Εάν απομακρυνθείτε λιγάκι από την οθόνη, ή αν θολώσετε απαλά την όρασή σας, ίσως πιστεύετε ότι αυτή η κεντρική εικόνα (πάνω) είναι μια πλήρως έγχρωμη φωτογραφία μερικών μαθητών σε μια τάξη.

Ωστόσο, αν κοιτάξετε λίγο καλύτερα θα συνειδητοποιήσετε ότι είναι στην πραγματικότητα μια ασπρόμαυρη εικόνα, που απλά σας δίνει την εντύπωση ότι έχει χρώματα χάρη σε ένα πλέγμα κόκκινων, μπλε, κίτρινων, πορτοκαλί και πράσινων γραμμών.

Γιατί ο εγκέφαλός μας είναι τόσο προβλέψιμα… ανόητος;

Η εικόνα αυτή σημιουργήθηκε από τον προγραμματιστή λογισμικού και ψηφιακό καλλιτέχνη Øyvind Kolå. Είναι μια οπτική ψευδαίσθηση γνωστή ως ψευδαίσθηση πλέγματος αφομοίωσης χρώματος (color assimilation grid illusion).

«Ένα χρωματιστό πλέγμα πάνω σε μια ασπρόμαυρη εικόνα κάνει τις γκρι αποχρώσεις να τις αντιλαμβάνεται ο εγκέφαλός μας σαν να έχουν χρώμα«, εξηγεί ο Kolås.

Η εικόνα αυτή είναι ένα παράδειγμα μιας χρωματικής ψευδαίσθησης γνωστής ως αφομοίωση χρώματος (color assimilation). Όπως και με άλλα παραδείγματα χρωματικής ψευδαίσθησης, όπως το φαινόμενο Bezold, ή η ψευδαίσθηση του Edward H Adelson, αυτές οι εικόνες εκμεταλλεύονται τον τρόπο με τον οποίο η αντίληψή μας για το χρώμα επηρεάζεται από γειτονικά και διάσπαρτα χρώματα.

Το αποτέλεσμα ονομάζεται αντίθεση χρώματος (color contrast), δηλαδή όταν το αντιληπτό χρώμα απομακρύνεται από το περιβάλλον, αλλά ονομάζεται «αφομοίωση χρώματος» όταν μετατοπίζεται προς αυτό του περιβάλλοντος.

Οπτική ψευδαίσθηση: Τι συμβαίνει με τον τρόπο που ο εγκέφαλος αντιλαμβάνεται το περιβάλλον

Το γιατί το κάνει αυτό το οπτικό μας σύστημα και ο εγκέφαλός μας παραμένει ένα μυστήριο. Ωστόσο, είναι γενικά κατανοητό ότι ο εγκέφαλος και τα μάτια προσπαθούν να διασφαλίσουν ότι η αντίληψή μας για το χρώμα παραμένει σχετικά σταθερή, ανεξάρτητα από τις συνθήκες φωτισμού, που περιβάλλουν ένα αντικείμενο.

Εάν αυτό δεν συνέβαινε και απλώς αντιλαμβανόμασταν τα χρώματα στην ονομαστική τους αξία χωρίς ευρύτερο πλαίσιο, ένα αντικείμενο θα φαινόταν πολύ διαφορετικό σε διαφορετικά περιβάλλοντα και, πιθανότατα, αυτό θα μας μπέρδευε.

Απλά σκεφτείτε πόσο διαφορετικό μπορεί να είναι ένα δηλητηριώδες μούρο κάτω στο ηλιακό φως του δειλινού σε σύγκριση με μια βροχερή μέρα σε σκιά. Το οπτικό μας σύστημα προσπαθεί να το εξηγήσει, επιτρέποντάς μας να αναγνωρίσουμε το αντικείμενο με σαφήνεια ακόμη και αν το περιβάλλον έχει αλλάξει.

Τις περισσότερες φορές, δεν συνειδητοποιούμε ότι συμβαίνει όλο αυτό και το αποτέλεσμα λειτουργεί προς όφελός μας. Ωστόσο, με χρωματικές ψευδαισθήσεις όπως αυτή, το αποτέλεσμα παίζεται και αποκαλύπτεται ξεκάθαρα.

Ο Kolås δημιούργησε επίσης ένα σύντομο βίντεο χρησιμοποιώντας την ψευδαίσθηση πλέγματος αφομοίωσης χρώματος σε μια κινούμενη εικόνα, το οποίο αποδεικνύει το αποτέλεσμα ακόμη πιο εμφανώς.