Το 2012, Αμερικανοί επιστήμονες ανακάλυψαν ότι το αφρικανικό αγκαθωτό ποντίκι (Acomys) έχει την ικανότητα να αναπλάθει με μεγάλη ταχύτητα τον κατεστραμμένο δερματικό του ιστό. Τα τελευταία χρόνια, άλλοι ερευνητές έχουν διαπιστώσει ότι αυτό το πλάσμα που ζει σε άνυδρα ενδιαιτήματα σε χώρες της Αφρικής, όπως η Κένυα, η Σομαλία και η Τανζανία, μπορεί να αναρρώσει από καταστροφικούς τραυματισμούς στο δέρμα, την καρδιά, τα νεφρά και τον νωτιαίο μυελό.

Το αφρικανικό αγκαθωτό ποντίκι είναι ένα από τα μη θηλαστικά που είναι γνωστό ότι μπορούν να αναγεννούν σημαντικά μέρη του σώματός τους. Η αναγέννηση είναι μια ειδική μορφή επούλωσης τραυμάτων που αντικαθιστά τους χαμένους ιστούς, αποφεύγοντας τις υπερβολικές ουλές, έτσι ώστε το εν λόγω μέρος του σώματος να μπορεί να λειτουργήσει όπως και πριν. Για παράδειγμα, τα αξολότλ, οι πλατυέλμινθες, οι ζέβρες και ορισμένες μέδουσες, έχουν την ικανότητα αναγέννησης μεγάλων και πολύπλοκων μέρη του σώματός τους. Οι νεοεκκολαπτόμενοι αλιγάτορες μπορούν να αναγεννήσουν αποκομμένες ουρές, σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2020. Αλλά κανένα από αυτά τα ζώα δεν είναι τόσο στενά συγγενικό με εμάς, από γενετικής άποψης, όσο το αφρικανικό αγκαθωτό ποντίκι.

«Μείναμε όλοι έκπληκτοι», δήλωσε στο BBC η Μόνικα Σούσα, ειδική στην αναγέννηση των νεύρων στο Πανεπιστήμιο του Πόρτο, στην Πορτογαλία, αναφερόμενη στην αξιοσημείωτη ικανότητα του ποντικού να αναρρώσει από παράλυση μέσα σε λίγες εβδομάδες.

Η Σούσα και οι συνεργάτες της έκαναν κάποιες ατελείς τομές στις σπονδυλικές στήλες  περίπου 10 ποντικιών. Όλα, εκτός από τρία, ανέκτησαν πλήρη κινητικότητα ακόμη και όταν οι ερευνητές έκοψαν τον νωτιαίο μυελό τους στα δύο για δεύτερη φορά. Όταν η ομάδα επέστρεψε αργότερα για να τα ελέγξει, δυσκολεύτηκε να καταλάβει ποια ποντίκια είχαν τραυματιστεί, επειδή οι ιστοί τους είχαν αναγεννηθεί τόσο καλά.

Μια άλλη μελέτη που δημοσιεύθηκε πέρυσι, αποκάλυψε ότι τα τρωκτικά αυτά μπορούν να αναγεννήσουν μέρος του καρδιακού τους ιστού μετά από καρδιακή προσβολή. Η εν λόγω μελέτη διεξήχθη από επιστήμονες στο Ινστιτούτο Αναπτυξιακής Βιολογίας και Έρευνας Βλαστοκυττάρων στην Ουτρέχτη. Η ομάδα απόφραξε τεχνητά αρτηρίες ποντικών μέσω μιας χειρουργικής διαδικασίας. Η απόφραξη οδήγησε σε καρδιακές προσβολές και σχηματισμό ουλώδους ιστού στα αφρικανικά ποντίκια και τα ποντίκια του γένους Mus. Παρόλο που τα πρώτα εμφάνισαν μείωση της αντλητικής λειτουργίας της καρδιάς τους, η κατάστασή τους βελτιώθηκε αργότερα. Αντίθετα, η κατάσταση των ποντικιών του γένους Mus επιδεινώθηκε.

Οι ερευνητές διαπίστωσαν επίσης ότι ενώ τα όργανά τους δεν είχαν αναγεννηθεί, ο ουλώδης ιστός στις καρδιές τους περιείχε νέα, μεγάλα αιμοφόρα αγγεία κάτι που είναι ασυνήθιστο. Αυτό φάνηκε να αποτελεί βασικό μέρος της ανάρρωσης των ποντικών. Τα ζώα φαίνονταν αρκετά υγιή στη συνέχεια, καθώς έτρεχαν και έκαναν κωλοτούμπες στα κλουβιά τους.

«Το ερώτημα είναι γιατί αυτά τα ποντίκια έχουν διαφορετικές ικανότητες επούλωσης και γιατί δημιουργούν νέα αιμοφόρα αγγεία; Δεν έχουμε ιδέα γιατί συμβαίνει αυτό», δήλωσαν οι ερευνητές.

Οι επιστήμονες που μελετούν τα αφρικανικά ποντίκια αδημονούν να ανακαλύψουν ποιοι μηχανισμοί στο σώμα τους επιτρέπουν να επιδιορθώνουν ή να αναγεννούν όλους αυτούς τους διαφορετικούς ιστούς με τόση επιτυχία. Μελέτες ερευνητών όπως η Τσέλσι Σίμονς στο Πανεπιστήμιο της Φλόριντα, μεταξύ άλλων, υποδηλώνουν ότι το ανοσοποιητικό σύστημα αυτών των ποντικών λειτουργεί ελαφρώς διαφορετικά από το δικό μας, καθώς είναι σε θέση να μετριάσει ή να αναστείλει την εμφάνιση φλεγμονής μετά από έναν σοβαρό τραυματισμό, γεγονός που μπορεί να συμβάλει στην αναγέννηση των ιστών.

Ανίχνευση της αντοχής στα αντιβιοτικά από τις “δονήσεις” των βακτηρίων

Η Σίμονς σημείωσε ότι τα αφρικανικά ποντίκια φαίνεται να επουλώνουν τις πληγές με μεγάλη ταχύτητα και ίσως για αυτό δεν σχηματίζουν πολύ ή καθόλου ουλώδη ιστό και αντ’ αυτού αναγεννούν μέρη του σώματός τους. Το τι ακριβώς το επιτρέπει αυτό παραμένει ασαφές, αν και οι ερευνητές υποθέτουν ότι τα μακροφάγα παίζουν κάποιο ρόλο. Πρόκειται για κύτταρα που απορροφούν τα βακτήρια στο σώμα και βοηθούν στον έλεγχο της ανοσολογικής απόκρισης στους κατεστραμμένους ιστούς.

Σε αντίθεση με τους ανθρώπους και πολλά άλλα ζώα, όταν τα αφρικανικά ποντίκια υφίστανται τραυματισμό, φαίνεται ότι αναπτύσσουν μόνο ορισμένους τύπους μακροφάγων που βοηθούν την επούλωση της πληγής χωρίς να προκαλούν υπερβολική φλεγμονή και σχηματισμό ουλώδους ιστού.

«Τα μακροφάγα είναι ο κύριος ενορχηστρωτής της αύξησης της φλεγμονής και στη συνέχεια της μείωσής της», εξήγησαν οι ερευνητές.

Επιπλέον, η Σούσα και οι συνεργάτες της διαπίστωσαν ότι ένα συγκεκριμένο ένζυμο φαίνεται να εμπλέκεται στην αναγέννηση του νωτιαίου μυελού στα αφρικανικά ποντίκια. Αλλά δεν γνωρίζουν ακόμη ποιο κύτταρο ή ποια κύτταρα το εκφράζουν. Πολλοί ερευνητές υποστηρίζουν ότι τα ζώα αυτά μπορεί να «κρύβουν» βιολογικά μυστικά που θα μπορούσαν να φέρουν επανάσταση στην ιατρική και να οδηγήσουν σε θεραπείες για τραύματα και εκφυλιστικές ασθένειες. Ωστόσο, αφενός δεν υπάρχουν εγγυήσεις και αφετέρου η μελέτη αυτών των ζώων εγείρει ηθικούς προβληματισμούς, καθώς οι επιστήμονες πρέπει να τα τραυματίσουν σκόπιμα προκειμένου να διαπιστώσουν πώς αντιδρούν.