O Τζαϊνισμός ή Ζαϊνισμός (εκ του ινδικού Τζάιν Ντάρμα (जैन धर्म), δηλαδή Νόμος του Τζάιν) αποτελεί θρησκεία που προέρχεται από την Ινδία και ιδρυτής της φέρεται ο Κύριος Ρισάμπα (ऋषभ), θεωρούμενος ως μία μορφή των μετεμψυχώσεων του Βισνού, το έργο του οποίου συνεχίσθηκε από τους 23 διαδόχους του, των «Τιρθανκάρα». Κατά μία δε παράδοση ο προτελευταίος αυτών υπήρξε σύγχρονος του «Σακιαμούνι» (Βούδα).
Ο Τζαϊνισμός παραδέχεται την ύπαρξη δύο μόνο «ουσιών» εκ των οποίων η μία είναι χονδροειδής και αδρανής καλούμενη «ατζίβα» και που αποτελεί το άψυχο τμήμα του Σύμπαντος, η δε άλλη καλούμενη «τζίβα» (= έμψυχος) αποτελεί τις ψυχές (άτμαν) τόσο των φυτών και των ζώων, όσο και του ανθρώπου ακόμη και του Θεού. Η «τζίβα» είναι επ΄ άπειρον άφθαρτος. Όλες οι φθαρτές και εφήμερες μορφές γεννιούνται κάτω από την επίδραση μιας αθάνατης και ακαταμάχητης δύναμης, η οποία και ενεργεί ως αποτέλεσμα των πράξεων ενός εκάστου όντος.
Οι ψυχές, περιβεβλημένες με υλική μορφή, προάγονται βαθμηδόν, ανάλογα των καλών ή κακών πράξεών των, και η περιβάλλουσα αυτές ύλη καθίσταται λεπτότερη ή χονδροειδέστερη. Τοιουτοτρόπως, επιτελείται βαθμηδόν η προαγωγή της ψυχής από της φυτικής μορφής στη ζωική και από αυτή στην ανθρώπινη, καταλήγουσα τέλος στη Θεία.
Απαλλασσόμενη έτσι από του φθαρτού περιβάλλοντός της, η ψυχή, καθίσταται «Σίντα» (ή «σίντχα»), επιτυγχάνει δηλαδή τη μακαριότητα της «Νιρβάνα» ή «Μόκσα» (της αιθέριας διαμονής) όπου βρίσκονται σ' αυτήν ενθρονισμένες οι ψυχές των 24 ιδρυτών του Τζαΐνισμού. (Οι ψυχές των ιδρυτών είναι πλέον απαλλαγμένες από την ανάγκη περαιτέρω αναγέννησης, αφού στερούνται υλικής υπόστασης, έτσι δεν αναμειγνύονται στη σωτηρία των ανθρώπων αφού δεν μπορούν να συντελέσουν σ΄ αυτό. Αποτελούν μόνο παράδειγμα για τους ανθρώπους από τις εν ζωή πράξεις τους.).
Οι οπαδοί του Τζαϊνισμού διακρίνονται σε δύο κατηγορίες: στους «Ντεγκαμπάρας» και «Κβεταμπάρας» χωρίς μεταξύ τους δογματικές διαφορές, απλά οι πρώτοι έχουν αυστηρότερο νόμο, είναι πιο πιστοί στο δόγμα.
