Μπορεί να γεννήθηκε πριν από 200 και χρόνια, αλλά η επιρροή της Φλόρενς Νάιτινγκεϊλ στη νοσηλευτική συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Η Βρετανίδα νοσηλεύτρια, μέσα από την προσέγγιση που ανέπτυξε στη φροντίδα πληγωμένων στρατιωτών στο 19ο αιώνα, όχι μόνο έσωσε άπειρες ζωές αλλά και έφερε την επανάσταση στο πεδίο της.
Για παράδειγμα, είχε κατανοήσει τη σημασία του πλυσίματος των χεριών, παρόλο που δεν γνώριζε ακόμα τον μηχανισμό με τον οποίο ενεργούν οι παθογόνοι μικροοργανισμοί. Το 1860 έγραφε: «Κάθε νοσοκόμα οφείλει να πλένει προσεκτικά τα χέρια της πολλές φορές μέσα στη μέρα».
Στη διάρκεια του Κριμαϊκού Πολέμου (1835-1856), η νοσηλεύτρια εφάρμοσε σε βρετανικά στρατιωτικά νοσοκομεία τη σχετικά νέα τότε συμβουλή του πλυσίματος των χεριών, που είχε προτείνει τη δεκαετία του 1840 ένας γιατρός από την Ουγγαρία, ο Iγκνάτς Ζέμελβαϊς, όταν ο τελευταίος είχε παρατηρήσει πόσο επηρέαζε η συγκεκριμένη συνήθεια τα ποσοστά θνησιμότητας στις μαιευτικές μονάδες.
«Υγιή» σπίτια για υγιείς ανθρώπους
Η Νάιτινγκεϊλ, που σε όλη της τη ζωή παρακολουθούσε στενά τις εξελίξεις της ιατρικής αντί να είναι απλώς μια «στρατιώτης» της, θεωρούσε επίσης ότι η κατοικία μας αποτελεί βασική εστία λοιμώξεων.
Συμβούλευε λοιπόν το κοινό – ιδιαίτερα στις γυναίκες, που συνδέονταν στενότερα σύμφωνα με τα ήθη της εποχής με το νοικοκυριό – πώς θα μπορούσε να διατηρεί το περιβάλλον μέσα στο σπίτι όσο το δυνατόν πιο υγιεινό, για παράδειγμα αποφεύγοντας την υπερβολική παραγωγή κάπνας στα τζάκια ή επιλέγοντας τα πιο ασφαλή υλικά για τη διακόσμηση των τοίχων (βαφές βασισμένες στο λάδι, όχι ταπετσαρίες).
Η ίδια επίσης έδινε συμβουλές που δεν ήταν αυτονόητες για την εποχή, για παράδειγμα να ανοίγουμε συχνά τα παράθυρα για να υποδεχόμαστε περισσότερο φως στο εσωτερικό του σπιτιού και να ανανεώνεται ο αέρας του. Τόνισε επιπλέον τη σημασία της αναβάθμισης του αποχετευτικού συστήματος για την αντιμετώπιση ασθενειών όπως η χολέρα και ο τύφος.
Ήταν επίσης πρωτοπόρος στη σύνδεση σώματος και πνεύματος, σε μια πιο ολιστική προσέγγιση της ιατρικής: Συμβούλευε τους στρατιώτες να διαβάζουν, να γράφουν και να κάνουν φιλίες κατά την ανάρρωσή τους, για να μη βυθιστούν στην ανία και τον αλκοολισμό.
Από πολύ νέα μυήθηκε στη χρησιμότητα της στατιστικής, επιστήμη στην οποία βασίστηκε, στη διάρκεια του Κριμαϊκού Πολέμου, για να αποδείξει την αποτελεσματικότητα διαφόρων προσεγγίσεων. Τα σχεδιαγράμματα που δημιούργησε η ίδια, μέσα από τα οποία έδειχνε για παράδειγμα ότι οι θάνατοι στον στρατό από ασθένειες ξεπερνούσαν τους θανάτους από τραυματισμούς στη μάχη, την ανέδειξαν στην πρώτη γυναίκα που έγινε μέλος της Στατιστικής Κοινότητας του Λονδίνου (London Statistical Society) το 1858.
Η προσωπική φιλοσοφία της εφαρμόζεται στην πράξη μέχρι σήμερα: Πίστευε ακράδαντα ότι ένα πρόβλημα υγείας μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά μόνο αφού περιγράψουμε με αξιόπιστο τρόπο τις διαστάσεις του – μεταξύ άλλων, μέσα από στατιστικά στοιχεία.
Ωστόσο το 1857, έναν χρόνο αφού επέστρεψε από τον Κριμαϊκό Πόλεμο, η υγεία της κατέρρευσε – πιθανότατα από μια λοίμωξη που είχε προκληθεί από το βακτήριο της βρουκέλλας. Για μεγάλο μέρος της υπόλοιπης ζωής της υπέφερε από χρόνιο πόνο τόσο έντονο, που συχνά δεν ήταν σε θέση ούτε να σηκωθεί από το κρεβάτι.
Ουσιαστικά ανάπηρη πλέον, μπήκε σε αυτοκαραντίνα, όχι τόσο από το φόβο της μετάδοσης κάποιας ασθένειας, αλλά λόγω του πόνου και της μόνιμης κόπωσης από τα οποία υπέφερε. Άρχισε να εργάζεται αποκλειστικά από το σπίτι, με εντυπωσιακή παραγωγικότητα. Έγραψε το εγχειρίδιο «Σημειώσεις Νοσηλευτικής», μια αναφορά 900 σελίδων για τις αποτυχίες της ιατρικής στη διάρκεια του Κριμαϊκού Πολέμου και ένα βιβλίο για τον σχεδιασμό των νοσοκομείων.
Στο μεταξύ, έστησε την ομώνυμη Σχολή Νοσηλευτικής στο Λονδίνο, ένα πρόγραμμα εκπαίδευσης για μαίες στο Νοσοκομείο Κινγκς Κόλετζ και παρείχε συμβουλές για τον σχεδιασμό πολλών ακόμα νέων νοσοκομείων. Όλα αυτά χωρίς να βγει από το σπίτι της (αν και δεχόταν κάποιες φορές επισκέψεις από κυβερνητικά στελέχη).
Στην παραγωγικότητά της κατά την καραντίνα, σίγουρα τη βοήθησε και η οικονομική της κατάσταση, καθώς προερχόταν από εύπορη οικογένεια, οπότε όχι μόνο δεν είχε ανάγκη από εισόδημα αλλά επιπλέον απασχολούσε μια στρατιά οικιακών βοηθών. Έτσι, μπορούσε να διαθέτει όλο το χρόνο της στη μελέτη και τη συγγραφή.
Πιθανότατα εμείς δεν απολαμβάνουμε τα οικονομικά προνόμια της Νάιτινγκεϊλ, ωστόσο η πρωτοπόρος εκείνη γυναίκα δεν παύει να αποτελεί παράδειγμα του τι μπορεί να πετύχει κάποιος δημιουργικός και μεθοδικός άνθρωπος ακόμα και απομονωμένος στο εσωτερικό του σπιτιού του.
