Ο πρωταθλητισμός είναι έννοια σύμφυτη με τον αθλητισμό και αποτελεί κίνητρο δικαίωσης ενός αθλητή για τους κόπους στους οποίους υπεβλήθη για τη μεγάλη στιγμή του αγώνα, μπορεί όμως και να αποτελεί αυτοσκοπό, γεγονός που θέτει σε κίνδυνο την έννοια του αγώνα για τη νίκη, τόνισε ο Μητροπολίτης Μεσσηνίας Χρυσόστομος, καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών σε ομιλία του στο 2ο International Congress Sports Cardiology 2021, το οποίο οργάνωσε το Ινστιτούτο Επεμβατικής Καρδιολογίας και Καρδιαγγειακών Παθήσεων.

Παρουσιάζοντας τη θέση της Εκκλησίας, με θέμα «Βιοηθική και πρωταθλητισμός», ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος, σε μια ακόμα παρέμβασή του σε σημαντικά κοινωνικά ζητήματα, παρατήρησε ότι «η θετική ή αρνητική αξιολόγηση του πρωταθλητισμού εξαρτάται από τον σεβασμό ή μη, εκ μέρους των αθλητών, της ευγενούς άμιλλας και του ευγενούς αθλητικού ιδεώδους. Στο πλαίσιο αυτό, η παραφθορά του αθλητικού ιδεώδους αποκτά και βιοηθικό ενδιαφέρον, ιδιαιτέρως όταν γίνεται χρήση αθέμιτων μέσων για την κατάκτηση της κορυφής στα διάφορα αθλήματα (με απρόβλεπτες, σωματικές και ψυχολογικές, επιπτώσεις στην υγεία των αθλητών)».

Στην ομιλία του, μεταξύ άλλων, ο κ. Χρυσόστομος ανέφερε:

«Οι ηθικές προεκτάσεις της νόθευσης του αθλητικού ιδεώδους μέσω του αθέμιτου πρωταθλητισμού (είτε ως εμμονικής ιδέας ενός προσώπου, είτε ως στρατηγικής οικονομικών συμφερόντων-«παράγω πρωταθλητές προς ίδιον όφελος», είτε ως συνδυασμός των ανωτέρω) είναι σημαντικές για την Εκκλησία. Η Εκκλησία βέβαια δεν μπορεί να σταθεί μόνο στο επίπεδο τού χαρακτηρισμού πράξεων, ενεργειών και διαθέσεων, ως «καλών» ή «κακών», είτε στη διάκριση διαφόρων χαρακτήρων τού πρωταθλητισμού. Πρόκειται για αξιολογικές κρίσεις που δεν εμβαθύνουν στο πρόβλημα από την ανθρωπολογική του σκοπιά. Θα μπορούσε κάποιος να επισημάνει ότι ο πρώτος χαρακτηρισμός, σωκρατικής προέλευσης, προσδιορίζει την αξιολογική μελέτη της ορθής πράξης ενώ δεύτερος, δηλαδή η διάκριση των χαρακτήρων, αποτελεί γέννημα της αγγλοσαξονικής θεώρησης των νεωτέρων χρόνων και οδηγεί στην προβολή ενός χαρακτήρος (character) επί τού οποίου είναι «χαραγμένες» ορισμένες ηθικές ιδιότητες, καλές ή κακές.

Σε κάθε περίπτωση, όμως, πρόκειται για ένα σημαντικό ανθρωπολογικό ζήτημα, καθώς η δίψα για πρωταθλητισμό φωτίζει αψεγάδιαστα όψεις της σχέσης του ανθρώπου με τον εαυτό του. Στην περίπτωση αυτή, ο βιοηθικός προβληματισμός που γεννάται, όταν επιχειρείται να υποβοηθηθεί ένας αθλητής στον δρόμο προς τον πρωταθλητισμό με αθέμιτο τρόπο (που ευθύνεται σε κάποιες περιπτώσεις για σωματικές ασθένειες και δυσλειτουργίες), δεν αφορά μόνο στο ήθος του πρωταθλητισμού, αλλά κυρίως στον σεβασμό του προσώπου και κατ’ επέκταση του ανθρώπινου σώματος.

Για όλους αυτούς τους λόγους, η Εκκλησία διατηρεί ανύστακτο το ενδιαφέρον της, εφόσον κάθε αθλητής αποτελεί πρότυπο για τους νέους ανθρώπους και η αθέμιτη και εσφαλμένη αντίληψη μεθόδων πρωταθλητισμού παράγει ήθος που φθείρει όχι μόνο τον πολιτισμό μας αλλά και την αντίληψη του αθλητή για τον εαυτό του με απρόβλεπτες προεκτάσεις.

Η συμβολή της Εκκλησίας λοιπόν σε ένα διεπιστημονικό διάλογο ως προς τη σημασία που έχει για το κοινωνικό σύνολο η επίτευξη ενός υψηλού αθλητικού στόχου, με προφανείς πολιτισμικές αλλά και διαπολιτισμικές προεκτάσεις, θα μπορούσε να βασιστεί στα εξής θεμελιώδη ανθρωπολογικά σημεία:

α) Η ύπαρξη είναι στάση και τρόπος ζωής. Ο τρόπος του ζην είναι το καθοριστικό στοιχείο, το οποίο διακρίνει τον άνθρωπο από τα ζώα, δηλαδή ἡ ελευθερία, και η βάση του «αγωνίζεσθαι». Επομένως, η άσκηση ελευθερίας, όταν η ίδια ἡ ζωή συγκρούεται με κάθε τι το κομφορμιστικό και το δεδομένο, αποτελεί τη βάση του «ευ αγωνίζεσθαι».

β) «Ευ αγωνίζεσθαι» στη γλώσσα της Εκκλησίας σημαίνει την κατάκτηση του «ευ είναι» και όχι απλά του «είναι». Σε αυτή τη συνάφεια η σωματικότητα ως άθληση ή άθλημα σχετίζεται άμεσα με την έννοια του υπεύθυνου, του αληθινού και της κατάκτησης «του ωραίου και του μεγάλου». Κατ’ εξοχήν πρωταθλητές του «ευ αγωνίζεσθαι» κατά την έκφραση τέτοιου ήθους αποτελούν οι μάρτυρες της Εκκλησίας μας.

γ) Με βάση όλα τα παραπάνω η ελευθερία για την Εκκλησία δεν είναι θέμα επιλογής μεταξύ τού καλού και τού κακού, αλλά ευθύνη έναντι της ίδιας της ζωής, η οποία περνά μέσα από τον στίβο της αγωνιστικότητας. Γι’ αυτό και η ελευθερία στα όρια της ύπαρξης δεν δημιουργεί ηθική, δηλαδή μία συγκεκριμένη συμπεριφορά, αλλά ήθος, δηλαδή θεώρηση της ζωής ως κατάκτηση, άθληση και άσκηση και όχι ως πάθος, αλλά ως μία συγκεκριμένη στάση ζωής και συγκεκριμένο τρόπο ζωής. Είναι ένας αγώνας υπευθυνότητας για την ίδια την ζωή. Αυτή την οπτική επισημαίνουν και τα λόγια τού Ντοστογιέφσκι, όταν γράφει, ότι πρέπει «να κάνεις τον εαυτό σου υπεύθυνο για όλα τα ανθρώπινα όντα και για τον κόσμο ολόκληρο».

Για την Εκκλησία, όποιος σμιλεύσει το ήθος του σύμφωνα με αιώνιες αλήθειες που αναδεικνύουν την αξία της ανθρώπινης φύσης είναι ο πραγματικός πρωταθλητής, σύμφωνα μάλιστα με τη διαβεβαίωση του Αποστόλου Παύλου: «Τον αγώνα τον καλόν ηγώνισμαι, τον δρόμον τετέλεκα, την πίστιν τετήρηκα · λοιπόν απόκειταί μοι ο της δικαιοσύνης στέφανος».