Το ερώτημα δεν είναι πλέον υποθετικό. Τα τελευταία χρόνια, οι επιστήμονες έχουν επινοήσει ισχυρά γενετικά εργαλεία που μπορεί να είναι σε θέση να εξαλείψουν τα κουνούπια και άλλα παράσιτα, μια για πάντα.

Τώρα, ορισμένοι γιατροί και επιστήμονες λένε ότι ήρθε η ώρα να προχωρήσουν στο σημαντικό βήμα της εξαπόλυσης μιας γονιδιακής «επίθεσης» για την καταστολή των κουνουπιών και την αποφυγή της ανθρώπινης επιβάρυνσης από την ελονοσία, τον δάγκειο πυρετό, τον ιό του Δυτικού Νείλου και άλλες σοβαρές ασθένειες.

«Κινδυνεύουν τόσες πολλές ζωές από την ελονοσία, που θέλουμε  στο εγγύς μέλλον να μπορέσουμε να χρησιμοποιήσουμε αυτήν την τεχνολογία», δήλωσε  στην Washington Post ο Αλέκος Σιμόνι, μοριακός βιολόγος του Target Malaria, ενός προγράμματος που αποσκοπεί στη στόχευση των κουνουπιών-φορέων στην υποσαχάρια Αφρική, συμφωνα με το naftemporiki.gr

Τα ηθικά ζητήματα

Ακόμη και ο διάσημος φυσιοδίφης Ε.Ο. Γουίλσον είπε κάποτε: «Ευχαρίστως θα γύριζα τον διακόπτη και θα γινόμουν ο ίδιος ο δήμιος» για τα κουνούπια που μεταφέρουν την ελονοσία.

Ωστόσο, η ανάπτυξη αυτής της τεχνολογίας εγείρει ένα βαθύ ηθικό ζήτημα: Πότε, αν ποτέ, είναι σωστό να εξαφανίσουμε σκόπιμα ένα είδος;

Επιστήμονες  προειδοποιούν ότι μπορεί να είναι πολύ επικίνδυνο να πειράξουμε τα θεμέλια της ίδιας της ζωής. Ακόμα και τα ενοχλητικά, μικροσκοπικά κουνούπια, λένε, μπορεί να έχουν αρκετή εγγενή αξία, ώστε να πρέπει  να τα διατηρήσουμε.

«Ακόμα και σε επίπεδο μικροβίων, έγινε σαφές στις συζητήσεις μας, ότι δεν είμαστε υπέρ της αναδιαμόρφωσης του κόσμου για να ταιριάζει στις ανθρώπινες επιθυμίες», δήλωσε ο Γκρέγκορι Κέμπνικ, ανώτερος ερευνητής του Κέντρου Βιοηθικής Χέιστινγκς, ένα ερευνητικό ινστιτούτο στη Νέα Υόρκη

Πώς θα γίνει η γονιδιακή «επίθεση»

Το πρόγραμμα Target Malaria είναι μία από τις πιο φιλόδοξες προσπάθειες πάταξης των κουνουπιών που βρίσκονται σε εξέλιξη. Ο Σιμόνι και οι συνάδελφοί του επιδιώκουν να μειώσουν τους πληθυσμούς των κουνουπιών του είδους Anopheles gambiae που είναι υπεύθυνα για τη διάδοση της ελονοσίας.

Στα εργαστήριά τους, οι επιστήμονες εισήγαγαν μια γονιδιακή μετάλλαξη που προκαλεί την εκκόλαψη θηλυκών απογόνων κουνουπιών χωρίς λειτουργικές ωοθήκες, καθιστώντας τα άγονα. Οι αρσενικοί απόγονοι κουνουπιών μπορούν να φέρουν το γονίδιο αλλά παραμένουν σωματικά ανεπηρέαστοι.

Η ιδέα είναι ότι όταν τα θηλυκά κουνούπια κληρονομούν το γονίδιο τόσο από τη μητέρα όσο και από τον πατέρα τους, θα πεθάνουν χωρίς να αποκτήσουν απογόνους. Εν τω μεταξύ, όταν αρσενικά και θηλυκά που φέρουν μόνο ένα αντίγραφο του γονιδίου ζευγαρώνουν με άγρια κουνούπια, θα εξαπλώσουν το γονίδιο περαιτέρω, μέχρι να μην απομείνουν γόνιμα θηλυκά – και ο πληθυσμός να καταρρεύσει.

Ο Σιμόνι δήλωσε ότι ελπίζει ότι το Target Malaria μπορεί να προχωρήσει πέρα από το εργαστήριο και να αναπτύξει μερικά από τα γενετικά τροποποιημένα κουνούπια στα φυσικά τους οικοσυστήματα μέσα στην επόμενη πενταετία.

Όπως η «συντριβή δύο Boeing 747 στο Κιλιμάντζαρο» κάθε μέρα»

Η ανθρώπινη δυστυχία που προκαλείται από την ελονοσία είναι αδιαμφισβήτητη. Σχεδόν 600.000 άνθρωποι πέθαναν από την ασθένεια το 2023, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, με την πλειονότητα των περιπτώσεων στην Αφρική.

Στην ήπειρο, ο απολογισμός των θανάτων ισοδυναμεί με «συντριβή δύο Boeing 747 στο Κιλιμάντζαρο» κάθε μέρα, δήλωσε ο Πολ Ντέμπελε, βιοηθικολόγος στο Πανεπιστήμιο Τζορτζ Ουάσινγκτον.

Δεν είναι σαφές πόσο σημαντικά είναι τα κουνούπια που μεταφέρουν την ελονοσία για τα ευρύτερα οικοσυστήματα.

«Στοχεύστε καλύτερα το παράσιτο Plasmodium»

«Η εξάλειψη του κουνουπιού μέσω μιας γενετικής τεχνολογίας θα μπορούσε να είναι κάπως ριψοκίνδυνη», δήλωσε ο Κρίστοφερ Πρέστον, ου Πανεπιστημίου της Μοντάνα, ο οποίος συνέβαλε μαζί με τον Ντέμπελε  στην μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Science.

Αντ’ αυτού, είπαν οι συγγραφείς, «οι γενετιστές θα πρέπει να είναι σε θέση να χρησιμοποιήσουν γονιδιακή επεξεργασία, εμβόλια και άλλα εργαλεία για να στοχεύσουν όχι το ίδιο το κουνούπι, αλλά το μονοκύτταρο παράσιτο Plasmodium που είναι υπεύθυνο για την ελονοσία. Αυτός ο αόρατος μικροοργανισμός – τον οποίο το κουνούπι μεταφέρει από το σάλιο του στο αίμα του ανθρώπου όταν τον τσιμπάει – είναι ο πραγματικός ένοχος.

«Μπορείτε να απαλλαγείτε από την ελονοσία χωρίς να απαλλαγείτε από το κουνούπι», δήλωσε ο Κεμπνικ. Πρόσθεσε ότι, σε μια εποχή που η διοίκηση Τραμπ μιλάει με επιπολαιότητα για την εξαφάνιση των ζώων, η σκόπιμη εξαφάνιση θα πρέπει να αποτελεί επιλογή μόνο για «ιδιαίτερα φρικτά είδη.» 

Όμως ο Ντεμπέλε, ο οποίος κατάγεται από τη Ζιμπάμπουε, σημείωσε ότι οι περισσότεροι από τους ανθρώπους που αντιτίθενται στην εξάλειψη των κουνουπιών «δεν μένουν στην Αφρική.»  Ο ίδιος έχει προσωπική εμπειρία με την ελονοσία- κάποτε χρειάστηκε να μεταφέρει εσπευσμένα τον άρρωστο γιο του σε νοσοκομείο όταν η ασθένεια εκδηλώθηκε ως παραισθησιογόνο επεισόδιο.

«Ηράκλειο εγχείρημα»

Πάντως,  ακόμη και αν οι άνθρωποι συμφωνούσαν να απαλλάξουν τον πλανήτη από κάθε κουνούπι -όχι μόνο από το Anopheles gambiae αλλά και από αυτά που μεταδίδουν άλλες ασθένειες ή απλώς τσιμπάνε και ενοχλούν- θα ήταν ένα «ηράκλειο εγχείρημα», σύμφωνα με τον Κέμπνικ.

Υπάρχουν περισσότερα από 3.500 γνωστά είδη, καθένα από τα οποία ενδεχομένως να απαιτεί τη δική του ειδικά σχεδιασμένη γονιδιακή μηχανή. Και δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι μια γονιδιακή κίνηση θα εξαλείψει έναν πληθυσμό όπως προβλέπεται.