Τη σημασία που απέδιδαν αρχαίοι πολιτισμοί στις μέλισσες και το μέλι τους, όλοι τη γνωρίζουμε.

Ποιος δεν έχει θαυμάσει το χρυσό κόσμημα με τη διπλή μέλισσα, από τον Χρυσόλακο των Μαλίων ή το κόσμημα που βρέθηκε στο αρχαίο νεκροταφείο της Ορθής Πέτρας, στην Ελεύθερνα ,το οποίο απεικονίζει μια θεά-μέλισσα με το σώμα και τα φτερά της ενώ ανάποδα αποτυπώνει ένα όμορφο κρινάκι.

Οι μέλισσες ωστόσο και το προϊόν τους αν ανατρέξει κανείς αιώνες πριν θα διαπιστώσει πως αποτελούσαν κι ένα πρώτης τάξεως όπλο για την απώθηση ή και την κατατρόπωση εχθρών.

Ο βιολόγος και συγγραφέας Ορέστης Δαβίας κατέγραψε στο Περιοδικό Μελίαμα ορισμένα εντυπωσιακά γεγονότα όπου οι μέλισσες και το μέλι τους λειτούργησαν ως όπλο.

Η θεά-μέλισσα της Ελεύθερνας

Το πιο γνωστό περιστατικό, αλλά και εντελώς διαφορετικό απ’ τα υπόλοιπα, στη μακρά αλυσίδα συμβάντων με πρωταγωνίστριες τις μέλισσες περιγράφεται από τον Στράβωνα στη «Γεωγραφία» του: Μια ρωμαϊκή μονάδα, που υπό την αρχηγία του Πομπηίου του Μεγάλου εκστράτευσε εναντίον των Επτακωμητών, μιας ορεσίβιας και αγριότατης φυλής της Μικράς Ασίας, ανακάλυψε στην πορεία της μερικά δοχεία γεμάτα μέλι.

Όλοι πίστεψαν αμέσως ότι επρόκειτο για μια προσπάθεια των γηγενών να εξευμενίσουν τον ακατανίκητο εισβολέα και χωρίς δεύτερη σκέψη καταβρόχθισαν μέχρι τελευταίας σταγόνας την γλυκύτατη προσφορά.

Στην πραγματικότητα όμως είχαν πέσει σε παγίδα: το μέλι ήταν τοξικό, προερχόμενο από το πλούσιο σε αλκαλοειδή νέκταρ του πανέμορφου θάμνου Rhododendron luteum.

Οι στρατιώτες άρχισαν γρήγορα να ζαλίζονται και όσοι είχαν φάει περισσότερο από τους άλλους έπεφταν αναίσθητοι καταγής, με αποτέλεσμα πάρα πολλοί να χάσουν τη ζωή τους στην μετέπειτα επίθεση του ενεδρεύοντας εχθρού.

Παρά το γλυκό άρωμα των λουλουδιών του, το Ροδόδεντρο περιέχει τοξίνες που ονομάζονται γκρεϊγιανοτοξίνες και σε μεγάλες ποσότητες προκαλεί χαμηλή αρτηριακή πίεση, βραδεία καρδιακή συχνότητα, εμετό, ζάλη και λιποθυμία.

Αξίζει να σημειωθεί ότι σύμφωνα με τον Σταθη Αθανασιαδη το φυτό απ’ το οποίο προήλθε το δηλητηριώδες μέλι δεν ήταν το Ροδόδεντρο αλλά η Αζαλέα η Ποντική.

Το πάθημα πάντως, σε κάθε περίπτωση, έγινε για τους Ρωμαίους μάθημα και δεν έπεσαν ποτέ ξανά στο ίδιο λάθος, στο να εκλάβουν δηλαδή το προσφερόμενο μικρασιατικό μέλι ως φόρο τιμής στην ανωτερότητά τους.

Οι Ρωμαίοι μάλιστα, εκείνη την εποχή, άρχισαν να μεταχειρίζονται τις μέλισσες ως αποφασιστικό παράγοντα νίκης, εκτοξεύοντας με τη βοήθεια καταπέλτη μεγάλο αριθμό από σφραγισμένες κυψέλες κατά των πόλεων που πολιορκούσαν. Η τυφλή μανία των υμενόπτερων προκαλούσε μεγάλη αναστάτωση στις τάξεις του εχθρού και άνοιγε ρήγματα στην άμυνά του, τα οποία με ακόλουθες κινήσεις εκμεταλλεύονταν, καταλυτικά συνήθως, οι εμπειροπόλεμες λεγεώνες.

Περισσότερο από μια χιλιετία αργότερα, τον 11ο μ.Χ. αιώνα, οι υπερασπιστές των αγγλικών πόλεων τις οποίες πολιορκούσαν τα γαλλικό στρατεύματα έκαναν ακριβώς το ίδιο αλλά με την αντίθετη φορά, εξαπέλυαν δηλαδή μπαράζ «Βομβών» από κυψέλες ενάντια στους επίδοξους πορθητές και πολλές μάλιστα φορές τα κατάφεραν να σπάνε τον ασφυκτικό κλοιό τους.

Λέγεται επίσης ότι ο βασιλιάς της Αγγλίας Ριχάρδος Α’ ο Λεοντόκαρδος κατάφερε μεγάλα πλήγματα στους Άραβες χρησιμοποιώντας με τον ίδιο τρόπο τις μέλισσες κατά τη διάρκεια της Τρίτης Σταυροφορίας- αιώνες αργότερα τον μιμήθηκαν οι Μαυριτανοί στις πολεμικές αναμετρήσεις τους με τους Ισπανούς και τους Πορτογάλους.

Υπάρχουν ακόμα αναφορές για πειρατές της Μεσογείου που κατέλαβαν πλοία με πλήρωμα πολλαπλάσιο από το δικό τους, ρίχνοντας απλώς στο κατάστρωμά τους κυψέλες και επιχειρώντας αμέσως μετά ρεσάλτο, έχοντας βεβαίως προνοητικά καλύψει το πρόσωπο και τα χέρια τους με πανιά.

Ακόμα και στην Αμερική της προ Κολόμβου εποχής δεν ήταν άγνωστη η πολεμική αρετή της μέλισσας. Ο λαός των Κιτσέ που ζούσε στο σημερινό Μεξικό κατόρθωσε πολλές φορές να απωθήσει τους εχθρούς του με το ίδιο στρατήγημα: ως πρώτη γραμμή άμυνας τοποθετούσαν ψεύτικους στρατιώτες καμωμένους από καλάμια και άχυρα, τους οποίους και όπλιζαν με λόγχες και ασπίδες.

Τους φόραγαν επίσης πλουμιστές περικεφαλαίες πάνω στα «κεφάλια», τα οποία στην πραγματικότητα ήταν κολοκύθες γεμάτες μέλισσες και σφήκες. Όταν ο αντίπαλος στρατός πλησίαζε αρκετά κοντά, οι Κιτσέ έριχναν από την οχυρωμένη θέση τους πέτρες και βέλη στις κολοκύθες – αρκούσε συνήθως να πετύχουν μια ή δυό φορές τον στόχο για να τραπούν σε άτακτη φυγή σι επιτιθέμενοι.

Και να ήταν οι μέλισσες όπλο μόνο κατά την αρχαιότητα.Υπάρχουν πολλές μαρτυρίες για το ότι τα αμερικάνικα στρατεύματα, που παρά την απίστευτη υπεροπλία τους αποχώρησαν τελικά νικημένα από το Βιετνάμ, δέχθηκαν πολλές φορές μέσα στη ζούγκλα επιθέσεις με «μη συμβατικά» όπλα.

Ατρόμητοι στρατιώτες των Βιετκονγκ μετέφεραν στην πλάτη τους κοφίνια γεμάτα με άγριες μέλισσες (του είδους Apis dorsata ) και κατόρθωναν χωρίς να γίνονται αντιληπτοί να τα τοποθετούν σε απόσταση αναπνοής από τις εχθρικές θέσεις. Αναστάτωναν μετά με λίγες απότομες κινήσεις το μυριόφτερο περιεχόμενο τους και απομακρύνονταν κρατώντας στο χέρι ένα σπόγγο συνδεδεμένο με το καπάκι.