Αυτοί, λοιπόν, όταν συγκεντρώθηκαν, τον ρωτούσαν λέγοντας: «Κύριε, μήπως κατά τον καιρό αυτόν θα αποκαταστήσεις τη βασιλεία στον Ισραήλ;». Είπε τότε προς αυτούς: «Δεν ανήκει σ’ εσάς να γνωρίσετε χρόνους ή καιρούς που ο Πατέρας έθεσε στη δική του εξουσία, αλλά θα λάβετε δύναμη, όταν έρθει το Άγιο Πνεύμα πάνω σας, και θα μου είστε μάρτυρες μέσα στην Ιερουσαλήμ και μέσα σε όλη την Ιουδαία και τη Σαμάρεια και ως τα έσχατα της γης».

Και όταν είπε αυτά, ενώ αυτοί έβλεπαν, ανυψώθηκε και μια νεφέλη τον πήρε από κάτω, μακριά από τα μάτια τους.

Και καθώς ατένιζαν συνεχώς στον ουρανό, ενώ αυτός πορευόταν, τότε ιδού, δύο άντρες είχαν σταθεί κοντά τους με ενδυμασίες λευκές, οι οποίοι και τους είπαν:

«Άντρες Γαλιλαίοι, τι έχετε σταθεί βλέποντας μέσα στον ουρανό; Αυτός ο Ιησούς, που αναλήφθηκε από εσάς στον ουρανό, έτσι θα έρθει, με αυτόν τον τρόπο που τον είδατε να πορεύεται στον ουρανό».

Έτσι γύρισε σελίδα η ιστορία που μας περιέγραψε το σωτήριο έργο του απερχόμενου Κυρίου. Ο λόγος Του δεν σημάδεψε χαρτί παρά τις ψυχές των ανθρώπων οι οποίοι τον αποχαιρετούν καταθορυβημένοι. Τώρα το φως της θα έπεφτε επάνω στην δική τους ζωή όπου αυτοσκοπός ήταν η μεταλαμπάδευση της διδασκαλίας Του. Θα διέδιδαν αυτά που έζησαν, άκουσαν και είδαν, χωρίς να υποχρεώνουν κανέναν να τους ακολουθήσει όπως άλλωστε είχε πράξει ο Διδάσκαλος με τους ίδιους.

Πολλοί είχαν ήδη ακούσει τον λόγο Του αλλά ελάχιστοι τον κατανόησαν παρά την απλότητά του. Δεδομένων των συνθηκών της ζωής εκείνης της περιόδου η σωτηρία της ψυχής υποβαθμιζόταν έναντι της υπεράσπισης των συμφερόντων από τις επιθέσεις των επίδοξων κατακτητών. Ο καθημερινός αγώνας επιβίωσης απαιτούσε άμεσες παρεμβάσεις. Η ελπίδα που έδινε το Βασίλειο των Ουρανών στην ματαιότητα της ζωής καθώς και το «κλειδί» της εισόδου σε αυτό, η αμέριστη αγάπη πρός τον πλησίον, φάνταζαν μακρινά, παρ’ ότι βέβαια δεν ήταν.  Ο ιχνηλάτης που θα φώτιζε το διάβα τους, είχε παρουσιαστεί λιτά ενδεδυμένος κι όχι με αιματοβαμμένη σιδηρά πανοπλία η οποία θα τον έκανε ευκολότερα αναγνωρίσιμο. Η άδολη αγάπη στην φαρέτρα του δεν είχε όνομα, σημαία ή χρώμα κι αυτό δημιουργούσε σύγχυση.

«Κληρικός που εμπνέει τα στρατεύματα είναι υπόθεση θρησκείας. Εάν ήταν ζήτημα πίστης τότε θα είχαμε έναν ιερέα που θα προσπαθούσε να σταματήσει το στρατό» _ Α.Κρουγκλόφ

«Κληρικοί όντως υπήρχαν υπάρχουν και θα υπάρξουν πολλοί ιδιαίτερα όσο εθελοτυφλούμε και τείνουμε να εξανθρωπίζουμε τον μόνο Ιερέα επι της γης και να αποστρεφόμαστε τις διδαχές του. Υπάρχει ένα συναίσθημα οργής και θλίψης στα λόγια αυτά καθώς βρισκόμαστε σε αυτόν τον τόπο αρκετές χιλιάδες χρόνια και υπερηφανευόμαστε για την »πρόοδο» μας, την ώρα που τα δύο τρίτα του πλανήτη πεινούν και οπλοφορούν ενώ οι απανταχού θρησκείες ενδιαφέρονται για την συσπείρωσή τους. Προτού καταπιαστούμε με τα άρρητα μήπως να εγκύψουμε στην αντιπαλότητα με τον εγωιστή εαυτό μας; 

Το κήρυγμα των Αποστόλων ανεδείχθη σε απειλή για την ζωή τους, καθώς δεν άφηνε αδιάφορους τους Αρχιερείς, οι οποίοι ήταν αποφασισμένοι να τηρήσουν απαρέγκλιτα τον Μωσαϊκό νόμο που οι ίδιοι είχαν θεσπίσει για να πλαισιώσουν τις Δέκα Εντολές. Οι διατάξεις του, παρείχαν με ευκολία την δυνατότητα να κατηγορηθεί κάποιος ως παραβάτης. Πόσο μάλλον αυτός που θα υποστήριζε ότι ο Μεσσίας είχε έρθει στην γη και είχε θανατωθεί υπό την εξουσία τους, την οποία και συνέτριψε με την Ανάστασή του.

Το ότι η πίστη υπαγορευόταν από νόμους ήταν ήδη γνώριμο στους Αποστόλους από την περίοδο που οι ίδιοι αναγκάζονταν να αποκρύπτουν την ευαρέσκεια που τους προκαλούσε η διδασκαλία του Ιησού ζώντας σε ένα καθεστώς το οποίο διόλου ενθάρρυνε διαφοροποιήσεις. Εντούτοις θα προσπαθούσαν να αφυπνίσουν και να βγάλουν από την πλάνη, όλους όσοι είχαν παραδοθεί στις επίγειες ηδονές καθώς και αυτούς που είχαν αυθαίρετα θεσπίσει νόρμες έκφρασης της πίστεως με γνώμονα το συμφέρον.

Από τον πρώτο κιόλας αιώνα η ιερή σπορά των Αποστόλων είχε καρπίσει. Το ίδιο οι έριδες, οι διωγμοί, τα βασανιστήρια και οι θανατώσεις. Οι άνθρωποι προσπάθησαν με την λογική τους να ερμηνεύσουν την φύση, την ζωή και την διδασκαλία του Ιησού, με κωμικοτραγικά αποτελέσματα τα οποία ευνόησαν την εμφάνιση αιρέσεων, δηλαδή διαφορετικών ερμηνειών και απόψεων επί του ιερού έργου Του. Σε παρόμοια λάθη οδηγήθηκαν και οι χριστιανοί κατά την προάσπιση της πίστης τους. Οι ΙουδαιοΧριστιανοί από την άλλη, αρνούνταν να αναπροσαρμόσουν τον Μωσαϊκό νόμο και ο Γνωστικισμός πρότεινε την Γνώση ως λύτρωση από την Ύλη η οποία είχε πρότερα υποτιμηθεί έναντι του Πνεύματος από τους Έλληνες φιλοσόφους. Οι πολυάριθμοι διαφωνούντες του Αποστολικού λόγου έθεταν ως κυρίαρχο ζήτημα την φύση του Ιησού: Θεός, υιός του Θεού, άνθρωπος ή θεάνθρωπος ;

Αξίζει να σημειωθεί ότι αν και χρονικά απέχουμε ελάχιστα από την δια ζώσης επαφή με τον Ιησού, η αληθινή ιστορία Του, έτεινε να μετατραπεί σε λογοτεχνικό διήγημα.

Η θυσία του Αβραάμ_απεικόνιση Κοσμά του Ινδικοπλεύστη

Σε αυτό φαίνεται να συμβάλλει καθοριστικά ο αποπροσανατολισμός που προκαλούσαν οι ηγετικές μορφές του πρώιμου χριστιανικού εκκλησιάσματος οι οποίες ενώ προήλθαν από την συσσωμάτωση των απειλούμενων πιστών, αναλώνονταν με υπερβάλλοντα ζήλο στο να αποδείξουν τα προφανή, δηλαδή τα ιδωμένα και βιωμένα από τους Αποστόλους, με νόμους, διατάγματα και ενίοτε αδόκιμες συνόδους οι οποίες διακήρυτταν τον απόηχο της διδασκαλίας του Ιησού με αταίριαστο δογματισμό, παραποιώντας της ουσία της.

Ευτυχώς βέβαια υπήρξαν και υπάρχουν πεφωτισμένες μορφές – φάροι ψυχής, οι οποίες σιωπηρά προστατεύουν και αφυπνίζουν.

Ο Χριστιανισμός, κατά την άποψή μου, είχε κτισθεί σε ακλόνητα ερείσματα και η υπερβολή αυτή τον υποβίβασε στο επίπεδο των δύσπιστων διαφωνούντων. Δεν ήταν υποχρεωμένοι να πιστέψουν όλοι. Ήταν;  Πόσο είχε «παλιώσει» η ρήση «Ὅστις θέλει ὀπίσω μου ἐλθεῖν, ἀπαρνησάσθω ἑαυτόν καί ἀράτω τόν σταυρόν αὐτοῦ καί ἀκολουθήτω μοι» και ποιά η συνάφεια της με τον προσηλυτισμό ;

Αλλά όπως έδειξε η ιστορία μέχρι σήμερα, υπήρξαν άλλοι λόγοι και σκοπιμότητες, πέραν της ουσίας και του παρόντος οι οποίοι δεν θα πρέπει να μαγνητίζουν στην πυξίδα μας.

Όσο ο Χριστιανισμός εξαπλωνόταν πλήθαιναν οι μάρτυρές του. Σαν τροχός βασανιστηρίων ο δογματισμός κύλισε και ματώβαψε τις σελίδες τις ιστορίας τουλάχιστον μέχρι τον πέμπτο αιώνα. Δύο αιρέσεις κάνουν την εμφάνισή τους τότε: ο Νεστοριανισμός, σύμφωνα με τον οποίο ο Χριστός ήταν ο άνθρωπος Ιησούς μέσα στον οποίο «κατοίκησε» ο Υιός του Θεού, αλλά ποτέ δεν έγιναν ένα και κατά συνέπεια η Παναγία είναι «Χριστοτόκος» – όχι Θεοτόκος και ο Μονοφυσιτισμός ο οποίος δίδασκε ότι ο Χριστός ήταν αρχικά Θεός και άνθρωπος αλλά η θεϊκή Του φύση απορρόφησε την ανθρώπινη και έμεινε τελικά μόνο Θεός.

Λογική πλασμένη δίχως Γνώση, είναι καταδικασμένη από την αμετροέπειά της να χαθεί στις ατραπούς του υπέρλογου.

Καταφύγιο των δυσαρεστημένων, οι αιρέσεις προβλημάτιζαν την πολιτική ηγεσία της οποίας το έργο ήταν ευκολότερο σε καθεστώτα θρησκευτικής ομοψυχίας αλλά συνάμα μαγνήτιζαν τα ανήσυχα πνεύματα της εποχής που αρέσκονταν σε πνευματικές ακροβασίες. Ίσως να δημιουργούσαν μεγαλύτερη κοινωνική πόλωση απ’ ότι σήμερα, καθώς οι διαφωνούντες προσπαθούσαν να πείσουν και να επιβληθούν με όλα τα διαθέσιμα μέσα. Η διαφορά με την σημερινή εποχή στην οποία εξακολουθούν να υπάρχουν αιρέσεις συνίσταται από την συγκαταβατική συνθήκη  ότι στην κοινωνία των ανθρώπων καθένας μπορεί να έχει και να εκφράζει τις απόψεις του αλλά δεν μπορεί ούτε και αναμένεται να προσπαθήσει να τις επιβάλλει. Η ελευθερία της σκέψης και του λόγου στα ανθρώπινα δικαιώματα, έννοια άγνωστη για την εποχή στην οποία αναφερόμαστε.

Στον πολυτάραχο πέμπτο αιώνα δεν διαφαινόταν ελπίδα εξομάλυνσης των αντιθέσεων με το Αποστολικό εκκλησίασμα το οποίο με τις συνεχείς και μάλλον αναποτελεσματικές Συνόδους του, υποδαύλιζε τις αντιπαλότητες. Ποιά ήταν η γραμμή της πίστης που όφειλαν να ακολουθήσουν οι Χριστιανοί; Η Ορθοδοξία όπως την όριζαν το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας, της Αντιοχείας ή της Κωνσταντινούπολης;

Χριστιανική Τοπογραφία 11ος αι._Φλωρεντία, βιβλιοθήκη Medicea Laurenziana

Περί το 550 μΧ εμφανίζεται ένα γραπτό έργο που έφερε τον τίτλο Χριστιανική Τοπογραφία και αποδιδόταν σε κάποιον Κοσμά Ινδικοπλεύστη. Ο συγγραφέας πρότεινε μεταξύ άλλων με περίσσια βεβαιότητα, ότι η γη είναι επίπεδη και ο ουρανός ό οποίος δημιουργούσε ένα θολωτό σκέπαστρο, ήταν στερεωμένος επάνω της, σε τέσσερα σημεία. Ελάχιστα έργα στην ιστορία του Χριστιανισμού προσέλκυσαν τόση χλεύη και απορία αν και απουσίαζαν σαφείς επιστημονικές αποδείξεις για το αντίθετο.

Kρίνοντας από την διασωθείσα βιβλιογραφία της εποχής, Χριστιανοί και παγανιστές δεν είχαν τόσο διαφορετικές απόψεις σχετικά με το σχήμα του κόσμου. Ωστόσο η επίσημη θέση της Εκκλησίας ήταν ήδη διαφορετική από αυτήν που περιγράφεται στην Χριστιανική Τοπογραφία. Η θεωρία της Στρογγυλής Γής είχε προ πολλού προταθεί από τους κύκλους των μορφωμένων όπως ήταν οι φιλόσοφοι, οι λογοτέχνες, οι μαθηματικοί, οι ιστορικοί ή οι γεωγράφοι και μάλιστα είχαν γίνει προσπάθειες υπολογισμού της περιφέρειάς της όπως για παράδειγμα αυτή του Ερατοσθένουςτου Κυρηναίου. Εντούτοις, ελλείψει επαρκώς τεκμηριωμένων και εύκολα κατανοητών αποδείξεων, το ζήτημα παρέμενε ανοικτό, με ότι αυτό συνεπάγεται.

Την εποχή εκείνη, η θέση που θα έπαιρνε κάποιος σχετικά με το θέμα, είχε έντονο κοινωνικό αντίκτυπο, καθώς όσοι αποδέχονταν την γη να είναι επίπεδη, φέρουσα τον ουρανό ως καμαρωτό επιστέγασμα, ήταν οι αληθινοί χριστιανοί, ενώ όσοι το απέρριπταν ήταν ψευδοχριστιανοί.

Το ύφος της γραφής του έργου ήταν αφυπνιστικό, προκλητικό, επικριτικό, απαξιωτικό και μάλλον πολεμικό έναντι των διαφωνούντων αλλά και της γνώσης γενικότερα, ενώ η ταυτότητά του διττή, καθώς παράλληλα αποτελούσε ένα είδος βίβλου, ως εφόδιο των Νεστοριανών για τις αντιπαραθέσεις με τους αλαζόνες Μονοφυσίτες.

Εκδόθηκε και διατέθηκε στην κυκλοφορία από τον ίδιο τον συγγραφέα περί το 550 μ.Χ, τιτλοφορούμενο ως  «Χριστιανική Τοπογραφία περιεκτική παντός κόσμου» και αποτελείτο από πέντε βιβλία (κεφάλαια) ποικιλμένα από σκίτσα του ιδίου. Λίγο αργότερα, ωθούμενος από τις αντιδράσεις που ανέκυψαν, προσέθεσε άλλα πέντε κεφάλαια ενώ τα υπόλοιπα δύο μέχρι την σημερινή του μορφή, φαίνεται να συμπλήρωσαν οι μεταφραστές του έργου.

Η χρονολόγηση του έργου

Στο βιβλίο 2, ο Κοσμάς αναφέρει ότι είχαν περάσει 25 χρόνια από τότε που ήταν στην Αξούμ (Αξώμη) όταν ο τότε βασιλιάς Ελλεσβάας (Elesbaas) ετοίμαζε εκστρατεία εναντίον της χώρας των Ομηριτών ή Ιμιαριτών η οποία συμπίπτει εν μέρει με την σημερινή Υεμένη. Η εκστρατεία έγινε πιθανώς το 525 μ.Χ, ή το 522 μ.Χ. Οι δύο εκλείψεις που αναφέρονται στην αρχή του βιβλίου 6, δίνοντας τις ημερομηνίες ως Mechir 12 και Mesori 24. Από αυτές προσδιορίζονται οι εκλείψεις της 6ηςΦεβρουαρίου 547 μ.Χ και της 17ης Αυγούστου 547μ.Χ.

Meshir επίσης γνωστός ως Amshir, είναι ο έκτος μήνας του Κοπτικού ημερολογίου ο οποίος βρίσκεται μεταξύ της 8ης Φεβρουαρίου και της 9ης Μαρτίου στο Γρηγοριανό ημερολόγιο. Για την αρχαία Αίγυπτο ήταν ο δεύτερος μήνας της εποχής της Ανάπτυξης και της Ανάδειξης ‘Proyet’  κατα την οποία τα νερά του Νείλου υποχωρούν και οι καλλιέργειες αναπτύσσονται σε όλη την εύφορη περιοχή. Το όνομα Meshir προέρχεται από τον αρχαίο  αιγύπτιο Θεό των ανέμων, Mechir.

Mesori γνωστός και ως Mesra, είναι ο δωδέκατος μήνας του Κοπτικού ημερολογίου ο οποίος βρίσκεται μεταξύ της 7ηςΑυγούστου και της 5ης Σεπτεμμβρίου στο Γρηγοριανό ημερολόγιο. Για την αρχαία Αίγυπτο ήταν ο τέταρτος μήνας στην εποχή της Συγκομιδής  «Shemu» κατά την οποία συνέλεγαν τους καρπούς των καλλιεργειών τους. Το όνομα Mesori προέρχεται από το αρχαίο αιγυπτιακό Mesenra, το οποίο μεταφραζόταν ως «η γέννηση του ήλιου».

Τρία χειρόγραφα διεσώθησαν και συντέλεσαν στην μεταφορά του μεγαλύτερου μέρους του κειμένου στην σημερινή εποχή. Ωστόσο, σε ουδέν αναφέρεται το όνομα του συγγραφέα. Αντ’ αυτού και σύμφωνα με επιθυμία του ιδίου φαίνεται ότι ήταν «έργο ενός χριστιανού»

Απεικόνιση του Κοσμά Ινδικοπλεύστη σύμφωνα με την Bibliotheca Augustana

 Από τον 11ο αιώνα και εντεύθεν, αρκετοί συγγραφείς περιλαμβάνουν στα έργα τους αποσπάσματα της Χριστιανικής Τοπογραφίας τα οποία αποδίδουν στον Κοσμά Ινδικοπλεύστη, χωρίς όμως το όνομα Κοσμάς να μπορεί να επιβεβαιωθεί. Έχοντας μόνο ενδείξεις περί του θέματος, στηρίχθηκε από τον Fabricius η άποψη ότι το όνομα του προήλθε από την προσπάθειά του να περιγράψει τον Κόσμο όπως είχε γίνει με τον άγιο Ιωάννη Σιναΐτη τον επονομαζόμενο Ιωάννη της Κλίμακος επειδή είχε εκδώσει ένα πόνημά του με τίτλο «Κλίμακα». Η δε κοσμική ονομασία Ινδικοπλεύστης, από την περιγραφή του για την νήσο Ταπροβάνη (σημερινή Κεϋλάνη) η οποία τον εμφανίζει να έχει ταξιδέψει στον Ινδικό ωκεανό.

Τα χειρόγραφα και η πρώτη έκδοση

Ρώμη, Vaticanus Graecus 699 μΧ Χειρόγραφο του 9ου αιώνα, γραμμένο στην Κωνσταντινούπολη το οποίο απαρτίζεται από 123 τεύχη γραμμένα σε δύο στήλες, κάθε μια από 32 γραμμές, εκτός αν περιλαμβάνει σκίτσα. Η γραφή του έχει γίνει με περίτεχνα μεγάλα γράμματα. Περιέχει μόνο τα βιβλία 1 – 10 των οποίων η αρίθμηση είναι επίσης χειρόγραφη και με τον ίδιο γραφικό χαρακτήρα σε όλα τα εξώφυλλα. Είναι το πλέον καλοδιατηρημένο αλλά υστερεί στην ακρίβεια της μεταφοράς από το πρωτότυπο. Παραλείπει την εισαγωγική προσευχή, ολόκληρο τον πρόλογο στο πρώτο βιβλίο και τον μισό στο δεύτερο.

Τεκμήριο με αριθμό 1186, που φυλάσσεται στη Ιερά Μονή Θεοβαδίστου όρους Σινά, της Αγίας Αικατερίνης

Ελληνικό χειρόγραφο του 11ου αιώνα το οποίο γράφτηκε στην Καππαδοκία σε 209 φύλλα των 30 γραμμών. Μεγάλη προσοχή είχε δοθεί στην μεταφορά του πρωτοτύπου η οποία έγινε με άρτιο τρόπο από πλευράς σύνταξης, τονισμού και ορθογραφίας. Στον πρόλογο βρίσκουμε την περίληψη των δώδεκα βιβλίων αλλά απουσιάζουν ο μισός πρόλογος του δεύτερου βιβλίου και η προσευχή στο τέλος του πέμπτου βιβλίου το οποίο ήταν αρχικά το τέλος του έργου.

Laurentianus Plutei, Φλωρεντία Χειρόγραφο του 11ου αιώνα, γραμμένο με μικρής κλίμακας γράμματα πιθανότατα στην Μονή Ιβήρων του Αγίου Όρους. Περιλαμβάνει και τα 12 βιβλία σε σελίδες των 22 γραμμών. Απολείπει την περίληψη του περιεχομένου και λίγες σελίδες του πέμπτου βιβλίου οι οποίες απουσιάζουν και από τα άλλα χειρόγραφα.  Σε ότι αφορά την παρουσίαση των σκίτσων δεν αποφεύγει την μετριότητα σε σχέση με τα υπόλοιπα.

Η πρώτη έντυπη έκδοση με μετάφραση από τον αρχικό Λαυρεντιανό κώδικα στα Λατινικά, έρχεται το 1706 μΧ με τον Γάλλο μοναχό Μπερνάρ ντε Μονφωκόν (Bernard de Montfaucon) στο Παρίσι, με τίτλο «Cosmae Indicopleustae Topographia Christiana». Ακολούθησαν η κριτική έκδοση με βάση τον Βατικανό κώδικα από τον Ε.Ο. Winstedt το 1909 με τίτλο «The Christian Topography of Cosmas Indicopleustes» ( Cambridge University Press ) και η έκδοση της W.Wolska Conus με τίτλο «Cosmas Indicopleustès, Topographie Chrétienne» στο Παρίσι το 1968.

Με ένα πέπλο  αβεβαιότητας να σκεπάζει τον ίδιο και το έργο του, ότι καταγράφηκε από την ιστορία ήταν αποτέλεσμα συνδυαστικής μελέτης διάφορων πηγών αλλά και της ίδιας της τοπογραφίας η οποία περιείχε διαφωτιστικά αποσπάσματα.

Ο Κοσμάς φέρεται ως ελληνικής καταγωγής με γενέτειρά του την Αλεξάνδρεια όπου έζησε και βιοπορίστηκε ως έμπορος. Ήταν επί της ουσίας αυτοδίδακτος με στοιχειώδη βασική εκπαίδευση την οποία φρόντισε να ενισχύσει διαβάζοντας τους μεγάλους συγγραφείς και φιλόσοφους της εποχής. Αυτό που φαίνεται ξεκάθαρα στο έργο του είναι η προσπάθεια απομίμησης του τρόπου σκέψης, των εκφράσεων και γενικότερα του συγγραφικού ταλέντου τους. Η ενασχόλησή του με το εμπόριο τον έφερε σε επαφή με τον υπόλοιπο κόσμο και τους διαφορετικούς πολιτισμούς που υπήρχαν, διευρύνοντας τις γνωσιακές του ικανότητες.

Συνομίλησε με πολλούς ανθρώπους, παρακολούθησε τον τρόπο ζωής τους, μελέτησε τις συνήθειες τους, την πίστη τους και τις αντιλήψεις τους, συνθέτοντας μια πιο ῾῾μεγάλη᾽᾽ εικόνα του επιστητού. Οι εγγενείς δυσκολίες που αντιμετώπιζε η πολυσυλλεκτική του προσωπικότητα λόγω της ελλιπούς εκπαίδευσης στάθηκαν εμπόδιο στην συνολική αποδοχή του έργου του δίχως αυτό να μειώνει την ιστορική και γεωγραφική αξία του.

Σε μία φράση θα μπορούσαμε να πούμε ότι επιβεβαιώνεται η ημιμάθεια ως εν δυνάμει μεγαλύτερο κακό της αμάθειας η οποία δεν θα έβλαπτε κανέναν ούτε θα γινόταν αντικείμενο χλευασμού αν δεν προσπαθούσε απεγνωσμένα να στηρίξει μια κοσμοθεωρία. Τα ψήγματα της γνώσης που αποκόμισε ή υιοθέτησε ο Κοσμάς δεν είχαν προλάβει να γίνουν σοφία στον νού του ώστε να γνώριζε τι δεν γνώριζε.

«Αλίμονο σ’ αυτούς που δεν ξέρουν ότι δεν ξέρουν αυτά που δεν ξέρουν» -Σωκράτης

Φαίνεται να συγγράφει το εν λόγω έργο στα γεράματά του, όταν είχε ήδη απαρνηθεί τα εγκόσμια και ζούσε ως μοναχός. Με περίσσια τόλμη αλλά και παράλογη εφευρετικότητα ο γέροντας, συνδυάζοντας άσχετα μεταξύ τους χωρία της Αγίας Γραφής την οποία σημειωτέον καλύπτει στο έπακρο, επεδίωξε να κατασκευάσει μια αδύνατη θεωρία για το Σύμπαν η οποία δύσκολα αποτυγχάνει να καταπλήξει τον αναγνώστη.

Όμως θα ήταν αφελές να κρίνουμε το έργο του με τα βάση τα σημερινά δεδομένα τόσο σε γνωσιακό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο.

Εκείνη την περίοδο ο Χριστιανισμός βγαίνει με γοργό ρυθμό από το φώς της γνώσης που εξέπεμψε ο ελληνικός πολιτισμός και τυλίγεται στην μακρά νύχτα της μεσαιωνικής άγνοιας και βαρβαρότητας. Το έργο αντανακλά με μοναδική διακριτότητα αυτό το κύριο χαρακτηριστικό της εποχής καθώς ο Κοσμάς από τη μία πλευρά διεισδύει στη θεολογία, η οποία του προκαλεί συσκότιση της όποιας αληθινής γνώσης είχε, από την άλλη πλευρά γνωρίζει τις φιλοσοφικές και επιστημονικές εικασίες των Ελλήνων τις οποίες βέβαια χρησιμοποιεί αδόκιμα, αφοριστικά και με αρκετά προσβλητικό τρόπο. Δεν προκαλεί εντύπωση το μένος του για τους πρωτοπόρους στα πεδία της πρώιμης επιστήμης και φιλοσοφίας Έλληνες, καθώς αντικατοπτρίζει την επιρροή των απόψεὠν τους. Έστω και με αυτόν το αντιφατικό τρόπο μας επιβεβαιώνει το πόσο εκτυφλωτικό ήταν το φώς της γνώσης.

Ο  J. W. McCrindle, στην μελέτη του για την Τοπογραφία, της οποίας αρκετά αποσπάσματα χρησιμοποιούνται στο παρόν κείμενο, παρομοιάζει την προσωπικότητα του Κοσμά με αυτή του διπρόσωπου Ρωμαίου θεού Ιανού καθώς με το ένα του πρόσωπο έβλεπε το φώς της ημέρας που έφευγε και με το άλλο την επερχόμενη νύχτα.

Προτομή του Θεού Ιανού από το ομώνυμο μουσείο της πόλης του Βατικανού πηγή: wikipedia

Ο Κοσμάς αναφέρεται συχνά στη βιβλιογραφία ως Νεστοριανός. Όπως ο ίδιος αναφέρει, μαθήτευσε πλάι στον Πατρίκιο (αναφερόμενος στον καθολικό επίσκοπο της Περσίας, Μαρ Αμπά) διδασκόμενος περί θεοσεβούς γνώσης από έναν άνθρωπο που είχε πραγματοποιήσει το ταξίδι του Αβραάμ έχοντας την συντροφιά του Αγίου Θωμά της Έδεσσας ο οποίος του εμφύσησε την απλότητα και ταπεινοφροσύνη του χριστιανισμού παρακινώντας τον να απαρνηθεί τον ζωροαστρισμό και να τον ακολουθήσει, με εξαιρετική επιτυχία μάλιστα καθώς αργότερα κατέληξε Πατριάρχης στην ιεραρχία των χριστιανών της χώρας και κατόρθωσε να φέρει πολύ κοντά στην ένωση την ανατολική με την δυτική εκκλησία.

Την διδασκαλία του ολοκηρώνουν ο Διόδωρος της Ταρσού και ο μαθητής του Θεόδωρος Μοψουεστίας. Αμφότεροι οπαδοί του Νεστοριανισμού και εκπρόσωποι της Αντιοχειανής σχολής, υποστήριζαν ότι « Ἡ ἕνωση τῶν δύο φύσεων στό Χριστό ἦταν σχετική ἕνωση, εἶχε δηλαδή τήν ἔννοια τῆς ἐπαφῆς καί συνάφειας». Τη δε μητέρα του Κυρίου «προτιμοῦσαν νά τήν ἀποκαλοῦν ἀνθρωποτόκο, διότι ἔλεγαν ὅτι αὐτή ἐγέννησε τόν ἄνθρωπο, ὁ ὁποῖος στά σπλάχνα της, κατά τόν χρόνο διαπλάσεως τοῦ ἐμβρύου (ἐν τῇ διαπλάσει ὅπως ἔλεγε), ἑνώθηκε μέ τό Λόγο. Ἡ ἕνωση τῶν δύο φύσεων (Λόγου καί ἀνθρώπου) κατά τήν Ἐνανθρώπηση χαρακτηρίζεται ἀπό τόν Θεόδωρο ὡς συνάφεια, δηλαδή ὡς ἠθική ἕνωση».

Ωστόσο σε ένα χειρόγραφο αντιστοιχίζεται ο όρος Θεοτόκος με την Μαρία αλλά το ότι αυτό δεν βρίσκεται μαζί με αυτά που φυλάσσονται στο Βατικανό υποδεικνύει την μεταγενέστερη προσθήκη του στην Τοπογραφία. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν επίσης οι αναφορές στους πεισματάρηδες Μοντανούς με την Νέα Προφητεία, στους Γνωστικούς Μαρκιωνιστές, στους Απολιναριστές, στους Ευτυχιανιστές και τους Αρειανιστές, διότι μη αναγνωρίζοντας την δική του θέση, μέμφεται πλην των Ελλήνων όλους σχεδόν τους υπόλοιπους αιρετικούς για τις απόψεις τους ! Ωστόσο η ανύπαρκτη αναφορά του στους Νεστοριανούς αποτελεί στοιχείο για την καταβολή και τις επιρροές του.

Βέβαια η έννοια «αίρεση» δεν προσδιοριζόταν με ευκολία εκείνη την εποχή. Μάλλον πιο δόκιμο θα ήταν για δική μας κατανόηση να την προσεγγίσουμε ως «ζύμωση» που έμελλε να αναδείξει την Ορθοδοξία ως επικρατέστερη ερμηνεία του Θείου Λόγου. Καταλύτης σε αυτήν την ζύμωση φαίνεται να ήταν ο ανήσυχος ανθρώπινος νους ο οποίος ενώ είναι  ικανός να ταξιδεύει στο άπειρο με την σκέψη του, δυσκολεύεται να αντιληφθεί την πεπερασμένη ικανότητα της λογικής του. Όσοι δεν επέλεξαν να βαδίζουν στο τεντωμένο αυτό σχοινί κατάφεραν να αντιληφθούν και να αποδώσουν στον πρώιμο Χριστιανισμό μια τάση να αλλοιώνει την Αποστολική διδασκαλία σε μια προσπάθεια συμβιβασμού της με την Παλαιά Διαθήκη.

Χάρτης των θαλάσσιων ρευμάτων Ατλαντικού και Ινδικού ωκεανού δημιουργημένος από τον James Rennell το 1799 – Χάρτης: Αντίγραφο από το βιβλίο «Το γεωγραφικό σύστημα του Ηρόδοτου»… – The geographical system of herodotus …by James Rennell, London 01. January 1800 – πηγή wikipedia

Οι εμπορικές δράσεις του Κοσμά τον ταξίδεψαν σε θάλασσες και χώρες πολύ μακριά από την Αλεξάνδρεια. Μας λέει ότι είχε πλεύσει σε τρεις μεγάλους κόλπους, όπου τα νερά του ωκεανού εισχωρούν στην γη (Περσικός κόλπος, Μεσόγειος, Ερυθρά και Κασπία θάλασσα). Διαπλέοντας τα στενά της Αραβικής θάλασσας περνά από την χώρα της Ερυθραίας και φθάνει εκεί που η γη λίγο πριν τον Ινδικό ωκεανό συστρέφεται προς τα μέσα ως φυσικό εμπόδιο προς την ανοιχτή θάλασσα (Αφρικανικό Κέρας, ακρωτήριο Guardafui, το στόμιο του Ινδικού ωκεανού).

Η περιοχή αυτή εθεωρείτο τρομακτική και άπλευστη εξ’ αιτίας της ομίχλης (την οποία σημειωτέον αποδίδει στην εξάτμιση της θάλασσας) και των βίαιων υδάτινων ρευμάτων που συχνά επικρατούσαν.

Το καράβι του Κοσμά πλησίαζε στο ακρωτήρι όταν μια καταιγίδα δυσκόλεψε ακόμη περισσότερο την πλεύση. Ένα σμήνος άλμπατρος το οποίο παρασύρθηκε από τους ανέμους βρέθηκε τριγύρω από τα πανιά του σκάφους το οποίο και ακολούθησε για αρκετή ώρα. Για τους έμπειρους ναυτικούς αυτό σήμαινε ότι βρίσκονταν πολύ κοντά στον ωκεανό με τα τεράστια κύματα. Επιπλέον τα πουλιά ήταν κακός οιωνός και προς απογοήτευση του ιδίου αλλά και του πληρώματος αναγκάστηκαν να αναστρέψουν την πορεία προς τον βορρά δίχως να μάθουμε ποτέ αν επιχείρησε και πάλι να φθάσει στον αρχικό προορισμό του, την Ινδία.

Αν δεν το έκανε, θα πρέπει να επανέλαβε το ταξίδι του κάποια άλλη στιγμή, μιας και όποιος διαβάσει το ενδέκατο βιβλίο του όπου περιγράφει το νησί της Κεϋλάνης, τα λιμάνια, το εμπόριο και τα ζώα της Ινδίας, δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι ήταν απόρροια προσωπικής εμπειρίας του. Θα μπορούσαν όμως κάλλιστα να είναι οι εμπειρίες κάποιου άλλου, εφόσον τα δύο βιβλία πέραν των δέκα δεν θεωρείται βέβαιο ότι γράφηκαν από τον ίδιο.

Η χρήση του ονόματος της Ινδίας εκείνη την εποχή μπορεί να δήλωνε οποιαδήποτε χώρα νότια της αρχαίας επαρχίας της Θηβαΐδος στην Αίγυπτο (σημερινή Δένδερα). Η υπερμεγέθης και ασαφής Ινδία προκαλούσε κάποια σύγχυση στις ιστορικές πηγές. Εν προκειμένω λοιπόν, ο Κοσμάς πιθανώς να αναφέρεται στις περιοχές κοντά στην έξοδο της Ερυθράς θάλασσας. Αυτό φαίνεται από την περιγραφή του ταξιδιού στο βιβλίο 2 τ30, το οποίο ξεκινά: Σ᾽ένα ταξίδι μου στο εσωτερικό της Ινδίας και λίγο ακόμη πιο πέρα, προς την Βαρβαρία (σημερινή Αιθιοπία και Σομαλία) μετά την οποία βρίσκεται το Ζίγγιον, έτσι αποκαλείται το στόμιο του ωκεανού, … . 

Cape Guardafui_πηγή Wikipedia

Ο Κοσμάς είχε ακολουθήσει την διαδρομή του θυμιάματος

Η βόρεια Σομαλία το Τζιμπουτί και οι ακτές του Σουδάν και της Ερυθραίας στην Ερυθρά θάλασσα απάρτιζαν έναν ιερό τόπο για τους αρχαίους Αιγυπτίους, την Γή των Θεών. Μαζί με την Υεμένη και την βόρεια Αιθιοπία, το αρχαίο βασίλειο της Αξούμ καθόριζε την πρόσβαση στην Ερυθρά θάλασσα.

Πέραν της στρατηγικής σημασίας που είχε η γεωγραφική θέση του Κέρατος της Αφρικής, ήταν εμπορική γέφυρα των λαών της Μεσογείου με την Ασία αλλά και πολυσύχναστος θαλάσσιος εμπορικός δρόμος ζωτικής σημασίας για την περιοχή με πολλά λιμάνια και μαγαζιά. Οι ντόπιοι παρήγαγαν, μεταξύ άλλων, εν αφθονία λιβάνι, μύρο, μπαχαρικά, χρωστικές ουσίες όπως το κιννάβαρι (Αίμα του Δράκου) και φυτική ρυτίνη (από σχίνο) την οποία χρησιμοποιούσαν στις ταριχεύσεις των νεκρών. Λόγω της ζήτησης που είχαν τότε αυτά τα προϊόντα, Αιγύπτιοι, Έλληνες και Ρωμαίοι έσπευδαν να τα προμηθευτούν.

«και την υάκινθον την πορφύραν και το κόκκινον το νηστόν…έως της σήμερον ημέρας τας πλείστας των τεχνών τούτων παρά Ιουδαίους ως επί το πλείστον ευρήσεις»_ Κοσμάς ο Ινδικοπλεύστης

ὅλην παράλιον κατέχουσιν Ἀραβαιγύπτιοι ἰχθυοφάγοι, ἐν οἷς ὀρειναὶ ῥάχεις _ Πτολεμαίου Υφήγησις Βιβλίον Δ᾽

Οι παραλίες κατά μήκος του βραχίονα που σχηματίζει η Ερυθρά θάλασσα με το Κέρας της Αφρικής είναι αμμουδερές εκτός από το τμήμα κοντά στην έξοδο προς τον Ινδικό όπου είναι βραχώδεις και δυσπρόσιτες. Το ίδιο επικίνδυνος για τους ναυτικούς ήταν και ο βυθός, με το μεγάλο βάθος και την ιδιαίτερα ανώμαλη μορφολογία του.

Η κακοκαιρία που μας περιγράφει ο Κοσμάς δεν ήταν κάτι τυχαίο μιας και η περιοχή σαρώνεται από δυνατούς μουσώνες και βροχοπτώσεις ακόμη και σήμερα. Τα υδάτινα ρεύματα ήταν τέτοια που απαγόρευαν στα σκάφη της εποχής να διαπλεύσουν το Αράβιο κόλπο κατά μήκος. Λέγεται μάλιστα ότι για να βγει κάποιος στον Ινδικό ωκεανό χρειαζόταν κάποιες φορές ακόμη και οκτώ μήνες. Σε ότι αφορά στην περιγραφή των προϊόντων δε χωρά αμφιβολία ότι προερχόταν από κάποιον αυτόπτη μάρτυρα.

Χάρτης της Αραβικής Χερσονήσου σύμφωνα με το ταξιδιωτικό έργο : «Περίπλους της Ερυθράς Θαλάσσης» __πηγή wikipedia

Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα και διδακτικά μέρη της τοπογραφίας είναι εκείνο στο οποίο ο Κοσμάς αναφέρεται σε ό, τι είχε ακούσει και δει κατά τη διάρκεια των ταξιδιών του στην Αιθιοπία με το όνομα της οποίας υποδεικνύει την περιοχή που εκτείνεται από την νότια Αίγυπτο μέχρι τον Ισημερινό.

Στην δυτική είσοδο της παραλιακής πόλης Αδούλη (Adulis) όπου οι Αξουμίτες εμπορεύονται τα προϊόντα τους, συναντά το περίφημο Αδουλινό μνημείο έναν θρόνο φτιαγμένο από κατάλευκο μάρμαρο δωρεά ενός από τους Πτολεμαίουςβασιλιάδες (συγκεκριμένα στον Πτολεμαίο Γ᾽τον Ευεργέτη), μια τετράγωνη στήλη από βασάλτη η οποία φέρει άγαλμα του βασιλιά σε πολεμική στάση και διάφορες γλυπτές μορφές του Ηρακλή και του Ερμή. Η στήλη και ο θρόνος ήταν κατάστικτα από επιγραφές γραμμένες στα ελληνικά. Πέραν της αναφοράς στην Τοπογραφία, ουδέποτε εντοπίσθηκε κάποιο τμήμα του Αδουλινού Μνημείου, κάτι το οποίο προσαυξάνει την ιστορική αξία της.

Στην εγκυκλοπαίδεια Encyclopaedia Aethiopica βρίσκουμε σχετική αναφορά ότι επρόκειτο για δύο επιγραφές γραμμένες στα ελληνικά και στην τοπική διάλεκτο γκιζ (Ge’ez) που αφορούσαν τις στρατιωτικές εκστρατείες του βασιλιά Αδουλίτη (Adulite) στην Αξώμη και του Πτολεμαίου Γ᾽ στην Ασία με την βοήθεια ᾽πολεμικών᾽ ελεφάντων.

Βλέποντας ότι το κείμενο ήταν στα ελληνικά και συνδυάζοντας την επιγραφή με τις κατακτήσεις του Πτολεμαίου στην Ασία, ο Κοσμάς ο Ινδικοπλεύστης λανθασμένα περιέγραψε και τις δύο στην Τοπογραφία ως αφιέρωμα στις κατακτήσεις και την εξάπλωση της δυναστείας των Πτολεμαίων.

Ωστόσο αυτή η σύγχυση δεν μπορεί να αλλάξει το γεγονός ότι υπήρξε θεατής ενός μνημείου το οποίο δεν κατάφερε να φθάσει στην σύγχρονη εποχή.

Το ανώνυμο κείμενο περιέγραφε πόλεις και λαούς της Ασίας που υπετάχθησαν από έναν ανώνυμο βασιλιά ό οποίος αφού ολοκλήρωσε το έργο του, την αποκατάσταση της ειρήνης, όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά, προσέφερε ευχαριστήριες θυσίες στον Θεούς Δία, Άρη και Ποσειδώνα. Αφού συγκέντρωσε τα στρατεύματά του στην περιοχή, κατασκεύασε αυτόν τον θρόνο προσφορά στον Θεό Άρη το εικοστό έβδομο έτος της βασιλείας του.

Δείγμα γραφής σε Γκιζ Source: Plate XII. »The S.S. Teacher’s Edition: The Holy Bible.» New York: Henry Frowde, Publisher to the University of Oxford, 1896. πηγή wikipedia

Άγαλμα του Πτολεμαίου Γ’ του Ευεργέτη, στον θεό Ερμή πηγή wikipedia

Τα ταξίδια συνεχίστηκαν σύμφωνα με τον πρόλογο του Μονφωκόν, προς τα βορειοδυτικά όπου φαίνεται να επισκέπτεται το βασίλειο της Meroe (σημερινή πόλη Χαρτούμ) καθώς ιχνηλατούσε τις διάφορες φυλές των οποίων τα ονόματα βρίσκονταν λαξευμένα στις πλάκες του Αδουλινού μνημείου. Σύμφωνα με την ίδια πηγή, ανακαλύπτει στην επαρχία της Αβησσυνίας, Agau, την αληθινή πηγή του ποταμού Νείλου. Όπως όμως φάνηκε μετά από μια χιλιετία περίπου, ο Κοσμάς, είχε δεί τον Γαλάζιο Νείλο πέραν της λάνθασμένης τοποθεσίας της πηγής.

Από την μαρτυρία του Ιησουίτη Ισπανού εξερευνητή και ιεραπόστολου  Pedro Páez Jaramillo, οι  πηγές του Γαλάζιου Νείλου βρίσκονταν στην Αιθιοπία. Πρός απόδειξη της ένδειξης αυτής έρχεται η πρώτη περιγραφή των καταρρακτών Tis Issat από τον πορτογάλλο και αυτοαποκαλούμενο Πατριάρχη Αιθιοπίας, João Bermudes , ο οποίος περιλαμβάνει αυτά που είδε στην έκδοση των απομνημονευμάτων του, το 1565.  Ακολουθούν και άλλες επιβεβαιώσεις το 1629 από τον Πορτογάλο Ιησουίτη ιεραπόστολο Jerónimo Lobo και το 1770 από τον Σκωτσέζο James Bruce .

Υπήρχε η πεποίθηση ότι στην περιοχή αυτή αναφερόταν η Βίβλος και συγκεκριμένα η Γέννεση, όταν περιέγραφε τον Κήπο της Εδέμ από τον οποίο ξεχυνόταν ο ποταμός Γιών.

Σε ένα άλλο ενδιαφέρον ταξίδι του, όπως ο ίδιος αναφέρει, επισκέφθηκε την έρημο του Σινά όπου βρήκε σκορπισμένα στην άμμο και συνέλεξε, θραύσματα πετρωμάτων τα οποία έφεραν επιγραφές χαραγμένες από περιπλανητές Ισραηλίτες.

Η ζωή του Κοσμά είχε προχωρήσει αρκετά. Μετά από ένα τελευταίο ταξίδι στα Ιεροσόλυμα επιστρέφει στην Αλεξάνδρεια και αφιερώνεται στην σύνθεση όλων αυτών των πληροφοριών που είχε καταγράψει.

Ο μοναχισμός του προσέφερε τον χρόνο και την απαραίτητη συγκέντρωση. Πέραν της Χριστιανικής Τοπογραφίας, το μόνο έργο που διεσώθη, έγραψε μια γεωγραφική πραγματεία μια ερμηνευτική της Βίβλου εργασία και μια περί υμνολογίας. Η απώλεια της γεωγραφίας σημειώνεται από τον Μονφωκόν συνοδευόμενη από συναισθήματα θλίψης. Ωστόσο εικάζεται ότι αρκετά χωρία στην Τοπογραφία, όπως για παράδειγμα η περιγραφή της Κεϋλάνης στο ενδέκατο βιβλίο, προέρχονται από αυτό το μη διασωθέν έργο.

Στο δεύτερο βιβλίο της Τοπογραφίας ο Κοσμάς συνοψίζει τις περιπλανήσεις του στην Οικουμένη. Παραθέτω το απόσπασμα χωρίς σχολιασμό  :

[ … Με βάση όλα τα παραπάνω, μπορώ να ισχυριστώ ότι έχω πολύ καλή γνώση, με ελάχιστη πιθανότητα λάθους αφού πολλές από τις προαναφερθείσες περιοχές ή τις περπάτησα ή τις διέπλευσα ο ίδιος, παίρνοντας παράλληλα και πολλές πληροφορίες από άλλους. Επομένως η Αγία Γραφή αποδεικνύεται ακριβής και στο σημείο αυτό, ενώ οι ειδωλολάτρες ψεύδονται, καθώς κατασκευάζουν ψεύδη και μηχανεύονται ανοησίες και γραώδεις μύθους για να υποστηρίξουν τις ματαιολογίες τους, ότι δηλαδή υπάρχει και μια άλλη ζώνη γής, νοτιότερα από την διακεκαυμένη, η οποία μάλιστα έχει το ίδιο κλίμα με αυτήν που κατοικούμε εμείς … ] __το απόσπασμα είναι από το βιβλίο Κοσμάς Ινδικοπλεύστης Χριστιανική Τοπογραφία , μετάφραση Φάνης Καλαϊτζάκης, εκδόσεις Στοχαστής 2007

Σε μια προσπάθεια οπτικοποίησης αλλά και έμμεσης απόδειξης των αποκαλύψεων του, ο Κοσμάς εμπλούτισε την Τοπογραφία με χάρτες και σκίτσα τα οποία δεν είναι απόλυτα βέβαιο ότι έκανε ο ίδιος ή έγιναν κατ’ εντολήν του από κάποιον άλλον.

Ωστόσο τουλάχιστον οι χάρτες είναι για την σημερινή εποχή οι παλαιότεροι του είδους που διεσώθησαν, οι προσωπογραφίες αποτελούν δείγμα της εικονογραφικής παράδοσης της εκκλησίας κατά τους πρώτους αιώνες ενώ τα σχεδιαγράμματα του σύμπαντος έγιναν αντικείμενο φιλοσοφικών και επιστημονικών συζητήσεων. Εξαιρετικές ήταν επίσης οι αναπαραστάσεις ποικίλων ζώων και εξωτικών δέντρων και φυτών.

Η κοσμοθεωρία του Κοσμά σε σκίτσο του ιδίου

Το παραπάνω σχεδιάγραμμα φτιάχτηκε ακολουθώντας, το δυνατόν, την Αγία Γραφή, μας λέει ο ίδιος και προκαλεί ενδεχομένως ανάμεικτα συναισθήματα, προβληματισμό ή σύγχυση. Όμως νομίζω ότι δεν χωρά σχολιασμός από οποιονδήποτε σύγχρονο σκεπτόμενο άνθρωπο και αυτό διότι μπορεί η ιστορία στο μέλλον να καταγράψει εμάς στην θέση του Κοσμά, για ευνόητους λόγους οι οποίοι με κάνουν να μην ταυτίζομαι απόλυτα με τον σχολιασμό του J.W. McGrindle ότι πρόκειται «για ένα μνημείο άπειρου, εντελώς ασυναίσθητου χιούμορ … [ …At least it is a monument of infinite, because quite unconscious, humour. For neither before him was any like unto him, neither shall be after.] Αν εμείς θεωρούμε σήμερα απίθανο να γίνει κάποια παρόμοια ανατροπή στο μέλλον, τότε το ίδιο πίστευε και ο Κοσμάς.

Στον πρόλογο του έργου του επισείει την προσοχή του αναγνώστη στην μελέτη έναντι της απλής ανάγνωσης των κειμένων, περιγράφει τις θεματικές ενότητες, ευχαριστεί με ταπεινότητα τον Θεό που τον αξίωσε να υποστηρίξει την πίστη του και εγγυάται την ορθή μεταφορά των στοιχείων που αποκόμισε κατά τις περιπλανήσεις του στην Οικουμένη.

Βιβλίο πρώτο

Έργο ενός χριστιανού εναντίον όλων των κατ’ επίφασιν χριστιανών οι οποίοι πιστεύουν και διακηρύσσουν ότι ο ουρανός είναι σφαιρικός.

Ο ορισμός του αληθινού χριστιανού κατά τον Κοσμά, προϋποθέτει την παραδοχή ότι η Παλαιά και η Καινή Διαθήκη δεν είναι αντιφατικές ενώ αυτά που περιγράφουν ανταποκρίνονται με ακρίβεια στην πραγματικότητα. Αντιτίθεται σε αυτούς που θεωρούν την Αγία Γραφή ως ένα αλληγορικής σημασίας έργο. Εφόσον δηλαδή το Βασίλειο των Ουρανών ή ο Κήπος της Εδέμ αναφέρονται στις γραφές θα πρέπει να υπάρχουν και στην πραγματικότητα.

Το σφαιρικό σχήμα της γής ήταν κάτι το αδιανόητο : ῾῾ … έφθασαν σε τέτοιο σημείο αναίδειας και υπερβολής, να μην πώ ασέβειας ώστε ανενδοίαστα ισχυρίζονται ότι υπάρχουν άνθρωποι που κατοικούν στην αποκάτω πλευρά της γης … ᾽᾽.

Αν ήταν στρογγυλή και περιστρεφόταν τότε πού ακριβώς ήταν ο άξονας περιστροφής της ; και αν ήταν έτσι, τότε τί υποβάσταζε τον άξονα και τους μοχλούς του; Πείτε μας, όπως χαρακτηριστικά γράφει, πώς είναι δυνατόν η γη με το τεράστιο βάρος της να αιωρείται χωρίς να πέφτει κάτω; Από πού έπεφτε η βροχή στους αντίποδες -αυτούς που ζούσαν από την κάτω μεριά της γης; πάλι από πάνω τους ερχόταν; η μήπως από κάτω; Πώς είναι δυνατόν να μας λένε ότι το νερό είναι υγρό και στερεό; Γιατί δεν συμβαίνει το ίδιο και με τον αέρα ο οποίος θα έπρεπε να κρυσταλλώνει όταν ψύχεται, λόγω της υγρασίας που περιέχει;

Οι απόψεις των φιλοσόφων για την ψυχή, την φύσης της, την θέση που κατέχει στον κτιστό κόσμο και η Αριστοτελική αντίληψη για το σύμπαν, θεωρούνται εξωφρενικές. Η ψυχή ασφαλώς υπάρχει ως υπόσταση η οποία εμφυσήθηκε στον άνθρωπο και βεβαίως περιλαμβάνεται στον κόσμο.

Βιβλίο δεύτερο

Χριστιανικές θεωρίες για το σχήμα και την θέση των διαφόρων μερών του σύμπαντος όπως αυτές προκύπτουν από την Αγία Γραφή.

Με εκτενείς αναφορές σε χωρία των Ιερών Κειμένων επιχειρηματολογεί για την κυρίαρχη θέση της γης στο σύμπαν και την σημασία που έδωσε ο Θεός στο δημιούργημά του. Στην προσπάθειά του αυτή εναντιώνεται στους επιστήμονες, όπως ο ίδιος ονομάζει και τις ανεδαφικές απόψεις τους οι οποίες θέλουν τη γη να αιωρείται στο κενό όπως και οι άλλοι πλανήτες.

Αν υπήρχε το χάος γύρω της, τότε προκύπτει η εύλογη απορία για το πού στηριζόταν αυτό. Ο Θεός αφού είχε φροντίσει να τοποθετήσει την γη σε σταθερή επιμήκη βάση συγκόλλησε στα τέσσερα άκρα της τον ουρανό στον οποίο είχε δώσει καμπυλωτό σχήμα. «Ο δώσας τον ουρανόν ως κάμαραν»᾽ αναφέρει ο Ησαΐας. Αλλιώς θα διαχωρίζονταν λόγω της διαφοράς βάρους που είχαν η οποία θα έτεινε να τα απομακρύνει. «Ουρανόν δε εις γην έκλινε, κέχυται δε ώσπερ γη κονία. Κεκόλληκα δε αυτόν ώσπερ λίθον κύβον» Ιώβ 38,37.

Ο Μωυσής μας δίνει αδιάψευστες πληροφορίες για το σχέδιο βάσει του οποίου φτιάχτηκε η γη οι οποίες μας παραπέμπουν στην κατασκευή της τράπεζας στην σκηνή του μαρτυρίου από τον ίδιο. Επομένως η γή είχε μήκος μεγαλύτερο του πλάτους της και ομοίαζε με τραπέζι το οποίο έφερε δύο οριζόντιες επιφάνειες. Αυτά σημειωτέον, επιβεβαιώνονται και από τα μάτια του Κοσμά.

Αργότερα όταν εμφανίστηκαν τα νερά, ήταν και αυτά δύο ειδών : αυτά που ξεπηδούσαν μέσα από την γή και αυτά που την περιέβαλλαν. Σύμφωνα με τον ψαλμό του Δαβίδ 103, 2-3 ῾῾ Ο στεγάζων εν ύδασι τα υπερώα αυτού ᾽᾽ αντιλαμβανόμαστε εύκολα τα περί στηρίξεως του ουρανού στην γη. Σε ότι αφορά το σχήμα του μας διαφωτίζει ο Ησαΐας 40, 22: «Ο στήσας τον ουρανόν ωσει κάμαραν και διατείνας αυτόν ως σκηνήν κατοικείν». Κατόπιν ο ψαλμός του Δαβίδ 18, 2 «Οι Ουρανοί διηγούνται δόξαν Θεού, ποίησιν δε χειρών αυτού αναγγέλλει το στερέωμα», έρχεται να μας επιβεβαιώσει την ύπαρξη δύο ουρανών: του ορατού σε εμάς και του Βασιλείου του Ουρανού το οποίο βρίσκεται ακριβώς από επάνω. Γι αυτό άλλωστε χρησιμοποιεί και πληθυντικό αριθμό.

Κάπως έτσι συμβαίνει και με την θάλασσα η οποία περιβάλλει την γη και ουσιαστικά την διαχωρίζει από τον παράδεισο που βρίσκεται εκεί. Κάποτε ήταν γεμάτος ανθρώπους, ζώα και φυτά αλλά λίγο πριν τον κατακλυσμό του Νώε μερικά από αυτά μεταφέρθηκαν στην κιβωτό, διέπλευσαν την θάλασσα με τον κατακλυσμό και σταμάτησαν στο όρος Αραράτ της γνωστής μας γης. Έκτοτε ο θησαυρός της κιβωτού διασπάρθηκε παντού και πήρε την σημερινή του μορφή.

Ακολούθως ο Κοσμάς περιγράφει λεπτομερώς τα ταξίδια του με γνώμονα πάντα την απόδειξη των ισχυρισμών του. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η μέτρηση των εδαφικών αποστάσεων με σχοινί, βήματα και χρόνο που απαιτήθηκε, ενώ για τις θαλάσσιες αποστάσεις χρησιμοποιήθηκε ο χρόνος σε αντιδιαστολή με αυτόν που είχε μετρηθεί στο έδαφος. Δηλαδή αν ο χρόνος που χρειαζόταν ένας οδοιπόρος για να μετακινηθεί από το ένα μέρος στο άλλο ήταν ο ίδιος με τον χρόνο μιας θαλάσσιας διαδρομής, τότε οι απόστάσεις που διανύθηκαν θα ήταν και αυτές ίδιες.

Βιβλίο τρίτο

Εδώ θα καταδείξουμε ότι η Αγία Γραφή είναι ασφαλής πηγή πληροφοριών, απόλυτα συνεπής σε όλα τα σημεία και η Παλαιά και η Καινή Διαθήκη μεταξύ τους, αφού, ανάμεσα στα άλλα μας διδάσκει και για την χρησιμότητα που έχει το σχήμα του κόσμου.

Ακολουθεί λεπτομερής περιγραφή της Δημιουργίας, αντιπαραβολή χωρίων από τις γραφές με τα ιδωμένα από τον συγγραφέα, η ζωή και τα θαύματα του Ιησού, τα γένη των ανθρώπων, ζώων και φυτών, επεξήγηση της υπόστασης αλλά και του ρόλου αγγέλων και δαιμόνων καθώς και μομφές εναντίον όλων όσοι είχαν διαφορετικές αντιλήψεις.

Βιβλίο τέταρτο

Ανακεφαλαίωση, διάφορα σχεδιαγράμματα για την μορφή του σύμπαντος σύμφωνα με την Αγία Γραφή και αναίρεση της θεωρίας της σφαίρας.

Βιβλίο πέμπτο

Περιγραφή της σκηνής του μαρτυρίου και παράθεση των καθ᾽ όλα σύμφωνων απόψεων προφητών και αποστόλων

Εκμαγείο του σύμπαντος κόσμου η σκηνή του μαρτυρίου την οποία κατασκεύασε ο Μωυσής καθ’ υπόδειξη του Θεού. Τον αδιαίρετο αρχικά χώρο ανάμεσα σε γη και ουρανό διαιρεί σε δύο μέρη. Κατώτερα βρίσκεται ο κόσμος που ζούμε τώρα και ανώτερα βρίσκεται ο μελλοντικός όπου πέρα από τον Χριστό ο οποίος ανέβηκε πρώτος μετά την Ανάστασή του, θα ανέλθουν οι δίκαιοι μετά την δική τους ανάσταση.

Βιβλίο έκτο

Περί μεγέθους του Ήλιου

Αν η γη ήταν στρογγυλή, η σκιά του ήλιου επάνω της θα παρουσίαζε αλλαγές και θα καθιστούσε αδύνατη κάθε προσπάθεια μέτρησής της. Σε ότι αφορά τον ήλιο, με την βοήθεια κάποιων εκλείψεων οι οποίες έγιναν τότε και την παρουσία φίλων μηχανικών στο πλευρό του, συμπεραίνει ότι το μέγεθος του ήλιου ήταν σημαντικά μικρότερο από αυτό που πρότειναν οι Έλληνες.

Βιβλίο έβδομο

Σύγγραμμα κάποιου χριστιανού σχετικά με την διαμονή στους ουρανούς

Η αφθαρσία του Βασιλείου των Ουρανών ύστερα από παράκληση κάποιου Αναστάσιου ο οποίος φαίνεται να του ζητά μέσω τρίτου να εκθέσει τις απόψεις του.

Αφού επικαλείται την βοήθεια του ουράνιου Πατέρα καθώς επρόκειτο να περιγράψει κάτι μη ιδωμένο, περιγράφει το ουράνιο βασίλειο ερμηνεύοντας κατά βούλησιν τον λόγο του Αποστόλου Παύλου. Η ανάσταση των ανθρώπων θα συμβεί με επανασύσταση του κατεστραμμένου σώματός τους το οποίο αυτή την φορά θα είναι άφθαρτο καθώς τίποτε το φθαρτό δεν χωρά στο βασίλειο των ουρανών. Μήτε οι Άγγελοι ευρίσκονται σε αυτό. Τουναντίον ζουν στο πλάι των ανθρώπων και φροντίζουν για το καλό τους, μέχρι αυτοί να απαλλαγούν από το σώμα τους.

Βιβλίο όγδοο

Ερμηνεία της ωδής του Εζεκία, βασιλιά της Ιουδαίας, καθώς και περιγραφή του θαύματος της αντίστροφης της πορείας του ήλιου.

Η μεγάλη ιδέα του Εζεκία για τον εαυτό του προκαλεί τον Θεό να του στείλει μια πολύ σοβαρή αρρώστια από την οποία κινδύνευσε να πεθάνει. Η μετάνοιά του όμως, μέσω της προσευχής του (από την οποία προκύπτει και η ωδή) τον διατηρεί στη ζωή για άλλα δεκαπέντε χρόνια, διάστημα στο οποίο παντρεύτηκε και απέκτησε γιό. Όταν αυτός συμπλήρωσε τα δώδεκα έτη, ο Εζεκίας πέθανε όπως του προανήγγελλε ο Θεός.

Η κεντρική είσοδος στο σπίτι του Εζεκία είχε δέκα σκαλοπάτια και έβλεπε προς την ανατολή. Καθώς ο ήλιος έδυε η σκιά του έπεφτε από την άλλη μεριά και κάλυπτε όλα τα σκαλοπάτια. Κάποτε ο προφήτης Ησαΐας είχε πεί στον Εζεκία να ζητήσει από τον Θεό να κάνει ένα θαύμα με τον ήλιο αναγκάζοντάς τον να προχωρήσει η να υποχωρήσει από τα σκαλοπάτια.

Ο Εζεκίας μετέφερε στον προφήτη ότι θέλημα του Θεού ήταν να τραβηχτεί ο ήλιος αντί να προχωρήσει κι έτσι αίφνης ένα απόγευμα ενόσω όλα τα σκαλοπάτια ήταν σκιασμένα, ο ήλιος άρχισε να γυρίζει προς τα πίσω έως ότου μεσουρανήσει. Ο λόγος που έγινε ένα τέτοιο θαύμα ήταν ασφαλώς η επίδειξη της ισχύος του Θεού προς του απίστους ειδωλολάτρες.

Βιβλίο ένατο

Για τις πορείες των αστέρων

Τα άστρα βρίσκονται κάτω από το στερέωμα περίπου στα δύο τρίτα του ύψους μεταξύ ουρανού και γης κινούμενα και περιφερόμενα από αγγελικές δυνάμεις οι οποίες όταν θα πάψουν ( κατά την συντέλεια του κόσμου ), αυτά θα πέσουν στη γη. Είναι αδύνατον για κάποιον θνητό ή φθαρτό και μεταβλητό, να περάσει πάνω και πέρα από τα άστρα καθώς αυτό θα σημαίνει την είσοδό του στην ουράνια βασιλεία στην οποία δεν εξαρτάται από εμάς το πότε θα εισέλθουμε. Όπως όταν κοιτάμε τον ήλιο μπορεί να τυφλωθούμε έτσι θα ζημιωθούμε αν επιζητήσουμε να ξεπεράσουμε το όριο των άστρων.

Βιβλίο δέκατο

Παραθέματα από τους Πατέρες

Αποσπάσματα πατερικών κειμένων που συμφωνούσαν με τις απόψεις του ή τουλάχιστον έτσι τις αντιλαμβανόταν εκείνος.

Πότε δημιουργήθηκε ο αέρας;

Ιδού τη λέει η Γραφή: «Και πνεύμα Θεού επεφέρετο επάνω των υδάτων». Φυσικά δεν εννοεί το Άγιον Πνεύμα διότι ως άκτιστο που είναι δεν αναφέρεται ποτέ παράλληλα με τα κτίσματα. Πνεύμα εδώ εννοεί την κίνηση του αέρα, τον άνεμο.

Βιβλίο ενδέκατο

Περιγραφή κάποιων ζώων και φυτών ινδικών και της νήσου Ταπροβάνης

Βιβλίο δωδέκατο

Να ένα ακόμη βιβλίο όπου θα αποδείξω ότι πολλοί ειδωλολάτρες συγγραφείς επιβεβαιώνουν την αρχαιότητα της Αγίας Γραφής και την αλήθεια των διηγήσεων του Μωυσή και των άλλων προφητών. Έτσι θα φανεί ότι οι Έλληνες επιστήμονες ότι έμαθαν το έμαθαν πολύ αργότερα από την εποχή που συντέθηκε η Αγία Γραφή. Κι αυτό γιατί είχαν και έχουν ακόμα βαθιά ριζωμένη μέσα τους την απιστία.

Εν ολίγοις πρόκειται για μια σύντομη αναδρομή στα επίμαχα σημεία των προηγούμενων βιβλίων μέχρι το πέμπτο. Ο επίλογος του έργου περιγράφει και πάλι την γενεσιουργό του αιτία: Δεν έπρεπε οι άνθρωποι να μείνουν απροστάτευτοι στην επιδρομή της ελληνικής σκέψης η οποία και χαρακτηρίζεται εκ νέου ως απάτη, οι δε εκφραστές της ως τσαρλατάνοι.

Ο ρόλος του Κοσμά ήταν να ανατρέψει όλα όσα λέγονταν και το όπλα του ήταν η Αγία Γραφή στην οποία ουδέποτε αναγνώρισε αλληγορικό ύφος πλην ελαχίστων περιπτώσεων όπου του ήταν χρήσιμο για την εξαγωγή κάποιου νοήματος που τον βόλευε στην σύνθεση του έργου του και οι προσωπικές του εμπειρίες οι οποίες όπως ο ίδιος θεωρούσε ήταν αποστομωτικές και αδιάψευστες.

Παραρτήματα: περιγραφή εικόνων, συμπληρωματικές πληροφορίες από την Αγία Γραφή

Παράρτημα Ι

1.1 Πίνακας Ι

1.2 Περιγραφή εικόνων 1-8

1. Η εικόνα επάνω αριστερά παρουσιάζει την πόλη της Αδούλης, έναν Αιθίοπα που ταξιδεύει από την Αδούλη πρός την Αξώμη και την πινακίδα με την ελληνική επιγραφή, την οποία αντέγραψε ο Κοσμάς. Η τιμητική πλάκα είναι τοποθετημένη στη βάση του αγάλματος το οποίο αναπαριστά τον Πτολεμαίο τον Ευεργέτη σε πολεμική στάση.

Ο θρόνος στα δεξιά αποδίδεται λανθασμένα στον Πτολεμαίο καθώς τοποθετήθηκε στην Αδούλη από έναν Αξωμίτη κατακτητή. Η γραφή στο πλάϊ του θρόνου λέει «Δίφρος Πτολεμοϊκός», κάθισμα του Πτολεμαίου.

2. Σχεδιάγραμμα της γης και του ουρανού όπως τον αντιλαμβανόταν ο Κοσμάς και οι Πατέρες της αρχαιότητος. Το οριζόντιο διαχωριστικό αναπαριστά το Στερέωμα.

3. Απεικόνιση των υδάτων τα οποία βρίσκονται πάνω από το Στερέωμα.

4. Αναπαράσταση της γης με το κωνικού σχήματος βουνό στο κέντρο της. Φαίνονται ο ήλιος, η σελήνη και τα στηρίγματα του ουρανού. » Οι στύλοι του ουρανού » όπως αναγράφεται σε αμφότερες τις πλευρές τις εικόνας.

5. Σκίτσο της Οικουμένης (της γης που κατοικείται). Ο εξωτερικός κύκλος που διαχωρίζεται με θάλασσα από την Οικουμένη αντιπροσωπεύει τον Παράδεισο.

6. Κάτοψη του παραλληλόγραμμου σχήματος της οικουμένης η οποία περιβάλλεται από ωκεανό ο οποίος ακολούθως περιβάλλεται από την γη του παραδείσου (στα δεξιά της εικόνας), ενδιαίτημα των ανθρώπων πριν τον Κατακλυσμό.

Οι τέσσερις κόλποι οι οποίοι φαίνονται ως τρύπες στην γη, είναι νερά του ωκεανού τα οποία εισχωρούν στην γη. Επίσης φαίνονται και τα ποτάμια που πηγάζουν από τον παράδεισο και τροφοδοτούν την θάλασσα.

Οι επιγραφές λένε: επάνω » Γή πέραν του ωκεανού ένθα προ του κατακλυσμού κατώκουν οι άνθρωποι », αριστερά » Γη πέραν του ωκεανού ». Μέσα στο σχεδιάγραμμα του μεγάλου κόλπου που ξεκινά από τα δυτικά αναγράφεται » Ρωμαϊκός κόλπος » και αναφέρεται στην σημερινή Μεσόγειο. Αυτόν που αρχίζει από τον βορρά ο Κοσμάς αποκαλεί » Κάαστα θάλασσα », σημερινή Κασπία θάλασσα. Το όνομα του ποταμού στον βορρά είναι Phison (Pishon ή Pison, σημερινός Τίγρης). Ο ποταμός στο νότο αναγράφεται Geon (Gihon, ο βιβλικός ποταμός Γιών, σημερινός Ευφράτης).

7. Αναπαράσταση της γης με τα τοιχεία που κατεβαίνουν από τον ουρανό. Απεικονίζονται οι τέσσερις κόλποι και το ‘μυτερό’ βουνό βορειοδυτικά απ΄ όπου η γη κατηφορίζει νότια.

8. Απεικόνιση του κωνικού όρους της γης με τρείς κυκλικές τροχιές να καταδεικνύουν την πορεία του ήλιου καθώς περιστρέφεται γύρω του σε διαφορετικά ύψη, εικασία στην οποία αποδιδόταν η μεταβαλλόμενη διάρκεια της νύχτας. Ο Κοσμάς σημειώνει ενδεικτικά: ‘ Μικρά νύξ ‘, ‘ Μέση νύξ ‘ και ‘ Μεγάλη νύξ ‘.

Παράρτημα ΙΙ

2.1 Πίνακας ΙΙ

2.2 Περιγραφή εικόνων 9-10

9. Το σχήμα του κόσμου σύμφωνα με το γεωκεντρικό Πτολεμαϊκό σύστημα. Φαίνονται οι δώδεκα ενδείξεις του Ζωδιακού κύκλου και τα ονόματα των μηνών που δόθηκαν από τους Ρωμαίους και τους Αιγυπτίους.

Η σφαιρική γη που τόσο απεχθανόταν ο Κοσμάς βρίσκεται στο κέντρο και γύρω της γράφουν ομόκεντρες και προοδευτικά μεγαλύτερες τροχιές η Σελήνη, ο Ερμής, η Αφροδίτη, ο Ήλιος, ο Άρης και ο Δίας.

Τα ονόματα των ρωμαϊκών μηνών είναι γραμμένα στα ελληνικά, Γενάρης, Φλεβάρης, Μάρτιος, Απρίλιος, Μάιος, Ιούνιος, Ιούλιος, Αύγουστος, Σεπτέμβριος, Οκτώβριος, Νοέμβριος, Δεκέμβριος. Στον εξώτερο κύκλο (ζωδιακό) δίνονται ονόματα στα δώδεκα τόξα, αντίστοιχα με τους αιγυπτιακούς μήνες του χρόνου στα ελληνικά: Tybi (Αιγόκερως), Choiac (Τοξότης), Athyr (Σκορπιός), Phaophy (Ζυγός), Thôth (Παρθένος), Mesori (Λέων), Epiphi (Καρκίνος), Payni (Δίδυμος), Pachôn (Ταύρος), Pharmouth (Κριός), Phamenôth (Ιχθύς), Mechir (Υδροχόος).

10. Οι αντίποδες (οι αντικρυστοί κάτοικοι της γής) σχεδιασμένοι προς χλευασμό της άποψης ότι υπάρχουν. Η άποψη στην οποία αναφέρεται ο Κοσμάς έχοντας λάθος αντίληψη της, προερχόταν απο την αρχαία Ελλάδα.

Παράρτημα ΙΙΙ

3.1 Πίνακας ΙΙΙ

3.2 Περιγραφή εικόνων 11-21

Η Σκηνή του Μαρτυρίου περιγράφεται αναλυτικά στην παράγραφο 3.3

11. Σκιαγράφηση της μορφής και της ενδυμασίας των ειδωλολατρών (παγανιστών) κατοίκων της Αττικής, » Οι εξώθεν αττικοί » όπως γράφει ο Κοσμάς. Πιστεύεται ότι καταδεικνύει τον Υπερείδη και τον Μένανδρο τους οποίους αναφέρει στην Τοπογραφία.

12. Αναπαράσταση της εξωτερικής όψης της Σκηνής του Μαρτυρίου, η ‘ Σκηνή ‘ σύμφωνα με την επιγραφή. Οι λέξεις » Ανατολή », » Βορράς » και » Δύση » εκτός σκηνής, αφορούν τον προσανατολισμό της.

Η διπλή γραμμή στο κέντρο από βορρά προς νότο (ο οποίος δεν αναγράφεται) αναπαριστά το Καταπέτασμα χωρίζοντας την Σκηνή σε εσωτερικό και εξωτερικό ιερό χώρο.

Το δεξί τμήμα είναι το εξωτερικό και περιέχει την Τράπεζα της Προθέσεως, την Επτάφωτη Λυχνία, την Ράβδο του Ααρών, την Χάλκινη λεκάνη (Νιπτήρας), την Στάμνα με το Μάννα και τον Χάλκινο Όφι. Ο αριστερός και επομένως εσωτερικός ιερός χώρος φιλοξενεί την Κιβωτό της Διαθήκης.

14. Η οριοθέτηση των καλυμμάτων της Σκηνής του Μαρτυρίου, σκεπάσπατα, βρόγχοι και πόρπες (κρίκοι με τούς οποίους ενώθηκαν).

15. Περιγραφή της επτάφωτης λυχνίας και κάτοψη της Τράπεζας.

16. Η κιβωτός της Διαθήκης, το εξιλαστήριο, τα Χερουβείμ, η φιγούρες του προφήτη Ζαχαρία και του αρχιερέα Αβιά.

17. Η εσωτερική αυλή της Σκηνής του Μαρτυρίου.

18. Οι κατοικούντες τον Ουρανό και την οικουμένη καθώς και οι ενταφιασμένοι.

19. Η οριοθέτηση των περιεχομένων στον εξωτερικό Ιερό χώρο της Σκηνής του Μαρτυρίου. Στα αριστερά η Τράπεζα όπου φαίνονται τρείς άρτοι σε καθεμία από τις γωνίες της οι οποίες αντιπροσωπεύουν τις τέσσερεις εποχές του χρόνου. Στη συνέχεια φαίνονται η Επτάφωτη Λυχνία η Χάλκινη Λεκάνη καθαρισμού, η Στάμνα με το Μάννα, οι Πλάκες των Νόμων και ο Χάλκινος όφις.

20. Ο Αρχιερέας Μελχισεδέκ με τα βασιλικά του ενδύματα.

21. Πλάγια και εμπρόσθια όψη του Ααρών ενδεδυμένου τελετουργικά άμφια. »Το σχήμα του Ιερέως» όπως χαρακτηριστικά αναγράφεται. Ο Μονφωκόν υποστηρίζει ότι ο Κοσμάς σε επεξήγηση της εικόνας γράφει » Ααρών, ο Μέγας Αρχιερέας » και στις όψεις προσθέτει τα ‘ εμπροσθοφανής ‘ και ‘ όπισθοφανής ‘.

3.3 Η Σκηνή του Μαρτυρίου

Η Σκηνή του Μαρτυρίου ήταν ένα κινητό ιερό, ένας φορητός ναός των Ισραηλιτών, που τη μετέφεραν όπου κι αν πήγαιναν. Κατασκευάστηκε, με εντολή του Κυρίου, από τον Μωυσή και θεωρήθηκε ως κατοικητήριο του Θεού.

Μέσα της φυλαγόταν η Κιβωτός της Διαθήκης. Για την κατασκευή της οι Ισραηλίτες πρόσφεραν πολύτιμα υφάσματα και κοσμήματα. Ονομάστηκε Σκηνή του Μαρτυρίου, επειδή «μαρτυρούσε», φανέρωνε δηλαδή, την παρουσία του Θεού ανάμεσα στο λαό του.

Οι κατασκευαστές της Κιβωτού και της Σκηνής του Μαρτυρίου, σύμφωνα με τις οδηγίες που πήρε ο Μωυσής από τον Κύριο, ήταν ο Βεσελεήλ, γιος του Ουρείου από τη φυλή Ιούδα, και βοηθός του ο Ελιάβ, γιος του Αχισαμάχ από τη φυλή Δαν (Έξοδος 31,2-7. 37,20). Μάλιστα ο Ελιάβ ήταν εκείνος που πρωτοστάτησε στα υφαντά, τα ραπτά και τα κεντητά κόκκινα λινά υφάσματα (Έξοδος 37,2-7. 37,21).

3.3.1 Η κατασκευή της σκηνής σύμφωνα με την Παλαιά Διαθήκη

Τα παραπετάσματα της σκηνής ήταν κατασκευασμένα από ανθεκτικό λινό, υφασμένο με γαλάζιο, πορφυρό και κόκκινο μαλλί και πάνω τους ήταν κεντημένα Χερουβείμ.

Αποτελούνταν από δέκα τεμάχια, που είχαν μήκος 28 πήχεις και πλάτος 4 πήχεις. Τα πέντε από αυτά ήταν ραμμένα σε μια αυλαία (παραπέτασμα). Το ίδιο και τ’ άλλα πέντε. Οι θηλιές ήταν σε χρώμα γαλάζιο στην άκρη του πρώτου παραπετάσματος της μιας πεντάδας, το ίδιο και στην άκρη του δεύτερου παραπετάσματος της άλλης πεντάδας. Υπήρχαν 50 θηλιές στην άκρη του ενός παραπετάσματος και 50 θηλιές στην άκρη του άλλου παραπετάσματος, έτσι που οι υποδοχές ήταν αντίκρυ και αντιστοιχούσαν μία προς μία. Έπειτα υπήρχαν 50 χρυσοί κρίκοι και πάνω τους ήταν συνδεδεμένα τα δύο παραπετάσματα, έτσι που η σκηνή ήταν ενιαία.

Για την κάλυψη της πρώτης σκηνής κατασκευάστηκε μια δεύτερη σκηνή, η οποία αποτελούνταν από έντεκα τεμάχια από τρίχες κατσίκας. Το μήκος του κάθε τεμαχίου ήταν 30 πήχεις και το πλάτος 4 πήχεις. Τα πέντε από αυτά ήταν ραμμένα σε μια ενιαία αυλαία (παραπέτασμα) και τ’ άλλα έξι σε μία δεύτερη. Το έκτο τεμάχιο του μεγάλου αυτού παραπετάσματος διπλωνόταν στην πρόσοψη της σκηνής.

Όπως στην πρώτη σκηνή, έτσι και στη δεύτερη, υπήρχαν 50 θηλιές στην άκρη του ενός παραπετάσματος και 50 θηλιές στην άκρη του άλλου παραπετάσματος, έτσι που οι υποδοχές ήταν αντίκρυ και αντιστοιχούσαν μία προς μία. Έπειτα υπήρχαν πάλι 50 χρυσοί κρίκοι και πάνω τους ήταν συνδεδεμένα τα δύο παραπετάσματα, έτσι που η σκηνή ήταν ενιαία.

Το κομμάτι που περίσσευε κατά το φάρδος, το αφήνανε να κρέμεται στα πλάγια της σκηνής. Και το κομμάτι που περίσσευε κατά το μήκος, το αφήνανε να κρέμεται έτσι που να καλύπτει το πίσω μέρος της σκηνής. Ο ένας από τους δύο πήχεις, ο οποίος είναι μεγαλύτερος το τρίχινο παραπέτασμα από το εσωτερικό λινό παραπέτασμα κατά το πλάτος, κάλυπτε τα πλάγια της σκηνής, ένα κομμάτι από τη μια πλευρά και ένα από την άλλη.

Επάνω από το τρίχινο αυτό δεύτερο παραπέτασμα, κατασκευάστηκε κι ένα τρίτο παραπέτασμα από δέρματα κριαριών βαμμένα κόκκινα. Και από πάνω κατασκευάστηκε κι ένα τέταρτο παραπέτασμα δερμάτινο σε γαλάζιο χρώμα.

Συνολικά η Σκηνή ήταν καλυμμένη με τέσσερα ξεχωριστά στρώματα, το ένα κεντημένο από λινό ύφασμα, το δεύτερο από τρίχες κατσίκας, το τρίτο από δέρματα κριαριών και το τέταρτο ένα αδιάβροχο κάλυμμα από δέρμα τσακαλιών (Έξοδος 26,1-14).

Για το άνοιγμα της σκηνής κατασκευάστηκε ένα ακόμη παραπέτασμα από ανθεκτικό λινό ύφασμα, από νήμα το οποίο ήταν βαμμένο γαλάζιο, πορφυρό και κόκκινο, καλλιτεχνικά κεντημένο. Το παραπέτασμα αυτό ήταν στερεωμένο πάνω σε 5 επιχρυσωμένες κολόνες από ξύλο ακακίας. Το πάνω μέρος τους ήταν χρυσά, ενώ οι βάσεις τους ήταν από χαλκό (Έξοδος 26,36-37).

3.3.2 Ο σκελετός της σκηνής

Ο σκελετός πάνω στον οποίο στηριζόταν η Σκηνή ήταν από ξύλο ακακίας, το οποίο δεν σαπίζει. Το μάκρος κάθε ξύλινης κολόνας (στύλος) ήταν 10 πήχεις και το πλάτος 1,5 πήχη. Κάθε κολόνα είχε στο κάτω άκρο δύο παράλληλες προεξοχές. Υπήρχαν 20 ξύλινες κολόνες για τη βόρεια πλευρά, κι άλλες 20 για τη νότια πλευρά. Ακόμη κατασκευάστηκαν για τη μία πλευρά 40 ασημένιες βάσεις, οι οποίες τοποθετήθηκαν κάτω από τις 20 προεξοχές, δύο βάσεις για τις δυο προεξοχές της κάθε κολόνας. Επίσης κατασκευάστηκαν άλλες τόσες και για την άλλη πλευρά.

Για το πίσω μέρος της Σκηνής, το οποίο ήταν προς τη Δύση, κατασκευάστηκαν 6 κολόνες και άλλες 2 κολόνες για τις γωνίες της Σκηνής, στο πίσω μέρος. Οι γωνιακές αυτές κολόνες ήταν ίσου πάχους και ύψους. Για τις κολόνες αυτές κατασκευάστηκαν 16 ασημένιες βάσεις, οι οποίες τοποθετήθηκαν κάτω από τις προεξοχές της κάθε κολόνας.

Ακόμη κατασκευάστηκαν συνδετικά δοκάρια (μοχλοί) από ξύλο ακακίας, το οποίο δεν σαπίζει. Κατασκευάστηκαν 5 δοκάρια για της μια πλευρά της σκηνής, άλλα 5 για την άλλη πλευρά και άλλα 5 δοκάρια για την πίσω πλευρά, τη δυτική. Το κεντρικό δοκάρι περνούσε μέσα από τις κολόνες οριζόντια από την μία άκρη ως την άλλη.

Οι κολόνες και τα δοκάρια ήταν επιχρυσωμένα, ενώ οι κρίκοι από τους οποίους περνούσαν τα δοκάρια ήταν από χρυσό(Έξοδος 26,15-30. 38,18-21).

3.3.3 Το καταπέτασμα της Σκηνής

Το καταπέτασμα της Σκηνής ήταν από ανθεκτικό λινό, υφασμένο νήμα, με γαλάζιο, πορφυρό και κόκκινο μαλλί, και πάνω του ήταν κεντημένα Χερουβείμ. Το καταπέτασμα ήταν κρεμασμένο από 4 επιχρυσωμένες κολόνες από ξύλο ακακίας που δεν σαπίζει. Το πάνω μέρος από τις κολόνες αυτές ήταν χρυσό, ενώ οι τέσσερις βάσεις τους ήταν ασημένιες.

Για την ανάρτησή του κατασκεύασαν 5 στύλους. Τα κιονόκρανα των στύλων, οι κρίκοι και οι δοκοί ήταν επιχρυσωμένοι, ενώ οι βάσεις των στύλων ήταν από χαλκό.

Πίσω από το καταπέτασμα στ’ Άγια των Αγίων, ήταν τοποθετημένη η Κιβωτός της Διαθήκης. Το καταπέτασμα χώριζε τα Άγια από τ’ Άγια των Αγίων και έκρυβε την Κιβωτό της Διαθήκης από τα μάτια των ανθρώπων.

Μπροστά από το καταπέτασμα, στη βορινή πλευρά της Σκηνής, βρισκόταν η Τράπεζα της Προθέσεως και απέναντι από την Τράπεζα, στη νότια πλευρά, βρισκόταν η επτάφωτη λυχνία (Έξοδος 26,31-35. 37,1-6).

3.3.4 Η αυλή της Σκηνής

Η αυλή της Σκηνής αποτελούνταν από παραπετάσματα. Η νότια πλευρά της ήταν κλεισμένη με παραπετάσματα από λινό ύφασμα, 100 πήχεις μήκος. Τα παραπετάσματα ήταν στερεωμένα σε 20 στύλους, που θα στηρίζονται σε 20 χάλκινες βάσεις, με άγκιστρα και κρίκους ασημένιους. Το ίδιο και στη βόρεια πλευρά.

Η αυλή προς τη δυτική πλευρά ήταν κλεισμένη με παραπετάσματα 50 πήχεις μήκος, στερεωμένα σε 10 στύλους με τις 10 βάσεις τους. Το ίδιο και η ανατολική πλευρά.

Και από τις δύο πλευρές της πύλης της ανατολικής πλευράς υπήρχαν δύο κλίτη. Το ύψος του παραπετάσματος τους ενός κλίτους ήταν 15 πήχεις, στερεωμένα σε 3 στύλους με τις 3 βάσεις τους. Το ίδιο και το άλλο κλίτος. Στην είσοδο της αυλής υπήρχε παραπέτασμα ύψους 20 πήχεων, από ανθεκτικό λινό, υφασμένο με γαλάζιο, πορφυρό και κόκκινο μαλλί, κεντημένο καλλιτεχνικά. Αυτό το παραπέτασμα ήταν στερεωμένο σε 4 στύλους με τις 4 βάσεις τους.

Όλοι οι στύλοι της αυλής ήταν ασημένιοι. Τα κιονόκρανά τους και τ’ άγκιστρα ήταν ασημένια και οι βάσεις τους χάλκινες. Τα παραπετάσματα της αυλής ήταν από λινό ύφασμα. Είχαν ύψος 5 πήχεις και οι βάσεις τους ήταν από χαλκό. Όλα τα σκεύη της σκηνής και όλοι οι στύλοι της ήταν από χαλκό (Έξοδος 27,9-19. 37,7-19).

3.3.5 Η χάλκινη λεκάνη

Σύμφωνα με την εντολή του Κυρίου προς το Μωυσή κατασκευάστηκε μια χάλκινη λεκάνη με χάλκινη βάση για τους καθαρισμούς. Αυτή τοποθετήθηκε ανάμεσα στη Σκηνή του Μαρτυρίου και στο θυσιαστήριο.

Ο Βεσελεήλ κατασκεύασε τη λεκάνη και τη βάση της, από τα κάτοπτρα των γυναικών, οι οποίες μάλιστα την ημέρα που στήνονταν η Σκηνή του Μαρτυρίου, νήστεψαν μπροστά στην είσοδό της.

Ο Ααρών και οι γιοι του, και αργότερα όλοι οι αρχιερείς και ιερείς, έπρεπε να πλένουν τα χέρια και τα πόδια τους με νερό, για να μην κινδυνεύσουν να πεθάνουν, κάθε φορά που έμπαιναν στη Σκηνή του Μαρτυρίου ή όταν πλησίαζαν στο θυσιαστήριο των ολοκαυτωμάτων για να τελετουργήσουν και να προσφέρουν ολοκαυτώματα στον Κύριο (Έξοδος 30,17-21. 38,26-27).

3.3.6 Η Σκηνή του Μαρτυρίου

Η Σκηνή αποτελείτο από δύο χώρους, από τους οποίους ο μικρότερος βρισκόταν στο βάθος τής Σκηνής και ονομαζόταν τ’ Άγια των Αγίων. Σε αυτόν τον χώρο επιτρεπόταν να μπει μόνο ο Αρχιερέας, και αυτός μόνον μία φορά τον χρόνο.

Μέσα στα Άγια των Αγίων βρισκόταν η Κιβωτός της Διαθήκης, ένα ορθογώνιο ξύλινο κιβώτιο, καλυμμένο με χρυσάφι, που περιείχε τις δύο πέτρινες πλάκες με τις Δέκα Εντολές, τη στάμνα με το Μάννα καθώς και την ράβδο του Ααρών.

Το Εξωτερικό της Σκηνής μπροστά από τα Άγια των Αγίων βρισκόταν το θυσιαστήριο του θυμιάματος, όπου έκαιγε θυμίαμα κάθε μέρα, από το πρωί μέχρι το βράδυ, και η επτάφωτη λυχνία. Κάθε Σάββατο, όπου ήταν ημέρα ανάπαυσης, δώδεκα άρτοι (ψωμιά), τοποθετούνταν επάνω στην «Τράπεζα της Προθέσεως», ένα για κάθε φυλή, ως προσφορά στον Θεό.

Ένας ξεχωριστό χώρος, περιτριγυρισμένος από παραπετάσματα, αποτελούσε την αυλή που περιέβαλε την Σκηνή του Μαρτυρίου, Είχε μήκος περίπου 50 μέτρα και πλάτος 25. Σ’ αυτήν οι Ιερείς ετοίμαζαν τις θυσίες. Μπροστά από την σκηνή υπήρχε μία τεράστια χάλκινη λεκάνη, όπου σύμφωνα με το τελετουργικό, πλένονταν οι Ιερείς, και το θυσιαστήριο του ολοκαυτώματος, όπου καίγονταν τα ζώα που προσφέρονταν για θυσία.

3.3.7 Το στήσιμο και ο καθαγιασμός της Σκηνής του Μαρτυρίου

Σύμφωνα με τις οδηγίες του Κυρίου στο Μωυσή, το στήσιμο της Σκηνής του Μαρτυρίου έγινε την πρώτη μέρα του πρώτου μήνα του δεύτερου έτους της Εξόδου των Ισραηλιτών από την Αίγυπτο. Εκεί, πίσω από το καταπέτασμα, τοποθετήθηκε η Κιβωτός της Διαθήκης και μέσα σ’ αυτή οι λίθινες πλάκες με τις 10 εντολές. Μετά τη σκέπασε από τα μάτια των ανθρώπων, όπως είχε πει ο Κύριος στο Μωυσή.

Μέσα στη Σκηνή του Μαρτυρίου τοποθετήθηκε ακόμη η Τράπεζα και πάνω της οι άρτοι της Προθέσεως. Απέναντι από την Τράπεζα, στη νότια πλευρά τοποθετήθηκε η Επτάφωτη λυχνία και ο Μωυσής άναψε τους λύχνους ενώπιον του Κυρίου. Μπροστά στο παραπέτασμα που χωρίζει τα Άγια των Αγίων, τοποθετήθηκε το χρυσό Θυσιαστήριο του θυμιάματος και μπροστά στην είσοδο της Σκηνής του Μαρτυρίου τοποθετήθηκε το Θυσιαστήριο των ολοκαυτωμάτων.

Αφού σκέπασαν όλη τη Σκηνή του Μαρτυρίου, σύμφωνα με τις οδηγίες του Κυρίου, ο Μωυσής την καθαγίασε και την έχρισε με το άγιο έλαιο, καθώς και όλα τα σκεύη που υπήρχαν μέσα σ’ αυτή. Κατόπιν ο Μωυσής καθαγίασε και έχρισε το Θυσιαστήριο των ολοκαυτωμάτων μαζί με όλα τα σκεύη του.

Μετά έφερε στην είσοδο της Σκηνής του Μαρτυρίου τον Ααρών και τους γιους του και τους έπλυνε με νερό. Τους έντυσε με τις ιερατικές στολές και τους έχρισε ώστε να μπορούν να υπηρετούν τον Κύριο ως Ιερείς (Έξοδος 40,1-27)

3.3.8 Το υλικό που χρησιμοποιήθηκε

Το χρυσάφι που χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή όλων των ιερών σκευών προερχόταν από την αυθόρμητη προσφορά του λαού, το οποίο για όλες τις εργασίες έφτασε τα 29 τάλαντα και 720 σίκλους, με βάση τον ιερό σίκλο. Το ασήμι που συγκεντρώθηκε από την απογραφή των αντρών της κοινότητας έφτασε τα 100 τάλαντα και 1775 σίκλους, με βάση τον ιερό σίκλο. Τα 100 τάλαντα ασήμι δαπανήθηκαν για την κατασκευή των 100 κιονοκράνων της Σκηνής του Μαρτυρίου και του καταπετάσματος, ενώ με τους 1775 σίκλους κατασκευάστηκαν τα άγκιστρα των στύλων. Τους στύλους τους διακόσμησε, ενώ τα κιονόκρανά τους τα επιχρύσωσε.

Ο χαλκός που προσφέρθηκε και δαπανήθηκε έφτασε τα 70 τάλαντα και 1500 σίκλους. Μ’ αυτόν κατασκευάστηκαν οι βάσεις της εισόδου της Σκηνής του Μαρτυρίου, οι στύλοι της αυλής με τις βάσεις τους και το κάλυμμα του θυσιαστηρίου των ολοκαυτωμάτων, καθώς και όλα τα σκεύη του θυσιαστηρίου (Έξοδος 39,1-12).

3.3.9 Το χρηματικό αντίλυτρο

Κατά την απογραφή των Ισραηλιτών που έγινε στην έρημο, σύμφωνα με την εντολή του Κυρίου, ο κάθε Ισραηλίτης, που ήταν από 20 ετών και άνω, έπρεπε να δώσει ένα χρηματικό ποσό, ως αντίλυτρο για τη ζωή του και για την εξιλέωση της ψυχής του στον Κύριο, για να μην πέσει πάνω τους καμιά μάστιγα, εξαιτίας της απογραφής. Το ποσό που αντιστοιχούσε στον καθένα ήταν το μισό του διδράχμου, δηλαδή 10 οβολούς.

Αυτό δινόταν ως προσφορά στον Κύριο, και επιβαλλόταν σε όλους τους Ισραηλίτες από είκοσι ετών και πάνω. Ο καθένας όφειλε να δώσει το συγκεκριμένο ποσό, ούτε οι πλούσιοι μπορούσαν να δώσουν περισσότερο, ούτε οι φτωχοί λιγότερο. Τα χρήματα που συγκεντρώθηκαν χρησιμοποιήθηκαν για τη συντήρηση της Σκηνής του Μαρτυρίου (Έξοδος 30,11-16).

3.3.10 Η ιστορία της Σκηνής

Στο βιβλίο της Εξόδου γίνεται λόγος για μια Σκηνή του Μαρτυρίου, αλλά αυτή ήταν προσωρινή ώσπου να κατασκευαστεί η καινούρια. Μετά την απιστία των Ισραηλιτών με το χρυσό μοσχάρι, ο Μωυσής πήρε αυτή την προσωρινή Σκηνή και την τοποθέτησε έξω από το στρατόπεδο.

Όσες φορές πήγαινε ο Μωυσής στη Σκηνή, όλος ο λαός σηκωνόταν και ο καθένας στεκόταν στην πόρτα της σκηνής του και τον παρακολουθούσε ώσπου αυτός να μπει στη Σκηνή. Όταν ο Μωυσής έμπαινε στη Σκηνή, μια στήλη νεφέλης κατέβαινε και στεκόταν στην πόρτα. Και ο Θεός συνομιλούσε με το Μωυσή. Όταν έβλεπε ο λαός τη στήλη της νεφέλης να στέκεται μπροστά στην πόρτα της Σκηνής, σηκώνονταν και προσκυνούσαν, καθένας κοντά στην πόρτα της σκηνής του. Όταν πάλι ο Μωυσής επέστρεφε στο στρατόπεδο, άφηνε στη Σκηνή ως φύλακα, τον Ιησού του Ναυή (Έξοδος 33,7-11).

Την επιστασία της Σκηνής του Μαρτυρίου στην έρημο την είχαν οι Λευίτες και την εποπτεία των Λευιτών την είχε ο Ιθάμαρ, γιος του Ααρών (Έξοδος 37,19).

Όταν οι Ισραηλίτες μπήκαν στη Χαναάν, αρχικά μετέφεραν τη Σκηνή του Μαρτυρίου στη Σηλώ. Ο Δαβίδ μετέφερε την Σκηνή του Μαρτυρίου και την Κιβωτό της Διαθήκης στην Ιερουσαλήμ, και αργότερα τοποθετήθηκαν στο Ναό του Σολομώντα.

3.4 Τα Άγια των Αγίων

Τα άγια των αγίων ήταν το ιερό, θα λέγαμε, της Σκηνής του Μαρτυρίου στην έρημο και αργότερα του ναού που έκτισε ο Σολομών, μετά την εγκατάσταση των Ισραηλιτών στην Παλαιστίνη. Ήταν άβατο για το λαό και τους ιερείς, οι οποίοι εισερχόταν μόνο στα Άγια, δηλαδή στο τμήμα του ναού μπροστά από τα Άγια των Αγίων, όπου βρισκόταν αριστερά η χρυσή επτάφωτη λυχνία, δεξιά η τράπεζα και οι δώδεκα άρτοι της προθέσεως και πιο μέσα μπροστά από το καταπέτασμα το θυσιαστήριο των θυμιαμάτων.

Στα Άγια των Αγίων έπαινε μόνο ο αρχιερεύς μία φορά το χρόνο κατά την εορτή του εξιλασμού (Λευϊτ. 16,8). Εκεί υπήρχε το χρυσό θυμιατήριο, η κιβωτός της Διαθήκης, και στο πάνω μέρος της κιβωτού –το λεγόμενο ιλαστήριο– στις άκρες του στεκόταν δύο Χερουβίμ, που σκέπαζαν με τα φτερά τους την κιβωτό. Η κιβωτός ήταν ένα κιβώτιο από ξύλα, που δεν σάπιζαν, με επένδυση χρυσού μέσα και έξω. Μέσα στην κιβωτό βρισκόταν μία χρυσή στάμνα με μάννα, η ράβδος του Ααρών που βλάστησε και οι πλάκες του νόμου.

Όλα αυτά ήταν ιερά αντικείμενα που θύμιζαν στους Ισραηλίτες το Θεό και την πρόνοια του και το ενδιαφέρον του γι’ αυτούς διά μέσου των αιώνων, αλλά συγχρόνως θύμιζαν και πόσο αχάριστοι, ανόσιοι, γογγυστές και ασεβείς υπήρξαν οι πρόγονοί τους. Έτσι η παρουσία αυτών τους προέτρεπε σε ευγνωμοσύνη και δοξολογία του Θεού, αλλά και τους υπενθύμιζε και τους εφιστούσε την προσοχή στο να μη επαναλάβουν τα λάθη τους και τις αμαρτίες τους. Ας τα θυμηθούμε χωριστά και ας φρεσκάρουμε τις ιστορικές λεπτομέρειες που συνδέονται μ’ αυτά.

3.4.1 Το μάννα

Το μάννα ήταν η τροφή που έδινε ο Θεός στην έρημο στο λαό του, τον Ισραήλ. Ήταν ο ουράνιος άρτος ή ο άρτος των αγγέλων, όπως τον ονόμασαν αργότερα οι Ιουδαίοι, που ερχόταν κάθε μέρα θαυματουργικά από το Θεό. Έδινε τη δυνατότητα στον Ισραήλ να συντηρηθεί μέσα στην αφιλόξενη έρημο, αλλά και συγχρόνως τον δοκίμαζε εάν είναι πιστός και υπάκουος. Έπρεπε ο κάθε Ισραηλίτης να μαζεύει ορισμένη ποσότητα, να μη κρατεί το περίσσευμα για άλλη μέρα, και την Παρασκευή να μαζεύει και για το Σάββατο. Εάν μάζευε περισσότερο, εν τέλει η ποσότητα που βρισκόταν στο σακίδιο του ήταν αυτή που όρισε ο Θεός· εάν κρατούσε περίσσευμα, σκουλήκιαζε· μόνο αυτό που μάζευε την Παρασκευή για το Σάββατο διατηρείτο. Ο Μωυσής έδωσε εντολή στον αδελφό του τον Ααρών, που ήταν αρχιερέας, να πάρει μία χρυσή στάμνα και να βάλει μέσα ένα γομόρ (μέτρο χωρητικότητας της εποχής εκείνης), δηλαδή την ποσότητα που επέτρεπε ο Θεός για κάθε Ισραηλίτη. Το έκανε αυτό για να θυμούνται οι επερχόμενες γενεές την ευεργεσία και την φροντίδα του Θεού αλλά και την αχαριστία και τον γογγυσμό των προγόνων τους, ότι δήθεν ο Θεός τους έσωσε από τους Αιγυπτίους για να τους πεθάνει της πείνας στην έρημο (πρβλ. Έξοδ. 16ο κεφ. και Αριθμ. 11,4-13).

Το μάννα ήταν ο τύπος ενός άλλου ουρανίου άρτου, ο οποίος θα παρουσιαζόταν τον καιρό της Καινής Διαθήκης.Ουράνιος άρτος στην Κ.Δ. είναι ο Χριστός. Το σώμα του και το αίμα του. Αυτό είναι το αληθινό και ουσιαστικό μάννα· το πράγματι ζωοποιό και σωτηριώδες. Το μάννα της Π.Δ. δεν απέτρεπε το θάνατο ούτε έδινε την αιώνια ζωή. αυτό όμως χαρίζει την αθανασία και την αιώνια ευτυχία κοντά στο Χριστό. Μαζί με το λόγο του Θεού είναι η πραγματική και ουσιαστική τροφή του κάθε χριστιανού (Ματθ.4,1-4).

Η Αποκάλυψη (2,17) υπόσχεται, σ’ αυτούς που θα νικήσουν τον Σατανά και τον άθεο κόσμο, να τους δώσει ως βραβείο αυτό το μάννα, το κρυμμένο και άγνωστο για τους απίστους και τους αθέους.

3.4.2 Η ράβδος του Ααρών

Ο Κορέ μαζί με τον Δαθάν και τον Αβειρών και 250 επίσημους Ισραηλίτες στασίασαν εναντίον του Μωυσέως και του Ααρών. Αμφισβήτησαν ότι αυτοί είναι οι εκλεγέντες από το Θεό να τον διοικούν και ότι μόνο ο Ααρών ως αρχιερεύς έχει δικαίωμα να προσφέρει θυσία ιερατική. Τότε ο Θεός τη στιγμή που πήγαν να προσφέρουν ιερατικό θυμίαμα άνοιξε τη γη και τους κατάπιε κι αυτούς και τις οικογένειες τους (Αριθμ. 16ο κεφ.).

Την επόμενη μέρα οι Ισραηλίτες, αντί να συνταραχθούν από το φοβερό θαύμα που συνέβη, γόγγυσαν εναντίον του Μωυσή και του Ααρών ότι έγιναν αίτιοι να φονευθούν οι στασιαστές και όρμησαν εναντίον τους. Τότε ο Θεός άρχισε να καταστρέφει τους γογγυστές Ισραηλίτες και η καταστροφή σταμάτησε μόνο όταν ο Ααρών, κατά εντολή του Μωυσή, προσέφερε θυμίαμα στο Θεό. 14.700 άτομα σκοτώθηκαν από το Θεό την ημέρα του γογγυσμού.

Τότε ο Θεός για να θέσει τέρμα στην ανταρσία των Ισραηλιτών είπε να γίνει το εξής. Κάθε αρχηγός από κάθε φυλή του Ισραήλ, να προσφέρει μία ράβδο στο Μωυσή. Όλες οι ράβδοι, δώδεκα τον αριθμό, να προσφερθούν και να τοποθετηθούν στη Σκηνή του Μαρτυρίου και κει η ράβδος που θα βλαστήσει θα είναι το σημείο που θα δείξει ποιον διαλέγει ο Θεός για να του προσφέρει ιερατικές θυσίες και να προΐσταται λατρευτικώς του λαού. Έτσι και έγινε και η ράβδος του Ααρών, αρχηγού της φυλής Λευί, έφερε βλαστό, άνθη και καρύδια (Αριθμ. 17ο κεφ.). Συνεπώς μόνο ο Ααρών και οι απόγονοί του μπορούσαν να ιερατεύουν και όποιος δεν το δεχόταν ουσιαστικά στασίαζε έναντι του Θεού με ανάλογες συνέπειες.

3.4.3 Οι πλάκες του νόμου

Το βιβλίο της Εξόδου μας ιστορεί, στο 20ο κεφάλαιό του, πως ο Θεός παρέδωσε τον δεκάλογο στους Ισραηλίτες. Ο λαός ενώ βρισκότανε κάτω από το όρος άκουγε τη φωνή του θεού να μιλά στο Μωυσή και τις σάλπιγγες να σαλπίζουν ενώ έβλεπε το Σινά να περιζώνεται από φλόγες και καπνούς. Φοβισμένος τότε ο λαός παρακάλεσε το Μωυσή να τους μιλά αυτός και όχι ο Θεός για να μη πεθάνουν από το φόβο.

Ο Θεός πράγματι συνέχισε να παραδίδει στο Μωυσή τις διατάξεις του νόμου του. Περνά ο καιρός και ο Μωυσής αργεί να κατέβη και ο λαός ο ανυπόμονος και αχάριστος και κακοήθης, που δεν μπορεί να περιμένει ούτε να δοκιμάζεται, ξεχνά τον αληθινό Θεό και λέγει στον Ααρών να κατασκευάσει είδωλα θεών να λατρεύσουν αυτά και να τα θεωρήσουν ως σωτήρες τους. Ο Ααρών υποχωρώντας στις πιέσεις του λαού, παίρνει τα κοσμήματα των γυναικών και κάνει ένα χρυσό μοσχάρι και προσφέρει θυσία σ’ αυτό, σαν να ήταν αυτό ο Θεός που τους έσωσε από τους Αιγυπτίους.

Ο Θεός ειδοποιεί το Μωυσή για τη πτώση του λαού. Ο Μωυσής έκπληκτος κατεβαίνει αμέσως κρατώντας στα χέρια του τις πλάκες του νόμου. Όταν είδε από κοντά το λαό μεθυσμένο να χορεύει και ν’ ασελγεί γύρω από το χρυσό μοσχάρι πέταξε τις πλάκες του νόμου και τις έσπασε. Ήταν μια πράξη ασυνείδητη, που εξέφρασε εκείνη τη στιγμή την έκπληξη, την οργή και την απογοήτευσή του από το κατάντημα του λαού του (Έξοδ. 32ο κεφ.). Αμέσως προέβη σε τιμωρητικά επανορθωτικά μέτρα και αργότερα ξανανέβηκε στο όρος Σινά για να ξαναπάρει τις πλάκες του νόμου.

Το 586 π.Χ. οι Βαβυλώνιοι με τον Ναβουχοδονόσορα καταστρέφουν το ναό του Σολομώντος και έτσι χάθηκαν όλα τα ιερά αυτά αντικείμενα. Κατά το Β΄ Μακ. 2,4 ο Ιερεμίας πήρε την κιβωτό πριν τη καταστροφή του ναού και την έκρυψε στο όρος Nebo. Έτσι ο ναός του Ζοροβάβελ και ο ναός του Ηρώδη, που αντικατέστησαν το ναό του Σολομώντος μετά την Βαβυλώνια αιχμαλωσία, στο άγιο των αγίων δεν είχαν το μάννα, την ράβδο του Ααρών και τις πλάκες του νόμου. Ήταν κι αυτή η απώλεια ένα σημείο ότι η εποχή της Παλαιάς Διαθήκης πλησιάζει να τελειώσει.

3.5 Ο Χάλκινος Όφις

Ἁγ. Λουκᾶ, Ἀρχιεπ. Κριμαίας

Πολλά, πάρα πολλὰ χρόνια περιπλανιόταν ὁ λαὸς τοῦ Ἰσραὴλ στὴν ἔρημο μετὰ τὴν ἔξοδό του ἀπὸ τὴν γῆ τῆς Αἰγύπτου μὲ ἐπὶ κεφαλῆς τὸν θεόπτη προφήτη Μωυσῆ.

Κύριος ὁ Θεὸς ἔτρεφε τὸν λαό Του μὲ τὸ θεόσταλτο μάννα. Ἦταν δύσκολος ὁ δρόμος αὐτὸς μέσα στὴν ἔρημο. Μὲ πολὺ δυσκολία ἔβρισκαν νερὸ νὰ πιοῦν. Καὶ ἄρχισε ὁ λαὸς τοῦ Ἰσραὴλ νὰ γογγύζει στὸν Θεὸ καὶ τὸν Μωυσῆ, γιατί τοὺς ξεσήκωσε ἀπὸ τὴν Αἴγυπτο. Καὶ ἄναψε ἡ ὀργὴ τοῦ Θεοῦ ἐναντίον τοῦ λαοῦ τοῦ Ἰσραὴλ ἐξ αἰτίας τοῦ γογγυσμοῦ τους καὶ τοὺς τιμώρησε σκληρά.

Μὲ διαταγὴ Του ἦλθε ἕνα μεγάλο πλῆθος δηλητηριωδῶν φιδιῶν, τὰ ὁποία τοὺς δάγκωναν μὲ ἀποτέλεσμα χιλιάδες ἄνθρωποι νὰ πεθαίνουν. Νὰ τὸ θυμόμαστε καὶ ἐμεῖς αὐτό, πόσο φοβερὸ καὶ ὀλέθριο πράγμα εἶναι νὰ γογγύζει κανεὶς στὸν Θεό.

Ὁ λαός, τρομοκρατημένος ἀπὸ τὰ φίδια, ἱκέτευε τὸν Μωυσῆ νὰ προσευχηθεῖ στὸν Θεὸ νὰ ἀπαλλαγεῖ ἀπὸ τὴν σκληρὴ αὐτὴ τιμωρία. Ὁ Κύριος τούς σπλαχνίστηκε καὶ διέταξε τὸν Μωυσῆ νὰ φτιάξει ἕνα μεγάλο χάλκινο φίδι καὶ νὰ τὸ βάλει σ’ ἕνα κοντάρι ποὺ ἔμοιαζε μὲ σταυρό, «Ὅποιος δαγκώνεται ἀπὸ κάποιο φίδι καὶ κοιτάξει μὲ ἐλπίδα αὐτὸ τὸ χάλκινο ὄφι δὲν θὰ πεθάνει ἀλλὰ θὰ ζήσει», εἶπε ὁ Κύριος.

Ὁ Μωυσῆς κατασκεύασε ἀπὸ χαλκὸ ἕνα μεγάλο φίδι καὶ τὸ ἔβαλε πάνω σ’ ἕνα κοντάρι ὅμοιο μὲ σταυρό. Αὐτὸ ἀποτελοῦσε μία ὁλοκάθαρη προτύπωση τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὁ Ὁποῖος σώζει ἀπὸ τὸ θάνατο τῆς ἁμαρτίας ὅλους αὐτούς, ποὺ μὲ βαθειὰ πίστη στρέφονται σ’ Αὐτὸν καὶ μὲ δάκρυα προσκυνοῦν τὸ σταυρό Του, μὲ τὸν ὁποῖο ἔσωσε τὸν κόσμο στὸν φοβερὸ Γολγοθᾶ. Αὐτὸς βάσταξε τὸ ὑπερβολικὰ μεγάλο βάρος τῶν ἁμαρτιῶν ὅλου του κόσμου ἐπάνω στὸ σταυρό.

Παράρτημα IV

4.1 Πίνακας ΙV

4.2 Περιγραφή εικόνων 22-37

22. Η οριοθέτηση του κύκλου των δώδεκα μηνών και τα φρούτα που παράγονται κάθε μήνα. Έξω από τον κύκλο είναι γραμμένα τα ονόματα μηνών και εποχών, σύμφωνα με το αιγυπτιακό ημερολόγιο.

Ο καρπός που παράγεται στην Αίγυπτο κατα τον μήνα Pharmouth (Απρίλιος) είναι το σκόρδο, τον Pachon (Μάιος) η kinna ένα είδος τονωτικού βοτάνου (πιθανώς αναφέρεται στους καρπούς της κιγχόνης), τον Payni (Ιούνιος) καρύδια της Αρμενίας, τον Epiphi (Ιούλιος) μούρα, τον Mesori (Αύγουστος) σύκα και σταφύλια αλλά αν κρίνουμε από την εικόνα μόνο ένα είδος φρούτου φαίνεται, τον Θωθ (Σεπτέμβριος) λάδι και ένα άγνωστο φρούτο, τον Phaophy (Οκτώβριος) φοινικόφυλλα, τον Athyr (Νοέμβριος) σπαράγγια, τον Choiac (Δεκέμβριος) πιθανώς Αλτέα θεραπευτικό βότανο Althaea officinalis (marshmallow), τον Tybi (Ιανουάριος) χορταρικά όπως αντίδια, τον Mechir (Φεβρουάριος) κάτι άγνωστο, τον Phamenôth (Μάρτιος ) κίτρο (φρούτο).

23. Ρινόκερως

24. Ταυρέλαφος

25. Καμηλοπάρδαλη

26. Μόσχος

27. Άγριο ελάφι

28. Μονόκερως

29. Φώκη

30. Πιπεριά

31. Χοιρέλαφος

32. Χελώνη

33. Ιπποπόταμος

34. Δελφίνι

35. Λιοντάρι

36. Καρυδιά

37. Ελέφας

Αντί επιλόγου

Αν μου είχε ζητηθεί να συνοψίσω αυτά που δεν είχε καταλάβει ο Κοσμάς από τα ταξίδια και τα βιβλία ίσως ακόμη να έγραφα. Ένας λόγιος δημιουργός όμως μπορεί να το κάνει με μοναδικό τρόπο, σε δύο γραμμές :

«Ὁ Θεὸς εἶναι πανάγαθος, Κοσμᾶ, καὶ συχωρᾶ, ὅμως γδικιέται ἀμείλιχτος ὁ γερο-Ποσειδώνας»

Κοσμᾶ τοῦ Ἰνδικοπλεύστη, Νίκος Καββαδίας – Τραβέρσο (1975)

Τριγυριστὴς τῆς Ἰνδικῆς στὰ νιάτα του ὁ Κοσμᾶς, πίστεψε στὰ γεράματα πὼς θὰ καλογερέψει. Κυρὰ θαλασσοθάνατη, στὰ χέρια του ἔχεις ρέψει, ποὺ στὰ στερνὰ τὰ μάρανε τὸ ἀλέτρι κι ὁ κασμᾶς.

Ὅπου ἔφτασες, κάθε χρονιὰ θερίζουν τρεῖς φορές. Τὴν Ταπροβάνη ἐδιάλεξε κι εἶχες καιρὸ ποδίσει. Τώρα μασᾶς ἀμύγδαλα καὶ προσφορὲς ξερές, καὶ τὸ λιβάνι ὀσμίζεσαι ποὺ μοιάζει μὲ χασίσι.

Ἐκεῖ, Ταμίλες χαμηλὲς ποὺ ἐμύριζαν βαριά, Σιγκαλινὲς μὲ στήθη ὀρθά, τριγύρω σου λεφούσια. Ἐδῶ λυγίζεις τὸ κορμὶ μὲ τ᾿ ἀχαμνὰ μεριὰ καὶ προσκυνᾶς τὴ Δέσποινα τὴ Γαλακτοτροφοῦσα.

Πῆγες ἐκεῖ ποὺ ἐδίδασκε τὸ πράσινο πουλί, ὅπου της μάγισσας ὁ γιὸς θ᾿ ἀντάμωνε τὸ στόλο. Ἔλυνε κεῖνος μὲ σπαθὶ ὅσα ἡ γραφὴ διαλεῖ. Μὰ ἐσὺ ξηγᾶς τὰ αἰνίγματα καινούργιων Ἀποστόλων.

Μπροστά σου τρεῖς ἐλέφαντες ντυμένοι στὰ χρυσά, ὄξω ἀπ᾿ τοῦ Βούδα τὴ σπηλιά, ψηλὰ στὴν Κουρνεβάλα. Τώρα σκοντάφτεις, Γέροντα, στοῦ δρόμου τὰ μισὰ καὶ πᾶς γιὰ νὰ λειτουργηθεῖς σὲ γάϊδαρο καβάλα.

Μαζεύει ὁ ναύτης τὸν παρᾶ κουκὶ μὲ τὸ κουκὶ καὶ πολεμᾶ σὲ ψήλωμα νὰ στήσει τὸ ἀγκωνάρι. Ἄλλοι σαλπάρουν Αὔγουστο γιὰ Νότιο Σινικὴ καὶ τὸ γλεντᾶν στὸ Βοθνικό, Δεκέμβρη καὶ Γενάρη.

Ὅταν πιστεύω θάλασσα μονάχα καὶ βυθὸ καὶ προσκυνάω γιὰ κόνισμα ἕναν παλιὸ ἀστρολάβο, πές μου, στὴν ἅγια πίστη σου, πῶς νὰ προσευχηθῶ; σὲ ποιὸν νὰ ξομολογηθῶ καὶ ποῦ νὰ μεταλάβω;

Ὁ Θεὸς εἶναι πανάγαθος, Κοσμᾶ, καὶ συχωρᾶ, ὅμως γδικιέται ἀμείλιχτος ὁ γερο-Ποσειδώνας. Τό ῾δανε λένε βουτηχτές: τοῦ σαλαχιοῦ ἡ οὐρὰ νὰ γαργαλάει, στὰ χαμηλά, τὰ χείλια τῆς στρειδώνας.

p.p1 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; font: 12.0px 'Helvetica Neue'; color: #454545}

ΠΗΓΗ: theancientwebgreece.wordpress.com