Όλοι έχουμε ακούσει για το «σημείο μηδέν» σε άλλες χώρες – το Zero Point του Λονδίνου στο Charing Cross ή της Γαλλίας στο Παρίσι, μπροστά από τη Νοτρ Νταμ, από όπου μπορούν να μετρηθούν όλες οι αποστάσεις.

Λίγοι όμως γνωρίζουν πως και η Ελλάδα έχει το δικό της «Σημείο Μηδέν». Κι όμως, υπάρχει – και δεν είναι απλώς γεωγραφικό, αλλά κουβαλάει και ιστορικό και πολιτισμικό βάρος.

Το «σημείο μηδέν» της Ελλάδας βρίσκεται στην Αθήνα, και συγκεκριμένα μπροστά από το Παρατηρητήριο του Αστεροσκοπείου Αθηνών, στον λόφο των Νυμφών, στο Θησείο. Εκεί τοποθετήθηκε το 19ο αιώνα ο πρώτος γεωδαιτικός σταθμός της σύγχρονης Ελλάδας, από τον αστρονόμο και γεωγράφο Ιούλιο Σμιτ, ο οποίος έθεσε το θεμέλιο για τη χάραξη των πρώτων χαρτών του νεοσύστατου ελληνικού κράτους.

Ο σταθμός αυτός χρησιμοποιήθηκε ως γεωγραφική αφετηρία για τις μετρήσεις μήκους και πλάτους, αλλά και για την χάραξη των πρώτων εθνικών δρόμων και οδικών αποστάσεων.

Από εκεί ξεκινούσε η μέτρηση των χιλιομετρικών αποστάσεων και γι’ αυτό ονομάστηκε το «μηδενικό σημείο» του ελληνικού γεωδαιτικού δικτύου. Αν και σήμερα δεν αποτελεί ενεργό σημείο χαρτογράφησης, το συμβολικό του βάρος παραμένει.

Από πολλές απόψεις, είναι σαν η σύγχρονη Ελλάδα να ξεκίνησε να μετράει από εκεί: από ένα σημείο με άμεση οπτική επαφή με την Ακρόπολη, με το βλέμμα στραμμένο τόσο στο παρελθόν όσο και στο μέλλον. Το Αστεροσκοπείο, άλλωστε, ιδρύθηκε το 1842, μόλις δέκα χρόνια μετά την ανακήρυξη της Αθήνας ως πρωτεύουσας, και αποτέλεσε έναν από τους πρώτους επιστημονικούς θεσμούς του ελληνικού κράτους.

Το σημείο μηδέν σήμερα

Αν βρεθεί κανείς σήμερα στο λόφο των Νυμφών, δεν θα δει κάποια επιγραφή που να αναφέρει ξεκάθαρα «εδώ είναι το σημείο μηδέν της Ελλάδας». Κι όμως, εκεί μπροστά από το ιστορικό κτίριο του Αστεροσκοπείου, ανάμεσα σε πεύκα, μονοπάτια και θέα στην Πλάκα, κρύβεται ένα κομμάτι της ελληνικής επιστημονικής ταυτότητας.

Αποτελεί μια εξαιρετική ευκαιρία για όποιον αγαπά τον πολιτισμό, την ιστορία και την αστρονομία να επισκεφθεί τον χώρο, να παρακολουθήσει μια ξενάγηση στο Αστεροσκοπείο και να ανακαλύψει μια λιγότερο τουριστική αλλά ιδιαίτερα συμβολική πτυχή της πρωτεύουσας.

Σε έναν κόσμο που αλλάζει, όπου όλα μετρούνται και ξαναμετρώνται, η ύπαρξη ενός σταθερού «σημείου μηδέν» υπενθυμίζει ότι κάθε μέτρηση χρειάζεται μια αφετηρία. Και στην Ελλάδα, αυτή η αφετηρία δεν είναι τυχαία. Είναι γεωγραφική, ιστορική, επιστημονική – και συναισθηματική.

Γιατί καμιά φορά, για να δεις πόσο μακριά έχεις φτάσει, χρειάζεται να θυμηθείς από πού ξεκίνησες.