Μετά τη νότια Γερμανία δεύτερος σταθμός της επίσκεψης του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου στη Γερμανία αυτή την εβδομάδα ήταν το Βερολίνο. Όπως μεταδίδει η Deutsche Welle εκτός από συναντήσεις με τον πρόεδρο της Δημοκρατίας Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάιερ αλλά και πολιτικούς των Χριστιανοδημοκρατών και των Πρασίνων ο Οικουμενικός Πατριάρχης μίλησε την Πέμπτη στο πολιτικό ίδρυμα Konrad Adenauer για την θεώρηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από την σκοπιά της Ορθοδοξίας.

Εκκλησίες και ανθρώπινα δικαιώματα

Μιλώντας στα γερμανικά ο Οικουμενικός Πατριάρχης χαρακτήρισε τα ανθρώπινα δικαιώματα ως ένα από τα μεγαλύτερα πολιτικά επιτεύγματα και υποστήριξε πως ανήκουν στον πυρήνα της εκκλησιαστικής μαρτυρίας στον σύγχρονο κόσμο. Για πολύν καιρό η άποψη αυτή δεν ήταν αυτονόητη. Η στάση των εκκλησιών, από την εποχή της διακήρυξης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Αμερική και τη Γαλλία στα τέλη του 18ου αιώνα, ήταν για πολύν καιρό εχθρική - θεωρούνταν ως αποστασία από τον χριστιανισμό. Όπως επισήμανε ο Πατριάρχης, «μόλις μετά τις καταστροφικές συνέπειες και την απερίγραπτη απανθρωπιά του 20ού αιώνα οι δυτικές εκκλησίες υιοθέτησαν την ανθρωπιστική επιδίωξη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.»
Αναφερόμενος ειδικά στη στάση της Ορθοδοξίας απέναντι στα ανθρώπινα δικαιώματα ο Οικουμενικός Πατριάρχης παραδέχθηκε ότι δεν είναι ενιαία: «Δυστυχώς υπάρχουν στον ορθόδοξο κόσμο κύκλοι και άτομα που αντιμετωπίζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα ως κίνδυνο για την ορθόδοξη ταυτότητά μας. Γενικά θεωρούν τα ανθρώπινα δικαιώματα ως 'φονταμενταλισμό του μοντερνισμού' και τη συζήτηση για αυτά 'εισαγόμενο λόγο'. Τα άτομα αυτά και οι κύκλοι αυτοί αδικούν τόσο τα ανθρώπινα δικαιώματα όσο και την Ορθοδοξία. Κατά αυτό τον τρόπο αποτρέπεται κάθε ευκαιρία για μια θετική συμβολή της Ορθόδοξη Εκκλησίας και Θεολογίας στο ζήτημα ανθρώπινα δικαιώματα.» Ο Οικουμενικός Πατριάρχης καταλόγισε στους επικριτές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ότι τροφοδοτούν το στερεότυπο πως η Ορθοδοξία είναι ένας ξένος προς τη Δύση θρησκευτικός πολιτισμός. Πρόκειται για μια θέση που υποστηρίζει ο Αμερικανός ιστορικός Σάμουελ Χάντιγκτον.

Κριτική στους επικριτές του Μοντερνισμού

Οι λόγοι για τις δυσκολίες στους κόλπους των ορθοδόξων εκκλησιών να γίνουν αποδεκτά τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν είναι πρωτίστως θεολογικοί, αλλά προκύπτουν από αρνητικές εμπειρίες με τον Μοντερνισμό. Στις γραμμές της Ορθοδοξίας επικρατεί ο φόβος πως ο μοντερνισμός είναι μια μορφή δυτικού ηγεμονισμού που θέτει σε κίνδυνο τον ορθόδοξο τρόπο ζωής. Ως ένα από τα παραδείγματα για αυτή την αντίληψη ο Οικουμενικός Πατριάρχης ανέφερε τον Χρήστο Γιανναρά, ο οποίος χαρακτηρίζει την Ορθοδοξία και τη Νεωτερικότητα δυο «αντικρουόμενους» πολιτισμούς και υποστηρίζει πως τα «εισαγόμενα από τη Δύση» στον ορθόδοξο κόσμο οδηγούν «σε ένα είδος πολιτικής σχιζοφρένειας.» Αυτού του είδους οι αντιλήψεις συνιστούν, σύμφωνα με τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο, διαστρέβλωση. Οι επικριτές της Νεωτερικότητας δεν κατανοούν πως οι αρνητικές πλευρές της δεν αποτελούν την ουσία της.
«Ο Ορθόδοξος Χριστιανισμός θα πρέπει να ξεπεράσει οριστικά την αμυντική του στάση έναντι του Διαφωτισμού» τόνισε ο πατριάρχης στην ομιλία του. «Το πνεύμα του Διαφωτισμού δεν φέρει μέσα του κάποιον κίνδυνο για την ταυτότητα μας. Όπως και η απόλυτη άρνηση έτσι και η απόλυτη αποδοχή του δεν συνιστούν τη σωστή στάση απέναντί του. Το ζητούμενο είναι μια διαφοροποιημένη στάση.» Ως διαστρεβλώσεις του Μοντερνισμού ο πατριάρχης χαρακτήρισε τον ατομικισμό, τον ευδαιμονισμό αλλά και μια τάση «διάλυσης» της αλληλεγγύης.

Μεγάλη αποδοχή από τις άλλες εκκλησίες

Στο ίδρυμα Konrad Adenauer προσφώνησαν τον Οικουμενικό Πατριάρχη τόσο ο προτεστάντης Μητροπολίτης Βερολίνου Μάρκους Ντρέγκε όσο και ο Αρχιεπίσκοπος των καθολικών Χάινερ Κοχ. Και οι δύο επισήμαναν τη σημασία της συνεργασίας των εκκλησιών. Μάλιστα ο αρχιεπίσκοπος Κοχ εκφράστηκε υπέρ της δημιουργίας πανεπιστημιακής έδρας Ορθόδοξης Θεολογίας στο Βερολίνο.
Ερωτηθείς, τέλος, από τη Deutsche Welle ο επικεφαλής του ιδρύματος Konrad Adenauer και πρώην πρόεδρος της ευρωβουλής Χανς Γκερντ Πέτερινγκ για τη σημασία της επίσκεψης του Οικουμενικού Πατριάρχη δήλωσε πως αυτή είναι «μεγάλη, επειδή είναι μια προσωπικότητα της χριστιανικής πίστης που πείθει. Αυτά που είπε για τα ανθρώπινα δικαιώματα, για την ελευθερία, για τον διάλογο των θρησκειών αποτελούν κίνητρο και για τους πιστούς άλλων εκκλησιών και τεκμηριώνουν ότι αυτά που ενώνουν τους χριστιανούς είναι πολύ περισσότερα από αυτά που τους χωρίζουν. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος μας δίνει το παράδειγμα πώς θα πρέπει να εργαζόμαστε για την ενότητα των χριστιανών.»
 
Πηγή: Deutsche Welle