«Θα ανοίξει η Θεολογική Σχολή της Χάλκης;», διερωτάται στον τίτλο της η φιλοκυβερνητική εφημερίδα «Milliyet». Όπως αναφέρεται στο δημοσίευμα, ο υπουργός Παιδείας της Τουρκίας, κατά τη διάρκεια τηλεοπτικής συνέντευξης, «επανέφερε στην ημερήσια διάταξη το άνοιγμα της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, η οποία είναι κλειστή για περισσότερα από 50 χρόνια».
Η εφημερίδα υπενθυμίζει ότι ο Γιουσούφ Τεκίν ευχήθηκε να ανοίξει η Σχολή δηλώνοντας: «Όταν πήραμε την απόφασή μας για το θέμα αυτό, ο κ. Πρόεδρος (σ.σ. Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν) μας ζήτησε να διερευνήσουμε με ποιες μεθόδους μπορούμε να εργαστούμε. Εκεί είναι ανοιχτό ένα Λύκειο. Εμείς κάνουμε τη δική μας δουλειά ώστε να μπορεί να λειτουργήσει ως Θεολογική Σχολή. Έχουμε καθορίσει τα βήματα που πρέπει να γίνουν σύμφωνα με την απόφαση που πρέπει να ληφθεί».
Λίγες μέρες πριν με πρωτοσέλιδο τίτλο «Έκπληξη στη Θεολογική Σχολή», η τουρκική εφημερίδα Karar υποστηρίζει ότι η τουρκική κυβέρνηση κινείται για το θέμα της επαναλειτουργίας της Σχολής, που παραμένει κλειστή από το 1971.
Στο δημοσίευμα αναφέρεται ότι ο Τούρκος υπουργός Παιδείας, Γιουσούφ Τεκίν, ο οποίος ηγείται των προετοιμασιών, επισκέφθηκε τη Σχολή όπου συναντήθηκε με τις αρμόδιους και έλαβε τις απόψεις πρώην υπουργών που είχαν εργαστεί στο παρελθόν για αυτό το θέμα.
Η επαναλειτουργία της Σχολής, όπως σχολιάζει η εφημερίδα, εξετάζεται στο πλαίσιο του «δεύτερου κύματος μεταρρυθμίσεων» που προετοιμάζεται από την τουρκική κυβέρνηση, μετά τις τοπικές εκλογές στις 31 Μαρτίου, χωρίς, όμως, ακόμη να διευκρινίζεται το περιεχόμενό τους.
Στις 29 Μαΐου, ο Τούρκος υπουργός, συνοδευόμενος από αντιπροσωπεία, επισκέφθηκε τη Σχολή και «συναντήθηκε με τους αρμόδιους του Πατριαρχείου και της ρωμαίικης κοινότητας», σημειώνεται στο δημοσίευμα. «Αναφέροντας ότι το κτίριο έχει ιστορική σημασία, ο Τεκίν πρότεινε οι εργασίες αποκατάστασης να πραγματοποιηθούν πιστά στην αρχική αρχιτεκτονική τους. Επισκέφθηκε, επίσης, τη βιβλιοθήκη του σχολείου, η οποία φιλοξενεί 80 χιλιάδες τόμους», προστίθεται.
«Κλειστή για περισσότερα από 50 χρόνια, το αίτημα για επαναλειτουργία της Σχολής έχει τεθεί κατά καιρούς και μία νέα πρωτοβουλία έχει ξεκινήσει. Σε αυτό το πλαίσιο, η κυβέρνηση εκπονεί μία ολοκληρωμένη μελέτη για το άνοιγμα της Σχολής. Στο πλαίσιο των εργασιών που συντονίζει ο υπουργός Εθνικής Παιδείας, Γιουσούφ Τεκίν, διερευνώνται τα νομικά και πολιτικά βήματα που έχουν γίνει μέχρι σήμερα. Ο Τεκίν πραγματοποιεί, επίσης, ορισμένες συναντήσεις για αυτό το θέμα», αναφέρει η εφημερίδα.
Ο ενημερωτικός ιστότοπος «gazeteilksayfa» με τίτλο «Ο Υπουργός Εθνικής Παιδείας Γιουσούφ Τεκίν συγκεντρώνει έγγραφα για τη Σχολή της Χάλκη» και υπότιτλο «Ο πρώην Υπουργός Εθνικής Παιδείας Χουσεΐν Τσελίκ δήλωσε ότι ο Υπουργός Γιουσούφ Τεκίν του ζήτησε έγγραφα σχετικά με τη Θεολογική Σχολή» αναφέρεται στην ενημέρωση που ο κ. Τσελίκ έκανε στον νυν Υπουργό σχετικά με τη Σχολή της Χάλκης. Ο Χουσεΐν Τσελίκ διατέλεσε υπουργός Παιδείας της Τουρκίας το διάστημα 2003-2009.
Σύμφωνα με το δημοσίευμα, ο πρώην Υπουργός Παιδείας δήλωσε: «Επιστρέφοντας στην Άγκυρα από την Κωνσταντινούπολη, συνάντησα στο αεροπλάνο κάποιους υπαλλήλους του υπουργείου Εθνικής Παιδείας. Τους ρώτησα: “Τι γίνεται, υπάρχει κάποιο πρόγραμμα για την Κωνσταντινούπολη;”. Μου είπαν: “Επισκεφτήκαμε τη Σχολή μαζί με τον υπουργό μας” και μου είπαν ότι μπορεί να γίνει κάτι σχετικά με αυτό το θέμα. Τους είπα ότι θα ήταν καλό και ότι θα μπορούσα να δώσω στον κ. Τεκίν κάποια στοιχεία που διαθέτω σχετικά με το θέμα, αν το επιθυμούσε. Στη συνέχεια, ο υπουργός μού τηλεφώνησε και μοιράστηκα τα στοιχεία που είχα».
Ο Χουσεΐν Τσελίκ δήλωσε επίσης, σύμφωνα με το δημοσίευμα, ότι «η εν λόγω υπόθεση είχε τεθεί στην ατζέντα του κράτους ήδη από την θητεία του, χωρίς ωστόσο να έχει επιλυθεί μέχρι σήμερα».
Σύμφωνα με τον πρώην Υπουργό Παιδείας της Τουρκίας, το θέμα της επαναλειτουργίας στης Σχολής της Χάλκης τέθηκε πολλές φορές κατά τη διάρκεια της θητείας του ως υπουργού «με ένθερμες προοπτικές για την υλοποίησή του». Ο ίδιος σημειώνει επίσης ότι και από το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών υπήρξε τότε ενδιαφέρον για το ζήτημα.
Cumhuriyet: Αντίθετη με τη Συνθήκη της Λωζάνης
Διαμετρικά αντίθετες είναι πάντως οι θέσεις που διατυπώνονται για την επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης από τη «ναυαρχίδα» του κεμαλικού χώρου, αντιπολιτευόμενη εφημερίδα «Cumhuriyet».
Δημοσίευμα της «Cumhuriyet» υποστηρίζει ότι η λειτουργία της Σχολής είναι αντίθετη με τη Συνθήκη της Λωζάνης και του νόμου για ενοποίηση της Εκπαίδευσης του 1924 (Tevhid-i Tedrisat), που υιοθετήθηκε επί Κεμάλ Ατατούρκ και προέβλεπε ότι όλα τα εκπαιδευτικά Ιδρύματα θα υπάγονταν στο Υπουργείο Παιδείας.
Στον υπότιτλό της η εφημερίδα προβάλλει την άποψη του καθηγητή Ιστορίας, Χακί Ουγιάρ, ότι η λειτουργία της Σχολής στο πλαίσιο της ελληνορθόδοξης προσέγγισης θα ήταν σύμφωνη με το οθωμανικό σύστημα των «μιλέτ», όχι όμως με τις αρχές της Δημοκρατίας και τη Συνθήκη της Λωζάννης. Ο καθηγητής Ουγιάρ υποστηρίζει ότι «η αυξανόμενη επιρροή του “Ρωμαίικου Πατριαρχείου του Φαναρίου” (σ.σ. εννοεί το Οικουμενικό Πατριαρχείο) είναι αποτέλεσμα της πολιτικής που ακολούθησαν οι ΗΠΑ κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης» και προσθέτει ότι οι ΗΠΑ εξακολουθούν να στοχεύουν στην αύξηση της επιρροής του Πατριαρχείου. «Πρόκειται για μέρος της σύγκρουσης ΗΠΑ-Ρωσίας. Η Τουρκία δεν έχει τίποτα να κερδίσει από αυτό. Όπως φαίνεται, οι ιμπεριαλιστικές δυνάμεις εξακολουθούν να εργαλειοποιούν τη θρησκεία» σημειώνει.
O καθηγητής Ουγιάρ θέτει και το ερώτημα με ποιο αντάλλαγμα για την «τουρκική μειονότητα στη Δυτική Θράκη», όπως χαρακτηρίζει τη μουσουλμανική μειονότητα, «θα δοθεί το δικαίωμα αυτό», της επαναλειτουργίας δηλαδή της Θεολογικής Σχολής.
«Η Σχολή αυτή, η οποία αντίκειται στον νόμο περί ενοποίησης της εκπαίδευσης, δεν θα υπόκειται στην εποπτεία του υπουργείου Εθνικής Παιδείας και του Συμβουλίου Ανώτατης Εκπαίδευσης και θα ανοίξει για ξένους φοιτητές, είναι υποψήφια να αποτελέσει πηγή προβλημάτων για την Τουρκία» ισχυρίζεται στην «Cumhuriyet» ο καθηγητής Χακί Ουγιάρ.
Στο «τραπέζι» η επαναλειτουργία της κατά τη συνάντηση Μητσοτάκη-Ερντογάν
Σύμφωνα με την Karar, το θέμα τέθηκε ξανά κατά τη συνάντηση Μητσοτάκη-Ερντογάν στην Άγκυρα πριν από τρεις εβδομάδες.
Στο δημοσίευμα της Karar, μεταξύ άλλων, σημειώνεται: «Στις 13 Μαΐου, ο Έλληνας πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, ο οποίος συναντήθηκε με τον Πρόεδρο Ταγίπ Ερντογάν στην Άγκυρα, είχε επίσης στην ατζέντα του τη Θεολογική Σχολή. Αναφέρεται ότι ο Μητσοτάκης ζήτησε από τον Ερντογάν να λάβει μέτρα για την επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής. Ο Ερντογάν, από την άλλη πλευρά, δήλωσε σε συνέντευξή του στην ελληνική εφημερίδα «Καθημερινή» την προηγούμενη ημέρα της επίσκεψης: «Εργαζόμαστε για να ανοίξει η Θεολογική Σχολή της Χάλκης. Αναμένουμε την ίδια εποικοδομητική προσέγγιση από τη γείτονά μας όσον αφορά τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η τουρκική μειονότητα στην Ελλάδα στον τομέα της εκπαίδευσης»».
Η Ιερά Θεολογική Σχολή της Χάλκης με Ιστορία 12 αιώνων
Η Ιερά Θεολογικὴ Σχολή της Χάλκης ήταν η κύρια θεολογική σχολή του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινούπολης, μέχρι το έτος 1971, όταν το Τουρκικό κράτος αποφάσισε με νόμο να σταματήσει η λειτουργία της. Οι εγκαταστάσεις της σχολής βρίσκονται στο νησί Χάλκη, ένα από τα Πριγκηπονήσια.
Η σχολή στεγαζόταν αρχικά στη σταυροπηγιακή Μονή της Αγίας Τριάδας, στη Χάλκη, η οποία είχε ιδρυθεί από τον Πατριάρχη Φώτιο Α΄ της Κωνσταντινούπολης (858-861 και 878-886). Το 1844, ο Πατριάρχης Γερμανός Δ΄ κατά την πρώτη του πατριαρχεία (1842-1845), ίδρυσε το 1843 θεολογική Σχολή στις εγκαταστάσεις της μονής της Αγίας Τριάδας, την οποία και εγκαινίασε το αμέσως επόμενο έτος στις 13 Σεπτεμβρίου 1844. Όλα τα κτήρια εκτός από ένα παρεκκλήσι καταστράφηκαν στον μεγάλο σεισμό που συνέβη στην Κωνσταντινούπολη στις 28 Ιουνίου του 1894 με συνέπεια να διακοπεί η λειτουργία της. Μετά από εκτεταμένες επισκευές και αναστηλώσεις από τον αρχιτέκτονα Περικλή Φωτιάδη, διάρκειας 17 μηνών, η σχολή με νέο πλέον κτίριο εγκαινιάστηκε στις 1 Οκτωβρίου του 1896. Σημαντική ανακαίνιση έγινε στη δεκαετία του '50.
Πολλοί Ορθόδοξοι θεολόγοι, ιερείς, επίσκοποι και πατριάρχες φοίτησαν στην Ιερά Θεολογική Σχολή της Χάλκης, συμπεριλαμβανομένου και του Πατριάρχη Βαρθολομαίου. Οι φοιτητές στη Χάλκη περιλάμβαναν όχι μόνο γηγενείς Έλληνες, αλλά και Ορθόδοξους Χριστιανούς από όλο τον κόσμο, προσδίδοντας στη σχολή έναν διεθνή χαρακτήρα. Επίσης, πολλοί πατριάρχες, επίσκοποι και πρώην δάσκαλοι έχουν ταφεί σε ειδική περιοχή του κήπου.
Οι θεολογικές εγκαταστάσεις περιλαμβάνουν το Παρεκκλήσιo της Αγίας Τριάδoς, κοιτώνες, αναρρωτήριο, γραφεία, εργαστήριο φυσικής και χημείας με πλούσια συλλογή επιστημονικών οργάνων και την πανεπιστημιακή βιβλιοθήκη η οποία κατέχει σημαντική ιστορική συλλογή βιβλίων, περιοδικών και χειρογράφων.
Το 1971 η σχολή έκλεισε εξαιτίας ενός τουρκικού νόμου που απαγόρευε τη λειτουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων. Το 1998 η επιτροπή ιδιοκτητών της σχολής διατάχθηκε να διαλυθεί, αλλά διεθνής κριτική έπεισε την Άγκυρα να ακυρώσει τη διαταγή.
Η Χάλκη έχει λάβει διεθνή προσοχή τα τελευταία χρόνια. Τον Οκτώβριο του 1998, το Κογκρέσο των ΗΠΑ υποστήριξε την επαναλειτουργία της Χάλκης. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αναφέρει επίσης το ζήτημα στις διαπραγματεύσεις για την τουρκική προσχώρηση στην ΕΕ. Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, Μπιλ Κλίντον επισκέφτηκε τη Χάλκη στην επίσκεψή του στην Τουρκία το 1999 και ζήτησε από τον Τούρκο Πρόεδρο Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ να επιτρέψει την επαναλειτουργία της σχολής.
Τον Αύγουστο του 2011, ο Τούρκος Πρωθυπουργός Ερντογάν αποφάσισε με διάταγμα ότι τα ακίνητα και τα θρησκευτικά κτίρια του Οικουμενικού Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης, τα οποία κατασχέθηκαν στο παρελθόν πρέπει να επιστραφούν προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης.Τον Σεπτέμβριο του 2011 ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Προύσης Ελπιδοφόρος διορίστηκε Καθηγούμενος της Ιεράς Μονής Αγίας Τριάδος Χάλκης.
Τον Ιανουάριο του 2013, ανέφερε η τουρκική εφημερίδα Today's Zaman ότι το τουρκικό Συμβούλιο Ιδρυματων επέστρεψε 190 εκτάρια γης πρός το ίδρυμα της Μονής της Αγίας Τριάδος. Το εν λόγω ίδρυμα είναι ο ιδιοκτήτης της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης. Το μεγαλύτερο μέρος αυτής της γης βρίσκεται στον χώρο της Θεολογικής Σχολής.
Έτσι το Οικουμενικό Πατριαρχείο ελπίζει ότι οι υποσχέσεις από την τουρκική κυβέρνηση ότι θα επιτραπεί η επαναλειτουργία της Χάλκης θα τηρηθούν.
Τον Φεβρουάριο του 2019 επισκέφθηκε τη Θεολογική Σχολή για πρώτη φορά εν ενεργεία Έλληνας πρωθυπουργός, ο Αλέξης Τσίπρας, στο πλαίσιο επίσημης επίσκεψής του στην Τουρκία. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως παρόντος του εκπροσώπου της Προεδρίας της Τουρκικής Δημοκρατίας, Ιμπραήμ Καλίν, υπενθύμισε ότι η Θεολογική Σχολή της Χάλκης ιδρύθηκε επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και ζήτησε την αποκατάσταση της αδικίας που υπέστη το Οικουμενικό Πατριαρχείο. «Είναι απαράδεκτο ένα ίδρυμα τέτοιο, που λειτούργησε επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας να είναι κλειστό επί Τουρκικής Δημοκρατίας» σημείωσε.
