να μελετήσει τον άνθρωπο αλλά και την ανατροφή του μέχρι να αναλάβει τη διακυβέρνηση του βασιλείου του. Σε μια εποχή που η προγονολατρεία ήταν μέρος του κοινωνικού γίγνεσθαι ο νεαρός πρίγκιπας ήξερε ότι ο πατέρας του ήταν από τη γενιά του <b><a data-cke-saved-href="(%CE%BC%CF%85%CE%B8%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1)" href="/%3Ca%20href%3D"" rel="nofollow">(%CE%BC%CF%85%CE%B8%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1)">Ηρακλή</a></b> του ήρωα που προστάτευε τους ανθρώπους από τα θηρία και την αδικία. Από την πλευρά της μητέρας του καταγόταν από τον ομηρικό ήρωα <b><a data-cke-saved-href=" href="/%3Ca%20href%3D"">Αχιλλέα</a></b>" rel="nofollow">... που οδηγούσε στη μάχη τους Έλληνες στην Τροία και ήταν ο σωτήρας τους από τις αντιξοότητες. Για το νεαρό πρίγκιπα οι δύο πιο διάσημοι ήρωες της Ελλάδος δεν  ήταν απλά μύθος αλλά προγονικά πρότυπα στα οποία έπρεπε να μοιάσει.  Και ήταν πρότυπα ηγετών-στρατηλατών που δεν ορρωδούσαν στις δυσκολίες αλλά τις αντιμετώπιζαν και τις ξεπερνούσαν.</p>
<p>Όταν  νεαρός πρίγκιπας έγινε επτά ετών, η επιμέλειά του πέρασε από την τροφό του Λανίκη στον Λυσίμαχο τον Ακαρνάνα που ορίστηκε από τον <b><a data-cke-saved-href=" href="/%3Ca%20href%3D"" rel="nofollow">...'_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%9C%CE%B1%CE%BA%CE%B5%CE%B4%CE%BF%CE%BD%CE%AF%CE%B1%CF%82">Φίλιππο</a></b>παιδαγωγός του Αλεξάνδρου. Ο Φίλιππος όμως ήταν μακρυά από το σπίτι ασχολούμενος με τις κρατικές υποθέσεις και έτσι η δυναμική Ολυμπιάδα επέβαλε σαν παιδαγωγό τον συγγενή της Λεωνίδα. Ήταν ένας αυστηρός άνθρωπος που θαύμαζε τη σπαρτιατική «αγωγή». Υπό την επίβλεψή του ο Αλέξανδρος  έμαθε να ζει απλά και μόνο με τα απαραίτητα και έτσι δεν έγινε ένα κακομαθημένο πλουσιόπαιδο. Η κατοπινή αντοχή του Αλεξάνδρου στις εκστρατείες οφείλεται  χωρίς αμφιβολία στην διαπαιδαγώγηση του Λεωνίδα. Είναι αλήθεια ότι ο γιος του Φιλίππου είχε πολλές ικανότητες αλλά ο Λεωνίδας τον ώθησε να τις αναπτύξει και να τις καλλιεργήσει, ιδιαίτερα τη φιλοπονία.</p>
<p> </p>
<p><img class=" aligncenter" data-cke-saved-src=" src="/%3Ca%20href%3D""" rel="nofollow">... alt="" width="493" height="389" /></p>
<p style="text-align:center;">Ο Αριστοτέλης διδάσκει τον Αλέξανδρο Πηγή: wikipedia/commons</p>
<p>  Ο Φίλιππος που ανησυχούσε ότι ο γιος του θα γινόταν απλώς ένας άξεστος μαχητής τον έστειλε να μαθητεύσει κοντά στο μεγάλο δάσκαλο <b><a data-cke-saved-href=" href="/%3Ca%20href%3D"">Αριστοτέλη</a></b>" rel="nofollow">.... Κοντά στο Σταγειρίτη φιλόσοφο, ο Αλέξανδρος συμπλήρωσε την μόρφωσή του και άρχισε να εμβαθύνει στην πολιτική και τη γεωστρατηγική. Εκεί απέκτησε γνώσεις γεωγραφίας και φυσικής ιστορίας που όξυναν τον έμφυτη αντίληψή του για το περιβάλλον του. Δε θα ήταν υπερβολικό να πούμε ότι η σύλληψη των αριστοτεχνικών του ελιγμών και το μοναδικό του ταλέντο στην πλήρη εκμετάλλευση του εδάφους καθώς και οι πρώτες του γνώσεις για τον αντίπαλο άρχισαν να αναπτύσονται τότε. Χωρίς την άριστη καθοδήγηση του Αριστοτέλη ίσως τα ταλέντα και οι δεξιότητες που επέδειξε αργότερα στη ζωή του να μην αναπτυχθεί ποτέ ή να μην είχαν αποδώσει στο βαθμό που έπρεπε.  <strong>Και στον πόλεμο η  ελλιπής απόδοση κάποιου παράγοντα είναι πηγή συμφορών.</strong></p>
<p> </p>
<p><img class=" aligncenter" data-cke-saved-src=" src="/%3Ca%20href%3D""" rel="nofollow">... alt="" width="335" height="474" /></p>
<p style="text-align:center;">O Aλεξανδρος δαμαζει τον Βουκεφαλα . Πινακας του γερμανου ζωγραφου,F. Schommer, 19ος αιωνας. Πηγή: <b><a data-cke-saved-href=" href="/%3Ca%20href%3D"">" rel="nofollow">">...
<p style="text-align:center;">
<p>            Το δάμασμα του <b><a data-cke-saved-href=" href="/%3Ca%20href%3D"">Βουκεφάλα</a></b>" rel="nofollow">... υπήρξε ουσιαστικά η πρώτη δημόσια επίδειξη των ικανοτήτων του Αλεξάνδρου. Ο νεαρός πρίγκιπας είδε τα σφάλματα τον άλλων. Κατόπιν απέκτησε αντίληψη των φόβων του «αντιπάλου». Ο ίππος φοβόταν τη σκιά του. Ο νεαρός έστρεψε την προσοχή του ζώου αλλού και κατάφερε να  «επικρατήσει» ιππεύοντας το. Ο Φίλιππος τότε του είπε ότι «Η <b><a data-cke-saved-href="(Macedonia%20%28Greece%29)&t=h" href="/%3Ca%20href%3D"" rel="nofollow">(Macedonia%20%28Greece%29)&t=h">Μακεδονία</a></b>  ήταν πολύ μικρή γι αυτόν». Η τεχνική της «απορρύθμισης» του κατά πολύ ισχυρότερου αντιπάλου θα φαινόταν στις κατοπινές συγκρούσεις στα πέρατα της Ασίας.</p>
<p>Στα δεκαέξι του χρόνια ο ο Φίλιππος πήρε το διάδοχό του κοντά και άρχισε να του παραχωρεί περιορισμένες εξουσίες για να τον δοκιμάσει. Αν ο Αριστοτέλης έδωσε στον Αλέξανδρο τις θεωρητικές βάσεις της πολιτικής τότε ο Φίλιππος τον έβαλε να κάνει πρακτική εξάσκηση. Τον έμαθε ότι στον πόλεμο η επικράτηση επιτυγχάνεται και με άλλους τρόπους εκτός από τη βία λέγοντάς του ότι  ο «χρυσός εκπορθεί πολλά φρούρια». Κατά την απουσία του Φιλίππου σε εκστρατεία ο Αλέξανδρος συνέτριψε μία εξέγερση των Θρακών. Οι επιχειρήσεις διεξήχθησαν ενάντια σε ταχυκίνητους αντιπάλους που διεξήγαν ανταρτοπόλεμο. Σε μία περίπτωση ο Αλέξανδρος έκαμψε το ηθικό των αντιπάλων του τρομάζοντάς τους με αριστοτεχνική επιδειξη μιάς τάξης σαρισσοφόρων. Λίγοι αντελήφθησαν ότι σε αυτή την την σύγκρουση που οι ιστορικοί συνήθως προσπερνούν τέθηκαν οι βάσεις για τις μελλοντικές νίκες στην Βακτρία (σημ. Αφγανιστάν)</p>
<p>Στα δεκαοκτώ ο Αλέξανδρος έλαβε μέρος στη <b><a data-cke-saved-href="(338_%CF%80.%CE%A7.)" href="/%3Ca%20href%3D"" rel="nofollow">...(338_%CF%80.%CE%A7.)">μάχη της Χαιρώνειας</a></b>. Το μόνο που έδειξε εκεί ήταν ότι ήταν άριστος έφιππος μαχητής και ηγέτης μονάδων ιππικού. Έδειξε επίσης ότι μπορούσε να υπακούει τον διοικητή (Φίλιππο) αλλά και να αναπτύσσει  πρωτοβουλία. Κέρδισε για πρώτη φορά  το θαυμασμό τον βετεράνων του πατέρα του που τον έστειλε πρεσβευτή στην Αθήνα για να δοκιμαστούν οι διπλωματικές του ικανότητες.</p>
<p> </p>
<p>Όταν δολοφονήθηκε ο Φίλιππος όλοι αιφνιδιάστηκαν από την ετοιμότητα του νεαρού διαδόχου να αναλάβει το κράτος. Αν και ήταν γνωστό ότι λάμβανε μόρφωση βασιλόπαιδος η αδίστακτη ενεργητικότητά του τους ξάφνιασε όλους. Πρώτα εξασφάλισε το θρόνο συντρίβοντας κάθε σφετεριστή. Ο Αλέξανδρος καταλάβαινε ότι χωρίς πολιτική σταθερότητα στην πατρίδα του δεν θα μπορούσε να εφαρμόσει κανένα σχέδιό του. Εξασφαλισμένος πολιτικά επιβεβαίωσε τη θέση του σαν «Στρατηγός Αυτοκράτωρ» των Ελλήνων και άρχισε να εργάζεται για την εξασφάλιση των βορείων συνόρων του προτού περάσει στη Ασία.</p>
<p>Η φήμη για το θάνατό του ώθησε του νότιους Ελληνες σε αποστασία Ο Αλέξανδρος έπρεπε να επανεπιβεβαιώσει τη θέση του. Ο εφιάλτης των «Περσών τοξοτών» (χρυσά νομίσματα με παράσταση τοξότη) που είχαν ματαιώσει τα σχέδια του βασιλιά Αγησιλάου εμφανίστηκε ξανά και μάλιστα με του ίδιους υπαίτιους (Θηβαίοι). Ο Αλέξανδρος προέλασε με ταχύτητα νότια συντρίβοντας κάθε αντίπαλο και μεταχειριζόμενος τους Θηβαίους ως παραβάτες των όρκων του Συνεδρίου της Κορίνθου αλλά συγχωρώντας όποιον δεν έδειχνε εμφανώς άμεση εμπλοκή όπως οι Αθηναίοι. Ο Πέρσης βασιλιάς θα έπρεπε να χρησιμοποιήσει πραγματικούς τοξότες για τον αντιμετωπίσει.</p>
<p>Ο Αλέξανδρος πέρασε στην Ασία και στη σύγκρουση του Γρανικού εξασφάλισε το προγεφύρωμά του.  Βαθιά  μέσα του ήξερε ότι η αυτή επιτυχία στην πραγματικότητα ανήκε  στον πατέρα του που του κληροδότησε έναν εξαίρετο στρατό. Με την πορεία στα μικρασιατικά παράλια εκτελούσε την πολιτική του Κοινού των Ελλήνων για την απελευθέρωση των πόλεων του ανατολικού Αιγαίου και  ταυτόχρονα αφαιρούσε βάσεις από τον Περσικό στόλο και τον αδυνάτιζε χωρίς να ναυμαχήσει. Εκμεταλλεύτηκε δηλαδή το πλεονέκτημά του που ήταν οι ανώτερες χερσαίες δυνάμεις για να διεξάγει έμμεσα ναυτικό πόλεμο και αποκλεισμό κατά του ανώτερου στα ναυτικά εχθρού.</p>
<p>Παρότι ο Αλέξανδρος διεξήγε αριστοτεχνικά  την <b><a data-cke-saved-href=" href="/%3Ca%20href%3D"">μάχη" rel="nofollow">">μάχη της Ισσού</a></b>, η απόδοση του στρατού έφερε πάλι τη σφραγίδα του Φιλίππου. Ετίθετο πλέον όμως το δήλημα της απηνούς καταδίωξης του Δαρείου και  κατάληψης του Περσικού Θρόνου ή η προέλαση προς νότο προς εξουδετέρωση των απομενουσών βάσεων  του πάντα επίφοβου στόλου που μετέφερε αν όχι στρατεύματα τουλάχιστον χρυσό για τη χρηματοδότηση τον επίορκων και των «Εφιαλτών». Η σύλληψη πρεσβευτών των Ελληνικών  πόλεων στη σκηνή του Δαρείου έβαλε τέλος στους δισταγμούς.</p>
<p>Ο στρατός πορεύθηκε στην Παλαιστίνη με κατεύθυνση την Αίγυπτο. Ο Αλέξανδρος καινοτόμησε κάνοντας το μηχανικό κύριο όπλο των επιχειρήσεων. Για πρώτη φορά βλητικές μηχανές εν είδη πυροβολικού συνέτριψαν τις αντεπιθέσεις αντιπάλου και αξιωματικοί του «Σώματος των Μηχανοποιών» είχαν το γενικό πρόσταγμα των επιχειρήσεων σε αντίθεση με τους αριστοκράτες διοικητές του παρελθόντος που στερούντο τεχνικών γνώσεων. Ο Αλέξανδρος άφηνε πρωτοβουλία στον κάθε καταρτισμένο στο αντικείμενο του υφιστάμενο, χωρίς να παρεμβαίνει σε πράγματα που δεν γνώριζε λεπτομερώς. Η διδασκαλία του Αριστοτέλη συνέβαλε ίσως όχι λίγο στην εκπόρθηση της Τύρου και της Γάζας. Η αξία της εμπιστοσύνης σε άξιους υφισταμένους φάνηκε την ίδια περίοδο και στη κυρίως Ελλάδα μόλις ο Αντίπατρος συνέτριψε του Σπαρτιάτες στη <b><a data-cke-saved-href="(331_%CF%80.%CE%A7.)" href="/%3Ca%20href%3D"" rel="nofollow">...(331_%CF%80.%CE%A7.)">Μεγαλόπολη</a></b> όταν αυτοί με περσικά λεφτά και μισθοφόρους δοκίμασαν να σταματήσουν την πολιτική του «Κοινού των Ελλήνων». Καταλαμβάνοντας και την Αίγυπτο ο Αλέξανδρος έλεγχε πλέον  το «σιτοβολώνα του κόσμου». Εκεί έθεσε τις βάσεις της θεϊκής του καταγωγής σαν πολιτικό εργαλείο για τη διακυβέρνηση των μη Ελλήνων υπηκόων του. Με τα νώτα του εξασφαλισμένα ήταν έτοιμος να προελάσει στην καρδιά της Περσικής Αυτοκρατορίας</p>
<p><img class=" aligncenter" data-cke-saved-src=" src="/%3Ca%20href%3D""" rel="nofollow">" alt="" width="561" height="334" /></p>
<p> </p>
<p style="text-align:center;"><em>Ο Αλεξανδρος νικά τον Δαρείο στα Γαυγάμηλα. Ρωμαϊκό αντίγραφο Ελληνιστικής τοιχογραφίας</em></p>
<p>             Στην πεδιάδα των <b><a data-cke-saved-href=" href="/%3Ca%20href%3D"">Αρβήλων</a></b>" rel="nofollow"> ο Αλέξανδρος πραγματικά ξεδίπλωσε το τακτικό του ταλέντο. Αντιλήφθηκε ότι ελάχιστος από τον όγκο του εχθρού ήταν πραγματικός στρατός και συνεπώς επικίνδυνος. Αντίθετα ο δικός του στρατός ήταν πειθαρχημένος και ικανός για ελιγμούς σε αντίθεση με τη στατική μάζα των πεζών του Δαρείου. Αγνόησε τη συμβουλή του <b><a data-cke-saved-href=" href="/%3Ca%20href%3D"">Παρμενίων</a></b>α" rel="nofollow">... για νυχτερινή επίθεση εκτιμώντας την ως επικίνδυνη αλλά την προσποιήθηκε για να δυσκολέψει τον εχθρό. Ενώ με το πεζικό του αγκίστρωσε τον εχθρό χρησιμοποίησε το ιππικό του για να τον παραπλανήσει  και να αποσπάσει την προσοχή του πραγματικό του στόχο που ήταν ο ίδιος ο Δαρείος. Ο όγκος του εχθρικού στρατού επέβαλε η κατάσταση να κριθεί σε όσο το δυνατόν πιο σύντομο διάστημα. Ο Αλέξανδρος «απορύθμισε» τον εχθρό όπως κάποτε είχε «απορυθμίσει» το Βουκεφάλα και έκανε το στόχο να ελαττώσει την άμυνά του στο σημείο κρούσης. Κατόπιν κτύπησε αποφασιστικά αναγκάζοντας το Δαρείο να χάσει την ψυχραιμία του και μαζί το θρόνο του.</p>
<p>Τα βουνά της  <b><a data-cke-saved-href=" href="/%3Ca%20href%3D"">Αρείας</a></b>" rel="nofollow">">Αρείας</a></b> και της <b><a data-cke-saved-href=" href="/%3Ca%20href%3D"">Βακτρίας</a></b>" rel="nofollow">"... (σημ. Αφγανιστάν) με του ανυπότακτους σατράπες ήταν ο επόμενος στόχος. Η μνήμες και η εμπειρία από τον ανταρτοπόλεμο των Θρακών βοήθησαν όχι λίγο τον Αλέξανδρο.  Καινοτόμησε πάλι. Έθεσε το βαρύ πεζικό σε οχυρωμένες θέσεις σαν της «βάσης στήριξης» που χρησιμοποιεί 2000 χρόνια μετά το ΝΑΤΟ στο Αφγανιστάν.  Κατόπιν άρχισε να καταδιώκει με ψιλούς, πελταστές και ελαφρό ιππικό τους ανυπότακτους.  Οι θεωρούμενες απόρθητες οχυρωμένες ορεινές πολίχνες συνετρίβησαν από συναρμολογούμενους καταπέλτες που μεταφέρθηκαν με ημιόνους στα δύσβατα μέρη. Η εφαρμογή νέων όπλων και τακτικών έκαμψε τη θέληση των Βακτρίων για περεταίρω αντίσταση. Τα <b><a data-cke-saved-href=" href="/%3Ca%20href%3D"">Ελληνο-Βακτριανα" rel="nofollow">">Ελλην... βασίλεια</a></b> που τροφοδότησαν τον Ελληνικό Πολιτισμό στις Ασιατικές εσχατιές είναι η καλύτερη απόδειξη ότι ο Αλέξανδρος είναι ο μόνος στρατηγός που υπέταξε τη γη που μέχρι σήμερα αψήφισε τρεις αυτοκρατορίες.</p>
<p> </p>
<p><img class=" aligncenter" data-cke-saved-src=" src="/%3Ca%20href%3D""" rel="nofollow">... alt="" width="345" height="259" /></p>
<p style="text-align:center;"><em>Ελαφρύ πεζικό υπεεσπίζει οχύρωμα. Η χρήση των ελαφρών τμημάτων από τον αλεξανδρο υπήρξε αριστοτεχνική. Ευγενική παραχώρηση του Συλλόγου ιστορικών μελετών <b><a data-cke-saved-href=" href="/%3Ca%20href%3D"">Κορύβαντες</a></b></em></p>" rel="nofollow">...
<p>             Η κατάληψη της Ινδίας έδωσε πάλι αφορμή να ξεδιπλωθεί η ικανότητα του Αλεξάνδρου. Άγνωστα όπλα όπως οι ελέφαντες ώθησαν την ανάπτυξη τακτικών ελαφρού πεζικου και ιππικού για την εξουδετέρωσή τους. Επισης εισήχθει στο στρατό κι  ένα καινούργιο όπλο οι ιπποτξότες της στέππας. Ο Αλεξανδρος αντιλήφθηκε της δυνατότητες αυτου του μέσου και το εκμεταλλέυτηκε στο έπακρο στη μάχη του Υδάσπη εξουδετερώνοντας τα άρματα του Πώρου .</p>
<p>Η συχνοί τραυματισμοί του Αλεξάνδρου στη μάχη έκανα πολλούς να το βλέπουν αρνητικά αλλά δεν πρέπει να παραγνωρίζουμε ότι σχεδόν κανείς αρχαίος διοιηκητής δεν είχε έλεγχο τοων τημάτων του όταν άρχισε η σύγκρουση και ακόμη και ο αντίπλαος του Δαρείος που διοικούσε από τα μετόπισθεν δεν μπορούσε να διορθώσει τα τακτικά σφάλματα στο πεδίο της μάχης.  Ο Αλέξανδρος όπως και σχεδόν όλοι οι  Αρχαίοι Ευρωπαίοι  στρατηγοί ήταν δέσμιοι του ηρωϊκού ιδεωδους και κανένας δεν τους μέμφθηκε για την ενεργή παρουσία οτυς στη πρώτη γραμμή όπου ο πολέμαρχος έπρεπε να διοικεί με προσωπικό παράδειγμα. Πολλοι ξεχνούν ότι ο Αλέξανδρος δεν ήταν μόνο στρατηγός αλλά πολιτικός ηγήτωρας σκληροτράχηλων ανδρών που είχαν δικαίωμα να  τον αμφισβητούν πολιτικά. Επρεπε λοιπόν να αποδεικνύη τη μαχιμότητά του αρκετά συχνά.  Αυτό επίσις τον έσωσε από δύσκολες  καταστάσεις όταν μεθυσμένος από την επιτυχία του άρχισε να φέρεται δεσποτικά και να αντιμετωπίζει τη δυσφορία των στρατιωτών του. Εξάλου τα πολεμικά τραύματα ήταν σπουδαίο επιχείρημα σε πολιτικές διαφωνίες όπως αποδείχτηκε στη Ωπη.</p>
<p>Ο Αλέξανδρος έφερε όλα τα χαρακτηριστικά του καλού στρατηγού όπως:</p>
<ul>
<li>Επιλογή του σκοπου και εμμονή στην επίτευξή του</li>
<li>Οικονομία δυνάμεωνκαι αποφυγή άσκοπης καταπόνησης</li>
<li>Συλλογή πληροφοριών για να αποκτήσει αντίληψη περί του εχθρού</li>
<li>Απλότητα σχεδίων για τη διευκόλυνση της εφαρμογής τους</li>
<li>Ελιγμό και επίθεση στο αδύνατο σημείο του αντιπάλου.και χρήση του στοιχείου του αιφνιδιασμού</li>
<li>Τήρηση εφεδρειών για την αντιμετώπιση απροόπτων καταστάσεων</li>
<li>Εξασφάληση του ομαλού εφοδιασμού</li>
<li>Προσαρμογή του στρατου στις ανάγκε του θεάτρου επιχειρήσεων.</li>
<li>Ηγεσία βάση προσωπικού παραδείγματος</li>
<li>Αναγνώριση της αξίας των υφισταμένων και επιβράβευυση</li>
<li>Περιρισμό και αποτροπή των καταχρήσεων απο υφιστμένους διοικητές με τη εφαρμογή ίδιων κανόνων δικαίου σε όλους ανεξαρτήτως θέσης</li>
<li>Αντίληψη ότι ο πόλεμος έιναι απλώς εργαλείο πολιτικής και όχι αυτοσκοπός (Δεν είναι τυχαίο ότι ο Κλάουζεβιτς τον μελέτησε διεξοδικά)</li>
</ul>
<p><strong>Πηγες:</strong></p>
<p>ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ.: «Ηθικά. Περί της Αλεξάνδρου Τύχης ή Αρετής» Εκδόσεις Ζαχαρόπουλος<br />
ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ: «Βίοι παράλληλοι. Αλέξανδρος» Εκδόσεις Πάπυρος</p>
<p>ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ: «Αλέξανδρος» Loeb Κλασσική Βιβλιοθήκη έκδοση 1914</p>
<p>ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ: «Φωκίων» Loeb Κλασσική Βιβλιοθήκη έκδοση 1914</p>
<p>ΑΡΡΙΑΝΟΣ:  «Αλεξάνδρου Ανάβασις». Loeb Κλασσική Βιβλιοθήκη έκδοση 1920</p>
<p>Ασκληπιόδοτος «Τακτικά» E.Shepherd (1793)</p>
<p>Πολύαινος «Στρατηγήματα» E.Shepherd (1793)</p>
<p>Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα.</p>
<p>Partha Bose: Alexander the Great’s Art of Strategy Gotham Books April 2004</p>
<p>ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ  ΣΕΠ. – ΟΚΤ. 2009</p>
<p>ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ  ΝΟΕ- ΔΕΚ. 2009</p>
<p><b><a data-cke-saved-href=" href="/%3Ca%20href%3D"">" rel="nofollow">">...
<p><b><a data-cke-saved-href=" href="/%3Ca%20href%3D"">" rel="nofollow">">...
<p><b><a data-cke-saved-href=" href="/%3Ca%20href%3D"">Η" rel="nofollow">... Παιδεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου </a></b></p>
<p> </p>
<p style="text-align:center;"><strong>ΠΗΓΗ:</strong></p>
<div class="wrapper">
<div id="title" style="text-align:center;"><strong><span style="color:#ff0000;"><a style="color:#ff0000;" data-cke-saved-href=" href="/%3Ca%20href%3D"">Stefanos" rel="nofollow">">Stefanos Skarmintzos</a></span></strong></div>
<div id="description" style="text-align:center;"><strong><span style="color:#ff0000;">Ψήγματα Ιστοριας Bits of History</span></strong></div>
</div>
" data-image-meta="[]" data-image-title="Η ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΔΙΟΦΥΙΑ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ" data-large-file="" data-medium-file="" data-orig-file="" data-orig-size="" data-permalink="" scale="2" src="/%3Ca%20href%3D"" rel="nofollow">...." srcset=" 2x">

«ΣΟΛΩΝ ! ΣΟΛΩΝ ! ΣΟΛΩΝ !»

Μετά την αναχώρηση του Σόλωνα, πλήθος συμφορών βρήκαν τον Κροίσο. Ο γιος του, ο Άτης, σκοτώθηκε στο κυνήγι και ο ίδιος αργότερα νικήθηκε από το βασιλιά των Περσών Κύρο και αιχμαλωτίστηκε, χάνοντας όλα του τα πλούτη και το Βασίλειο του. Την ώρα που τον είχαν ανεβασμένο στην πυρά για να τον κάψουν, ο Κροίσος, καταλαβαίνοντας επιτέλους την ορθότητα των λόγων του Σόλωνα, φώναξε μετανιωμένος τρεις φορές «Σόλων! Σόλων! Σόλων!». Ο Κύρος, νομίζοντας ότι επικαλείται κάποιον θεό, τον ρώτησε ποιος ήταν αυτός ο άγνωστος θεός, του οποίου το όνομα φώναζε… Όταν ο Κροίσος του διηγήθηκε τη συζήτησή με το Σόλωνα, τότε ο Κύρος αντελήφθη την ορθότητα των λόγων του Σόλωνα, την οποία επιβεβαίωνε η οδυνηρή θέση του Κροίσου. Πιο σοφός από τον Κροίσο, ο Κύρος, διέταξε να κατεβάσουν τον αιχμάλωτο βασιλιά Κροίσο από την σωρό των ξύλων, και να του χαρίσουν τη ζωή…

ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΖΩΗΣ ΕΝΑΝΤΙΟΝ «ΑΝΙΕΡΗΣ ΘΝΗΤΟΤΗΤΑΣ»

Στις ημέρες μας, η ιστορία του Ηροδότου χρησιμοποιείται για να δείξει τη ματαιότητα των αγαθών και τα γυρίσματα της ζωής. Είναι άδικο όμως να μην διαβάσουμε και το δεύτερο επίπεδό της: την τύχη, ως παράγοντα προσωρινής ευημερίας και την τύχη ως δυνατότητα κατάκτησης της ευτυχίας, αν την εκμεταλλευτείς με σωφροσύνη. Ο Σόλωνας θεωρεί “όλβιο” τον μεγάλο ή μικρό “ευλογημένο ήρωα” της ελληνικής κουλτούρας, που ολοκληρώνει τον κύκλο της ζωής του με τον θάνατό του. Ο Κροίσος θεωρεί “όλβιο” τον “τυχερό”, που απολαμβάνει πλούτη, δύναμη και πρεστίζ στην βάρβαρη κουλτούρα του τώρα, της ανίερης θνητότητας.

<br />
Οι Ψυχολογικές Επιχειρήσεις Πολέμουσυνιστούν σημαντικό πολλαπλασιαστή ισχύος και απευθύνονται σε εχθρούς, φίλους και ουδέτερους. Επιχειρήσεις που στόχευαν τη λογική και τα συναισθήματα του πλήθους, καθώς και τον επηρεασμό τους μέσα από εξειδικευμένες τεχνικές επίδρασης, όπως είναι η προπαγάνδα, έχουν καταγραφεί αμέτρητες φορές στην ιστορία του πολέμου.<br />
«τῶν δʼ ἀνθρώπων πρὸς τὰ λεγόμενα καὶ αἱ γνῶμαι ἵστανται» [2]<br />
[διότι οι κρίσεις των ανθρώπων επηρεάζονται από ό,τι ακούν]</p>
<p>Ξεκινώντας, πρέπει να διευκρινίσουμε πως όταν αναφερόμαστε στην προπαγάνδα δεν εννοούμε μόνο τη διασπορά ψευδών μηνυμάτων, όπως έχει επικρατήσει λανθασμένα. Αποσαφηνίζουμε ότι η πολεμική προπαγάνδα διακρίνεται σε τρεις μορφές εκ των οποίων<br />
<a data-cke-saved-name="more" name="more"></a>η πρώτη ασχολείται καθαρά με τη χρήση αληθινών γεγονότων (βλέπε πίνακα).</p>
<div class="separator"><a data-cke-saved-href=" href="/%3Ca%20href%3D""><img" rel="nofollow">... class=" aligncenter" data-cke-saved-src=" src="/%3Ca%20href%3D""" rel="nofollow">... alt="" width="405" height="498" border="0" /></a></div>
<div><b>Π Ο Λ Ε Μ Ι Κ Η Π Ρ Ο Π Α Γ Α Ν Δ Α</b></div>
<div>ΛΕΥΚΗ = ΧΡΗΣΗ ΑΛΗΘΙΝΩΝ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ</div>
<div>ΓΚΡΙΖΑ = ΧΡΗΣΗ ΜΙΣΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ</div>
<div>ΜΑΥΡΗ = ΧΡΗΣΗ ΨΕΥΔΩΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ</div>
<p>Με μια γενική έννοια, προπαγάνδα είναι το είδος επικοινωνίας (με αληθινά ή ψεύτικα μηνύματα) το οποίο σκοπεύει να πείσει ένα συγκεκριμένο ακροατήριο να διαμορφώσει κάποιες συμπεριφορές ή να αλλάξει στάσεις και απόψεις γύρω από ένα θέμα [3]. Ό,τι ακριβώς περιλαμβάνεται και στον ορισμό των ΨΕΠ:<br />
«Σχεδιασμένες ψυχολογικές δραστηριότητες κατά τη διάρκεια της ειρήνης και του πολέμου κατευθυνόμενες σε εχθρικές, φίλιες ή ουδέτερες κοινωνικές ομάδες, με σκοπό να δημιουργήσουν τέτοια στάση και συμπεριφορά, ώστε να μας ευνοούν στην επίτευξη πολιτικών και στρατιωτικών αντικειμενικών σκοπών».</p>
<p>Στην αρχαία Ελλάδα οι ΨΕΠ αποσκοπούσαν κυρίως στην εξασθένιση της θέλησης του εχθρού να εμπλακεί σε πολεμικές επιχειρήσεις,καθώς και στην εξαπάτηση. Οι επιχειρήσεις αυτές διακρίνονταν σε στρατηγικό και σε τακτικό επίπεδο.</p>
<div class="separator"><a data-cke-saved-href=" href="/%3Ca%20href%3D""><img" rel="nofollow">... class=" aligncenter" data-cke-saved-src=" src="/%3Ca%20href%3D""" rel="nofollow">... alt="" width="338" height="496" border="0" /></a></div>
<div></div>
<p><b>Κλασικό είναι το παράδειγμα από την περίοδο των Μηδικών και συγκεκριμένα προ της, καθοριστικής σημασίας, ναυμαχίας στη Σαλαμίνα το 480 π.Χ. Εκείνη την περίοδο οι Πέρσες είχαν εντάξει στη δύναμή τους πολεμικά πλοία και πληρώματα από τις περιοχές της Ιωνίας καθώς και από τις πόλεις που είχαν «μηδίσει». Ο Θεμιστοκλής στοχεύοντας τη διάσπαση της ενότητας της δύναμης των περσικών ναυτικών δυνάμεων θέλησε να διασπείρει την αμφιβολία στα ανώτατα κλιμάκια της ηγεσίας του εχθρού. Για το σκοπό αυτό φρόντιζε να αφήνει γραπτά ανοικτά μηνύματα σε πηγές όπου γινόταν ο ανεφοδιασμός των πληρωμάτων του στόλου και να χρησιμοποιεί λέξεις (μέσα της τεχνικής επίδρασης), οι οποίες δημιουργούσαν ποικίλα συναισθήματα σε όσους τα διάβαζαν. Μέσω των λέξεων «έστελνε» το ξεκάθαρο μήνυμα να μην έλθουν αντιμέτωποι Έλληνες εναντίον Ελλήνων (όσοι, με τη βία ή όχι, στρατολογήθηκαν από τον Περσικό Στρατό). Η επιχείρηση υπήρξε απόλυτα επιτυχής διότι, όταν οι Πέρσες ενημερώθηκαν από τους υπόλοιπους συμμάχους τους για το περιεχόμενο της «Θεμιστόκλειας προπαγάνδας», αντιμετώπισαν με καχυποψία πλέον τους Έλληνες υποτελείς τους.</b></p>
<p>Έναν περίπου αιώνα αργότερα, κατά τη διάρκεια της εκστρατείας στην Ασία, κάθε φορά που ο Μέγας Αλέξανδρος πληροφορούνταν από τους μάντεις ότι τα σφάγια είναι ευοίωνα [4], φρόντιζε να τα περιφέρουν και να τα επιδεικνύουν στους στρατιώτες, ώστε να επιδρά θετικά στο στράτευμα η πληροφορία σε συνδυασμό με την εικόνα στην εμψύχωσή του και στην πίστη του για αίσια έκβαση της επικείμενης μάχης [5].</p>
<p>Πολύ μεταγενέστερα, και ενώ οι ΨΕΠ συνέχισαν να αποτελούν «φαρμακερά βέλη στη φαρέτρα» των κατά καιρούς αντιπάλων δυνάμεων, η περίοδος της κλασικής αρχαιότητας αποτέλεσε το πρότυπο για την εξέλιξή τους. Έτσι, κατά τη διάρκεια του Α΄ΠΠ, το Λονδίνο ήταν γεμάτο από λεωφορεία με αφίσες οι οποίες έδειχναν αποσπάσματα από τον επιτάφιο λόγο του Περικλή, ώστε να υπενθυμίσουν στον βρετανικό λαό τις αξίες για τις οποίες πολεμούσαν [6].<br />
Αργότερα, η Γερμανία, η Ιταλία και η Ιαπωνία ανέπτυξαν δυναμική και επιθετική προπαγάνδα την περίοδο πριν από τον Β΄ ΠΠ, ενθαρρύνοντας τον φανατισμό με νέα τεχνολογικά μέσα όπως το ραδιόφωνο.</p>
<div class="separator"><a data-cke-saved-href=" href="/%3Ca%20href%3D"" rel="nofollow">...'Amasis,+Attique,+H.+0.41+m.jpg"><img class=" aligncenter" data-cke-saved-src=" src="/%3Ca%20href%3D"" rel="nofollow">...'Amasis,+Attique,+H.+0.41+m.jpg" alt="" width="429" height="255" border="0" /></a></div>
<div></div>
<p>Στην αρχαία Ελλάδα υπήρξαν αναμφισβήτητα πολλές ψυχολογικές παράμετροι, οι οποίες μπορούσαν να ανατρέψουν ακόμη και την επιτυχή έκβαση μιας πολεμικής αναμέτρησης. Αρκετές φορές τα στρατεύματα ή τα πληρώματα δεν εκτιμούσαν σωστά τον κίνδυνο κι αδιαφορούσαν για τα μέτρα προφύλαξης και αντιμετώπισης. Από την άλλη, ήταν δυνατό ναυπερεκτιμήσουν τον αντίπαλο (διασπορά φημών και μύθων περί αήττητου ή δήθεν δυσμένειας των θεών), να δειλιάσουν ή και να φοβηθούν να αποτολμήσουν οτιδήποτε. Σε αυτό το σημείο αναλάμβανε να παίξει έναν πολύ σπουδαίο ρόλο αυτός που ηγείτο της εκστρατείας, ο στρατηγός ή ο ναύαρχος.</p>
<p>Σε αυτή την περίπτωση έπρεπε, καταστρώνοντας την επιχειρησιακή του σχεδίαση, να λαμβάνει υπόψη και τις περιπτώσεις ψυχολογικού επηρεασμού. Όφειλε να γνωρίζει τον τρόπο που θα παρουσίαζε τον αντίπαλο στο στράτευμά του, εμφανίζοντάς τον κυρίως ως αδύναμο (χωρίς να τον εκμηδενίζει) και ποτέ ως φοβερό και επιβλητικό, εμπνέοντας έτσι και εμψυχώνοντας, αλλά και, κατά κάποιον τρόπο, δημιουργώντας ισορροπία στα συναισθήματα των ανδρών του.</p>
<div class="separator"><a data-cke-saved-href=" href="/%3Ca%20href%3D""><img" rel="nofollow">... class=" aligncenter" data-cke-saved-src=" src="/%3Ca%20href%3D""" rel="nofollow">... alt="" width="456" height="645" border="0" /></a></div>
<div class="separator"></div>
<div></div>
<p>Σύνηθες φαινόμενο πριν από μια ναυμαχία ή μάχη ήταν ο προτρεπτικός λόγος του ηγέτη (στρατηγού, ναυάρχου) προς τους άνδρες του. Ο λόγος αυτός ξεκινούσε πρώτα με μια επίκληση προς τους θεούς, με αναφορά στους προγόνους και στη συνέχεια προχωρούσε στον απολογισμό της κατάστασης, με διάφορες λύσεις και προτάσεις και κατέληγε με την προσπάθεια για εμψύχωση όλων και την εξασφάλιση για μια βεβαία νίκη. Από τους πλέον χαρακτηριστικούς αλλά και χαρισματικούς λόγους ηγέτη υπήρξε διαχρονικά ο περίφημος «Επιτάφιος Λόγος» του Περικλή, ο οποίος, εξυμνώντας τις λαμπρές πράξεις των προγόνων που έφεραν την πατρίδα σε τέτοιο σημείο δύναμης, κινητοποίησε τους Αθηναίους στην πολεμική προσπάθεια.</p>
<p>«…Περὶ τοιαύτης οὖν πόλεως οἶδέ τε γενναίως δικαιοῦντες μὴ ἀφαιρεθῆναι αὐτὴν μαχόμενοι ἐτελεύτησαν, καὶ τῶν λειπομένων πάντα<br />
τινά εἰκὸς ἐθέλειν ὑπὲρ αὐτῆς κάμνειν» [7].<br />
[…Για μια τέτοια πατρίδα και για να μην επιτρέψουν να τους τη στερήσουν, οι γενναίοι αυτοί σκοτώθηκαν στη μάχη και όσοι ζούμε φυσικό είναι να είμαστε έτοιμοι να υποστούμε οτιδήποτε για χάρη της].</p>
<p>Σε περιπτώσεις που η πόλη-κράτος διατηρούσε σε υψηλά επίπεδα τους άλλους δύο γενικούς παράγοντες [8] (πολιτικούς και οικονομικούς) δεν ήταν δύσκολο ο ψυχολογικός παράγοντας να αναδειχθεί με το λόγο του ηγέτη σύμφωνα με τους επιθυμητούς σχεδιασμούς.<br />
Παρ’ όλα αυτά, παρατηρούμε –συχνά– ότι το ίδιο μοτίβο επαναλαμβάνεται ακόμα και σε περιπτώσεις που, ενώ οι άλλοι δυο γενικοί παράγοντες έχουν καταρρεύσει, η νίκη να δείχνει αμφίβολη.</p>
<div class="separator"><a data-cke-saved-href=" href="/%3Ca%20href%3D""><img" rel="nofollow">... class=" aligncenter" data-cke-saved-src=" src="/%3Ca%20href%3D""" rel="nofollow">... alt="" width="519" height="355" border="0" /></a></div>
<div></div>
<p>Ένα από τα χαρακτηριστικά παραδείγματα χειρισμού ανάλογων καταστάσεων συνέβη κατά τη διάρκεια της αθηναϊκής εκστρατείας στη Σικελία όταν οι άνδρες του στρατηγού Νικία [9], αποθαρρυμένοι από την ήττα τους στη ναυμαχία των Συρακουσών και ταλαιπωρημένοι από την έλλειψη τροφίμων, δεν είχαν σκοπό να συνεχίσουν. Ο Νικίας, παρά το γεγονός ότι ήταν αντίθετος αρχικά με το όλο πνεύμα της εκστρατείας κατά των Συρακουσών και ήταν βαριά άρρωστος (έπασχε από νεφρίτιδα, ζήτησε να αντικατασταθεί αλλά οι Αθηναίοι αδιαφόρησαν), συγκέντρωσε τους άνδρες και τους μίλησε με έναν πολύ ενθαρρυντικό λόγο ώστε να ξαναμπούν με νικηφόρα ψυχολογία ξανά στη μάχη. Επειδή τότε τα περισσότερα αθηναϊκά πλοία είχαν καταστραφεί από τον εμβολισμό πλώρη με πλώρη που χρησιμοποιούσαν οι Κορίνθιοι, ο Νικίας, μεταξύ άλλων, τους πρότεινε μέτρα αντιμετώπισης όπως τη «σιδηρά χείρα» [10], και τους αναπτέρωσε το ηθικό ξαναζωντανεύοντας ελπίδες. Η ελπίδα ήταν και είναι συναίσθημα ζωτικής σημασίας· αν χανόταν μπορούσε να επηρεάσει σημαντικά την αποστολή.<br />
«Τὰ δὲ πολλά πρὸς τὰς ἐπιχειρήσεις ἡ μεγίστη ἐλπὶς μεγίστην καὶ τὴν προθυμίαν παρέχεται» [11].<br />
[Ως επί το πλείστον άλλωστε, η μεγίστη ελπίδα εμπνέει και τον μέγιστο ζήλο σε κάθε επιχείρηση].</p>
<p>Για το λόγο αυτό, ακόμη κι αν οι ενδείξεις για την έκβαση μιας μάχης ή ναυμαχίας δεν ήταν αίσιες, αυτές έπρεπε να κρατηθούν μυστικές και στη θέση τους να τοποθετηθούν άλλες ενδείξεις που θα προοιώνιζαν τη νίκη. Κατά τη ναυμαχία των Αργινουσών (406 π.Χ.), ο Αθηναίος στρατηγός Θρασύβουλος, την ημέρα που είχε την ηγεσία, είδε ένα όνειρο. Ο μάντης ερμήνευσε ότι οι στρατηγοί θα νικήσουν, αλλά θα σκοτωθούν. Η ερμηνεία του ονείρου δεν έπρεπε να αναγγελθεί στα πληρώματα ως είχε και οι στρατηγοί αποφάσισαν να αποκρύψουν τον θάνατό τους και να τους πληροφορήσουν μόνο για τη νίκη τους [12].</p>
<div class="separator"><a data-cke-saved-href=" href="/%3Ca%20href%3D""><img" rel="nofollow">... class=" aligncenter" data-cke-saved-src=" src="/%3Ca%20href%3D""" rel="nofollow">... alt="" width="470" height="319" border="0" /></a></div>
<div></div>
<p>Ένα μήνυμα, ψεύτικο ή αληθινό, συνήθως περιλαμβάνει λέξεις-κλειδιά που φορτίζουν συναισθηματικά και αποσκοπούν στην άμεση αντίδραση των αποδεκτών. Μεταξύ των λέξεων αυτών (όπως π.χ. πατρίδα, ελευθερία, κ.λπ.) δύναται να υπάρχουν και έντονες λέξεις οι οποίες προκαλούν αρνητικά συναισθήματα όπως, για παράδειγμα, οι ύβρεις, ώστε η μετάδοση ενός μηνύματος να γίνεται περισσότερο προσωπική. Κάτι τέτοιο στοχεύει στην αποτελεσματικότερη διαμόρφωση συναισθημάτων. Από το β΄ βιβλίο των Ιστοριών του Ηροδότου (102) αντλούμε μια πληροφορία πολύ ενδιαφέρουσα που ταυτόχρονα προκαλεί κι έκπληξη για τη διαχρονικότητά της.</p>
<p>Ο Φαραώ της Αιγύπτου Σέσωστρις όποτε συναντούσε έναν γενναίο εχθρό που πολεμούσε με ανδρεία για την ελευθερία του, έστηνε στήλες πάνω στις οποίες ανέφερε το όνομά του· σε αντίθετη περίπτωση, πρόσθετε στις στήλες απεικονίσεις γυναικείων γεννητικών οργάνων, θέλοντας να δείξει ότι οι κάτοικοι της πόλης ήταν… άνανδροι.</p>
<div class="separator"><a data-cke-saved-href=" href="/%3Ca%20href%3D""><img" rel="nofollow">... class=" aligncenter" data-cke-saved-src=" src="/%3Ca%20href%3D""" rel="nofollow">... alt="" width="470" height="279" border="0" /></a></div>
<div></div>
<p>Τέχνη ήταν, επίσης, όχι μόνον ο ενθαρρυντικός λόγος του ηγέτη (στρατηγού,ναυάρχου) αλλά και η αλήθεια και το ψέμα και ο τρόπος παρουσίασής τους.<br />
«Οὕτω πολλάκις συνήνεγκεν καὶ τοὺς φιλίους ἅμα τοῖς πολεμίοις ἐξαπατῆσαι, τοῖς μὲν τὰ κρείττω, τοῖς δὲ τὰ χείρω ψευδόμενον» [13].<br />
[Συμφέρει πολλές φορές να λέμε ψέματα και στους δικούς μας και στους εχθρούς· στους πρώτους ευχάριστα, στους δεύτερους δυσάρεστα].<br />
Η αλήθεια δεν ήταν πάντοτε ευχάριστη όταν ακουγόταν κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης. Μπορούσε όμως να γίνει ευχάριστη με ένα ψέμα. Και όταν το ψέμα αυτό επιδρούσε θετικά, τότε έφερνε το επιθυμητό αποτέλεσμα άρα, αυτομάτως, έπαυε να είναι ψέμα!</p>
<div class="separator"><a data-cke-saved-href=" href="/%3Ca%20href%3D""><img" rel="nofollow">... class=" aligncenter" data-cke-saved-src=" src="/%3Ca%20href%3D""" rel="nofollow">... alt="" width="158" height="200" border="0" /></a></div>
<div></div>
<p><b>Αναλυτικότερα:</b></p>
<p><b>α)</b> Ψεύτικη είδηση που αποδυναμώνει τις Εχθρικές Δυνατότητες.<br />
Όταν, κατά τη διάρκεια μιας ναυμαχίας, επικρατεί η πληροφόρηση ότι ο αντίπαλος στόλος χάνει δυνάμεις ή ότι ο αντίπαλος που ηγείται είναι νεκρός (ή οτιδήποτε σοβαρά μειονεκτικό που αφορά τον αντίπαλο) αποσκοπεί στη μείωση ηθικού και μαχητικής ισχύος του εχθρού προκαλώντας σύγχυση. Ως παράδειγμα θα αναφερθούμε στη ναυμαχία της Μυκάλης (479 π.Χ.). Όταν οι Έλληνες ναυμαχούσαν στη Μυκάλη και δέχονταν πλήγματα από τους εχθρούς, οι Ίωνες μήδιζαν από φόβο. Τότε ο Σπαρτιάτης ναύαρχος Λεωτυχίδης χάλκευσε μια είδηση, ότι δήθεν οι Έλληνες νίκησαν στιςΠλαταιές. Οι Ίωνες μόλις το άκουσαν αναθάρρησαν και ενώθηκαν με τους υπόλοιπους Έλληνες. Το αποτέλεσμα ήταν όχι μόνο να κερδίσουν, αλλά και η ίδια η τύχη φρόντισε να επαληθευθεί η νίκη στη μάχη των Πλαταιών! [14]</p>
<div class="separator"><a data-cke-saved-href=" href="/%3Ca%20href%3D""><img" rel="nofollow">... class=" aligncenter" data-cke-saved-src=" src="/%3Ca%20href%3D""" rel="nofollow">... alt="" width="450" height="318" border="0" /></a></div>
<div></div>
<p><b>β)</b> Ψεύτικη είδηση που εξαλείφει τις Εχθρικές Δυνατότητες<br />
Μια κατασκευασμένη ψευδής είδηση μπορούσε να στοχεύσει στην εξάλειψη και στην ολοσχερή καταστροφή ενός ήδη αποδυναμωμένου στρατεύματος, το οποίο βρισκόταν σε μειονεκτική θέση, ή είχε κουραστεί και ετοιμαζόταν να οπισθοχωρήσει, ή είχε ηττηθεί και απέμενε μόνο να παραδοθεί.<br />
Όταν οι Αθηναίοι έχασαν την τελευταία ναυμαχία στη Σικελία (413 π.Χ.) αποφάσισαν να φύγουν νύκτα. Οι Συρακούσιοι ενθουσιασμένοι από τη νίκη τους τέλεσαν επινίκιες θυσίες και ύστερα από το πολύ ποτό κοιμήθηκαν. Ο Συρακούσιος στρατηγός Ερμοκράτης δεν ήθελε να αφήσει τους Αθηναίους να διαφύγουν την ώρα που Συρακούσιοι κοιμούνταν. Έστειλε στο αθηναϊκό στρατόπεδο υπό τη συνοδεία ιππέων μερικούς δήθεν φίλους των Αθηναίων με σκοπό να ειδοποιήσουν τον Νικία:<br />
<b>«Μὴ ἀπάγειν τῆς νυκτός τὸ στράτευμα ὡς Συρακοσίων τὰς ὁδοὺς φυλασσόντων, ἀλλά καθʼ ἡσυχίαν τῆς ἡμέρας παρασκευασάμενων ἀπο-</b><br />
<b>χωρεῖν» [15].</b><br />
<b>[Να μην αποσύρει τον στρατό τη νύκτα, διότι τάχα οι Συρακούσιοι φύλαγαν τους δρόμους, αλλά ν’ αναχωρήσει την ημέρα, αφού ετοιμαστεί με</b><br />
<b>την ησυχία του].</b><br />
<b><br />
</b>Ο Νικίας έπεσε στην παγίδα, το πίστεψε, και περίμενε να ξημερώσει για να αποχωρήσει το στράτευμα. Το πρωί όμως οι Συρακούσιοι, που είχαν πλέον αναλάβει τις δυνάμεις τους, έπιασαν τις διαβάσεις των ποταμών και τις γέφυρες και σκόρπισαν τον όλεθρο στους Αθηναίους [16].</p>
<p><b>γ) Ψεύτικη είδηση που τροφοδοτεί τις Εχθρικές Δυνατότητες</b><br />
Η ψεύτικη είδηση, στην υπηρεσία του ψυχολογικού πολέμου, μπορεί μεταξύ άλλων να προκαλέσει βαθιά ικανοποίηση στον εχθρό, με σκοπό να τον παραπληροφορήσει.<br />
<a data-cke-saved-href=" href="/%3Ca%20href%3D""><img" rel="nofollow">... class=" aligncenter" data-cke-saved-src=" src="/%3Ca%20href%3D""" rel="nofollow">... alt="" width="640" height="236" border="0" /></a><br />
Χαρακτηριστικό παράδειγμα συνιστά η ψεύτικη είδηση/παραπληροφόρηση που χρησιμοποίησε ο Θεμιστοκλής για να ενισχύσει τις περσικές δυνάμεις όχι μόνο με ελπίδα για τη νίκη, αλλά με υπέρτατη αλαζονεία. Στη ναυμαχία της Σαλαμίνας, οι Αθηναίοι, με την «επιχείρηση Σίκκινος» [17], παραπλάνησαν τον Ξέρξη και τον ανάγκασαν να αλλάξει τα σχέδιά του και να ναυμαχήσει σε ένα πεδίο που ήταν ακατάλληλο γι’ αυτόν.</p>
<p>Το κλειδί στην παραπληροφόρηση ήταν ότι είπε στον αντίπαλο αυτά που ήθελε να ακούσει. Τροφοδότησε την υπεροψία του, ικανοποίησε τον εγωισμό του και τον παρέσυρε να αναμετρηθεί σε μη ευνοϊκό τόπο και χρόνο. Η χρήση των ψευδών ειδήσεων απαιτούσε δεξιοτεχνία. Δεν ήταν δύσκολο «σπουδαία λόγια» από κακό χειρισμό να φέρουν τα αντίθετα αποτελέσματα. Υπήρχαν περιπτώσεις που για την καλύτερη λειτουργία του στρατού/στόλου έπρεπε να ακουστούν λόγια ικανά να προκαλέσουν όχι εμψύχωση αλλά φόβο. Οι αρχαίοι Έλληνες γνώριζαν ότι:<br />
«τοὺς μὲν γὰρ δειλούς ἀνδρείους ποιεῖ, τοὺς δὲ θρασεῖς προμηθεῖς» [18].<br />
[Ο φόβος κάνει δειλούς τους γενναίους και τους θρασείς προνοητικούς].</p>
<p>Η παραπάνω ρήση, όπως και εν γένει κάθε ρήση, εγκυμονούσε κινδύνους αν ο χειρισμός της πληροφόρησης/προπαγάνδας δεν ήταν προσεκτικός. Μπορούσαν να συμβούν δύο τινά:<br />
α) να τρομοκρατηθούν τόσο από τον αντίπαλο, ώστε να μη θέλουν να αποτολμήσουν τίποτα ή<br />
β) να περιφρονήσουν τόσο τον εχθρό, ώστε να μη λάβουν καμία προφύλαξη. Για το λόγο αυτό η ικανότητα του ηγέτη (στρατηγού, ναυάρχου) δοκιμαζόταν από τη γνώση και των δύο περιπτώσεων ώστε να βρίσκει την κατάλληλη στιγμή να παρουσιάσει τον αντίπαλο ως αδύναμο ή ως επιβλητικό.</p>
<p><b>Σημαντική θέση είχε και η εικόνα ως μέσο τεχνικής επίδρασης. Τα σύμβολα/εμβλήματα (θρησκευτικά, πολιτικά, κ.λπ.) δημιουργούσαν έμπνευση. Η χρήση τους ήταν μια συνήθεια, η οποία έπαιρνε τη μορφή άγραφου νόμου, μέσω της οποίας αναπτύσσονταν ισχυροί δεσμοί μεταξύ των στρατιωτών/πληρωμάτων και συνέβαλλε στην εξύψωση του ηθικού τους. Ισχυρή επιρροή είχαν και στους πληθυσμούς.</b></p>
<div class="separator"><a data-cke-saved-href=" href="/%3Ca%20href%3D""><img" rel="nofollow">... class=" aligncenter" data-cke-saved-src=" src="/%3Ca%20href%3D""" rel="nofollow">... alt="" width="406" height="275" border="0" /></a></div>
<div></div>
<p>Όταν ο Επαμεινώνδας οδήγησε 6.000 Θηβαίους κατά 40.000 Σπαρτιατών και των συμμάχων τους, οι Θηβαίοι φοβήθηκαν μπροστά στο πλήθος των αντιπάλων τους. Για να τους αναζωπυρώσει την ελπίδα, έφερε τη νύχτα έναν τεχνίτη, ο οποίος αλλοίωσε το ξόανο της θεάς Αθηνάς. Αρχικώς, το άγαλμα παρουσίαζε τη θεά να κρατά στο δεξί χέρι ένα δόρυ, ενώ η ασπίδα της ήταν ακουμπισμένη μπροστά στα πόδια. Ο τεχνίτης παρουσίασε τη θεά να κρατά την ασπίδα από τη λαβή. Όταν οι στρατιώτες αντίκρισαν το αλλοιωμένο άγαλμα, έμειναν κατάπληκτοι καθώς πίστεψαν πως η θεά είχε εξοπλιστεί κατά των εχθρών. Έτσι οι Θηβαίοι πήραν θάρρος, αγωνίστηκαν με γενναιότητα και επικράτησαν [19].<br />
Εικόνες με έντονη επιρροή αποτελούσαν τα σφάγια των θυσιών. Όσα ήταν ευοίωνα, έπρεπε να είναι ορατά από όλους στο στράτευμα. Στην αντίθετη περίπτωση, η δυσμενής εικόνα αποκρυβόταν και στη θέση της ανακοινωνόταν η ψεύτικη είδηση, ότι η έκβαση της εκστρατείας (μάχης, ναυμαχίας) θα είχε αίσιο τέλος. Η εικόνα επηρέαζε ποικιλοτρόπως και είχε ευρεία ανάπτυξη δυνατοτήτων.</p>
<p><b>Ο στρατηγός των Λακεδαιμονίων Αγησίλαος (442-358 π.Χ.), σε μάχη κατά των Βοιωτών που κυλούσε αμφίρροπα, έστειλε τα μεσάνυχτα τους πιο πιστούς οπλίτες του με τη διαταγή να καλύψουν με χώμα όσους νεκρούς Σπαρτιάτες μπορούσαν να αναγνωρίσουν. Οι οπλίτες τελείωσαν το έργο τους πριν ξημερώσει. Το αποτέλεσμα ήταν, όταν ξημέρωσε η επόμενη μέρα, οι Βοιωτοί να δουν ότι οι νεκροί Σπαρτιάτες ήταν ελάχιστοι σε σχέση με τους δικούς τους. Αυτή η εικόνα επέφερε απογοήτευση κι έχασαν το ηθικό τους, πιστεύοντας ότι οι Λακεδαιμόνιοι ήταν πολύ κοντά στη νίκη [20].</b></p>
<p>Το εύρος που καλύπτουν οι ψυχολογικές επιχειρήσεις στην αρχαία Ελλάδα είναι αρκετά μεγάλο. Η χρήση των τεχνικών επίδρασης σε συνδυασμό με την εκτίμηση των πληροφοριών απαιτούσε ιδιαίτερο χειρισμό, και από τα γεγονότα αντιλαμβανόμαστε τη σημασία που είχε ο τομέας αυτός ήδη από εκείνη την εποχή.</p>
<div class="separator"><a data-cke-saved-href=" href="/%3Ca%20href%3D""><img" rel="nofollow">... class=" aligncenter" data-cke-saved-src=" src="/%3Ca%20href%3D""" rel="nofollow">... alt="" width="158" height="200" border="0" /></a></div>
<div></div>
<p>ΠΗΓΕΣ/ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:<br />
Θουκυδίδης, Ιστορίαι, εκδ. Πάπυρος & εκδ. Γεωργιάδης.<br />
Ξενοφών, Ελληνικά, εκδ. Πάπυρος<br />
Ονάσανδρος, Στρατηγικός, εκδ. Κάκτος<br />
Πολύαινος, Στρατηγήματα, εκδ. Γεωργιάδης<br />
Στοβαίος, Βιβλίο Δ΄ , εκδ. Κάκτος<br />
Κρίστυ Εμίλιο Ιωαννίδου (2009): Ο παράγων ελιγμός κατά τις ναυμαχίες των αρχαίων Ελλήνων. Ναυτική Επιθεώρηση, εκδ. Υπηρεσία Ιστορίας Ναυτικού/ ΓΕΝ, τεύχ. 568, σελ 87.<br />
Χρήστος Μπίσιας, (Πλωτάρχης (ΥΙ) Π.Ν)-Δρ Ευτέρπη Μαμπλέκου, Ταγματάρχης (ΥΙ), (2007): «Η ψυχολογία στον πόλεμο: Προπαγάνδα και ενεργητικά μέτρα, Ναυτική Επιθεώρηση, τεύχ. 560.<br />
Louis J. Hallee, (1984): «The Elements of International Strategy»,<br />
University Press of America.<br />
Linebarger, P. M.A., (1954): «Psychological Warfare», Washington, Combat Forces Press, 1954<br />
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ<br />
1 .Οι ΗΠΑ διατηρούν έναν από τους μεγαλύτερους οργανισμούς που ασχολούνται με ψυχολογικές επιχειρήσεις. Αποτελεί ξεχωριστό τμήμα των ενόπλων δυνάμεων, του οποίου η 4η Διεύθυνση μόνο αποτελείται από 3 τμήματα! (Πλωτάρχης (ΥΙ) Χρήστος Μπίσιας Π.Ν.- Ταγματάρχης (ΥΙ) Δρ Ευτέρπη Μαμπλέκου (2007): «Η ψυχολογία στον πόλεμο: Προπαγάνδα και ενεργητικά μέτρα», περιοδικό «Ναυτική Επιθεώρηση»,τεύχ.<br />
560).<br />
2. Θουκυδίδου: Ιστορίαι, ΣΤ 34<br />
3. Hogg, M.A. & Vaughan, G.M. (2005): «Persuasion and attitude change, στοSocial Psychology», London: Pearson Prentice Hall., καθώς και στο Linebarger, P. M.A. (1954): «Psychological Warfare», Washington: Combat Forces Press.<br />
4. Η συνήθεια αυτή ήταν ιερά υποχρέωση πριν από κάθε εκστρατεία, και τη συναντούμε από τα ομηρικά έπη. Οι μάντεις (οιωνοσκόποι) εξέταζαν από τα ζώα που προσέφεραν για θυσία, εκτός των άλλων, τη λειότητα και τη χροιά των σπλάχνων (Αισχύλος, Προμηθέας, 493/ Ευριπίδης, Ηλέκτρα, 833) και έβγαζαν το συμπέρασμα εάν η εκστρατεία θα είχε αίσια έκβαση ή όχι.<br />
5. Πολυαίνου, Στρατηγήματα, Δ΄ 3, 14<br />
6. Paul Millet. «Warfare, Economy and Democracy in Classical Athens Rich and Shipley», στο War and Society in the Greek World, σελ. 179<br />
7. Θουκυδίδου, Ιστορίαι, Β΄ 41.<br />
8. Αναφερόμαστε στους παράγοντες του περιβάλλοντος (Περιοχή Επιχειρήσεων) και της Σχετικής Μαχητικής Ισχύος, οι οποίοι μπορούν να επηρεάσουν την έκβαση των επιχειρήσεων (ανάλυση η οποία περιλαμβάνεται στο δεύτερο στάδιο της Εκτίμησης Καταστάσεως).<br />
9. Ο Νικίας ήταν Αθηναίος στρατηγός και πολιτικός με πλούσια επιτυχία στο ενεργητικό του. Διαπραγματεύτηκε την ειρήνη του 422 π.Χ. (Νικείος ειρήνη) και θανατώθηκε από τους Σπαρτιάτες μετά την ήττα των Αθηναίων στη Σικελία.<br />
10. Όταν ο Γύλιππος πληροφορήθηκε για τις σιδερένιες χείρες (αρπάγες) που θα χρησιμοποιούσαν τα πλοία του Νικία, φρόντισε να καλύψει με δέρματα τις πλώρες και τα πάνω μέρη των πλοίων του, ώστε οι αρπάγες να μη βρίσκουν λαβή, να γλιστρούν και να φεύγουν (Θουκυδίδου, Ιστορίαι, Η 65).<br />
11. Θουκυδίδου, Ιστορίαι, Η 67.<br />
12. Διοδώρου Σικελιώτου, ΙΓ΄ 97, 5-7.<br />
13. Ονασάνδρου, Στρατηγικός, ΧΙΙΙ 3.<br />
14. Πολυαίνου, Στρατηγήματα Α΄ 33/Ηρόδοτος, Θ΄ 100.<br />
15. Θουκυδίδου, Ιστορίαι, Ζ΄ 73.<br />
16.Θουκυδίδου, Ιστορίαι, Ζ΄, 73/Πλούταρχος, Νικίας, 26.<br />
17. Ο Θεμιστοκλής αποστέλλει τον υπηρέτη του Σίκκινο, τη νύκτα της 28ης Σεπτεμβρίου του 480 π.Χ. στους Πέρσες στρατηγούς να τους αποκαλύψει, τάχα, τις κινήσεις του ελληνικού στόλου. Ο Σίκκινος τους πληροφορεί ότι οι Έλληνεςδειλιάζουν κι ετοιμάζονται να φύγουν. Τους επεσήμανε ότι τώρα δίδεται στους Πέρσες η ευκαιρία να τους εμποδίσουν να φύγουν, μιας που στερούνται στη Σαλαμίνα της πεζικής τους δύναμης, και να τους καταστρέψει. (Ηροδότου, Ιστοριών Η’ 75)<br />
18. Ονασάνδρου, Στρατηγικός, XIV α΄.<br />
19. Πολυαίνου Στρατηγήματα, Β΄ 3, 12.<br />
20. Πολυαίνου, Στρατηγήματα, Β΄ 1, 23.__</p>
<div><b>ΕΚ ΤΟΥ  </b>ΚΑΙ  ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝ</div>
<div></div>
</div>
</div>
<p>
" data-image-meta="[]" data-image-title="ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΠΟΛΕΜΟΥ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ" data-large-file="" data-medium-file="" data-orig-file="" data-orig-size="" data-permalink="" scale="2" src="/sites/default/files/article/2017/02/07/olvios-6_3.jpg?resize=679%2C392" srcset=" 2x">

ΟΤΑΝ Ο ΑΧΙΛΛΕΑΣ ΛΥΓΙΣΕ ΣΤΟΝ ΑΔΗ…

Η ιστορία του Ηρόδοτου «διέγραψε» τα υλικά αγαθά και τις θέσεις εξουσίας ως προϋποθέσεις επίτευξης της μακαριότητας, της απόλυτης ευτυχίας. Δύο αιώνες νωρίτερα όμως, η Ομηρική Οδύσσεια αμφισβητούσε και την γενναιότητα, ως γενεσιουργό παράγοντα της απόλυτης ευτυχίας. Διαβάστε πως περιγράφεται η συνάντηση του Οδυσσέα με την ψυχή του Αχιλλέα στον Άδη, όταν ο Οδυσσέας έψαχνε τον Τειρεσία για να τον συμβουλέψει πως θα επιστρέψει στην Ιθάκη (ΟΔΥΣΣΕΙΑ Λ. 467- 491).

<br />
Οι Ψυχολογικές Επιχειρήσεις Πολέμουσυνιστούν σημαντικό πολλαπλασιαστή ισχύος και απευθύνονται σε εχθρούς, φίλους και ουδέτερους. Επιχειρήσεις που στόχευαν τη λογική και τα συναισθήματα του πλήθους, καθώς και τον επηρεασμό τους μέσα από εξειδικευμένες τεχνικές επίδρασης, όπως είναι η προπαγάνδα, έχουν καταγραφεί αμέτρητες φορές στην ιστορία του πολέμου.<br />
«τῶν δʼ ἀνθρώπων πρὸς τὰ λεγόμενα καὶ αἱ γνῶμαι ἵστανται» [2]<br />
[διότι οι κρίσεις των ανθρώπων επηρεάζονται από ό,τι ακούν]</p>
<p>Ξεκινώντας, πρέπει να διευκρινίσουμε πως όταν αναφερόμαστε στην προπαγάνδα δεν εννοούμε μόνο τη διασπορά ψευδών μηνυμάτων, όπως έχει επικρατήσει λανθασμένα. Αποσαφηνίζουμε ότι η πολεμική προπαγάνδα διακρίνεται σε τρεις μορφές εκ των οποίων<br />
<a data-cke-saved-name="more" name="more"></a>η πρώτη ασχολείται καθαρά με τη χρήση αληθινών γεγονότων (βλέπε πίνακα).</p>
<div class="separator"><a data-cke-saved-href=" href="/%3Ca%20href%3D""><img" rel="nofollow">... class=" aligncenter" data-cke-saved-src=" src="/%3Ca%20href%3D""" rel="nofollow">" alt="" width="405" height="498" border="0" /></a></div>
<div><b>Π Ο Λ Ε Μ Ι Κ Η Π Ρ Ο Π Α Γ Α Ν Δ Α</b></div>
<div>ΛΕΥΚΗ = ΧΡΗΣΗ ΑΛΗΘΙΝΩΝ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ</div>
<div>ΓΚΡΙΖΑ = ΧΡΗΣΗ ΜΙΣΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ</div>
<div>ΜΑΥΡΗ = ΧΡΗΣΗ ΨΕΥΔΩΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ</div>
<p>Με μια γενική έννοια, προπαγάνδα είναι το είδος επικοινωνίας (με αληθινά ή ψεύτικα μηνύματα) το οποίο σκοπεύει να πείσει ένα συγκεκριμένο ακροατήριο να διαμορφώσει κάποιες συμπεριφορές ή να αλλάξει στάσεις και απόψεις γύρω από ένα θέμα [3]. Ό,τι ακριβώς περιλαμβάνεται και στον ορισμό των ΨΕΠ:<br />
«Σχεδιασμένες ψυχολογικές δραστηριότητες κατά τη διάρκεια της ειρήνης και του πολέμου κατευθυνόμενες σε εχθρικές, φίλιες ή ουδέτερες κοινωνικές ομάδες, με σκοπό να δημιουργήσουν τέτοια στάση και συμπεριφορά, ώστε να μας ευνοούν στην επίτευξη πολιτικών και στρατιωτικών αντικειμενικών σκοπών».</p>
<p>Στην αρχαία Ελλάδα οι ΨΕΠ αποσκοπούσαν κυρίως στην εξασθένιση της θέλησης του εχθρού να εμπλακεί σε πολεμικές επιχειρήσεις,καθώς και στην εξαπάτηση. Οι επιχειρήσεις αυτές διακρίνονταν σε στρατηγικό και σε τακτικό επίπεδο.</p>
<div class="separator"><a data-cke-saved-href=" href="/%3Ca%20href%3D""><img" rel="nofollow">... class=" aligncenter" data-cke-saved-src=" src="/%3Ca%20href%3D""" rel="nofollow">" alt="" width="338" height="496" border="0" /></a></div>
<div></div>
<p><b>Κλασικό είναι το παράδειγμα από την περίοδο των Μηδικών και συγκεκριμένα προ της, καθοριστικής σημασίας, ναυμαχίας στη Σαλαμίνα το 480 π.Χ. Εκείνη την περίοδο οι Πέρσες είχαν εντάξει στη δύναμή τους πολεμικά πλοία και πληρώματα από τις περιοχές της Ιωνίας καθώς και από τις πόλεις που είχαν «μηδίσει». Ο Θεμιστοκλής στοχεύοντας τη διάσπαση της ενότητας της δύναμης των περσικών ναυτικών δυνάμεων θέλησε να διασπείρει την αμφιβολία στα ανώτατα κλιμάκια της ηγεσίας του εχθρού. Για το σκοπό αυτό φρόντιζε να αφήνει γραπτά ανοικτά μηνύματα σε πηγές όπου γινόταν ο ανεφοδιασμός των πληρωμάτων του στόλου και να χρησιμοποιεί λέξεις (μέσα της τεχνικής επίδρασης), οι οποίες δημιουργούσαν ποικίλα συναισθήματα σε όσους τα διάβαζαν. Μέσω των λέξεων «έστελνε» το ξεκάθαρο μήνυμα να μην έλθουν αντιμέτωποι Έλληνες εναντίον Ελλήνων (όσοι, με τη βία ή όχι, στρατολογήθηκαν από τον Περσικό Στρατό). Η επιχείρηση υπήρξε απόλυτα επιτυχής διότι, όταν οι Πέρσες ενημερώθηκαν από τους υπόλοιπους συμμάχους τους για το περιεχόμενο της «Θεμιστόκλειας προπαγάνδας», αντιμετώπισαν με καχυποψία πλέον τους Έλληνες υποτελείς τους.</b></p>
<p>Έναν περίπου αιώνα αργότερα, κατά τη διάρκεια της εκστρατείας στην Ασία, κάθε φορά που ο Μέγας Αλέξανδρος πληροφορούνταν από τους μάντεις ότι τα σφάγια είναι ευοίωνα [4], φρόντιζε να τα περιφέρουν και να τα επιδεικνύουν στους στρατιώτες, ώστε να επιδρά θετικά στο στράτευμα η πληροφορία σε συνδυασμό με την εικόνα στην εμψύχωσή του και στην πίστη του για αίσια έκβαση της επικείμενης μάχης [5].</p>
<p>Πολύ μεταγενέστερα, και ενώ οι ΨΕΠ συνέχισαν να αποτελούν «φαρμακερά βέλη στη φαρέτρα» των κατά καιρούς αντιπάλων δυνάμεων, η περίοδος της κλασικής αρχαιότητας αποτέλεσε το πρότυπο για την εξέλιξή τους. Έτσι, κατά τη διάρκεια του Α΄ΠΠ, το Λονδίνο ήταν γεμάτο από λεωφορεία με αφίσες οι οποίες έδειχναν αποσπάσματα από τον επιτάφιο λόγο του Περικλή, ώστε να υπενθυμίσουν στον βρετανικό λαό τις αξίες για τις οποίες πολεμούσαν [6].<br />
Αργότερα, η Γερμανία, η Ιταλία και η Ιαπωνία ανέπτυξαν δυναμική και επιθετική προπαγάνδα την περίοδο πριν από τον Β΄ ΠΠ, ενθαρρύνοντας τον φανατισμό με νέα τεχνολογικά μέσα όπως το ραδιόφωνο.</p>
<div class="separator"><a data-cke-saved-href=" href="/%3Ca%20href%3D"" rel="nofollow">...'Amasis,+Attique,+H.+0.41+m.jpg"><img class=" aligncenter" data-cke-saved-src=" src="/%3Ca%20href%3D"" rel="nofollow">...'Amasis,+Attique,+H.+0.41+m.jpg" alt="" width="429" height="255" border="0" /></a></div>
<div></div>
<p>Στην αρχαία Ελλάδα υπήρξαν αναμφισβήτητα πολλές ψυχολογικές παράμετροι, οι οποίες μπορούσαν να ανατρέψουν ακόμη και την επιτυχή έκβαση μιας πολεμικής αναμέτρησης. Αρκετές φορές τα στρατεύματα ή τα πληρώματα δεν εκτιμούσαν σωστά τον κίνδυνο κι αδιαφορούσαν για τα μέτρα προφύλαξης και αντιμετώπισης. Από την άλλη, ήταν δυνατό ναυπερεκτιμήσουν τον αντίπαλο (διασπορά φημών και μύθων περί αήττητου ή δήθεν δυσμένειας των θεών), να δειλιάσουν ή και να φοβηθούν να αποτολμήσουν οτιδήποτε. Σε αυτό το σημείο αναλάμβανε να παίξει έναν πολύ σπουδαίο ρόλο αυτός που ηγείτο της εκστρατείας, ο στρατηγός ή ο ναύαρχος.</p>
<p>Σε αυτή την περίπτωση έπρεπε, καταστρώνοντας την επιχειρησιακή του σχεδίαση, να λαμβάνει υπόψη και τις περιπτώσεις ψυχολογικού επηρεασμού. Όφειλε να γνωρίζει τον τρόπο που θα παρουσίαζε τον αντίπαλο στο στράτευμά του, εμφανίζοντάς τον κυρίως ως αδύναμο (χωρίς να τον εκμηδενίζει) και ποτέ ως φοβερό και επιβλητικό, εμπνέοντας έτσι και εμψυχώνοντας, αλλά και, κατά κάποιον τρόπο, δημιουργώντας ισορροπία στα συναισθήματα των ανδρών του.</p>
<div class="separator"><a data-cke-saved-href=" href="/%3Ca%20href%3D""><img" rel="nofollow">... class=" aligncenter" data-cke-saved-src=" src="/%3Ca%20href%3D""" rel="nofollow">" alt="" width="456" height="645" border="0" /></a></div>
<div class="separator"></div>
<div></div>
<p>Σύνηθες φαινόμενο πριν από μια ναυμαχία ή μάχη ήταν ο προτρεπτικός λόγος του ηγέτη (στρατηγού, ναυάρχου) προς τους άνδρες του. Ο λόγος αυτός ξεκινούσε πρώτα με μια επίκληση προς τους θεούς, με αναφορά στους προγόνους και στη συνέχεια προχωρούσε στον απολογισμό της κατάστασης, με διάφορες λύσεις και προτάσεις και κατέληγε με την προσπάθεια για εμψύχωση όλων και την εξασφάλιση για μια βεβαία νίκη. Από τους πλέον χαρακτηριστικούς αλλά και χαρισματικούς λόγους ηγέτη υπήρξε διαχρονικά ο περίφημος «Επιτάφιος Λόγος» του Περικλή, ο οποίος, εξυμνώντας τις λαμπρές πράξεις των προγόνων που έφεραν την πατρίδα σε τέτοιο σημείο δύναμης, κινητοποίησε τους Αθηναίους στην πολεμική προσπάθεια.</p>
<p>«…Περὶ τοιαύτης οὖν πόλεως οἶδέ τε γενναίως δικαιοῦντες μὴ ἀφαιρεθῆναι αὐτὴν μαχόμενοι ἐτελεύτησαν, καὶ τῶν λειπομένων πάντα<br />
τινά εἰκὸς ἐθέλειν ὑπὲρ αὐτῆς κάμνειν» [7].<br />
[…Για μια τέτοια πατρίδα και για να μην επιτρέψουν να τους τη στερήσουν, οι γενναίοι αυτοί σκοτώθηκαν στη μάχη και όσοι ζούμε φυσικό είναι να είμαστε έτοιμοι να υποστούμε οτιδήποτε για χάρη της].</p>
<p>Σε περιπτώσεις που η πόλη-κράτος διατηρούσε σε υψηλά επίπεδα τους άλλους δύο γενικούς παράγοντες [8] (πολιτικούς και οικονομικούς) δεν ήταν δύσκολο ο ψυχολογικός παράγοντας να αναδειχθεί με το λόγο του ηγέτη σύμφωνα με τους επιθυμητούς σχεδιασμούς.<br />
Παρ’ όλα αυτά, παρατηρούμε –συχνά– ότι το ίδιο μοτίβο επαναλαμβάνεται ακόμα και σε περιπτώσεις που, ενώ οι άλλοι δυο γενικοί παράγοντες έχουν καταρρεύσει, η νίκη να δείχνει αμφίβολη.</p>
<div class="separator"><a data-cke-saved-href=" href="/%3Ca%20href%3D""><img" rel="nofollow">... class=" aligncenter" data-cke-saved-src=" src="/%3Ca%20href%3D""" rel="nofollow">... alt="" width="519" height="355" border="0" /></a></div>
<div></div>
<p>Ένα από τα χαρακτηριστικά παραδείγματα χειρισμού ανάλογων καταστάσεων συνέβη κατά τη διάρκεια της αθηναϊκής εκστρατείας στη Σικελία όταν οι άνδρες του στρατηγού Νικία [9], αποθαρρυμένοι από την ήττα τους στη ναυμαχία των Συρακουσών και ταλαιπωρημένοι από την έλλειψη τροφίμων, δεν είχαν σκοπό να συνεχίσουν. Ο Νικίας, παρά το γεγονός ότι ήταν αντίθετος αρχικά με το όλο πνεύμα της εκστρατείας κατά των Συρακουσών και ήταν βαριά άρρωστος (έπασχε από νεφρίτιδα, ζήτησε να αντικατασταθεί αλλά οι Αθηναίοι αδιαφόρησαν), συγκέντρωσε τους άνδρες και τους μίλησε με έναν πολύ ενθαρρυντικό λόγο ώστε να ξαναμπούν με νικηφόρα ψυχολογία ξανά στη μάχη. Επειδή τότε τα περισσότερα αθηναϊκά πλοία είχαν καταστραφεί από τον εμβολισμό πλώρη με πλώρη που χρησιμοποιούσαν οι Κορίνθιοι, ο Νικίας, μεταξύ άλλων, τους πρότεινε μέτρα αντιμετώπισης όπως τη «σιδηρά χείρα» [10], και τους αναπτέρωσε το ηθικό ξαναζωντανεύοντας ελπίδες. Η ελπίδα ήταν και είναι συναίσθημα ζωτικής σημασίας· αν χανόταν μπορούσε να επηρεάσει σημαντικά την αποστολή.<br />
«Τὰ δὲ πολλά πρὸς τὰς ἐπιχειρήσεις ἡ μεγίστη ἐλπὶς μεγίστην καὶ τὴν προθυμίαν παρέχεται» [11].<br />
[Ως επί το πλείστον άλλωστε, η μεγίστη ελπίδα εμπνέει και τον μέγιστο ζήλο σε κάθε επιχείρηση].</p>
<p>Για το λόγο αυτό, ακόμη κι αν οι ενδείξεις για την έκβαση μιας μάχης ή ναυμαχίας δεν ήταν αίσιες, αυτές έπρεπε να κρατηθούν μυστικές και στη θέση τους να τοποθετηθούν άλλες ενδείξεις που θα προοιώνιζαν τη νίκη. Κατά τη ναυμαχία των Αργινουσών (406 π.Χ.), ο Αθηναίος στρατηγός Θρασύβουλος, την ημέρα που είχε την ηγεσία, είδε ένα όνειρο. Ο μάντης ερμήνευσε ότι οι στρατηγοί θα νικήσουν, αλλά θα σκοτωθούν. Η ερμηνεία του ονείρου δεν έπρεπε να αναγγελθεί στα πληρώματα ως είχε και οι στρατηγοί αποφάσισαν να αποκρύψουν τον θάνατό τους και να τους πληροφορήσουν μόνο για τη νίκη τους [12].</p>
<div class="separator"><a data-cke-saved-href=" href="/%3Ca%20href%3D""><img" rel="nofollow">... class=" aligncenter" data-cke-saved-src=" src="/%3Ca%20href%3D""" rel="nofollow">... alt="" width="470" height="319" border="0" /></a></div>
<div></div>
<p>Ένα μήνυμα, ψεύτικο ή αληθινό, συνήθως περιλαμβάνει λέξεις-κλειδιά που φορτίζουν συναισθηματικά και αποσκοπούν στην άμεση αντίδραση των αποδεκτών. Μεταξύ των λέξεων αυτών (όπως π.χ. πατρίδα, ελευθερία, κ.λπ.) δύναται να υπάρχουν και έντονες λέξεις οι οποίες προκαλούν αρνητικά συναισθήματα όπως, για παράδειγμα, οι ύβρεις, ώστε η μετάδοση ενός μηνύματος να γίνεται περισσότερο προσωπική. Κάτι τέτοιο στοχεύει στην αποτελεσματικότερη διαμόρφωση συναισθημάτων. Από το β΄ βιβλίο των Ιστοριών του Ηροδότου (102) αντλούμε μια πληροφορία πολύ ενδιαφέρουσα που ταυτόχρονα προκαλεί κι έκπληξη για τη διαχρονικότητά της.</p>
<p>Ο Φαραώ της Αιγύπτου Σέσωστρις όποτε συναντούσε έναν γενναίο εχθρό που πολεμούσε με ανδρεία για την ελευθερία του, έστηνε στήλες πάνω στις οποίες ανέφερε το όνομά του· σε αντίθετη περίπτωση, πρόσθετε στις στήλες απεικονίσεις γυναικείων γεννητικών οργάνων, θέλοντας να δείξει ότι οι κάτοικοι της πόλης ήταν… άνανδροι.</p>
<div class="separator"><a data-cke-saved-href=" href="/%3Ca%20href%3D""><img" rel="nofollow">... class=" aligncenter" data-cke-saved-src=" src="/%3Ca%20href%3D""" rel="nofollow">... alt="" width="470" height="279" border="0" /></a></div>
<div></div>
<p>Τέχνη ήταν, επίσης, όχι μόνον ο ενθαρρυντικός λόγος του ηγέτη (στρατηγού,ναυάρχου) αλλά και η αλήθεια και το ψέμα και ο τρόπος παρουσίασής τους.<br />
«Οὕτω πολλάκις συνήνεγκεν καὶ τοὺς φιλίους ἅμα τοῖς πολεμίοις ἐξαπατῆσαι, τοῖς μὲν τὰ κρείττω, τοῖς δὲ τὰ χείρω ψευδόμενον» [13].<br />
[Συμφέρει πολλές φορές να λέμε ψέματα και στους δικούς μας και στους εχθρούς· στους πρώτους ευχάριστα, στους δεύτερους δυσάρεστα].<br />
Η αλήθεια δεν ήταν πάντοτε ευχάριστη όταν ακουγόταν κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης. Μπορούσε όμως να γίνει ευχάριστη με ένα ψέμα. Και όταν το ψέμα αυτό επιδρούσε θετικά, τότε έφερνε το επιθυμητό αποτέλεσμα άρα, αυτομάτως, έπαυε να είναι ψέμα!</p>
<div class="separator"><a data-cke-saved-href=" href="/%3Ca%20href%3D""><img" rel="nofollow">"><img class=" aligncenter" data-cke-saved-src=" src="/%3Ca%20href%3D""" rel="nofollow">" alt="" width="158" height="200" border="0" /></a></div>
<div></div>
<p><b>Αναλυτικότερα:</b></p>
<p><b>α)</b> Ψεύτικη είδηση που αποδυναμώνει τις Εχθρικές Δυνατότητες.<br />
Όταν, κατά τη διάρκεια μιας ναυμαχίας, επικρατεί η πληροφόρηση ότι ο αντίπαλος στόλος χάνει δυνάμεις ή ότι ο αντίπαλος που ηγείται είναι νεκρός (ή οτιδήποτε σοβαρά μειονεκτικό που αφορά τον αντίπαλο) αποσκοπεί στη μείωση ηθικού και μαχητικής ισχύος του εχθρού προκαλώντας σύγχυση. Ως παράδειγμα θα αναφερθούμε στη ναυμαχία της Μυκάλης (479 π.Χ.). Όταν οι Έλληνες ναυμαχούσαν στη Μυκάλη και δέχονταν πλήγματα από τους εχθρούς, οι Ίωνες μήδιζαν από φόβο. Τότε ο Σπαρτιάτης ναύαρχος Λεωτυχίδης χάλκευσε μια είδηση, ότι δήθεν οι Έλληνες νίκησαν στιςΠλαταιές. Οι Ίωνες μόλις το άκουσαν αναθάρρησαν και ενώθηκαν με τους υπόλοιπους Έλληνες. Το αποτέλεσμα ήταν όχι μόνο να κερδίσουν, αλλά και η ίδια η τύχη φρόντισε να επαληθευθεί η νίκη στη μάχη των Πλαταιών! [14]</p>
<div class="separator"><a data-cke-saved-href=" href="/%3Ca%20href%3D""><img" rel="nofollow">... class=" aligncenter" data-cke-saved-src=" src="/%3Ca%20href%3D""" rel="nofollow">... alt="" width="450" height="318" border="0" /></a></div>
<div></div>
<p><b>β)</b> Ψεύτικη είδηση που εξαλείφει τις Εχθρικές Δυνατότητες<br />
Μια κατασκευασμένη ψευδής είδηση μπορούσε να στοχεύσει στην εξάλειψη και στην ολοσχερή καταστροφή ενός ήδη αποδυναμωμένου στρατεύματος, το οποίο βρισκόταν σε μειονεκτική θέση, ή είχε κουραστεί και ετοιμαζόταν να οπισθοχωρήσει, ή είχε ηττηθεί και απέμενε μόνο να παραδοθεί.<br />
Όταν οι Αθηναίοι έχασαν την τελευταία ναυμαχία στη Σικελία (413 π.Χ.) αποφάσισαν να φύγουν νύκτα. Οι Συρακούσιοι ενθουσιασμένοι από τη νίκη τους τέλεσαν επινίκιες θυσίες και ύστερα από το πολύ ποτό κοιμήθηκαν. Ο Συρακούσιος στρατηγός Ερμοκράτης δεν ήθελε να αφήσει τους Αθηναίους να διαφύγουν την ώρα που Συρακούσιοι κοιμούνταν. Έστειλε στο αθηναϊκό στρατόπεδο υπό τη συνοδεία ιππέων μερικούς δήθεν φίλους των Αθηναίων με σκοπό να ειδοποιήσουν τον Νικία:<br />
<b>«Μὴ ἀπάγειν τῆς νυκτός τὸ στράτευμα ὡς Συρακοσίων τὰς ὁδοὺς φυλασσόντων, ἀλλά καθʼ ἡσυχίαν τῆς ἡμέρας παρασκευασάμενων ἀπο-</b><br />
<b>χωρεῖν» [15].</b><br />
<b>[Να μην αποσύρει τον στρατό τη νύκτα, διότι τάχα οι Συρακούσιοι φύλαγαν τους δρόμους, αλλά ν’ αναχωρήσει την ημέρα, αφού ετοιμαστεί με</b><br />
<b>την ησυχία του].</b><br />
<b><br />
</b>Ο Νικίας έπεσε στην παγίδα, το πίστεψε, και περίμενε να ξημερώσει για να αποχωρήσει το στράτευμα. Το πρωί όμως οι Συρακούσιοι, που είχαν πλέον αναλάβει τις δυνάμεις τους, έπιασαν τις διαβάσεις των ποταμών και τις γέφυρες και σκόρπισαν τον όλεθρο στους Αθηναίους [16].</p>
<p><b>γ) Ψεύτικη είδηση που τροφοδοτεί τις Εχθρικές Δυνατότητες</b><br />
Η ψεύτικη είδηση, στην υπηρεσία του ψυχολογικού πολέμου, μπορεί μεταξύ άλλων να προκαλέσει βαθιά ικανοποίηση στον εχθρό, με σκοπό να τον παραπληροφορήσει.<br />
<a data-cke-saved-href=" href="/%3Ca%20href%3D""><img" rel="nofollow">... class=" aligncenter" data-cke-saved-src=" src="/%3Ca%20href%3D""" rel="nofollow">... alt="" width="640" height="236" border="0" /></a><br />
Χαρακτηριστικό παράδειγμα συνιστά η ψεύτικη είδηση/παραπληροφόρηση που χρησιμοποίησε ο Θεμιστοκλής για να ενισχύσει τις περσικές δυνάμεις όχι μόνο με ελπίδα για τη νίκη, αλλά με υπέρτατη αλαζονεία. Στη ναυμαχία της Σαλαμίνας, οι Αθηναίοι, με την «επιχείρηση Σίκκινος» [17], παραπλάνησαν τον Ξέρξη και τον ανάγκασαν να αλλάξει τα σχέδιά του και να ναυμαχήσει σε ένα πεδίο που ήταν ακατάλληλο γι’ αυτόν.</p>
<p>Το κλειδί στην παραπληροφόρηση ήταν ότι είπε στον αντίπαλο αυτά που ήθελε να ακούσει. Τροφοδότησε την υπεροψία του, ικανοποίησε τον εγωισμό του και τον παρέσυρε να αναμετρηθεί σε μη ευνοϊκό τόπο και χρόνο. Η χρήση των ψευδών ειδήσεων απαιτούσε δεξιοτεχνία. Δεν ήταν δύσκολο «σπουδαία λόγια» από κακό χειρισμό να φέρουν τα αντίθετα αποτελέσματα. Υπήρχαν περιπτώσεις που για την καλύτερη λειτουργία του στρατού/στόλου έπρεπε να ακουστούν λόγια ικανά να προκαλέσουν όχι εμψύχωση αλλά φόβο. Οι αρχαίοι Έλληνες γνώριζαν ότι:<br />
«τοὺς μὲν γὰρ δειλούς ἀνδρείους ποιεῖ, τοὺς δὲ θρασεῖς προμηθεῖς» [18].<br />
[Ο φόβος κάνει δειλούς τους γενναίους και τους θρασείς προνοητικούς].</p>
<p>Η παραπάνω ρήση, όπως και εν γένει κάθε ρήση, εγκυμονούσε κινδύνους αν ο χειρισμός της πληροφόρησης/προπαγάνδας δεν ήταν προσεκτικός. Μπορούσαν να συμβούν δύο τινά:<br />
α) να τρομοκρατηθούν τόσο από τον αντίπαλο, ώστε να μη θέλουν να αποτολμήσουν τίποτα ή<br />
β) να περιφρονήσουν τόσο τον εχθρό, ώστε να μη λάβουν καμία προφύλαξη. Για το λόγο αυτό η ικανότητα του ηγέτη (στρατηγού, ναυάρχου) δοκιμαζόταν από τη γνώση και των δύο περιπτώσεων ώστε να βρίσκει την κατάλληλη στιγμή να παρουσιάσει τον αντίπαλο ως αδύναμο ή ως επιβλητικό.</p>
<p><b>Σημαντική θέση είχε και η εικόνα ως μέσο τεχνικής επίδρασης. Τα σύμβολα/εμβλήματα (θρησκευτικά, πολιτικά, κ.λπ.) δημιουργούσαν έμπνευση. Η χρήση τους ήταν μια συνήθεια, η οποία έπαιρνε τη μορφή άγραφου νόμου, μέσω της οποίας αναπτύσσονταν ισχυροί δεσμοί μεταξύ των στρατιωτών/πληρωμάτων και συνέβαλλε στην εξύψωση του ηθικού τους. Ισχυρή επιρροή είχαν και στους πληθυσμούς.</b></p>
<div class="separator"><a data-cke-saved-href=" href="/%3Ca%20href%3D""><img" rel="nofollow">... class=" aligncenter" data-cke-saved-src=" src="/%3Ca%20href%3D""" rel="nofollow">... alt="" width="406" height="275" border="0" /></a></div>
<div></div>
<p>Όταν ο Επαμεινώνδας οδήγησε 6.000 Θηβαίους κατά 40.000 Σπαρτιατών και των συμμάχων τους, οι Θηβαίοι φοβήθηκαν μπροστά στο πλήθος των αντιπάλων τους. Για να τους αναζωπυρώσει την ελπίδα, έφερε τη νύχτα έναν τεχνίτη, ο οποίος αλλοίωσε το ξόανο της θεάς Αθηνάς. Αρχικώς, το άγαλμα παρουσίαζε τη θεά να κρατά στο δεξί χέρι ένα δόρυ, ενώ η ασπίδα της ήταν ακουμπισμένη μπροστά στα πόδια. Ο τεχνίτης παρουσίασε τη θεά να κρατά την ασπίδα από τη λαβή. Όταν οι στρατιώτες αντίκρισαν το αλλοιωμένο άγαλμα, έμειναν κατάπληκτοι καθώς πίστεψαν πως η θεά είχε εξοπλιστεί κατά των εχθρών. Έτσι οι Θηβαίοι πήραν θάρρος, αγωνίστηκαν με γενναιότητα και επικράτησαν [19].<br />
Εικόνες με έντονη επιρροή αποτελούσαν τα σφάγια των θυσιών. Όσα ήταν ευοίωνα, έπρεπε να είναι ορατά από όλους στο στράτευμα. Στην αντίθετη περίπτωση, η δυσμενής εικόνα αποκρυβόταν και στη θέση της ανακοινωνόταν η ψεύτικη είδηση, ότι η έκβαση της εκστρατείας (μάχης, ναυμαχίας) θα είχε αίσιο τέλος. Η εικόνα επηρέαζε ποικιλοτρόπως και είχε ευρεία ανάπτυξη δυνατοτήτων.</p>
<p><b>Ο στρατηγός των Λακεδαιμονίων Αγησίλαος (442-358 π.Χ.), σε μάχη κατά των Βοιωτών που κυλούσε αμφίρροπα, έστειλε τα μεσάνυχτα τους πιο πιστούς οπλίτες του με τη διαταγή να καλύψουν με χώμα όσους νεκρούς Σπαρτιάτες μπορούσαν να αναγνωρίσουν. Οι οπλίτες τελείωσαν το έργο τους πριν ξημερώσει. Το αποτέλεσμα ήταν, όταν ξημέρωσε η επόμενη μέρα, οι Βοιωτοί να δουν ότι οι νεκροί Σπαρτιάτες ήταν ελάχιστοι σε σχέση με τους δικούς τους. Αυτή η εικόνα επέφερε απογοήτευση κι έχασαν το ηθικό τους, πιστεύοντας ότι οι Λακεδαιμόνιοι ήταν πολύ κοντά στη νίκη [20].</b></p>
<p>Το εύρος που καλύπτουν οι ψυχολογικές επιχειρήσεις στην αρχαία Ελλάδα είναι αρκετά μεγάλο. Η χρήση των τεχνικών επίδρασης σε συνδυασμό με την εκτίμηση των πληροφοριών απαιτούσε ιδιαίτερο χειρισμό, και από τα γεγονότα αντιλαμβανόμαστε τη σημασία που είχε ο τομέας αυτός ήδη από εκείνη την εποχή.</p>
<div class="separator"><a data-cke-saved-href=" href="/%3Ca%20href%3D""><img" rel="nofollow">"><img class=" aligncenter" data-cke-saved-src=" src="/%3Ca%20href%3D""" rel="nofollow">" alt="" width="158" height="200" border="0" /></a></div>
<div></div>
<p>ΠΗΓΕΣ/ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:<br />
Θουκυδίδης, Ιστορίαι, εκδ. Πάπυρος & εκδ. Γεωργιάδης.<br />
Ξενοφών, Ελληνικά, εκδ. Πάπυρος<br />
Ονάσανδρος, Στρατηγικός, εκδ. Κάκτος<br />
Πολύαινος, Στρατηγήματα, εκδ. Γεωργιάδης<br />
Στοβαίος, Βιβλίο Δ΄ , εκδ. Κάκτος<br />
Κρίστυ Εμίλιο Ιωαννίδου (2009): Ο παράγων ελιγμός κατά τις ναυμαχίες των αρχαίων Ελλήνων. Ναυτική Επιθεώρηση, εκδ. Υπηρεσία Ιστορίας Ναυτικού/ ΓΕΝ, τεύχ. 568, σελ 87.<br />
Χρήστος Μπίσιας, (Πλωτάρχης (ΥΙ) Π.Ν)-Δρ Ευτέρπη Μαμπλέκου, Ταγματάρχης (ΥΙ), (2007): «Η ψυχολογία στον πόλεμο: Προπαγάνδα και ενεργητικά μέτρα, Ναυτική Επιθεώρηση, τεύχ. 560.<br />
Louis J. Hallee, (1984): «The Elements of International Strategy»,<br />
University Press of America.<br />
Linebarger, P. M.A., (1954): «Psychological Warfare», Washington, Combat Forces Press, 1954<br />
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ<br />
1 .Οι ΗΠΑ διατηρούν έναν από τους μεγαλύτερους οργανισμούς που ασχολούνται με ψυχολογικές επιχειρήσεις. Αποτελεί ξεχωριστό τμήμα των ενόπλων δυνάμεων, του οποίου η 4η Διεύθυνση μόνο αποτελείται από 3 τμήματα! (Πλωτάρχης (ΥΙ) Χρήστος Μπίσιας Π.Ν.- Ταγματάρχης (ΥΙ) Δρ Ευτέρπη Μαμπλέκου (2007): «Η ψυχολογία στον πόλεμο: Προπαγάνδα και ενεργητικά μέτρα», περιοδικό «Ναυτική Επιθεώρηση»,τεύχ.<br />
560).<br />
2. Θουκυδίδου: Ιστορίαι, ΣΤ 34<br />
3. Hogg, M.A. & Vaughan, G.M. (2005): «Persuasion and attitude change, στοSocial Psychology», London: Pearson Prentice Hall., καθώς και στο Linebarger, P. M.A. (1954): «Psychological Warfare», Washington: Combat Forces Press.<br />
4. Η συνήθεια αυτή ήταν ιερά υποχρέωση πριν από κάθε εκστρατεία, και τη συναντούμε από τα ομηρικά έπη. Οι μάντεις (οιωνοσκόποι) εξέταζαν από τα ζώα που προσέφεραν για θυσία, εκτός των άλλων, τη λειότητα και τη χροιά των σπλάχνων (Αισχύλος, Προμηθέας, 493/ Ευριπίδης, Ηλέκτρα, 833) και έβγαζαν το συμπέρασμα εάν η εκστρατεία θα είχε αίσια έκβαση ή όχι.<br />
5. Πολυαίνου, Στρατηγήματα, Δ΄ 3, 14<br />
6. Paul Millet. «Warfare, Economy and Democracy in Classical Athens Rich and Shipley», στο War and Society in the Greek World, σελ. 179<br />
7. Θουκυδίδου, Ιστορίαι, Β΄ 41.<br />
8. Αναφερόμαστε στους παράγοντες του περιβάλλοντος (Περιοχή Επιχειρήσεων) και της Σχετικής Μαχητικής Ισχύος, οι οποίοι μπορούν να επηρεάσουν την έκβαση των επιχειρήσεων (ανάλυση η οποία περιλαμβάνεται στο δεύτερο στάδιο της Εκτίμησης Καταστάσεως).<br />
9. Ο Νικίας ήταν Αθηναίος στρατηγός και πολιτικός με πλούσια επιτυχία στο ενεργητικό του. Διαπραγματεύτηκε την ειρήνη του 422 π.Χ. (Νικείος ειρήνη) και θανατώθηκε από τους Σπαρτιάτες μετά την ήττα των Αθηναίων στη Σικελία.<br />
10. Όταν ο Γύλιππος πληροφορήθηκε για τις σιδερένιες χείρες (αρπάγες) που θα χρησιμοποιούσαν τα πλοία του Νικία, φρόντισε να καλύψει με δέρματα τις πλώρες και τα πάνω μέρη των πλοίων του, ώστε οι αρπάγες να μη βρίσκουν λαβή, να γλιστρούν και να φεύγουν (Θουκυδίδου, Ιστορίαι, Η 65).<br />
11. Θουκυδίδου, Ιστορίαι, Η 67.<br />
12. Διοδώρου Σικελιώτου, ΙΓ΄ 97, 5-7.<br />
13. Ονασάνδρου, Στρατηγικός, ΧΙΙΙ 3.<br />
14. Πολυαίνου, Στρατηγήματα Α΄ 33/Ηρόδοτος, Θ΄ 100.<br />
15. Θουκυδίδου, Ιστορίαι, Ζ΄ 73.<br />
16.Θουκυδίδου, Ιστορίαι, Ζ΄, 73/Πλούταρχος, Νικίας, 26.<br />
17. Ο Θεμιστοκλής αποστέλλει τον υπηρέτη του Σίκκινο, τη νύκτα της 28ης Σεπτεμβρίου του 480 π.Χ. στους Πέρσες στρατηγούς να τους αποκαλύψει, τάχα, τις κινήσεις του ελληνικού στόλου. Ο Σίκκινος τους πληροφορεί ότι οι Έλληνεςδειλιάζουν κι ετοιμάζονται να φύγουν. Τους επεσήμανε ότι τώρα δίδεται στους Πέρσες η ευκαιρία να τους εμποδίσουν να φύγουν, μιας που στερούνται στη Σαλαμίνα της πεζικής τους δύναμης, και να τους καταστρέψει. (Ηροδότου, Ιστοριών Η’ 75)<br />
18. Ονασάνδρου, Στρατηγικός, XIV α΄.<br />
19. Πολυαίνου Στρατηγήματα, Β΄ 3, 12.<br />
20. Πολυαίνου, Στρατηγήματα, Β΄ 1, 23.__</p>
<div><b>ΕΚ ΤΟΥ  </b>ΚΑΙ  ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝ</div>
<div></div>
</div>
</div>
<p>
" data-image-meta="[]" data-image-title="ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΠΟΛΕΜΟΥ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ" data-large-file="" data-medium-file="" data-orig-file="" data-orig-size="" data-permalink="" scale="2" src="/%3Ca%20href%3D"" rel="nofollow">...." srcset=" 2x">

Τα λόγια του Αχιλλέα είναι η μεγαλύτερη ανατροπή των ομηρικών επών! Ίσως και η διάψευση της ίδιας της ηρωικής υπόστασης της Ιλιάδας. Το πρότυπο της γενναιότητας και της ανδρείας, ο δοξασμένος από θνητούς και αθανάτους Αχιλλέας, λυγίζει και δηλώνει διατεθειμένος να ανταλλάξει τη βασιλεία του ανάμεσα στους νεκρούς με μία θέση φτωχού εργάτη γης ανάμεσα στους ζωντανούς. Μετάνιωσε για την ανδρεία του; Θα ήθελε να μην ήταν ο πρώτος μεταξύ των Ελλήνων; Να μην είχε κατανικήσει τους Τρώες; Όχι. Τα λόγια του Αχιλλέα είναι απλά η ομολογία της ήττας του απέναντι στην ευτυχία. Ο Αχιλλέας δεν ήταν «όλβιος». Πέθανε με ύπουλο τρόπο, από ένα βέλος, που έφυγε από μακριά και στόχευσε στο μοναδικό τρωτό σημείο του, τη φτέρνα. Ο κύκλος της ζωής του δεν έκλεισε αντάξια με την ένδοξη πορεία του. Και έχασε έτσι για πάντα τα Ιλίσια Πεδία και τις Μακαρίους Νήσους, καταδικασμένος να γυρίζει ανάμεσα σε θνητών νεκρών εικόνες.

ΠΗΓΗ: theancientwebgreece.wordpress.com

p.p1 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; font: 12.0px 'Helvetica Neue'; color: #454545}