Το μυστήριο της Ατλαντίδας αποτελεί τον πιο πολυσυζητημένο ίσως μύθο. Κανείς ωστόσο δεν μπορεί να αποδείξει ότι υπήρξε και πού ακριβώς βρισκόταν. Παρόλα αυτά, ορισμένοι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι η καταστροφή του Μινωικού πολιτισμού και της αρχαίας Θήρας ταυτίζεται με τη χαμένη Ατλαντίδα.
Μια φορά κι έναν καιρό, υπήρξε μια πανέμορφη, εύφορη και απροσπέλαστη γη, πέρα από τις Ηράκλειες Στήλες, που την έλεγαν Ατλαντίδα. Ο λαός της ήταν πλούσιος, ευτυχισμένος και πολιτισμένος. Παραστράτησε, όμως, και βρέθηκε αντιμέτωπος με την οργή των θεών που αποφάσισαν να τον τιμωρήσουν με παντοτινό αφανισμό, καταστρέφοντας το υπέροχο νησί σε μία νύχτα.
Ή μήπως δεν υπήρξε;
Επί αιώνες, η ύπαρξη ή όχι της θρυλικής Ατλαντίδας αποτελεί ένα θέμα που συναρπάζει συγγραφείς, ιστορικούς, επιστήμονες και εξερευνητές. Η ιστορία της είναι και μια αστείρευτη πηγή έμπνευσης για αμέτρητα βιβλία και ταινίες που απευθύνονται σε όλες τις ηλικίες.
Οι πρώτες αναφορές για την Ατλαντίδα πηγάζουν από τον Αθηναίο φιλόσοφο Πλάτωνα και συγκεκριμένα από τους διαλόγους «Τίμαιος» και «Κριτίας». Σύμφωνα με τον Πλάτωνα, η Ατλαντίδα υπήρξε περίπου 9.000 χρόνια πριν από την εποχή του. Βρισκόταν πέρα από τις Ηράκλειες Πύλες, οι οποίες στην αρχαιότητα ήταν τα στενά του Γιβραλτάρ. Μια μεγάλη ναυτική δύναμη του αρχαίου κόσμου, μια ιδανική πολιτεία, το νησιωτικό βασίλειο εξαφανίστηκε μυστηριωδώς στα βάθη της θάλασσας.
Το μυστήριο της Ατλαντίδας προκαλεί μέχρι και σήμερα του ιστορικούς και τους επιστήμονες, που προσπαθούν να δώσουν απάντηση στο ερώτημα: Υπήρξε πραγματικά η χαμένη Ατλαντίδα και, αν ναι, πού βρισκόταν; Μέχρι στιγμής, πάντως, κανείς δεν μπορεί να απαντήσει με βεβαιότητα. Ορισμένοι υποστηρίζουν πως «ο Πλάτωνας κατασκεύασε τον μύθο, ενώ επρόκειτο για την Αθήνα», άλλοι την έχουν αναζητήσει από τις Άνδεις και την Αφρική έως τις Αζόρες, τη Μάλτα, την Πολυνησία, στην καρδιά του Ατλαντικού, τη Σαντορίνη… Κι άλλοι λένε πως απλώς δεν υπήρξε ποτέ.
Ας δούμε ορισμένες από τις θεωρίες που έχουν δει το φως της δημοσιότητας αναφορικά με το θρυλικό νησί του Πλάτωνα.
Η Ατλαντίδα και τα βάθη του Ατλαντικού Ωκεανού
Η ιδέα ότι η Ατλαντίδα υπήρξε κάποτε στην πραγματικότητα και πως δεν αποτελεί απλώς έναν μύθο που Πλάτωνα, έκανε για πρώτη φορά την εμφάνισή της στα τέλη του 19ου αιώνα. To 1882, στο βιβλίο του «Ατλαντίδα: Ο προκατακλυσμιαίος κόσμος», ο Ignatius Donnelly υποστήριζε πως τα επιτεύγματα του αρχαίου κόσμου (η μεταλλουργία, η γλώσσα, η γεωργία) πρέπει να έχουν την πηγή τους σε έναν αρχαιότερο προχωρημένο πολιτισμό. Ο Donnelly μίλησε για μια ήπειρο που βυθίστηκε λόγω της μετατόπισης των νερών του ωκεανού στο σημείο που αναφέρει και ο Πλάτωνας: Έξω από τις Ηράκλειες Πύλες, δηλαδή τα στενά του Γιβραλτάρ, στον Ατλαντικό Ωκεανό.
Πολύ καιρό αργότερα, η σύγχρονη ωκεανογραφία και η καλύτερη κατανόηση των τεκτονικών πλακών έθεσε σε αμφισβήτηση τη θέση του. Αρκετοί είναι ωστόσο εκείνοι που επιμένουν να πιστεύουν στη θεωρία του Donnelly, κυρίως λόγω της αναφοράς του Πλάτωνα για την τοποθεσία της Ατλαντίδας.
Το Τρίγωνο των Βερμούδων
Εμπνευσμένοι από τον Donnelly, πολλοί συγγραφείς προχώρησαν τις θεωρίες του ένα βήμα παραπέρα, διατυπώνοντας τις δικές τους θέσεις για το που μπορεί να βρισκόταν η θρυλική πολιτεία. Ένας από αυτούς, ήταν ο Charles Berlitz, ο οποίος τη δεκαετία του 1970-υποστήριξε πως η Ατλαντίδα ήταν μια πραγματική ήπειρος που βρισκόταν κάποτε έξω από τις Μπαχάμες και είχε πέσει «θύμα» του περίφημου «Τριγώνου των Βερμούδων», μια περιοχή του Ατλαντικού όπου ένας αριθμός πλοίων φέρεται να έχει εξαφανιστεί υπό μυστηριώδεις συνθήκες.
Οι υποστηρικτές της θεωρίας αυτής επικαλούνται μάλιστα ευρήματα στον βυθό που μοιάζουν με ερείπια κτιρίων και δρόμους μιας πολιτείας. Ωστόσο, επιστήμονες που μελέτησαν την περιοχή καταλήγουν στο συμπέρασμα πως πρόκειται ουσιαστικά για δημιουργήματα της φύσης και όχι για κάποια πολιτεία που κατέληξε στον βυθό.
Μια πολιτεία θαμμένη κάτω από τον πάγο
Μία ακόμη θεωρεία θέλει την Ατλαντίδα να είναι η σημερινή Ανταρκτική. Η θεωρία αυτή βασίζεται στο έργο του Charles Hapgood, το βιβλίο του οποίου «Η μετατόπιση του φλοιού της Γης» το 1958, φιλοξενούσε και έναν πρόλογο από τον Albert Einstein. Σύμφωνα με τον Hapgood, πριν από περίπου 12.000 χρόνια, ο φλοιός της Γης μετατοπίστηκε, εκτοπίζοντας την ήπειρο που σήμερα αποτελεί την Ανταρκτική από μια περιοχή που απέχει σημαντικά προς τον βορρά από εκείνη που γνωρίζουμε εμείς.
Η ήπειρος αυτή με το πολύ πιο ήπιο κλίμα ήταν το σπίτι ενός ανεπτυγμένου πολιτισμού. Η μετατόπιση όμως στη σημερινή θέση καταδίκασε τους κατοίκους της Ατλαντίδας και η υπέροχη πόλη τους θάφτηκε κάτω από τον πάγο.
Η θεωρία του Hapgood διατυπώθηκε πολύ καιρό πριν η επιστημονική κοινότητα αποκτήσει μια πλήρη γνώση και κατανόηση των τεκτονικών πλακών, με αποτέλεσμα η ιδέα περί μετατόπισης του φλοιού της Γης να χάσει αρκετούς υποστηρικτές.
Η πλημμύρα της Μαύρης Θάλασσας
Η Ατλαντίδα ήταν μυθική, αλλά η ιστορία για την καταστροφή της εμπνεύστηκε από μια άλλη ιστορία: την πλημμύρα της Μαύρης Θάλασσας, μέσω των Στενών του Βοσπόρου, λόγω της διόγκωσης της επιφάνειας της Μεσογείου, γύρω στο 5.600 π.Χ.
Την εποχή εκείνη, θεωρείται πως η Μαύρη Θάλασσα ήταν μια λίμνη που είχε το μισό μέγεθος σε σχέση με σήμερα. Όταν κατακλύστηκε από το θαλασσινό νερό, πολιτισμοί που ανθούσαν στις όχθες της χάθηκαν κάτω από το νερό σε μια σύντομη περίοδο (ίσως λιγότερο από έναν χρόνο). Καθώς οι κάτοικοι της περιοχής σκόρπισαν, άρχισαν να διαδίδουν ιστορίες για κατακλυσμό, πολλές από τις οποίες οδήγησαν πολύ αργότερα στη διατύπωση από τον Πλάτωνα της ιστορίας της Ατλαντίδας.
Αναζητώντας τα ίχνη της στη Σαντορίνη
Δεν είναι λίγοι εκείνοι που έχουν αναζητήσει τα ίχνη της χαμένης Ατλαντίδας στη Σαντορίνη και στη γιγαντιαία ηφαιστειακή έκρηξη που σημειώθηκε γύρω στο 1600 π.Χ. Η αρχαία Θήρα ήταν ένας τέλειος επίγειος παράδεισος, που καταστράφηκε περίπου το 1.500 π.Χ., μαζί με ένα πλήθος από γειτονικά παράλια, συμπαρασύροντας λαμπρά δείγματα πολιτισμού του Αιγαίου.
Για τους θιασώτες αυτής της θεωρίας, η περιγραφή της ταιριάζει απόλυτα με τα λεγόμενα του Πλάτωνα για τη μυθική χώρα των Ατλάντων που καταστράφηκε ολοσχερώς, χωρίς να αφήσει ίχνος πίσω της.
Η Ατλαντίδα απλώς δεν υπήρξε ποτέ!
Η πλειοψηφία των ιστορικών και των επιστημόνων καταλήγει στο συμπέρασμα πως το χαμένο βασίλειο της Ατλαντίδας αποτελεί απλώς έναν μύθο του Πλάτωνα. Σύμφωνα με τους υποστηρικτές της συγκεκριμένης θεωρίας, ο έλληνας φιλόσοφος επινόησε την Ατλαντίδα, θέλοντας με τον τρόπο αυτό να διατυπώσει την ιδέα του για τον ιδανικό πολιτισμό. Αλλά και για να χρησιμοποιήσει την ιστορία της ως μια παραβολή που προειδοποιούσε ότι η ανθρώπινη ύβρις και η κατάχρηση εξουσίας μπορεί να είναι η καταστροφή ενός πολιτισμού.
