ΒΑΣΙΛΗΣ ΓΑΛΟΥΠΗΣ

Μέγκα-πρότζεκτ ματαιοδοξίας και ψηφοθηρίας, αλλά αμφίβολης οικονομικής βιωσιμότητας. Για τον Πρόεδρο της Τουρκίας, «το μέγεθος μετράει». Συγκεκριμένα, τα κολοσσιαίου μεγέθους, κόστους αλλά και φιλοδοξιών κατασκευαστικά έργα, στα οποία επιδίδεται συστηματικά και επιδεικτικά. Ο σουλτάνος «ανεβάζει ρυθμούς» σε μεγαλεπήβολα μέγκα-πρότζεκτ, τα οποία μπορεί μεν να… απογειώνουν το χρέος, αλλά εκείνος ποντάρει στο ότι θα του εξασφαλίσουν ψήφους. Στις διάφορες προεκλογικές του ομιλίες τα αγαπημένα του θέματα είναι:

● Να εκτοξεύει κατηγορίες προς τις δυτικές κυβερνήσεις για συνωμοσίες κατά της κυβέρνησής του.

● Και να τονίζει στον τουρκικό λαό τον αριθμό των δρόμων και των αεροδρομίων που κατασκευάστηκαν επί των ημερών του.

Τα πολυάριθμα έργα υποδομών στην Τουρκία δημιούργησαν θέσεις εργασίας και τεράστια κέρδη για τις κατασκευάστριες εταιρείες. Για τον εμπνευστή τους, όμως, τον Ερντογάν, χρησιμεύουν και ως μια τεράστια πηγή ψήφων. Μόνο τα αεροδρόμια που κατασκευάστηκαν είναι 29.

Δυο κολοσσιαίες κατασκευές

Για τις εκλογές που πλησιάζουν, δύο είναι τα έργα που μετρούν περισσότερο στην ατζέντα του Ερντογάν.

1. Το καινούργιο, τεραστίων διαστάσεων, διεθνές αεροδρόμιο που κατασκευάζεται στα βόρεια της Κωνσταντινούπολης. Το κόστος του ανέρχεται στα 12,5 δισ. δολάρια. Η περιοχή στην οποία θα ανεγερθεί αποτελεί ένα απέραντο εργοτάξιο, μια ολόκληρη θάλασσα από τσιμέντο, έκτασης πάνω από 76,5 τετραγωνικά χλμ., όπου ανεγείρονται δεκάδες κτήρια, συμπεριλαμβανομένου ενός υπερμοντέρνου τέρμιναλ επιβατών. Ήδη έχει καλυφθεί μια έκταση μεγαλύτερη από το Μανχάταν. Πάνω από 35.000 εργάτες δουλεύουν για την ολοκλήρωσή του.

Σύμφωνα με τον Αχμέτ Αρσλάν, τον Τούρκο υπουργό Μεταφορών, το νέο αεροδρόμιο, που θα εξυπηρετεί 90 εκατ. ταξιδιώτες τον χρόνο, θα είναι έτοιμο τον Οκτώβριο. Μέσα σε πέντε χρόνια η Τουρκία φιλοδοξεί να αυξήσει αυτόν τον αριθμό στα 150 εκατομμύρια και να το καταστήσει το μεγαλύτερο αεροδρόμιο του κόσμου.

2. Το Kanal Istanbul είναι ένα ακόμη πιο φιλόδοξο πρότζεκτ. Πρόκειται για μια διώρυγα μήκους 45 χλμ., που θα ενώνει τη Μαύρη Θάλασσα με τη Θάλασσα του Μαρμαρά. Ο Ερντογάν θέλει να αρχίσει η κατασκευή αργότερα μέσα στο 2018.

Στάσιμος ο αριθμός ταξιδιωτών

Τα δυο νέα κολοσσιαία έργα έχουν κάποια λογική, καθώς οι επιβάτες στο βασικό αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης έχουν τριπλασιαστεί την τελευταία δεκαετία αγγίζοντας τα 63,7 εκατομμύρια. Όμως από το 2015 ο αριθμός των ταξιδιωτών παραμένει στάσιμος, γεγονός που κάνει πολλούς Τούρκους να θεωρούν ότι η πόλη δεν χρειάζεται στην πραγματικότητα ένα νέο αεροδρόμιο τέτοιων διαστάσεων όσο αυτό που χτίζει η κυβέρνηση αυτή τη στιγμή.

Όσον αφορά το πρότζεκτ της διώρυγας του Βοσπόρου, εδώ επικαλούνται λόγους συμφόρησης. Πράγματι ο Βόσπορος είναι μια από τις πιο πολυσύχναστες πλωτές οδούς στον κόσμο και αποτελεί τη μόνη διέλευση για πλοία που κινούνται προς και από τη Μαύρη Θάλασσα. Στα στενά του Βοσπόρου έχουν σημειωθεί πολλά ατυχήματα. Στο πιο πρόσφατο, ένα τάνκερ μήκους 225 μέτρων «καρφώθηκε» σε μια διάσημη παραθαλάσσια έπαυλη προκαλώντας ζημιές αξίας δεκάδων εκατομμυρίων δολαρίων.

Ο Ερντογάν σχεδιάζει να ανακατευθύνει τη διέλευση όλων των πλοίων μέσω της νέας διώρυγας. Έχει μεγάλες φιλοδοξίες για το συγκεκριμένο έργο, το οποίο ο ίδιος μάλιστα αποκαλεί «τρελό» λόγω του μεγέθους του:

«Η καινούργια διώρυγα, που θα είναι παράλληλη με τον Βόσπορο και θα την αποκαλούμε διώρυγα της Κωνσταντινούπολης, είναι το όνειρό μου. Θεού θέλοντος θα βάλουμε τα θεμέλια στο τέλος του χρόνου ή στις αρχές του 2018. Υπάρχει η διώρυγα του Σουέζ, του Παναμά και τώρα θα χτιστεί αυτή της Κωνσταντινούπολης» έχει δηλώσει παλαιότερα, αν και ήδη η έναρξη των έργων έχει πάει πίσω χρονικά.

«Εφιαλτικό σχέδιο»

Περιβαλλοντολόγοι στην Τουρκία, που δεν εργάζονται σε κυβερνητικές υπηρεσίες ώστε να φοβούνται μην χάσουν τις θέσεις τους με τις εκκαθαρίσεις του Ερντογάν, αποκαλούν «εφιαλτικό» το… τρελό σχέδιο του σουλτάνου και κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου.

Προειδοποιούν ότι η διώρυγα θα διαταράξει τη λεπτή ισορροπία μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας που βρίσκεται στα βόρεια της Κωνσταντινούπολης και της Θάλασσας του Μαρμαρά, στο νότιο τμήμα της πόλης. Εκτιμούν ότι θα προκληθεί αύξηση των επιπέδων υδρόθειου στη Θάλασσα του Μαρμαρά και η Κωνσταντινούπολη θα καλυφθεί από ένα βαρύ πέπλο δυσοσμίας.

Η κατασκευή της διώρυγας ενδέχεται να προκαλέσει ζημιές σε αρχαιολογικούς χώρους ανεκτίμητης αξίας, αλλά και να μολύνει τις πηγές γλυκού (πόσιμου) νερού στα δυτικά της πόλης, απ’ όπου γίνεται η υδροδότηση 13 δήμων. Παρά την κατασκευαστική φρενίτιδα της κυβέρνησης Ερντογάν, μια πόλη 15 εκατομμυρίων ανθρώπων, όπως η Κωνσταντινούπολη, δεν μπορεί να αντέξει πάνω από ένα συγκεκριμένο όριο κατασκευαστικής ανάπτυξης.

Ο υπερπληθυσμός της Πόλης

Τα τελευταία 40 χρόνια ο πληθυσμός της Κωνσταντινούπολης αυξανόταν ραγδαία, με 300.000 ανθρώπους κάθε χρόνο κατά μ.ό. Η υπερπροσφορά των ακινήτων που αναμένεται να δημιουργηθεί κοντά στο καινούργιο αεροδρόμιο και γύρω από τους δρόμους που θα οδηγούν στη διώρυγα θα προσελκύσει επιπλέον εκατομμύρια νέους κατοίκους.

Σύμφωνα με το Πολεοδομικό Επιμελητήριο της Κωνσταντινούπολης, το να ανοίξουν αυτές οι περιοχές για κατασκευαστικά έργα θα «υπερφορτώσει» την πόλη και θα απειλήσει τις πηγές υδροδότησης αλλά και όσα δάση έχουν απομείνει.

Ήδη τα δέντρα… σπανίζουν στην Κωνσταντινούπολη. Σύμφωνα με το World Cities Culture Forum, οι χώροι πρασίνου καλύπτουν ένα πενιχρό 2% της πόλης, ενώ σε άλλες μεγαλουπόλεις, όπως π.χ. το Λονδίνο, το 33%. Από τις 34 πόλεις που εξέτασαν, η Κωνσταντινούπολη βρίσκεται στην προτελευταία θέση. Μόνο το Ντουμπάι παρουσιάζει χειρότερη εικόνα.

Εκφράζονται, εξάλλου, έντονοι φόβοι ότι τα μεγαλεπήβολα κατασκευαστικά έργα θα μεγαλώσουν το δημοσιονομικό έλλειμμα της Τουρκίας επιβαρύνοντας έτσι περαιτέρω μια οικονομία που ήδη υποφέρει από τον πληθωρισμό και την κατακόρυφη πτώση της λίρας.

Η σκληρή πραγματικότητα

Ο Ερντογάν σχεδιάζει να επενδύσει 325 δισ. δολάρια σε έργα υποδομών μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια. Μόνο που η πραγματικότητα μπορεί να του χαλάσει το πλάνο.

Η τουρκική οικονομία, που αναπτυσσόταν τα προηγούμενα χρόνια με ραγδαίους ρυθμούς, κυρίως λόγω «υπερθέρμανσης» βοηθούμενης από φθηνή πίστωση και άφθονη ρευστότητα, ετοιμάζεται για σοβαρές αναταράξεις. Η λίρα κατρακυλάει από τις αρχές του χρόνου και έχει χάσει πάνω από τη μισή αξία της σε σχέση με το ευρώ και το δολάριο από το 2013.

Η κατάσταση είναι ιδιαίτερα επικίνδυνη για τις τουρκικές εταιρείες που έχουν δανειστεί σε ξένα νομίσματα. Δύο από τους μεγαλύτερους ομίλους της χώρας, ο Yildiz και ο Dogus, άρχισαν διαδικασίες για να αναδιαρθρώσουν χρέος 9 δισ. δολαρίων. Όπως χαρακτηριστικά επισήμανε η Nomura International, «αν εταιρείες τέτοιου μεγέθους αντιμετωπίζουν προβλήματα, θα αποτελούσε έκπληξη αν δεν αντιμετωπίζουν και άλλες».

Το εταιρικό χρέος φουσκώνει και άγγιξε πλέον το 70% του ΑΕΠ. Ένας από τους βασικούς λόγους που ο Ερντογάν κήρυξε πρόωρες εκλογές είναι, όπως αναλύσαμε εκτενώς και πρόσφατα στο «Π», για να προλάβει να προσφύγει στις κάλπες πριν από τις σεισμικές δονήσεις της οικονομίας που θα αγγίξουν την πλειονότητα των ψηφοφόρων.

Το Carnegie Europe, το μεγαλύτερο think tank των Βρυξελλών για θέματα Τουρκίας και Μ. Ανατολής, θεωρεί ότι «ακόμα και ένα ελάχιστο σημάδι οικονομικής απειλής θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο τον στόχο του Ερντογάν να κερδίσει στον πρώτο γύρο».

Το βάρος στους φορολογούμενους;

Ακόμη, όμως, και σε ένα αβέβαιο οικονομικό κλίμα, μπορεί να βρεθεί χρηματοδότηση για καινούργια νοσοκομεία, δρόμους ή γέφυρες. Αλλά η κυβέρνηση της Τουρκίας ενδιαφέρεται να βρει χρηματοδότηση για πρότζεκτ ματαιοδοξίας, όπως το Kanal Istanbul, και κάτι τέτοιο μπορεί να αποδειχθεί δυσκολότερο.

Ο Ερντογάν σχεδιάζει τα πλοία να πληρώνουν για τη διέλευση από τη διώρυγα. Όμως, τα πλοία μπορούν να διαπλέουν τον Βόσπορο δωρεάν, ένα δικαίωμα κατοχυρωμένο επίσημα σε συνθήκη από το 1936. Αυτό το δικαίωμα της ελεύθερης διέλευσης περιπλέκει τα πράγματα για την οικονομική βιωσιμότητα της διώρυγας του Ερντογάν.

Ένας από τους σημαντικότερους οικονομολόγους της Τουρκίας, ο καθηγητής Ρεφέτ Γκιουρκαγιανάκ, κοσμήτορας του τμήματος Οικονομικών του Πανεπιστημίου Bilkent, θεωρεί ότι «το πρότζεκτ Kanal Istanbul θα… πλημμυρίσει από εφιαλτικά ζητήματα διεθνών σχέσεων και οι ξένες τράπεζες θα είναι πολύ διστακτικές να το χρηματοδοτήσουν».

Η πιο προφανής λύση για την κυβέρνηση Ερντογάν θα ήταν να προσφέρει εγγυήσεις η ίδια η κυβέρνηση για δάνεια που θα αναλάβουν οι κατασκευαστές. Την ίδια μέθοδο, άλλωστε, ακολούθησε για την κατασκευή του νέου αεροδρομίου. Η χρηματοδότηση για το κολοσσιαίο έργο προήλθε τελικώς από τουρκικές τράπεζες, αφού οι διεθνείς τράπεζες φρόντισαν να αποτραβηχτούν.

Όμως, όπως τονίζει ο οικονομολόγος Ρεφέτ Γκιουρκαγιανάκ, έτσι δημιουργείται σοβαρό ρίσκο να καταλήξουν οι Τούρκοι φορολογούμενοι να επωμιστούν τον λογαριασμό, αν τα μεγαλεπήβολα πρότζεκτ του Ερντογάν δεν αποφέρουν κέρδη τελικώς. Μπορεί λοιπόν ο Ερντογάν να επιδίδεται σε ψηφοθηρία μέσα από τα φαραωνικά έργα, όμως δρα οπορτουνιστικά και κοντόφθαλμα. Αν, κάτι πολύ πιθανό, ο λογαριασμός τελικώς φορτωθεί στους φορολογουμένους, οι Τούρκοι δεν θα αντιδράσουν και τόσο ευνοϊκά στις μεθεπόμενες εκλογές.

Παιανίζοντας χαρούμενα διακηρύξεις για υπερμεγέθη έργα, ο Ερντογάν «τρέχει» στις εκλογές που θα γίνουν στις 24 Ιουνίου, 18 μήνες νωρίτερα από τον προγραμματισμένο χρόνο. Στις 18 Απριλίου, λίγες μόνο ώρες αφότου ο σουλτάνος προκήρυξε πρόωρες εκλογές, οι βουλευτές του έσπευσαν να εγκρίνουν αυτόματα, χωρίς την αρμόζουσα εξέταση, την επέκταση της κατάστασης εκτάκτου ανάγκης για άλλους τρεις μήνες.

Με όπλο τις επιπλέον εξουσίες που του δίνει η κατάσταση έκτακτης ανάγκης και έχοντας τον απόλυτο έλεγχο πια σε όλα τα ΜΜΕ και τους θεσμούς της Τουρκίας, ο Ερντογάν αναμένεται να κερδίσει σε μια εκλογική διαδικασία που κανείς δεν πιστεύει ότι θα είναι δίκαιη.

topontiki.gr