Στην περιοχή Νησί έχει βρεθεί ένας πασσαλόκτιστος προϊστορικός λιμναίος οικισμός ηλικίας περίπου 7.000 ετών, αφού χρονολογείται από το 5.000πΧ. Εκεί υπολογίζεται ότι ζούσαν περίπου 3.000 άνθρωποι σε οργανωμένη κοινωνία. Κατασκεύαζαν εργαλεία και σκεύη από υλικά που έβρισκαν στο φυσικό τους περιβάλλον, γνώριζαν γραφή και μουσική, είχαν κατοικίδια ζώα, ψάρευαν και αποθήκευαν την τροφή τους.
Σύμφωνα με το στο σημείο εκείνο σήμερα ο επισκέπτης θα βρει ένα αρχαιολογικό πάρκο, μια πιστή αναπαράσταση του οικισμού. Το πάρκο βρίσκεται δίπλα στη λίμνη και περιλαμβάνει οκτώ καλύβες φυσικού μεγέθους. Μια βόλτα από αυτό το μέρος θα σας ταξιδέψει χιλιάδες χρόνια πίσω και θα σας δώσει μια ιδέα του πώς ζούσε ο προϊστορικός άνθρωπος.
Η ανακάλυψη του οικισμού έγινε τυχαία, όταν το 1932 κατέβηκε η στάθμη της λίμνης της Καστοριάς και αποκαλύφθηκαν τα απομεινάρια ξύλινων πασσάλων. Οι έρευνες στην περιοχή κράτησαν χρόνια και είναι από τις σημαντικότερες αυτού του είδους που έχουν πραγματοποιηθεί ποτέ στη χώρα, κυρίως διότι αυτός είναι ο πρώτος λιμναίος οικισμός που σκάφτηκε ποτέ στην Ελλάδα.
Ιστορική ανακάλυψη! Οικισμός της Μέσης Νεολιθικής εποχής στην Φθιώτιδα
Η αναπαράσταση του οικισμού στις πραγματικές του διαστάσεις είναι προϊόν της ανασκαφικής έρευνας και των ευρημάτων που αυτή έδωσε.
Συγκεκριμένα, αποκαλύφθηκε πως οι κάτοικοι χρησιμοποιούσαν κορμούς δέντρων για το σκελετό των σπιτιών και κλαδιά και σχοινί για τους τοίχους. Αξιοποιούσαν τη λάσπη της λίμνης για να φτιάξουν σοβά, αλλά και άχυρα για να σκεπάζουν τις στέγες.
Μέσα στις καλύβες υπάρχουν πιστά αντίγραφα των αντικειμένων που χρησιμοποιούσαν οι προϊστορικοί άνθρωποι στο Δισπηλιό: εργαλεία από πυριτόλιθο, πήλινα αγγεία, μπουκάλια, κύπελλα και άλλα σκεύη, αγκίστρια. Ανάμεσά τους θα δείτε και οστά και κέρατα ζώων, σαν αυτά που βρέθηκαν κατά τις έρευνες.
Στο μουσείο που βρίσκεται στο χωριό Δισπηλιό εκτίθενται τα αυθεντικά ευρήματα που έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη. Εντυπωσιακό είναι πως μεταξύ άλλων βρέθηκαν φλογέρες από οστά, οι οποίες καταδεικνύουν πως ο προϊστορικός άνθρωπος έπαιζε μουσική. Βρέθηκε επίσης μια ξύλινη πινακίδα με χαραγμένα γραμμικά στοιχεία. Οι επιστήμονες είναι σίγουροι πως η πινακίδα χρονολογείται στο 5260πΧ και πιθανώς πρόκειται για κάποια πρώιμη μορφή γραπτού λόγου.
