Το πώς δημιουργήθηκαν τα Μετέωρα έχει κατά καιρούς απασχολήσει τη διεθνή επιστημονική κοινότητα αλλά είναι γεγονός ότι μέχρι και σήμερα δεν έχει πλήρως ερμηνευθεί.
Το μοναδικό επιβλητικό γεωλογικό φαινόμενο, που φτάνει σε ύψος τα 400 μέτρα, έλαβε το όνομά του από τον κτήτορα της μονής Μεγάλου μετεώρου, τον Άγιο Αθανάσιο τον μετεωρίτη, ο οποίος ονόμασε μετέωρο τον πλατύ Λίθο στον οποίο ανέβηκε πρώτη φορά το 1344.
Μετέωρα: Στους κορυφαίους προορισμούς της Ελλάδας με 2,5 εκατ. επισκέπτες ετησίως
Σύμφωνα με τη θεωρία του Γερμανού γεωλόγου Φίλιπσον, που επισκέφτηκε την Ελλάδα στα τέλη του 19ου αιώνα, η δημιουργία αυτών των τεράστιων ογκολίθων οφείλεται σ΄ ένα δελτοειδή κώνο από ποταμίσιους ογκόλιθους και ασβεστολιθικά πετρώματα που για εκατομμύρια χρόνια χύνονταν σε θαλάσσια έκταση που κάλυπτε τότε τη Θεσσαλία. Οι γεωλογικές μεταβολές των αιώνων ανύψωσαν και αποσφήνωσαν το τμήμα αυτό, όταν αποτραβήχτηκαν τα νερά στο Αιγαίο.
Έτσι, αργότερα κατά την περίοδο που διαμορφώθηκαν οι αλπικές πτυχώσεις της οροσειράς της Πίνδου, αποκόπηκε αυτός ο κώνος από τη συμπαγή μορφή του δημιουργώντας επιμέρους μικρότερους, αυτοί που υφίστανται σήμερα, και ανάμεσά τους τη κοιλάδα του Πηνειού ποταμού. Λέγεται ότι στις κορυφές τους έχουν βρεθεί απολιθωμένα oστρακοειδή.
Στις κοιλότητες των βράχων, στις σχισμές και στις κορυφές τους βρήκαν προστασία οι άνθρωποι της περιοχής από τις επιδρομές διαφόρων κατακτητών και αυτών που πέρασαν από την περιοχή. Εκεί βρήκαν καταφύγιο και αρκετοί τολμηροί ερημίτες και αναχωρητές οι οποίοι αναζητούσαν ψυχική ηρεμία, γαλήνη και με την προσευχή επιδίωκαν την χριστιανική τελειότητα. Όπως γράφει ο Σπυρίδων Βλιώρας, κατά τον 10ο και 11ο αιώνα οι πρώτοι ασκητές έκαναν την εμφάνισή τους στα Μετέωρα.
Στην αρχή οι ασκητές ήταν απομονωμένοι και προσεύχονταν σε μικρά παρεκκλήσια, τα λεγόμενα “προσευχάδια”, όχι μόνον για τη δική τους σωτηρία αλλά και για την σωτηρία όλων των ανθρώπων. Η ζωή τους ήταν λιτή και η εργασία επίπονη. Έως το 1500 μ.Χ. είχαν δημιουργηθεί 24 μοναστήρια.
Η παρακμή του Μετεωρίτικου μοναχισμού άρχισε τον 18ο αιώνα και είχε ως αποτέλεσμα τη σημαντική μείωση του αριθμού όχι μόνο των Μονών αλλά και των Μοναχών.
Τα μοναστήρια που λειτουργούν σήμερα
Στις αρχές του 19ου αιώνα πολλά μοναστήρια λεηλατήθηκαν από τον Αλή πασά. Ως τη δεκαετία του 1920 η άνοδος στις μονές και η μεταξύ τους επικοινωνία γινόταν με ανεμόσκαλες, σχοινιά, τροχαλίες και καλάθια.
Από τα 24 μοναστήρια, σήμερα λειτουργούν τα έξι αποτελώντας σχεδόν φυσική συνέχεια των βράχων, πλήρως εναρμονισμένα με το άγριο τοπίο. Oι ιερές μονές της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, της Αγίας Τριάδας, του Αγίου Νικολάου του Αναπαυσά και του Βαρλαάμ είναι αντρικές, ενώ η Ιερά Μονή Ρουσάνου και Αγίου Στεφάνου γυναικείες. Τις τοιχογραφίες στους ναούς των Μετεώρων έχουν φιλοτεχνήσει σπουδαίοι αγιογράφοι της εποχής, όπως ο Θεοφάνης και ο Φράγκος Κατελάνος.
Τα Μετέωρα είναι το σημαντικότερο μοναστικό συγκρότημα στην Ελλάδα μετά το Άγιο Όρος, αλλά δεν αποτελούν το μόνο αξιοθέατο της περιοχής. Μπορεί κανείς να επισκεφθεί το Μοναστήρι του Τιμίου Σταυρού στη Κρανιά Καλαμπάκας, το σπήλαιο της Θεόπετρας στην Καλαμπάκα, τη Μονή Δούσικου στις πλαγιές του Κόζιακα αλλά και την κοιλάδα του Πηνειού, η οποία αποτελεί προστατευόμενο βιότοπο.
