Στις 14 Απριλίου 1941 οι Γερμανοί είχαν κυριεύσει την Αν. Μακεδονία, παρά των ηρωισμό των ελληνικών δυνάμεων στη Γραμμή Μεταξά. Οι δυνάμεις τους επικρατήσει και τον ελληνοβρετανικών δυνάμεων στην Κεντρική Μακεδονία. Οι νικηφόρες ελληνικές δυνάμεις στη Βόρεια Ήπειρο κινδύνευαν να κυκλωθούν.
Με καθυστέρηση η διοίκηση έδωσε τη διαταγή συμπτύξεώς τους προς τα ελληνοαλβανικά σύνορα. Το Α’ Σώμα Στρατού (αντιστράτηγος Δεμέστιχας) κρατούσε το δυτικό τμήμα του μετώπου με την ΙΙΙ, την VIII και την ΙΙ Μεραρχία Πεζικού (ΜΠ) από δυτικά προς τα ανατολικά. Οι Ιταλοί παρακολουθώντας τον ελληνικό υποχωρητικό ελιγμό εξαπέλυσαν την τελευταία τους μεγάλη επίθεση κατά των ελληνικών δυνάμεων σε όλο το μέτωπο του Α’ ΣΣ.
Οι Ιταλοί πίεσαν κυρίως στο κέντρο της διάταξης του Α’ ΣΣ, το οποίο κρατούσε η VIII ΜΠ του υποστράτηγο Χαράλαμπου Κατσιμήτρου. Στον τομέα της ΙΙ ΜΠ η ιταλική επίθεση της 14ης Απριλίου αποκρούστηκε με σοβαρές για τους επιτιθέμενους απώλειες και ουσιαστικά δεν επανελήφθη. Στον τομέα της ΙΙΙ ΜΠ (δυτικός – παραλιακός) οι Ιταλοί επιτέθηκαν με ένταση στην περιοχή της Χειμάρας αλλά αποκρούστηκαν. Κατά της VIII MΠ όμως έριξαν το βάρος της προσπάθειάς τους.
Η VIII ΜΠ αντιμάχεται και νικά
Στις 07.30 της 14ης Απριλίου το μέτωπο της VIII ΜΠ συνταράχθηκε από τα πυρά του ιταλικού πυροβολικού. Οι Ιταλοί έβαλαν όχι μόνο κατά της πρώτης γραμμής αλλά και της δεύτερης τοποθεσίας της μεραρχίας, των θέσεων των εφεδρειών και του πυροβολικού της. Η προπαρασκευή συνεχίστηκε με τρομακτική ένταση μέχρι τις 09.15 οπότε το ιταλικό πεζικό εξόρμησε. οι Ιταλοί, αν διασπούσαν το μέτωπο της VIII ΜΠ θα μπορούσαν εύκολα να κυκλώσουν την ΙΙΙ ΜΠ και κινούμενοι από τα δυτικά προς τα ανατολικά να πλήξουν πλευρικά τη ΙΙ ΜΠ και κατόπιν τις δυνάμεις του Β’ ΣΣ.
Οι Ιταλοί επιτέθηκαν με ιδιαίτερη σφοδρότητα κατά του ανατολικού τομέα της VIII ΜΠ, στο Μάλι Σπατ (ο λεγόμενος τομέας “νεκροταφείο” λόγω των άθλιων κλιματολογικών συνθηκών που στοίχησαν αίμα, πείνα, θάνατο κατά τη διάρκεια των μηνών Ιανουάριος – Μάρτιος στη μεραρχία).
Οι Ιταλοί, επιτιθέμενοι κατά μάζες, κατάφεραν να θέσουν πόδα στην τοποθεσία, απωθώντας κατά τόπους ελληνικά τμήματα. Άμεση αντεπίθεση των τοπικών εφεδρειών του τομέα σταθεροποίησε την κατάσταση και περιόρισε την ιταλική επιτυχία. Στον δυτικό τομέα της μεραρχίας πάντως η ιταλική επίθεση αποκρούστηκε.
Έτσι οι Ιταλοί επέμειναν στην προσπάθειά τους να διευρύνουν το ρήγμα που είχαν επιτύχει στο Μάλι Σπατ αλλά παρά την ορμή τους και τις μεγάλες τους απώλειες δεν το πέτυχαν καθώς ο Κατσιμήτρος ενίσχυσε τον τομέα με δύο τάγματα του 85ου Συντάγματος Πεζικού.
Το απόγευμα οι Ιταλοί δοκίμασαν και πάλι τη τύχη τους κατά του δυτικού τομέα Νιβίτσης. Όμως το 15ο ΣΠ που κρατούσε την περιοχή τους απέκρουσε. Σε όλη τη διάρκεια της ημέρας το ελληνικό πυροβολικό θαυματούργησε, απαγορεύοντας στους Ιταλούς τη διεύρυνση του επιτευχθέντος θύλακα (πλέον).
Με την έλευση της νύκτας οι ιταλικές επιθέσεις σταμάτησαν. Επανελήφθησαν όμως με το πρώτο φως της 15ης Απριλίου με την ίδια σφοδρότητα. Ο Κατσιμήτρος απάντησε στην ιταλική πίεση στο Μάλι Σπατ με την ενίσχυσή του τομέα με το 34ο ΣΠ που αποτελούσε την εφεδρεία του Α’ ΣΣ και του διατέθηκε. Το καταπονημένο 85ο ΣΠ αποσύρθηκε του αγώνα.
Η ιταλική επίθεση δεν πέτυχε το παραμικρό. Οι άνδρες του συνταγματάρχη Αλέξανδρου Τσιγγούνη, διοικητή του 34ου ΣΠ, τους σταμάτησαν. Αποτυγχάνοντας όλη την ημέρα να διασπάσουν τις ελληνικές θέσεις στο Μάλι Σπατ και υφιστάμενοι σοβαρές απώλειες, οι Ιταλοί, δοκίμασαν και πάλι στον δυτικό τομέα, το πρωί της 16ης Απριλίου.
Οι Ιταλοί πιέζοντας ισχυρά και υποστηριζόμενοι στενά από το πυροβολικό τους κατάφεραν να καταλάβουν ελληνικές προωθημένες θέσεις. Χάρηκαν όμως για λίγο. Ελληνική αντεπίθεση ενός ουλαμού (δύο διμοιρίες) πεζικού με τη λόγχη τους απώθησε. Δεν χάθηκε σπιθαμή εδάφους. Τι κι αν η VIII ΜΠ απλώς υποχωρούσε; Οι Ιταλοί ΔΕΝ ΠΕΡΑΣΑΝ.
