O Έρβιν Ρόμελ υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους στρατηγούς του 20ου αιώνα, δείγμα των ικανοτήτων του ήταν πως κατάφερνε και «γυρνούσε» δύσκολες καταστάσεις σε μεγάλες νίκες.

Τον Μάιο του 1942 η κατάσταση στη βόρεια Αφρική ήταν ευνοϊκή για τις δυνάμεις του Άξονα. Έτσι ο στρατηγός Ρόμελ διατάχθηκε από Βερολίνο και Ρώμη συνεχίσει την επίθεσή του.

Μετά τη λήψη της απόφασης άρχισε η κατάρτιση των σχεδίων για την εφαρμογή της. Οι γερμανικές υπηρεσίες δεν κατορθώσει αυτή τη φορά να συγκεντρώσουν αρκετές πληροφορίες σχετικά με την ακριβή διάταξη των εχθρικών δυνάμεων στη γραμμή Γκαζάλα – Μπιρ Χακέιμ. Ακόμα και οι περίπολοι του Άφρικα Κορπς εμποδίζονταν στην εκτέλεση της αποστολής τους από τις αντίστοιχες βρετανικές.

Την ίδια ώρα οι βρετανικές δυνάμεις ισχυροποιούσαν τις αμυντικές τους θέσεις στην περιοχή. Τεράστια ναρκοπέδια στρώθηκαν, στο κέντρο κυρίως της τοποθεσίας, την κάλυψη των οποίων ανέλαβε η 150η Βρετανική Ταξιαρχία, η παρουσία της οποίας είχε διαφύγει εντελώς της προσοχής των Γερμανών. Νοτιότερα το σημείο στηρίγματος του Μπιρ Χακέιμ επανδρωνόταν από την Ταξιαρχία Ελευθέρων Γάλλων, που περιελάμβανε στις τάξεις της και εμπειροπόλεμα τμήματα της Λεγεώνας των Ξένων.

Το δεξιό κέρας της βρετανικής αμυντικής τοποθεσίας κάλυπτε η ενισχυμένη 1η Νοτιοαφρικανική Μεραρχία. Επίσης δυτικά του Τομπρούκ οι Βρετανοί είχαν δημιουργήσει μια τεράστια βάση εφοδιασμού (Βάση 4) για την εξυπηρέτηση των αναγκών των μονάδων που επάνδρωναν την αμυντική γραμμή. Ωστόσο η ανάγκη κάλυψης της βάσης αυτής με κάθε κόστος, αποτέλεσε τελικά τροχοπέδη στα βρετανικά σχέδια.

Από την πλευρά του και το Άφρικα Κορπς είχε σοβαρά ενισχυθεί. Στα τέλη Μαΐου 1942 το Άφρικα Κορπς διέθετε 332 άρματα μάχης Pz III και Pz IV. Τα περισσότερα από τα πρώτα ήταν εξοπλισμένα με το πυροβόλο των 50 χλστ. 42 διαμετρημάτων. Άλλα 19 όμως – όλα εντεταγμένα στην 21η Μεραρχία Πάντσερ (ΜΠα) – από αυτά ήταν εξοπλισμένα με το εξαίρετο πυροβόλο των 50 χλστ. των 60 διαμετρημάτων. Όσον αφορά τα Pz ΙV όλα εκτός από τέσσερα έφεραν το βραχύκαννο πυροβόλο των 75 χλστ. 24 διαμετρημάτων.

Τα τέσσερα άλλα Pz IV έφεραν μακρύκαννο πυροβόλο των 75 χλστ. Τα άρματα αυτά όμως δεν έλαβαν μέρος στις αρχικές φάσεις της μάχης λόγω έλλειψης καταλλήλων πυρομαχικών. Στο πλευρό των γερμανικών πάντσερ επρόκειτο να πολεμήσουν και 230 περίπου ιταλικά άρματα, κυρίως Μ 13/40 και Μ 14/41, αλλά και λίγα πυροβόλα εφόδου Samovente, οπλισμένα με πυροβόλο των 75 χλστ.

Επίσης το Άφρικα Κορπς ενισχύθηκε με 48 πυροβόλα των 88 χλστ. και με ανεξακρίβωτο αριθμό αντιαρματικών πυροβόλων των 76 χλστ. Την ίδια ώρα και οι Βρετανοί είχαν σοβαρά ενισχυθεί και μάλιστα για πρώτη φορά η 8η Στρατιά διέθετε άρματα τα οποία μπορούσαν να αντιπαραταχθούN στα πάντσερ, έχοντας ελπίδες επιβίωσης. Επρόκειτο 240 αμερικανικά άρματα Μ3 Grand /Lee.

Επιχείρηση “Βενετία”

Ενισχυμένος ο Ρόμελ αποφάσισε πως είχε έρθει η ώρα της τελικής κρούσης και κρίσης του αγώνα. Με αυτό το σκεπτικό καταρτίστηκε η επιχείρηση “Βενετία”, η επιχείρηση διάσπασης δηλαδή της αμυντικής γραμμής των Βρετανών στην τοποθεσία Γκαζάλα – Μπιρ Χακέιμ. Το σχέδιο του Ρόμμελ ήταν απλό και στηριζόταν στην πειθαρχία και στο αγωνιστικό πνεύμα του Άφρικα Κορπς, το οποίο θα αναλάμβανε και τον δυσκολότερο ρόλο στην επερχόμενη μάχη.

Υπό τον στρατηγό Νέρινγκ οι τρεις μεραρχίες του Άφρικα Κορπς θα εκτελούσαν ευρύ υπερκρωτικό ελιγμό του βρετανικού αριστερού, θα παρέκαμπταν το Μπιρ Χακέιμ και θα περικύκλωναν τις βρετανικές δυνάμεις της κύριας γραμμής αντίστασης. Την ίδια ώρα το ιταλικό 20ο Μηχανοκίνητο Σώμα θα προσέβαλε το Μπιρ Χακέιμ και τα επίσης ιταλικά 10ο και 21ο Σώματα Στρατού, ενισχυμένα και με στοιχεία της γερμανικής 90ης Ελαφράς και υπό τη γενική διοίκηση του Γκρούβελ, θα εκτελούσαν παραπλανητικές επιθέσεις κατά της γραμμής της Γκαζάλα.

Στον νότιο τομέα επίσης, η γερμανική 90η Ελαφρά Μεραρχία επίσης εφοδιάστηκε με ειδικά τροποποιημένα φορτηγά αυτοκίνητα στα οποία είχαν τοποθετηθεί κινητήρες αεροσκαφών. Αποστολής τους ήταν να σηκώσουν όσο το δυνατόν περισσότερη σκόνη, παραπλανώντας τους Βρετανούς σχετικά με το μέγεθος και το είδος της απειλής που αντιπροσώπευαν. Η 90η Ελαφρά Μεραρχία με τα ειδικά φορτηγά της διατάχθηκε από τον Ρόμελ να κινηθεί νοτιοανατολικά του Μπιρ Χακέιμ, εντελώς μέσα στην έρημο, ώστε να θεωρήσουν οι Βρετανοί ότι ο γερμανικός υπερκερωτικός ελιγμός επρόκειτο να διεξαχθεί σε μεγαλύτερο του πραγματικού βάθος εντός της διάταξης τους.

Περικύκλωση των επιτιθεμένων… διαφυγή, αντεπίθεση

Το βράδυ της 26ης Μαΐου τα 10.000 οχήματα και οι 80.000 περίπου άνδρες του Ρόμελ τέθηκαν σε κίνηση και κατέλαβαν τις θέσεις εξόρμησής του για το πρωί της επομένης. Το Άφρικα Κορπς «ως καλολαδωμένη μηχανή», σύμφωνα με τον φον Μελέντιν, είχε προετοιμαστεί μέχρι την τελευταία λεπτομέρεια.

Με το πρώτο φως η επιχείρηση «Βενετία» άρχισε. Το Άφρικα Κορπς προέλασε ανενόχλητο και υπερκέρασε το Μπιρ Χακέιμ, στο οποίο θα επιτίθετο η ιταλική Τεθωρακισμένη Μεραρχία Αριέτε. Πραγματικά οι Ιταλοί επιτέθηκαν με ορμή αλλά αποκρούστηκαν από τους εμπειροπόλεμους άνδρες της Λεγεώνας των Ξένων που φρουρούσαν το σημείο αυτό στηρίγματος.

Την ίδια ώρα οι δύο μεραρχίες πάντσερ του Άφρικα Κορπς συγκρούονταν με την 7η ΤΘ και την 4η Ινδική μεραρχία. Στην μάχη αυτή οι Γερμανοί αρματιστές ήρθαν για πρώτη φορά αντιμέτωποι με τα άρματα Grand της 7ης ΤΘ και υπέστησαν σοβαρές απώλειες πριν ανακαλύψουν τις αδυναμίες των αντιπάλων τους. Ωστόσο αν η 15η και 21η ΜΠα υπέστησαν απώλειες οι βρετανικές μεραρχίες σχεδόν συνετρίβησαν.

Η 4η Ινδική Μεραχία ιδιαιτέρως αποσύρθηκε από τη μάχη κομματιασμένη, ενώ και η 7η Τεθωρακισμένη Μεραρχία (ΤΘΜ) είδε πολλά από τα πολύτιμα Grand της να τινάζονται στον αέρα. Έστω και έτσι όμως η 7η ΤΘΜ κράτησε τις θέσεις της και ο Ρόμελ δεν επέτυχε να περικυκλώσει την κύρια εχθρική αμυντική τοποθεσία. Σαν να μην έφτανε αυτό το υπερεκτεταμένο Άφρικα Κορπς άρχισε να αντιμετωπίζει ελλείψεις καυσίμων. Η 15η ΜΠα ακινητοποιήθηκε για αυτόν τον λόγο και ο Ρόμελ συνέχισε την επίθεση του μόνο με την 21η ΜΠα προς τη Γέφυρα των Ιπποτών, το κομβικό σημείο στα νώτα της κύριας τοποθεσίας αντίστασης των Βρετανών.

Τώρα όμως το Άφρικα Κορπς αντιμετώπιζε θανάσιμο κίνδυνο να αποκοπεί και να καταστραφεί ολοσχερώς. Ουσιαστικά ο Ρόμελ έδινε τη μάχη σε δύο διαφορετικά κύρια μέτωπα. Οι ιταλικές δυνάμεις πολεμούσαν «ορθόδοξα» κατά μέτωπο με τους Βρετανούς, την ώρα που ο ίδιος και τα «παιδιά» του είχαν εισχωρήσει βαθιά στα εχθρικά μετόπισθεν και έδιναν μάχη επί ανεστραμμένου μετώπου με τις βρετανικές δυνάμεις του δευτέρου κλιμακίου!

Το Άφρικα Κορπς όμως σώθηκε από τους συμμάχους του, αλλά και από την εμπειρία των στελεχών του. Την 28η και 29η Μαΐου το Άφρικα Κορπς αντιμετώπισε και κατανίκησε όλες τις βρετανικές δυνάμεις που επιτέθηκαν εναντίον του στη Γέφυρα των Ιπποτών. Την ίδια ώρα οι Ιταλοί της μεραχίας Τριέστε είχαν ανοίξει ευρύ διάδρομο στα βρετανικά ναρκοπέδια και κατόρθωσαν να ενωθούν με το έως τότε αποκλεισμένο στα νώτα του εχθρού Άφρικα Κορπς.

Ο δρόμος αυτός της σωτηρίας δεν χρησιμοποιήθηκε από τον Ρόμελ για την απόσυρση των καταπονημένων του δυνάμεων, όπως ίσως θα νόμιζε κανείς, αλλά ως οδός ανεφοδιασμού του Άφρικα Κορπς, με σκοπό την συνέχιση του επιθετικού ελιγμού! Ο ίδιος ο Ρόμμελ, διατρέχοντας μεγάλο προσωπικό κίνδυνο, οδήγησε μια εφοδιοπομπή με καύσιμα στις αποκλεισμένες του μεραρχίες πάντσερ και τις ανεφοδίασε. Κατόπιν, χρησιμοποιώντας αμυντικά τα βρετανικά ναρκοπέδια, έταξε το Άφρικα Κορπς σε σε σχηματισμό ημικυκλίου, συντρίβοντας κάθε βρετανική επίθεση εναντίον του.

Έχοντας αναρρώσει το Άφρικα Κορπς ήταν και πάλι έτοιμο για τη συνέχιση της μάχης. Πρώτος στόχος ήταν η καταστροφή της βρετανικής 150ης Ταξιαρχίας, η οποία απειλούσε το αριστερό πλευρό του Σώματος, εντός των ναρκοπεδίων και η κατάληψη του Μπιρ Χακέιμ, ώστε να διασπαστεί οριστικά το αριστερό πλευρό του εχθρού. Η 150η Ταξιαρχία κράτησε ηρωικά τις θέσεις της για 72 ώρες εναντίων συγκεντρωτικών επιθέσεων της 15ης και της 21ης ΜΠα, αλλά τελικά καταστράφηκε.

Έτσι ο Ρόμελ κατόρθωσε τελικά να διασπάσει την τοποθεσία αντίστασης του εχθρού και να διανοίξει μια ευρύτατη λεωφόρο εντός των βρετανικών ναρκοπεδίων, μέσω της οποίας έφταναν καύσιμα, πυρομαχικά και αναπληρώσεις στις ταλαιπωρημένες του αερομαχίες. Η νίκη πάντως δεν ήρθε χωρίς απώλειες. Οι δύο ΜΠα του Άφρικα Κορπς είχαν υποστεί απώλειες της τάξης του 50% περίπου στο αρματικό δυναμικό τους.

Παρόλα αυτά το Άφρικα Κορπς απέκρουσε με χαρακτηριστική ευκολία την νέα βρετανική αντεπίθεση που εκτοξεύτηκε στις 5 Ιουνίου. Η βρετανική 32η Τεθωρακισμένη Ταξιαρχία που άνοιξε την επίθεση απώλεσε 58 άρματα επί 70 και αναγκάστηκε να αποσυρθεί. Χειρότερη τύχη είχαν οι 9η και 10η Ινδικές Ταξιαρχίες και η 22η Τεθωρακισμένη Ταξιαρχία που τις υποστήριζε. Όλες αυτές οι μονάδες διαλύθηκαν σχεδόν ολοσχερώς. Είναι ενδεικτικό ότι από τις τρεις ταξιαρχίες μόνο ένας Βρετανός αξιωματικός κατόρθωσε να επιστρέψει. Οι υπόλοιποι σκοτώθηκαν ή αιχμαλωτίστηκαν. Μαζί τους σκοτώθηκαν ή αιχμαλωτίστηκαν και 5.000 περίπου Βρετανοί και Ινδοί στρατιώτες.

Στο νότιο άκρο του μετώπου η επέμβαση της 90ης Ελαφράς Μεραχίας, ενισχυμένης από τις επιλαρχίες αναγνώρισης των ΤΘ μεραρχιών, επέτρεψε την κατάληψη του Μπιρ Χακέιμ, στις 10 Ιουνίου. Η γενναία φρουρά πάντως είχε κατορθώσει να διαφύγει