Η πρόταση του Adam Szymczyk να διοργανωθεί η documenta 14 στην Αθήνα και στο Κάσελ, επανεξετάζει τη θέση αυτού του θεσμού αντιστρέφοντας τον συνηθισμένο μέχρι τώρα ρόλο του οικοδεσπότη, με τη διοργάνωση μιας έκθεσης στο πλαίσιο της οποίας θα αποτελεί τον φιλοξενούμενο με την προοπτική ενός αμοιβαίου «μαθήματος από την Αθήνα».

Αντίστοιχα, το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ), με τη νέα σειρά με τίτλο «Το ΕΜΣΤ στον κόσμο», είδε στον τίτλο εργασίας της έκθεσης «Μαθαίνοντας από την Αθήνα» μια ευκαιρία να αξιοποιήσει με την σειρά του την ευκαιρία που του δίνεται να μάθει από το Κάσελ και ταυτόχρονα να δημιουργήσει ένα δίαυλο που θα επεκτείνει την επαφή του με τον κόσμο. 

Έτσι, οι δύο οργανισμοί συμφώνησαν να μετατραπεί το ΕΜΣΤ στον κύριο χώρο έκθεσης της documenta 14 στην Αθήνα και να δοθεί η δυνατότητα στο Μουσείο να εκθέσει μέρος της συλλογής του στο Κάσελ, στο Fridericianum.

Η παρουσίαση της documenta 14 απλώνεται σε ολόκληρη την πόλη, σε περισσότερα από 40 δημόσια ιδρύματα, σε πλατείες, κινηματογράφους, πανεπιστημιακούς χώρους βιβλιοθήκες και στο μεγαλύτερο τμήμα του κτηρίου του ΕΜΣΤ ενώ περισσότεροι από 160 καλλιτέχνες απ’ όλο τον κόσμο παρουσιάζουν τα νέα έργα τους.

Το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ) θα αποτελέσει τον κεντρικό εκθεσιακό χώρο της documenta 14 από τις 8 Απριλίου μέχρι τις 16 Ιουλίου. Με τη σειρά της, η documenta 14 θα φιλοξενήσει τμήμα της μουσειολογικής μελέτης της μόνιμης συλλογής του ΕΜΣΤ στο Fridericianum του Κάσελ από τις 10 Ιουνίου μέχρι τις 17 Σεπτεμβρίου.

Το κτίριο του ΕΜΣΤ σχεδιάστηκε ως ζυθοποιείο το 1961 από τον οραματιστή Έλληνα αρχιτέκτονα Τάκη Ζενέτο (1926-1977) σε συνεργασία με τον Μαργαρίτη Αποστολίδη (1922-2005) – ένα μεγαλοπρεπές οριζόντιο μνημείο από μπετόν στην καρδιά του αστικού ιστού, με τις γραμμές παραγωγής ορατές από τον δρόμο. Η παρουσίαση των καλλιτεχνών της documenta 14 στο συγκεκριμένο πλαίσιο εμπνέεται από την επιθυμία κατοχύρωσης του δημόσιου και κοινωνικού χαρακτήρα της καλλιτεχνικής παραγωγής.

Από την ίδρυσή του το 2000, το ΕΜΣΤ έχει δημιουργήσει μια σημαντική συλλογή με έργα Ελλήνων και διεθνών καλλιτεχνών από το 1960 μέχρι σήμερα. Τα προηγούμενα χρόνια, έργα από τη διαρκώς εμπλουτιζόμενη συλλογή του Μουσείου παρουσιάστηκαν στο πλαίσιο εκθέσεων που έγιναν, κυρίως στο Μέγαρο Μουσικής και το Ωδείο Αθηνών όπου και στεγάζονταν προσωρινά το ΕΜΣΤ, στην προσπάθειά του να είναι δραστήριο και να παρουσιάζει τη συλλογή του παρά τις υφιστάμενες αντιξοότητες που υπήρχαν. Παράλληλα, συνεχίζονταν οι ενέργειες για τη μεταφορά του στη μόνιμη έδρα του, στο χώρο της πρώην ζυθοποιίας Φιξ στη λεωφόρο Συγγρού.

Η μεταφορά αρχικά των διοικητικών του υπηρεσιών πραγματοποιήθηκε το 2015 και το πλάνο να ανοίξει οριστικά τις πόρτες του αυτό το κατ’ εξοχήν δημόσιο ίδρυμα – καθιστώντας το κτίριο, τη συλλογή του και το πρόγραμμα των εκθέσεων προσβάσιμο από όλους τους κατοίκους και επισκέπτες της Αθήνας – εγκαινιάστηκε με το πρόγραμμα Το ΕΜΣΤ στον κόσμο στις 31 Οκτωβρίου 2016. Το ΕΜΣΤ λειτουργώντας τον χώρο των περιοδικών του εκθέσεων και εν αναμονή της πλήρους λειτουργίας του, σύναψε συνεργασίες με διεθνείς οργανισμούς,. Έτσι, αναζωογόνησε το κτίριο Φιξ με ένα δυναμικό πρόγραμμα, ενώ ταυτόχρονα χρησιμοποίησε την παρούσα συγκυρία ως μία ιστορική ευκαιρία για να αναλογιστεί δημόσια τι σημαίνει στις μέρες μας η δημιουργία και λειτουργία ενός σύγχρονου μουσείου.

Η διοργάνωση μιας τόσο σημαντικής έκθεσης όπως η documenta, που βρίσκεται στην αιχμή της σύγχρονης τέχνης , έρευνας και θεωρίας, συντηρείται από τις σταθερές συνεισφορές δημόσιων χορηγών όπως ο Δήμος του Κάσελ, το κρατίδιο της Έσσης και το Ομοσπονδιακό Ίδρυμα Πολιτισμού της Γερμανίας, αλλά και από χορηγούς. 

Η ιστορία της έκθεσης όμως απεικονίζει την ιδεολογική εξέλιξη ενός Δυτικογερμανικού θεσμού ο οποίος μετά το 1989 μεταμορφώθηκε προκειμένου να συμπεριλάβει την παγκόσμια τέχνη, έως την παρούσα στιγμή κατά την οποία θα πρέπει να υπολογιστεί προσεκτικά η σχέση της έκθεσης με την διεθνή αγορά της τέχνης, ο οικονομικός αντίκτυπός της στην πόλη του Κάσελ και η προσβασιμότητά της στο ευρύ κοινό έναντι της αναγκαιότητας να υποστηριχθεί περαιτέρω ο προϋπολογισμός της έκθεσης μέσω των εσόδων από τα εισιτήρια. Η documenta 14 καλείται να απαντήσει στο κρίσιμο ερώτημα σχετικά με το τι σημαίνει δημόσιο προϊόν στις μέρες μας, σε όλα τα επίπεδα – καλλιτεχνικό, πολιτικό και οικονομικό.

Η προσέγγιση της Κατερίνας Κοσκινά και της ομάδας επιμελητών του ΕΜΣΤ εξετάζει τη συλλογή στο πλαίσιο της ιστορίας του Fridericianum που ιδρύθηκε το 1779 ως το πρώτο δημόσιο μουσείο στην ηπειρωτική Ευρώπη και της λειτουργίας του ως βιβλιοθήκης, σύγχρονου εκθεσιακού χώρου και, φυσικά, ως γενέτειρα -εν μέσω ερειπίων- της documenta το 1955.

Επιπλέον, η ιστορία του Fridericianum ως έδρα του Κοινοβουλίου του βραχύβιου Βασιλείου της Βεστφαλίας (1807-1813) -πρώτη εκδήλωση κοινοβουλευτικής αντιπροσώπευσης στην ιστορία της Γερμανίας- λειτουργεί ως κίνητρο δημοσιοποίησης της συλλογής του ΕΜΣΤ και ένταξής της στη δημόσια σφαίρα. Υπ’ αυτή την έννοια, η συλλογή μοιράζεται αφηγήσεις, αμφισβητεί επικρατούσες αντιλήψεις και ενεργοποιεί πολιτικά αντανακλαστικά μέσω της αφοσίωσής της στην συντήρηση έργων τέχνης και στην καταγραφή της διαδικασίας παραγωγής τους. Το κτίριο του ΕΜΣΤ και η συλλογή του Mουσείου παραδίδονται στο κοινό, αλλά όχι ταυτόχρονα και όχι στον ίδιο χώρο, διατηρώντας έτσι την επαφή με τις συνθήκες του εκτοπισμού μέσα στις οποίες λειτουργούν σήμερα τόσο το ΕΜΣΤ όσο και η documenta 14.

Ώρες λειτουργίας της documenta 14 στο ΕΜΣΤ:

Τρίτη-Τετάρτη-Παρασκευή-Σάββατο-Κυριακή: 11.00-21.00

Πέμπτη: 11.00- 23.00

Δευτέρα: Κλειστά