Μυστήρια φώτα εμφανίζονται κατά καιρούς στη Σελήνη, από σύντομες λάμψεις λίγων δευτερολέπτων έως φωτεινά σημεία που διαρκούν ώρες. Οι επιστήμονες εξηγούν ότι αυτά τα «παροδικά φαινόμενα της Σελήνης» μπορεί να προκαλούνται από πρόσκρουση μετεωριτών, απελευθέρωση αερίων ή ακόμα και σύννεφα σεληνιακής σκόνης, προσφέροντας πολύτιμες ενδείξεις για τη δυναμική και τη δραστηριότητα του φυσικού μας δορυφόρου.

Από την παρατήρηση του Ουίλιαμ Χέρσελ το 1787, όταν είδε μια λάμψη τόσο φωτεινή όσο ο αστερισμός του Ωρίωνα, μέχρι τις σύγχρονες καταγραφές με τηλεσκόπια, τα λεγόμενα «παροδικά φαινόμενα της Σελήνης» (Transient Lunar Phenomena – TLPs) συνεχίζουν να προκαλούν το ενδιαφέρον των αστρονόμων και των παρατηρητών του ουρανού.

Τι είναι τα Παροδικά Φαινόμενα της Σελήνης;

Τα TLPs είναι βραχυπρόθεσμες αλλαγές στην εμφάνιση της σεληνιακής επιφάνειας. Μπορεί να εμφανιστούν ως φωτεινές λάμψεις, κοκκινωπά ή μοβ σημεία ή ακόμη και ομιχλώδεις κηλίδες. Μέχρι σήμερα, έχουν καταγραφεί περίπου 3.000 περιστατικά, με διάρκεια από χιλιοστά του δευτερολέπτου έως και ώρες.

Σύντομες λάμψεις: Πρόσκρουση με μετεωρίτες

Οι πιο σύντομες λάμψεις, που διαρκούν λιγότερο από ένα λεπτό, προκαλούνται συνήθως από πρόσκρουση μετεωριτών. Όταν κοσμικά σώματα βάρους περίπου 0,2 κιλών χτυπούν τη Σελήνη, η ενέργεια της σύγκρουσης θερμαίνει την επιφάνεια, δημιουργώντας φωτεινή λάμψη. Τέτοιες «λαμπρές πρόσκρουσεις» (Lunar Impact Flashes – LIFs) επιβεβαιώθηκαν τη δεκαετία του 1990 με τη χρήση ταχύτατων βιντεοκαμερών, ενώ προγράμματα όπως το ευρωπαϊκό NELIOTA έχουν καταγράψει εκατοντάδες τέτοια περιστατικά.

Ένας χάρτης όλων των λάμψεων πρόσκρουσης στη Σελήνη που καταγράφηκαν τα τελευταία εννέα χρόνια από το ελληνικό πρόγραμμα NELIOTA. Το πρόγραμμα σχεδιάστηκε για την παρακολούθηση των προσκρούσεων μετεωριτών στη Σελήνη, με σκοπό την προστασία δορυφόρων σε τροχιά και μελλοντικών σεληνιακών βάσεων.

Μακρύτερες λάμψεις: Απελευθέρωση αερίων και σεληνιακοί σεισμοί

Οι TLPs που διαρκούν μερικά λεπτά μπορεί να οφείλονται στην απελευθέρωση ραδονίου από το υπέδαφος της Σελήνης. Μελέτες δείχνουν ότι τα εγκλωβισμένα αέρια, ενεργοποιούμενα από σεληνιακούς σεισμούς, απελευθερώνονται εκρηκτικά και εκπέμπουν φως καθώς το ραδόνιο διασπάται ραδιενεργά. Αυτό μπορεί να εξηγεί γιατί ορισμένες περιοχές εμφανίζουν πιο μακροχρόνιες λάμψεις.

Λάμψεις ωρών: Σκόνη και ηλιακός άνεμος

Κάποια από τα πιο μυστηριώδη φαινόμενα, όπως αυτά που παρατήρησε ο Χέρσελ, μπορεί να διαρκούν ώρες. Έρευνες δείχνουν ότι ο ηλιακός άνεμος – ένα ρεύμα φορτισμένων σωματιδίων από τον Ήλιο – μπορεί να ανασηκώσει σεληνιακή σκόνη σε τεράστια νέφη ύψους έως 100 χιλιομέτρων. Αυτά τα νέφη μπορούν να διαθλούν το φως από αστέρια ή άλλα φωτεινά αντικείμενα, δημιουργώντας την ψευδαίσθηση φωτεινής επιφάνειας.

Προκλήσεις στην παρατήρηση

Όχι όλα τα TLPs είναι εύκολο να ερμηνευτούν. Μερικά μπορεί να είναι οφθαλμαπάτες από δορυφόρους που περνούν μπροστά από τη Σελήνη ή αποτελέσματα παρατηρησιακών μεροληψιών και ατμοσφαιρικών συνθηκών. Όπως αναφέρει ο Αλέξιος Λιάκος, επικεφαλής του NELIOTA, «Η Σελήνη δέχεται συνεχώς πρόσκρουση από μετεωρίτες σχεδόν ομοιόμορφα, οπότε τα μοτίβα στις παρατηρήσεις συχνά αντικατοπτρίζουν το πού παρατηρεί ο άνθρωπος και όχι πραγματική δραστηριότητα της Σελήνης».

Γιατί έχουν σημασία τα TLPs

Είτε προκαλούνται από πρόσκρουση μετεωριτών, εκπομπή αερίων ή σκόνη, τα TLPs μας δίνουν πολύτιμες πληροφορίες για τη δραστηριότητα και τη δυναμική της Σελήνης. Μας υπενθυμίζουν ότι ακόμα και το πιο γνωστό ουράνιο σώμα μας παραμένει μυστηριώδες και ζωντανό.

Την επόμενη φορά που θα κοιτάξετε τη Σελήνη και θα δείτε μια απροσδόκητη λάμψη, ίσως να είναι ένα από αυτά τα συναρπαστικά παροδικά φαινόμενα – μια μικρή, αλλά αληθινή υπενθύμιση ότι η Σελήνη κρύβει ακόμα μυστικά που περιμένουν να ανακαλυφθούν.