Χαμός στο Twitter με το «ελλάμψει» της Νοτοπούλου, αλλά μάλλον είχε δίκιο…

Το ρήμα «ελλάμπω» που αποφάσισε να χρησιμοποιήσει για να στείλει τις ευχές της ανήμερα των Θεοφανίων η βουλευτής Θεσσαλονίκης του ΣΥΡΙΖΑ, Κατερίνα Νοτοπούλου, έκανε για ακόμη μια φορά τους χρήστες του Twitter να την «τρολάρουν».

Η Κατερίνα Νοτοπούλου συγκεκριμένα έγραψε: «Το φως των Θεοφανείων, το ιδιαίτερο αυτό φως ας ελλάμψει κάθε ανθρώπινο πρόσωπο. Σήμερα, σε δύσκολες και ταραγμένες στιγμές για τον πλανήτη ας φωτιστούν οι πράξεις και οι πολιτικές στη δικαιοσύνη, αλληλεγγύη, αγάπη και σεβασμό στο περιβάλλον. Να υπηρετούμε πάντα τον Άνθρωπο. Καλή φώτιση».

Η γλωσσική «ανάλυση» του tweet

Και όμως, η Νοτοπούλου είχε… δίκιο. Στο έργο «Ιστορίαι» του Ηροδότου, το οποίο σήμερα θεωρείται η θεμελιώδης βάση της Ιστορίας στον δυτικό πολιτισμό, εμφανίζεται το απαρέμφατο του επίμαχου ρήματος ως εξής: «…τω δη τι και επείχε ελλάμψεσθαι Λυδός». Επίσης, το ρήμα εμφανίζεται στον αρχαίο ποιητή Αρχίλοχο, αλλά και στον Πλωτίνο, έναν από τους σημαντικότερους φιλοσόφους της ύστερης αρχαιότητας και συνεχιστή της νεοπλατωνικής σχολής της φιλοσοφίας, o οποίος γράφει «ἐλλάμπουσα ἀεὶ ἐλλάμπεται».

«…Ινα πᾶσιν ἐλλάμπῃ, οὐκ ἐν ἑνί ἐστιν» και «ἐλλάμπει γὰρ εἴς τι τῶν τοῦ κόσμου μερῶν διὰ μέσων τοῦ νοῦ» αναφέρει ο Πρόκλος, νεοπλατωνικός φιλόσοφος και ένας από τους τελευταίους κλασικούς φιλοσόφους. «Και γάρ εν τοΐς πατρίοις ίδιώμασιν ο τε τού συγγραφέως νους ελλάμπει τρανώτερον» αναφέρεται στο έργο «Dialogus de Graecae Linguae Laudibus – Διάλογος», όπως παραδίδει ο φιλόλογος Κωνσταντίνος Νίκας στο φιλολογικό περιοδικό «Παρνασσός».

Αλλά και στο κορυφαίο λεξικό των Liddell, Scott και Jones στο αντίστοιχο λήμμα αναφέρεται: «ἐλλάμπω: μέλλ. -ψω, λάμπω επάνω εἴς τι, Ἀρχίλ. 55· λάμπω ἢ ἀντανακλῶμαι ἔν τινι, τινὶ Πλούτ. 2. 40D. ΙΙ. μεταβ., λαμπρύνω, ἐλλάμπουσα ἀεὶ ἐλλάμπεται Πλωτῖν. 2. 9, 2· – μεταβ. ἐν τῷ μέσῳ τύπῳ, διακρίνομαι, δοξάζομαι ἔν τινι, εἴς τι, τῷ ἱππικῷ ἐπεῖχε ἐλλάμψεσθαι Ἡρόδ. 1. 80, πρβλ. 8. 74.»

Αν μη τι άλλο, τύποις γραμματικό λάθος θα λέγαμε ότι δεν υπάρχει. Ωστόσο, ο τύπος «ελλάμψει» μάλλον δεν αρμόζει στο περικείμενο, παρότι δεν είναι κακό πού και πού να αναδύονται λέξεις και φράσεις από τον βυθό της γλωσσικής θάλασσας της Ελληνικής, που -αν μη τι άλλο- είναι πλούσιος.

Θεοφάνεια ή Θεοφάνια;

Επιτρέψτε μας, πάντως, μια ένσταση για το «Θεοφάνεια», για οποίο το λεξικό του Τριανταφυλλίδη προκρίνει τη γραφή του με «ι». Συγκεκριμένα, όπως αναφέρεται στο λεξικό, η λέξη «Θεοφάνεια», αναφερόμενη στη γιορτή της γέννησης και της βάφτισης του Xριστού, κατά το παλαιότερο «Επιφάνεια», ήταν θηλυκού γένους, αλλά κατ’ αναλογικό σχηματισμό με τα Χριστούγεννα άλλαξε γένος και έγινε ουδέτερο. Ωστόσο, ως ουδέτερο το «Θεοφάνια», με «ι», προϋπήρχε, οπότε μάλλον κρίνεται ορθότερη αυτή η γραφή. Σε κάθε περίπτωση, usus norma loquendi…