Aρθρογράφος: Βασίλης Καπούλας

“Η Τουρκία δεν θα επιστρέψει στη Δύση. Ακόμη και να χάσει ο Ερντογάν, η Δύση έχει τελειώσει για την Τουρκία”. Αυτός είναι ο τίτλος της εισήγησης του πασίγνωστου Foreign Affairs.

Ολοι πλέον, αργά και σταθερά “ψιθυρίζουν” αυτά που γράφει το WarNews247 εδώ και μήνες: Η Τουρκία για την Δύση έχει τελειώσει. Αυτό που πρέπει να γίνει πλέον είναι να μην φύγει από την Συμμαχία με το “κεφάλι ψηλά” έχοντας παραδώσει τα μυστικά του ΝΑΤΟ σε Ρωσία και Κίνα.

Ας δούμε τι αναφέρει στην έκθεση του το Foreign Affairs.

“Δεν είναι προσωρινή η αλλαγή στην τουρκική εξωτερική πολιτική”

“Τα τελευταία χρόνια, οι σχέσεις της Τουρκίας με τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη υπήρξαν ταραχώδεις. Η Τουρκία δεν εμπιστεύεται τις Ηνωμένες Πολιτείες για τη στήριξη των συριακών κουρδικών δυνάμεων στη Συρία και για τη διατήρηση του κληρικού Fethullah Gulen, τον οποίο η Άγκυρα έχει αναγνωρίσει ως τον εγκέφαλο ενός αποτυχημένου πραξικοπήματος το 2016. Οι σχέσεις της Τουρκίας με την Ευρώπη δεν είναι καλύτερες. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες έχουν κουραστεί από τον αυξανόμενο φιλελευθερισμό της Τουρκίας και την στάση της στην ανατολική Μεσόγειο.

Εν τω μεταξύ, η Άγκυρα έχει στραφεί σε νέους συνεργάτες. Η κυβέρνηση αγόρασε ρωσικά οπλικά συστήματα – ενάντια στις επιθυμίες των συμμάχων της στο ΝΑΤΟ – και συνεργάστηκε με τη Μόσχα σε μεγάλα έργα υποδομής, συμπεριλαμβανομένων των αγωγών φυσικού αερίου και του πρώτου πυρηνικού αντιδραστήρα της Τουρκίας.

“Ρωσία και Τουρκία έχουν χαράξει σφαίρες επιρροής”

Η Τουρκία και η Ρωσία μαζί έχουν χαράξει σφαίρες επιρροής στη Λιβύη και τη Συρία. Και τον τελευταίο καιρό, η Τουρκία έχει δελεάσει την Κίνα, κυνηγώντας τις κινεζικές επενδύσεις, προμηθεύοντας το εμβόλιο COVID-19 που παράγεται από την κινεζική εταιρεία Sinovac ενώ αρνείται να επικρίνει τη μεταχείριση των Ουιγούρων από το Πεκίνο.

Αυτός δεν είναι προσωρινός άξονας, αλλά μια βαθύτερη αλλαγή στον προσανατολισμό της εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας.

“Η Τουρκία θέλει στρατηγική Αυτονομία”

Τις δύο σχεδόν δεκαετίες της κυριαρχίας του Ερντογάν, η Τουρκία ενδιαφέρεται λιγότερο για τον υπερατλαντικό σύλλογο ή για την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αντ ‘αυτού, η κυβέρνηση της Τουρκίας είναι πρόθυμη να επανατοποθετήσει τη χώρα ως περιφερειακό ηγεμόνα.

Ενώ η Δύση εξακολουθεί να είναι γεμάτη νοσταλγία για τον ιστορικό ρόλο της Άγκυρας στη διατλαντική συμμαχία, οι Τούρκοι ηγέτες, που είναι πολύ καχύποπτοι για τους εταίρους τους στο ΝΑΤΟ, μιλούν για στρατηγική αυτονομία.

Η Τουρκία λαχταρά, περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, να είναι αυτόνομη δύναμη. Η νέα εξωτερική πολιτική της γίνεται καλύτερα κατανοητή όχι ως μετατόπιση προς τη Ρωσία ή την Κίνα, αλλά ως μια προσπάθεια να διατηρήσει ένα “πόδι” σε κάθε στρατόπεδο και να διαχειριστεί τον ανταγωνισμό των μεγάλων δυνάμεων.

“Η πορεία δεν θα αντιστραφεί από μια νέα κυβέρνηση στην Άγκυρα”

Το καθεστώς του Ερντογάν δημιούργησε αυτήν την αλλαγή και το ανεκτικό διεθνές περιβάλλον το επέτρεψε – αλλά ούτε μια νέα κυβέρνηση στην Άγκυρα ούτε μια αναζωογονημένη δυτική συμμαχία μπορούν να την αντιστρέψουν.

Ένα δίκτυο πολιτικών, γραφειοκρατών, δημοσιογράφων και αναλυτών που είναι σκεπτικιστές για ευθυγράμμιση με τη Δύση κυριαρχούν τώρα στην κουλτούρα ασφάλειας της χώρας.

Μια ανεξάρτητη τουρκική εξωτερική πολιτική είναι εδώ για να μείνει.

Η Τουρκία σήμερα αμφισβητεί την αξία των Δυτικών Κανόνων.

Το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) μιλά όλο και περισσότερο για την οθωμανική κληρονομιά για να δικαιολογήσει την εξωτερική του πολιτική.

Τα κυβερνητικά μέσα ενημέρωσης γιορτάζουν την επέκταση του στρατιωτικού αποτυπώματος της Τουρκίας σε πρώην οθωμανικά εδάφη, όπως το Ιράκ, τη Λιβύη, τη Συρία και τον Καύκασο, ως την αναγέννηση ενός κοιμισμένου γίγαντα.

Η Ρωσία ήταν η δύναμη που ο Ερντογάν έπρεπε να προσέχει. Ο Τούρκος πρόεδρος καθιέρωσε στενή σχέση με τον Πούτιν και ενήργησε με τον συντονισμό και τη συναίνεση της Μόσχας σε κάθε ανάπτυξη στο εξωτερικό.

Η Ρωσία επέβαλε γεωγραφικά όρια στη ζώνη επιρροής της Τουρκίας στη Λιβύη, τη Συρία και τον Καύκασο – αφήνοντας την Άγκυρα απογοητευμένη.

Μετά τον Ερντογάν

Οι Τούρκοι πιστεύουν στον εξαιρετικό χαρακτήρα της χώρας τους. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν τη δημοφιλή υποστήριξη για την αποκατάσταση της Τουρκίας σε ένα μεγαλείο στην παγκόσμια σκηνή, και οι περισσότεροι ψηφοφόροι συμμερίζονται τις υποψίες του Ερντογάν για τη Δύση, ιδίως τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Ωστόσο, για όλους εκτός από τους πιο αυστηρούς εθνικιστές, αυτό δεν αρκεί. Οι περισσότεροι ψηφοφόροι είναι ρεαλιστικοί: δεν θέλουν να απομακρυνθεί η Τουρκία από τους δυτικούς συμμάχους της, εάν αυτή η απομόνωση επηρεάζει την οικονομική ευημερία και την ποιότητα ζωής τους.

Η υποστήριξη για ένταξη στην ΕΕ εξακολουθεί να είναι περίπου 60 τοις εκατό, όχι επειδή οι Τούρκοι αισθάνονται Ευρωπαίοι, αλλά επειδή πολλοί καταλαβαίνουν ότι η ένταξη με την Ευρώπη σημαίνει μια ισχυρότερη οικονομία και καλύτερη διακυβέρνηση. Καθώς η κυβέρνηση καυχιέται για τη δημιουργία στρατιωτικής βάσης στη Λιβύη και τον βομβαρδισμό στόχων του Εργατικού Κόμματος Κουρδιστάν (PKK) στο Ιράκ, στην Τουρκία οι επιχειρήσεις χρεοκοπούν, κλείνουν τα καταστήματα και οι συντάξεις συρρικνώνονται. Η χώρα απέτυχε μέχρι στιγμής να εξασφαλίσει επαρκείς δόσεις εμβολίου COVID-19 από κατασκευαστές στο εξωτερικό. Μόνο περίπου το 10% των Τούρκων εμβολιάστηκαν.

Παρά τον αδυσώπητο εθνικισμό των φιλοκυβερνητικών μέσων ενημέρωσης, υπάρχει μια αυξανόμενη αίσθηση μεταξύ του λαού ότι ο Ερντογάν πιέζει πολύ σκληρά για την εξωτερική πολιτική. Η Τουρκία φαίνεται να έχει χάσει την αίσθηση του σκοπού της και αποξενώθηκε από πάρα πολλούς φίλους της – κάνοντας μερικά από τα ίδια στρατηγικά λάθη, ίσως, που κόστιζαν τους Οθωμανούς την αυτοκρατορία τους.

Δεν έχει περιθώρια αλλαγής στην εξωτερική πολιτική μια νέα κυβέρνηση 

Οι περισσότεροι δυτικοί αναλυτές υποθέτουν ότι ο Ερντογάν θα παραμείνει στην εξουσία επ ‘αόριστον – ότι δεν είναι πλέον δυνατή η δημοκρατική μετάβαση για την Τουρκία. Οι περισσότεροι Τούρκοι διαφωνούν.

Οι περιορισμοί στην ελεύθερη ομιλία, η φυλάκιση πολλών Κούρδων πολιτικών και άλλες μορφές κυβερνητικής καταστολής καθιστούν τις πολιτικές μάχες λιγότερο δίκαιες, αλλά δεν εγγυώνται τη νίκη του Ερντογάν και του ΑΚΡ στις επόμενες εκλογές, που έχουν προγραμματιστεί για το 2023.

Ο αντίπαλος του Ερντογάν στις εκλογές αυτές θα δεσμευτεί αναμφίβολα να ακολουθήσει μια λιγότερο μαχητική εξωτερική πολιτική και πιο σταθερές σχέσεις με τις παγκόσμιες δυνάμεις.

Μια μετα-Ερντογάν κυβέρνηση μπορεί να λάβει συγκεκριμένα μέτρα για να αποστασιοποιηθεί και από τον προκάτοχό της. Θα μπορούσε να επιδιορθώσει τους δεσμούς με το ΝΑΤΟ, να ομαλοποιήσει τις σχέσεις με περιφερειακούς εχθρούς, συμπεριλαμβανομένης της Αιγύπτου και των ΗΑΕ, ή να αναζωογονήσει τις συνομιλίες ένταξης της Τουρκίας με την ΕΕ – ακόμη και αν η προσπάθεια είναι μάταιη. Ο πάντα ρεαλιστής Ερντογάν θα μπορούσε να προσπαθήσει να επιστρέψει πίσω στη Δύση αν θεωρούσε ότι το έργο του Προέδρου των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν για την αναβίωση της παγκόσμιας Τάξης υπό την ηγεσία των ΗΠΑ είναι πολλά υποσχόμενο για για τον ίδιο.

Ισχυρά εθνικιστικά ρεύματα 

Αλλά εάν η ισχύς των ΗΠΑ φαίνεται να μειώνεται, η Τουρκία θα το χρησιμοποιήσει ως ευκαιρία να επεκτείνει τον ρόλο της στην παγκόσμια πολιτική. Και είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι ένας κορυφαίος πολιτικός, είτε στο AKP είτε στην αντιπολίτευση, θα πάει ενάντια στα εθνικιστικά ρεύματα της χώρας και θα υιοθετήσει μια ανεπιφύλακτα φιλοδυτική στάση.

Μακροπρόθεσμα, η ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική της Τουρκίας θα διατηρηθεί με ή χωρίς τον τρέχοντα πρόεδρο.

Η Άγκυρα πιθανότατα θα συνεχίσει να διεκδικεί την κυριαρχία της στην ανατολική Μεσόγειο, θα αφιερώνει τους πόρους της στην αμυντική ανάπτυξη και θα επεκτείνει την ανάμειξη της σε περιφερειακές υποθέσεις.

Το να ευθυγραμμιστεί ως πιστό μέλος της διατλαντικής κοινότητας δεν έχει την γοητεία που κάποτε είχε, και σίγουρα δεν μπορεί να ταιριάξει με τη γοητεία της προβολής ισχύος με τους όρους που θέτει η Άγκυρα.

Η Τουρκία διεκδικεί πλέον το ρόλο του κληρονόμου μιας Αυτοκρατορίας και θα ακολουθήσει το ξεχωριστό της μονοπάτι – το Sonderweg.