H δεκαετία του ’60 υπήρξε για την Ελλάδα μια εξαιρετικά έντονη και ταραχώδης πολιτική περίοδος.

Το γαϊτανάκι των πολιτικών γεγονότων που εν τέλει οδήγησε στο στρατιωτικό πραξικόπημα του 1967 και την εδραίωση της δικτατορικής εφταετίας -γνωστής και ως Χούντα- αποτελείται από μια σειρά επιμέρους ιστοριών, που η καθεμία εξ΄αυτών θα μπορούσε να είναι το υλικό για ένα ολόκληρο βιβλίο.

Η είσοδος της εν λόγω δεκαετίας συνυπήρξε με τη δειλή και σταδιακή επιστροφή των αριστερών δυνάμεων στο κεντρικό πολιτικό σκηνικό της εποχής, καθώς έμοιαζε ξεκάθαρο πως ο εμφύλιος αποτελούσε ένα μακρινό παρελθόν και τμήμα της ελληνικής κοινωνίας με αριστερές απόψεις ένιωθαν πως είχε φτάσει η ώρα να εκπροσωπηθούν εκ νέου στους θεσμούς.

Αυτή η κίνηση φυσικά, δεν αντιμετωπίστηκε με πολύ χαρά από τα συντηρητικά πρόσωπα της εποχής που κατείχαν θέσεις-κλειδιά στον κρατικό μηχανισμό.

Η δολοφονία Λαμπράκη από παρακρατικές ομάδες αλλά και τα καμπανάκια κινδύνου απέναντι στις «αιρετικές» απόψεις του Ανδρέα Παπανδρέου (που τότε ήταν βουλευτής της Ένωσης Κέντρου του πατέρα του, Γιώργου Παπανδρέου) πως ο κεντρώος χώρος οφείλει να συμμαχήσει με τους αριστερούς της εποχής κόντρας στη Δεξιά, ήταν μόνο δύο από τα τόσα χαρακτηριστικά γεγονότα της συγκυρίας που αναδεικνύουν την μεταβατική (και κατ’ επέκταση περίπλοκη) φύση της. Ένα από τα εξίσου χαρακτηριστικά πολιτικά γεγονότα της εποχής ήταν η ανάδειξη της λεγόμενης «υπόθεσης ΑΣΠΙΔΑ».

Η ΑΣΠΙΔΑ ήταν μια φράξια στο εσωτερικό του ελληνικού στρατού. Τα αρχικά της σήμαιναν: «Αξιωματικοί Σώσατε Πατρίδα, Ιδανικά, Δημοκρατίαν, Αξιοκρατίαν». Αποτελούταν από περίπου 50 αξιωματικούς του ελληνικού στρατού που στόχος τους δεν ήταν άλλος από την εκπλήρωση μιας πολιτικής ατζέντας, ανεξάρτητης από τις επίσημες στοχοθεσίες του στρατού. Ήταν με άλλα λόγια μια συνωμοτική παραστρατιωτική οργάνωση.

Όταν η ύπαρξή της και η δράση της αποκαλύφθηκε το 1965, μια σειρά από στρατιωτικούς που έγινε γνωστό πως συμμετείχαν σε αυτή κάθισαν στο σκαμνί των κατηγορουμένων και εν τέλει καταδικάστηκαν, άλλοι με περισσότερα και άλλοι με λιγότερα χρόνια, σε φυλάκιση ως ένοχοι για εσχάτη προδοσία.

Η ειρωνεία της υπόθεσης δεν ήταν άλλη από το γεγονός ότι οι ποινές των εν λόγω αξιωματικών ανακοινώθηκαν τον Μάρτιο του 1967, ένα μήνα δηλαδή πριν το στρατιωτικό πραξικόπημα που οδήγησε στην Χούντα των συνταγματαρχών: ενώ το Κράτος «καθάριζε» το παρακράτος, μια άλλη παρακρατική δραστηριότητα οργανωνόταν. Σύμφωνα με μια εκδοχή των γεγονότων, μάλλον την κυρίαρχη, αυτό δεν ήταν ακριβώς σύμπτωση…

Σύμφωνα με το εισαγγελικό βούλευμα, στην οργάνωση της ΑΣΠΙΔΑΣ συμμετείχε και μια σειρά πολιτικών προσώπων με πρώτο και χαρακτηριστικότερο τον Ανδρέα Παπανδρέου. Εν τέλει τα στοιχεία δεν υπήρξαν επαρκή ώστε εκτός από τους στρατιωτικούς να καταδικαστούν και πολιτικοί και εν τέλει όλοι τους αθωώθηκαν.

Ο μετέπειτα αρχηγός του ΠΑΣΟΚ μάλιστα, δήλωσε πολλές φορές την άγνοιά του σχετικά με την ύπαρξη της συγκεκριμένης οργάνωσης και αρνήθηκε σε όλους τους τόνους τη συμμετοχή του σε αυτή. Και πράγματι, επίσημα ποτέ δεν αποδείχθηκε ανάμειξη του Παπανδρέου στην ΑΣΠΙΔΑ. Είναι όμως αυτή και η αλήθεια; Κανείς δεν θα μάθει ποτέ αλλά ορισμένες ερμηνείες της ιστορίας συνηγορούν για το αντίθετο.

Η κυρίαρχη εκδοχή των γεγονότων λοιπόν λέει πως η ΑΣΠΙΔΑ δημιουργήθηκε προκειμένου να αποτελέσει το ιδεολογικό αντίβαρο του ΙΔΕΑ στο εσωτερικό του ελληνικού στρατού. Ο ΙΔΕΑ ήταν μια ακροδεξιά φράξια μέσα στον στρατό της οποίας ηγούνταν ο Στυλιανός Παττακός, μετέπειτα βασική ηγετική φιγούρα της Χούντας μαζί με τον Παπαδόπουλο και τον Ιωαννίδη. Η ΙΔΕΑ ήταν μια οργάνωση που φτιάχτηκε όταν μπόλικοι αξιωματικοί θορυβήθηκαν από την δειλή επαναφορά των αριστερών δυνάμεων στο προσκήνιο και βλέποντας πως το Κράτος έδειχνε μια ανοχή στην επανάκαμψη της Αριστεράς.

Στόχος του ΙΔΕΑ ήταν, μέσα από τη φραξιονιστική δουλειά του, να φροντίζει για την αποτροπή της «επιστροφής των κομμουνιστών» και φυσικά, να οργανώνεται διαρκώς για την πιθανότητα πραξικοπήματος. Ο ΑΣΠΙΔΑ φέρεται να δημιουργήθηκε ως αποτέλεσμα της πεποίθησης των κεντροαριστερών δυνάμεων της εποχής πως από τη στιγμή που υπάρχει ένα ακροδεξιό αντίβαρο μέσα στον ελληνικό στρατό, αυτόματα έπρεπε να δημιουργηθεί και μια αριστερή αντανάκλασή του προκειμένου να κρατάει τις ισορροπίες. Φυσικά, το ηγετικό πρόσωπο της κεντροαριστερής τάσης της εποχής είχε ονοματεπώνυμο: Ανδρέας Παπανδρέου.

Η ΑΣΠΙΔΑ και ο ΙΔΕΑ δρούσαν συνωμοτικά και ταυτόχρονα αντιπαραθετικά.

Βρισκόντουσαν κατά τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του ’60 σε μια διαρκή κατάσταση σύγκρουσης, η οποία εν τέλει μπλόκαρε την οποιαδήποτε προσπάθεια εσωτερικού πραξικοπήματος στον στρατό.

Όταν πια η ΑΣΠΙΔΑ εξαρθρώθηκε και τα μέλη της καταδικάστηκαν, αντίβαρο στον ΙΔΕΑ δεν υπήρχε μέσα στον στρατό και τα μέλη του, πανίσχυρα πλέον μέσα στις στρατιωτικές τάξεις, προέβησαν στο πραξικόπημα του ’67.

Οι πιο «ψαγμένοι» οπαδοί του Ανδρέα Παπανδρέου -παρά το γεγονός ότι επίσημη εμπλοκή του τελευταίου στην ΑΣΠΙΔΑ δεν αποδείχθηκε ποτέ- έχουν να λένε ότι η διορατικότητά του αντανακλάται, μεταξύ άλλων, και στην συγκεκριμένη υπόθεση. Ίσως και να έχουν δίκιο.

Πηγή: menshouse