Το μυστήριο που σκεπάζει την τύχη της σορού της Αλέγκρας Μπάιρον, κόρης του Λόρδου Βύρωνα και της Κλερ Κλερμόντ, η οποία πέθανε σε ιταλικό μοναστήρι σε ηλικία πέντε ετών, επανέρχεται στην επικαιρότητα μετά την αποκάλυψη του αρχείου της μονής, όπως παρουσιάστηκε στο 48ο διεθνές βυρωνικό συνέδριο στο Μεσολόγγι.
Η άτυχη Αλέγκρα πέθανε στις 20 Απριλίου του 1822 από αδιευκρίνιστη επιδημία, πιθανότατα τύφου ή ελονοσίας, στη γυναικεία μονή του Μπανιακαβάλο κοντά στη Ραβένα.
Ο θάνατος και η ταφή της μικρής Αλέγκρας
Ο Λόρδος Μπάιρον είχε εμπιστευτεί στο μοναστήρι την κόρη του, καρπό της προβληματικής του σχέσης με την Κλερ Κλερμόντ, προκειμένου να λάβει καλή ανατροφή και εκπαίδευση, δεδομένου ότι η μονή λειτουργούσε για οικονομικούς λόγους και ως οικοτροφείο. Η επιλογή του αυτή, αποδείχθηκε μοιραία.
Σε επιστολή του προς τον εκδότη του, Τζον Μάρεϊ, δύο μέρες μετά τον θάνατο της Αλέγκρας, ο ποιητής εξηγούσε πως είναι επιθυμία του να στείλει τα λείψανα της μικρής στην Αγγλία για να ταφούν στο κοιμητήριο της εκκλησίας του Harrow School (όπου είχε φοιτήσει) και «όπου κάποτε επιθυμούσα να βρεθούν τα δικά μου».
Το κορμί του παιδιού «είναι βαλσαμωμένο και σε μολύβι» σημείωνε – ενώ στο υστερόγραφο της επιστολής του, πιθανόν για να εξασφαλίσει ευκολότερη αποδοχή του αιτήματός του, συμπλήρωνε: «Γνωρίζετε πως για τους προτεστάντες, δεν επιτρέπεται ταφή σε ιερό έδαφος στις Καθολικές χώρες».
Το φέρετρο που εξαφανίστηκε - Η παρανοϊκή θεωρία της μητέρας της
Σύμφωνα με την επίσημη αφήγηση, το φέρετρο με τη σορό της Αλέγκρας ταξίδεψε στην Αγγλία, αλλά ο εφημέριος του ναού δεν δέχθηκε να ταφεί στο χριστιανικό κοιμητήριο η εξώγαμη κόρη ενός σκανδαλοποιού ποιητή. Το κορίτσι τάφηκε κοντά στην εκκλησία, σε τόπο άγνωστο. Καμία επιτύμβια πλάκα δεν υποδηλώνει τον τόπο εναπόθεσης της σορού του.
Η μητέρα της Αλέγκρας, δεν έπαψε ποτέ να κατηγορεί τον Βύρωνα για την απόφασή του να στείλει την κόρη της στη μονή. Οι δυο τους είχανε χωρίσει, οι σχέσεις τους ήταν ήδη σχεδόν εχθρικές, και ο Βύρωνας πεισματικά αρνείτο να της επιτρέψει να επισκεφθεί την κόρη της.
Όπως μας ενημερώνει η Ντέιζι Χέι στο βιβλίο της «Young Romantics», αργότερα η Κλερ Κλερμόντ συνέλαβε την παρανοϊκή ιδέα πως «η κόρη της δεν είχε πεθάνει στα 1822, και πως ο Μπάιρον σε μία πράξη απόλυτης ατιμίας, είχε αποφασίσει να πείσει την Κλερ για τον χαμό της, στέλνοντας στην Αγγλία ένα κατσίκι στο φέρετρο ενός παιδιού».
Μονή Μπανιακαβάλο: Η ηγουμένη αναφέρει συγκεκριμένο σημείο ταφής της Αλέγκρας - Εντείνεται το μυστήριο
Να όμως, που σύμφωνα με έρευνα που παρουσίασε στο συνέδριο της Διεθνούς Ένωσης Βυρωνικών Εταιρειών, ο Φερνάντο Βαλβέρντε, αναπληρωτής καθηγητής της Ισπανικής Λογοτεχνίας στο πανεπιστήμιο της Βιρτζίνια και πρώην δημοσιογράφος της ισπανικής El Pais, η Αλέγκρα είναι πολύ πιθανόν να μην θάφτηκε στην Βρετανία, αλλά να είναι θαμένη σε ένα παρεκκλήσι του ιταλικού μοναστηριού.
Το αρχείο της Μονής Μπανιακαβάλο παρέμενε απροσπέλαστο, παρά τις επανειλημμένες προσπάθειες της διεθνούς βυρωνικής κοινότητας να αποκτήσει πρόσβαση σε αυτό. Πριν μερικά χρόνια η μονή έπαψε να λειτουργεί και η περιουσία της πέρασε σε βελγική εταιρεία.
Το 2020, κατά τη διάρκεια της πανδημίας που είχε οδηγήσει στην προσωρινή παύση της εκκένωσης των κτηρίων, ο κ. Βαλβέρντε μαζί με τη σύζυγό του, καθ. Νιέβες Γκαρσία Πράντος, κατάφεραν με επίμονη επιτόπια έρευνα στην περιοχή, να αποκτήσουν πρόσβαση στο αρχείο και να φωτογραφίσουν το υλικό της περιόδου 1820-1822 που αφορούσε το άτυχο κορίτσι.
«Λόγω της επιδημίας που προκάλεσε τον θάνατο της Αλέγκρας, οι ιταλικές αρχές θα ήταν αδύνατον να είχαν αφήσει μία σορό να ταξιδέψει μέχρι την Αγγλία», εκτιμά ο καθ. Βαλβέρντε. «Ακόμα και στην περίπτωση του Πέρσι Σέλλεϋ που πνίγηκε στην Αδριατική, η σορός του μετά την ανάσυρσή της από τα νερά οδηγήθηκε στην πυρά. Δεν βλέπω τον λόγο, γιατί για την περίπτωση της Αλέγκρας να είχε γίνει εξαίρεση».
Μια μοναχή της Μονής Μπανιακαβάλο, σημειώνει πράγματι σε επιστολή της, πως το κορίτσι ουδέποτε εγκατέλειψε τη μονή και πως είναι θαμμένο κάτω από ένα βωμό στο παρεκκλήσι της Παρθένου της Λούρδης. Από την άλλη ωστόσο, η ηγουμένη της μονής, σε μια επιστολή της προς έναν καθηγητή του οικοτροφείου, εμφανίζεται να δηλώνει πως η σορός της Αλέγκρας αναχώρησε από το Λιβόρνο για την Αγγλία και πως το πλοίο που την μετέφερε, βυθίστηκε στα νερά της Αδριατικής. «Το παράδοξο στην περίπτωση αυτή, είναι πως η περιοχή του εικαζόμενου ναυαγίου, βρίσκεται κοντά στο σημείο που πνίγηκε και ο Σέλεϊ», σημειώνει ο Φ. Βαλβέρντε.
Η προβληματική σχέση του λόρδου Βύρωνα με την Κλερ Κλερμόντ
Η αποκάλυψη των εγγράφων της μονής, δείχνει να μεγαλώνει το μυστήριο που ήδη σκεπάζει τον θάνατο της μικρής Αλέγκρας και αναμένεται να πυροδοτήσει νέο κύκλο συζητήσεων στον χώρο του βυρωνισμού – και όχι μόνον. Ταξίδεψε η σορός της Αλεγκρίνας ως την Αγγλία και πού είναι θαμμένη; Εάν δεν έφτασε ποτέ, ποιον θα πρέπει να πιστέψουμε; Την ηγουμένη που δείχνει να ισχυρίζεται πως το κορμί του κοριτσιού σκεπάσαν τα νερά της Αδριατικής, ή την καλόγρια που υποδεικνύει και τον τάφο της. Κι αν λέει κάποια από τις δυο γυναίκες ψέματα, ποιος ακριβώς είναι ο λόγος;
Η Αλεγκρίνα υπήρξε ο καρπός μιας ταραγμένης σχέσης που βουτήχθηκε στην πικρία και στο μίσος. Νέοι άνθρωποι, ο Μπάιρον, ο Σέλεϊ, η Μαίρη Σέλεϊ, η Κλερ, πειραματίστηκαν με ιδεώδη και επιλογές – τον ελεύθερο έρωτα, την από κοινού ανατροφή των παιδιών, τον φιλελευθερισμό και τον πολιτικό ριζοσπαστισμό – που τους έφεραν σε σύγκρουση με το κατεστημένο της εποχής τους, αλλά και με τους εαυτούς τους ακόμη. Μέσα από τη σύγκρουση αυτή βγήκαν λαβωμένοι και οι ίδιοι.
Όπως σημείωνε ο Μπάιρον για το νεκρό παιδί του σε μια επιστολή του προς τον Σερ Ουόλτερ Σκοτ στις 4 Μαΐου 1822, «η μόνη μου παρηγοριά πέρα απ' τον χρόνο, είναι η σκέψη πως είτε αναπαύεται, είτε είναι ευτυχισμένη – γιατί τα λίγα χρόνια (μόλις πέντε) της ζωής της, την προστάτεψαν από το να υποπέσει σε οποιαδήποτε αμαρτία έξω απ' αυτή που κληρονομήσαμε απ' τον Αδάμ”. Συμπλήρωνε δε την αναφορά του, με ένα στίχο από τον “Μάκμπεθ” του Σαίξπιρ: “Όποιον οι θεοί αγαπούν, πεθαίνει νέος”».
Ίσως την ίδια σκέψη να έκαναν οι αδελφές της Μονής του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή, στο μικρό χωριό έξω από τη Ραβένα. Ίσως τελικά να αποφάσισαν, πως ο τόπος ο χλοερός για την ανάπαυση ενός πλάσματος αθώου, άτυχου, μα αγαπητού στο Θεό, να ήταν μια κρύπτη κάτω από το παρεκκλήσι τους.
