Ο Θεόδωρος γεννήθηκε το έτος 759 στην Κωνσταντινούπολη από τον Φωτεινό, οικονομικό υπάλληλο της αυτοκρατορικής διοίκησης, και την Θεοκτίστη.
Το άγνωστο σχέδιο της Ρωσίας για μια "Νεοβυζαντινή" Αυτοκρατορία
Ήταν ο μεγαλύτερος τεσσάρων παιδιών, ανάμεσα στα οποία μία αδελφή που πέθανε σε μικρή ηλικία, ο αδελφός του Ιωσήφ, μέλλων αρχιεπίσκοπος της Θεσσαλονίκης, και ο Ευθύμιος. Οι γονείς του ήταν εξαιρετικά ευσεβείς, ειδικά η μητέρα του.
Την πνευματική του βιοτή σφράγισε ανεξίτηλα ο θειότατος Πλάτων, που ήταν αδερφός της μητέρας του. Από τις διδαχές του οποίου ολόκληρη η οικογένεια έγιναν μοναχοί. Με απαράμιλλη ταπείνωση και ασκητικούς αγώνες σύντομα ο Θεόδωρος ξεχώρισε για τις αρετές του, και αυτός ήταν ο λόγος που ο γηραιός Πλάτων αλλά και οι Στουδίτες μοναχοί τον εξέλεξαν ηγούμενο. «Με μεγάλη σπουδή άρχισε με λόγο και με έργα να ανακαινίζει την των μοναχών αρχαία κατάσταση και με ιδρώτας αιμάτων και ακατάπαυστους κόπους τους οδήγησε στο άκρο της αρετής»! Εις τόσην τελειότητα έφτασαν οι Μοναχοί του Στουδίου ώστε υπερτερούσαν από όλους τους άλλους.
Η Μονή Στουδίου είναι ακόμα γνωστή για τα περίφημα αντιγραφικά εργαστήρια της, που διέσωσαν πνευματικούς θησαυρούς, καθώς οι καλόγεροι ξενυχτούσαν αντιγράφοντας κείμενα. Χάρη σε αυτούς διασώθηκε η αρχαία ελληνική γραμματεία, αλλά και κείμενα Πατέρων της Εκκλησίας μας.
