Ως γνωστόν για πρώτη φορά μετά από 13 χρόνια, Τουρκία και Αίγυπτος  πραγματοποίησαν κοινές ναυτικές κοινές ασκήσεις στην ανατολική Μεσόγειο από τις 22 έως τις 26 Σεπτεμβρίου, γεγονός που θορύβησε την Αθήνα, δημιουργώντας εύλογα ερωτήματα, όπως:

Τι ελπίζει να κερδίσει η Αίγυπτος από αυτές τις ασκήσεις; 

Έχουν πετύχει οι Τούρκοι αυτό που ήθελαν;

Πόσο βαθιά θα είναι η στρατιωτική συνεργασία μεταξύ των δύο κορυφαίων ναυτικών δυνάμεων της Μέσης Ανατολής;

Στρατηγική μετατόπιση στην ΝΑ Μεσόγειο

Η επανέναρξη των Ασκήσεων Φιλίας στη Θάλασσα σηματοδοτεί μια σημαντική στρατηγική εξέλιξη στην περιφερειακή σκηνή, ενισχύοντας την προσέγγιση μεταξύ της Τουρκίας - που κατατάσσεται δέκατη παγκοσμίως - και της Αιγύπτου, η οποία κατέχει την πρώτη θέση μεταξύ των αραβικών κρατών και την 13η παγκοσμίως, σύμφωνα με το WDMMW, έναν ιστότοπο που ειδικεύεται στην παγκόσμια κατάταξη ναυτικών δυνάμεων, αναφέρει , επισημαίνοντας:

Οι υψηλού προφίλ ασκήσεις αφορούσαν φρεγάτες, υποβρύχια,  και μαχητικά αεροσκάφη F-16.

Περιλάμβαναν ασκήσεις με πραγματικά πυρά που διεξήχθησαν από ειδικές δυνάμεις και των δύο χωρών χρησιμοποιώντας διάφορα όπλα, παρουσία των ναυτικών διοικητών της Αιγύπτου και της Τουρκίας, σύμφωνα με δήλωση του εκπροσώπου του αιγυπτιακού στρατού.

Έτσι οι  αιγυπτιακές-τουρκικές ασκήσεις απέκτησαν ασυνήθιστη δυναμική, μετά από ένα μεγάλο διάλειμμα από το 2013 και μετά την ισραηλινή επίθεση στην πρωτεύουσα του Κατάρ, Ντόχα, στις 9 Σεπτεμβρίου.

Πραγματοποιήθηκαν επίσης εν μέσω ενός θερμού περιφερειακού πλαισίου - που διαμορφώθηκε από τον συνεχιζόμενο πόλεμο στη Γάζα και τις επιθέσεις των Χούθι στην ναυτιλιακή κυκλοφορία στην Ερυθρά Θάλασσα.

Υποδεικνύουν επίσης την πιθανότητα η αυξανόμενη συνεργασία μεταξύ Καΐρου και Άγκυρας να εξελιχθεί σε μια στρατηγική κοινή αμυντική συμφωνία - όπως αυτή που είχε γίνει μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Πακιστάν τον περασμένο μήνα, μετά την επίθεση στη Ντόχα.

Ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν επισκέφθηκε το Κάιρο δύο φορές πέρυσι, ακολουθώντας μια πολιτική «μηδενικών προβλημάτων» με τον Αιγύπτιο ομόλογό του, Αμπντέλ Φατάχ Ελ-Σίσι, μετά από περισσότερο από μια δεκαετία αποξένωσης μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα του 2013 που ανέτρεψε τον εκλιπόντα πρόεδρο Μοχάμεντ Μόρσι.

Στρατιωτική συνεργασία Τουρκίας-Αιγύπτου απέναντι στο Ισραήλ

Τα μηνύματα που μεταφέρονται από τις ασκήσεις Αιγύπτου-Τουρκίας, "Friendship Sea", υπερβαίνουν το πεδίο εφαρμογής μιας στρατιωτικής άσκησης, επεκτείνοντας τη διαμόρφωση νέων συνεννοήσεων και ρυθμίσεων μεταξύ των δύο χωρών σχετικά με την κατάσταση στη Γάζα, τη Λιβύη, τη Συρία, το Σουδάν και την Ανατολική Μεσόγειο.

Σύμφωνα με τον πολιτικό αναλυτή Γκαμάλ Αλ-Μάσρι, αυτοί οι ελιγμοί μπορούν να χρησιμεύσουν ως πολιτικό μήνυμα προς τις εχθρικές δυνάμεις — επιβεβαιώνοντας ότι η Αίγυπτος δεν είναι πλέον διπλωματικά απομονωμένη και ότι η Τουρκία είναι πλέον έτοιμη να εμπλακεί σε στρατιωτική συνεργασία με αραβικές χώρες με τις οποίες κάποτε είχε τεταμένες σχέσεις.

Η περιοχή μπορεί σύντομα να βρίσκεται στα πρόθυρα μιας νέας συμμαχίας — μια απάντηση στην εγκατάλειψη του συμμάχου της στον Κόλπο, Κατάρ, από τις ΗΠΑ και την σιωπηρή έγκριση της ισραηλινής επίθεσης εναντίον της.

Αυτή η εξέλιξη έχει υπονομεύσει την εμπιστοσύνη στην Ουάσιγκτον και είναι πιθανό να οδηγήσει σε αναμόρφωση των περιφερειακών συμμαχιών.

Ο σχηματισμός αυτής της συμμαχίας και η δημόσια αποκάλυψή της μπορεί να είναι μόνο θέμα χρόνου — ειδικά καθώς το Ισραήλ συνεχίζει τις εχθρικές του ενέργειες εναντίον του Λιβάνου και της Συρίας, αφού στοχοποίησε το Ιράν και την Υεμένη, εν μέσω αυξανόμενων εικασιών ότι η Αίγυπτος ή η Τουρκία θα μπορούσαν να είναι οι επόμενες στη σειρά για ισραηλινές επιθέσεις.

Προβλέποντας την πιθανότητα αντιπαράθεσης, οι δύο χώρες έχουν κινηθεί για να επεκτείνουν τη συνεργασία τους στον τομέα της στρατιωτικής κατασκευής.

Τον περασμένο Αύγουστο, ανακοίνωσαν συμπαραγωγή drones και χερσαίων οχημάτων μεταξύ της τουρκικής HAVELSAN Defence Technologies και του Αραβικού Οργανισμού Βιομηχανοποίησης της Αιγύπτου.

Η Τουρκία είχε προηγουμένως προμηθεύσει τον αιγυπτιακό στρατό με το drone Bayraktar TB2 στο πλαίσιο συμφωνίας που ανακοινώθηκε τον Φεβρουάριο του περασμένου έτους.

Επίσης, έδωσε στην Αίγυπτο την ευκαιρία να συμμετάσχει στο πρόγραμμα παραγωγής του μαχητικού αεροσκάφους πέμπτης γενιάς, KAAN, σύμφωνα με την Deutsche Welle (DW) της Γερμανίας.

Συμφωνίες και διευθετήσεις

Η Τουρκία γνωρίζει πολύ καλά τους κινδύνους που θέτει η αυξανόμενη επιρροή του Ισραήλ στην περιοχή - ιδιαίτερα μετά τον 12ήμερο πόλεμο που διεξήγαγε το Ισραήλ εναντίον του Ιράν, κατά τον οποίο χρησιμοποίησε την Κύπρο και την Ελλάδα ως στρατηγικό βάθος.

Αυτές τις ανησυχίες συμμερίζεται και η Αίγυπτος, η οποία αντιμετωπίζει εντάσεις στα σύνορα, πιέσεις να αποδεχτεί τον εκτοπισμό Παλαιστινίων στο έδαφός της και μια ισραηλινή στρατιωτική παρουσία κοντά στα σύνορά της που παραβιάζει τους όρους της ειρηνευτικής συνθήκης του 1979 μεταξύ των δύο χωρών.

Λαμβάνοντας αυτό υπόψη, η Άγκυρα δεν έχει κρύψει την πρόθεσή της να επιδιώξει μεγάλα στρατηγικά αμυντικά έργα, συμπεριλαμβανομένου του συστήματος Steel Dome που έχει σχεδιαστεί για την αντιμετώπιση πυραύλων και drones, την κατασκευή υπόγειων καταφυγίων και την ανάπτυξη συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης και αεράμυνας - όλα μέρος μιας προληπτικής στρατηγικής για την αντιμετώπιση πιθανών τρωτών σημείων πριν από οποιαδήποτε μελλοντική αντιπαράθεση.

Οι παρατηρητές σημειώνουν ότι το Κάιρο συμμερίζεται τις ανησυχίες της Άγκυρας και δεν κρύβει την ανησυχία του για τις επεκτατικές φιλοδοξίες του Ισραήλ στην περιοχή, ιδίως υπό την τρέχουσα ακροδεξιά κυβέρνηση στο Τελ Αβίβ.

Αυτό, υποστηρίζουν, εξηγεί την προσπάθεια της Αιγύπτου να ενισχύσει την αμυντική της συνεργασία με την Τουρκία - μια προσπάθεια που θα μπορούσε τελικά να εξελιχθεί στη θεμελίωση μιας νέας περιφερειακής συμμαχίας.

Πριν από λίγες ημέρες, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Χακάν Φιντάν δήλωσε σε συνέντευξή του στο κανάλι MBC της Αιγύπτου ότι οι σχέσεις της χώρας του με την Αίγυπτο «είναι τώρα ισχυρότερες από ποτέ στη σύγχρονη ιστορία», σημειώνοντας ότι υπάρχουν ακόμη περισσότερα που μπορούν και πρέπει να γίνουν για την περαιτέρω προώθηση των διμερών δεσμών.

Ο Φιντάν, αρχικά αξιωματικός των μυστικών υπηρεσιών, γνωστός για την οξύνοια και τη στρατηγική του οξυδέρκεια, τόνισε ότι οι αυξανόμενες απειλές στην περιοχή επιβάλλουν πλέον μεγαλύτερη συζήτηση για την ασφάλεια και τη συνεργασία σε αυτό το θέμα.

«Πρέπει να συνεργαστούμε, ιδίως στον τομέα των αμυντικών βιομηχανιών», τόνισε, προσθέτοντας ότι η χώρα του πρέπει να συζητήσει το ζήτημα της συλλογικής ασφάλειας με τα κράτη της περιοχής - κυρίως μεταξύ αυτών την Αίγυπτο και τη Σαουδική Αραβία - όσο χρειάζεται για να αντιμετωπίσει ζητήματα οικονομίας, εμπορίου και τεχνολογίας.

Σε μια σημαντική μελέτη που δημοσιεύθηκε προχθές, με τίτλο «Ο Πόλεμος των 12 Ημερών και τα Μαθήματα για την Τουρκία», η Τουρκική Εθνική Ακαδημία Πληροφοριών κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η εθνική ασφάλεια της χώρας δεν βασίζεται αποκλειστικά στην προώθηση των αμυντικών βιομηχανιών ή στη σφυρηλάτηση στρατιωτικών συνεργασιών, αλλά και στην ενίσχυση των συμμαχιών με άλλα έθνη.

Νέες παράμετροι

Η τρέχουσα πορεία, καθοδηγούμενη από κοινά συμφέροντα και κοινούς στόχους, ανοίγει το δρόμο για τη δημιουργία διμερών - και τελικά τριμερών - αμυντικών συνεργασιών μεταξύ Αιγύπτου, Τουρκίας και Σαουδικής Αραβίας.

Μια τέτοια συνεργασία θα μπορούσε να επαναπροσδιορίσει την ισορροπία δυνάμεων στην περιοχή και να δημιουργήσει μια αποτρεπτική δύναμη ικανή να περιορίσει την απερίσκεπτη συμπεριφορά του Ισραήλ.

Αυτές οι ασκήσεις δεν θα είναι οι τελευταίες.

Πηγή προέβλεψε περαιτέρω βήματα προς τη διμερή συνεργασία σε όλους τους τομείς - ιδιαίτερα στον τομέα της ασφάλειας, του στρατού, των πληροφοριών και της οικονομίας - ειδικά μετά την επίθεση στη Ντόχα που έστειλε ένα αυστηρό μήνυμα στην περιοχή: «Κανείς δεν είναι ασφαλής από το Ισραήλ».

Αραβικό ΝΑΤΟ

Ο Αιγύπτιος πολιτικός ερευνητής Mohamed Gomaa λέει ότι η ιδέα ενός «Αραβικού ΝΑΤΟ», που προτάθηκε αρχικά από την Αίγυπτο, μπορεί να μην υλοποιηθεί πλήρως, αλλά θα μπορούσε να διαμορφωθεί σε νέες μορφές τόσο σε αραβικό όσο και σε ισλαμικό επίπεδο - όπως αιγυπτιακές-τουρκικές, τουρκοσαουδαραβικές, σαουδαραβικές-πακιστανικές ή τουρκο-ιρανικές συμμαχίες - ωριμάζοντας σταδιακά σε αυτό που περιγράφει ως μια νέα αμυντική συμμαχία.

Ο πραγματισμός υπαγορεύει ότι τόσο η Αίγυπτος όσο και η Τουρκία αναζητούν νέους συμμάχους εν μέσω της ενασχόλησης της Ρωσίας με τον πόλεμο στην Ουκρανία, την παρακμή της επιρροής της Ευρωπαϊκής Ένωσης και την απώλεια εμπιστοσύνης στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Η μεταβαλλόμενη ισορροπία δυνάμεων στην περιοχή μετά τους πολέμους στη Γάζα και το Ιράν απαιτεί επανεκτίμηση των στρατηγικών υπολογισμών, χρήση μόχλευσης όπου έχει σημασία και δημιουργία νέας δυναμικής ασφάλειας και άμυνας.

Τι μέλλει γενέσθαι

Τους επόμενους μήνες είναι πιθανό να δούμε περαιτέρω κινήσεις Αιγύπτου-Τουρκίας στα πλαίσια στρατηγικής-περιφερειακή αναδιάταξής τους  και όχι απλώς να κάνουν κοινές στρατιωτικές ασκήσεις.

Αυτό μπορεί να συμβεί καθώς η Τουρκία συνεχώς υποδαυλίζει το μίσος κατά του Ισραήλ στις Αραβικές χώρες , με αφορμή τα τεκταινόμενα στη Γάζα και την επίθεση στο Κατάρ, καθιστώντας επιτακτική κατά την  ίδια την δημιουργία μιας νέας αμυντικής συμμαχίας, ικανής να κατευθύνει τον συντονισμό και τη συνεργασία σε ζητήματα της Ανατολικής Μεσογείου, περιορίζοντας την  συμπεριφορά του Ισραήλ στην περιοχή.