Από το 2001 και έπειτα ολόκληρος ο κόσμος έχει συνδέσει την 11η Σεπτεμβρίου με την πολύνεκρη επίθεση της Αλ Κάιντα του Οσάμα Μπιν Λάντεν στις ΗΠΑ και το χτύπημα στους Δίδυμους Πύργους.

Η συγκεκριμένη ημερομηνία, ωστόσο, είναι φορτισμένη για έναν ακόμα λόγο. Είναι απόλυτα συνδεδεμένη με ένα από τα πιο σκληρά και αιματηρά πραξικοπήματα που έγιναν ποτέ στον κόσμο. Το ματωμένο τέλος μίας ουτοπίας, όπως το χαρακτήρισαν κάποιοι.

Είναι η ημέρα που δύο άνθρωποι από εντελώς διαφορετικούς κόσμους συγκρούστηκαν μέχρι τελικής πτώσεως. Από την μία ο Σαλβαδόρ Αλιέντε και από την άλλη ο Αουγκούστο Πινοσέτ.

Βαθιά ουτοπιστής ο πρώτος, προσπάθησε να οδηγήσει τη Χιλή, την αγαπημένη του πατρίδα, στην αυγή μιας νέας εποχής που ο άνθρωπος θα είχε τον πρώτο και κυρίαρχο ρόλο.

Ένας από τους χειρότερους, σκληρότερους και πιο αιμοσταγείς δικτάτορες που πέρασαν ποτέ από τον πλανήτη, ο άλλος ήταν αυτός που στάθηκε ανυπέρβλητο εμπόδιο. 

Ο «σύντροφος πρόεδρος» Σαλβαδόρ Αλιέντε

Ο Σαλβαδόρ Αλιέντε γεννήθηκε στο Σαντιάγο της Χιλής στις 26 Ιουνίου 1908. Ήταν γόνος μεγαλοαστικής οικογένειας αλλά αυτό δεν τον εμπόδισε όταν σπούδαζε ιατρική στο Πανεπιστήμιο της Χιλής να πολιτικοποιηθεί στον χώρο της Αριστεράς και να αναπτύξει δράση ως στέλεχος μαρξιστικής κίνησης.

Ήταν από τα ιδρυτικά μέλη του Σοσιαλιστικού Κόμματος της Χιλής και το 1937 εκλέχθηκε για πρώτη φορά βουλευτής. Την επόμενη χρόνια τοποθετήθηκε υπουργός Υγείας στην αριστοφιλελεύθερη κυβέρνηση. Το 1945 εκλέχθηκε για πρώτη φορά γερουσιαστής και επανεκλέχθηκε τρεις φορές ακόμη.

Το 1952 έθεσε υποψηφιότητα για την προεδρία της Χιλής, αλλά διαγράφηκε προσωρινά από το Σοσιαλιστικό Κόμμα, επειδή δέχθηκε την υποστήριξη του τότε παράνομου Κομμουνιστικού Κόμματος. Το 1958 επιχείρησε ξανά να εκλεγεί πρόεδρος της χώρας με την υποστήριξη του Σοσιαλιστικού αλλά και του Κομμουνιστικού Κόμματος (που στο μεταξύ είχε γίνει νόμιμο).

Σε εκείνη την αναμέτρηση ήρθε δεύτερος πίσω από τον φιλελεύθερο συντηρητικό υποψήφιο Χόρχε Αλεσάντρι, αλλά ο δρόμος είχε πλέον ανοίξει. Το 1970 ήταν η ώρα του. Ως υποψήφιος της Λαϊκής Ενότητας, ενός συνασπισμού σοσιαλιστών, κομμουνιστών, ριζοσπαστών και μερικών αποστατών χριστιανοδημοκρατών, απέσπασε το 36,3% των ψήφων κατάφερε να μπει στο Παλάσιο ντε λα Μονέδα, το προεδρικό μέγαρο της Χιλής.

Το ζήτημα, ωστόσο, είναι πως ο Αλιέντε ήθελε να εφαρμόσει σοσιαλιστικές πολιτικές αλλά η εκλογή του έπρεπε να επικυρωθεί από τη Βουλή στην οποία κυριαρχούσε η Δεξιά. Τελικά, αφού υποσχέθηκε πως θα στηρίξει δέκα φιλελεύθερες συνταγματικές τροπολογίες που ζητούσαν οι χριστιανοδημοκράτες. Πήρε την απαιτούμενη ψήφο εμπιστοσύνης.

Μετά την ορκωμοσία του άρχισε να εφαρμόζει το πρόγραμμα του κάτι που τον έκανε αμέσως αγαπητό στο λαό ο οποίος τον αποκαλούσε «σύντροφο πρόεδρο». απαλλοτρίωσε μεγάλες γαιοκτησίες προς όφελος γεωργικών συνεταιρισμών και ευνόησε μεγάλες αυξήσεις για τους βιομηχανικούς εργάτες. Η ανεργία έπεσε από το 8,8% στο 3%. Η παιδική θνησιμότητα μειώθηκε κατά 20,1%. Για πρώτη φορά στην ιστορία της χώρας δημιουργήθηκε καθολικό υγειονομικό σύστημα.

Ο Αλιέντε, ωστόσο, πέρα απ' όλα τα άλλα εθνικοποίησε ορισμένες βιομηχανίες και με μια τροποποίηση του Συντάγματος θεμελίωσε το δικαίωμα της χώρας του να εθνικοποιεί τον ορυκτό και όχι μόνο πλούτο της (ορυχεία σιδηρομεταλλεύματος και νίτρου, τα εργοστάσια τσιμέντου, την κλωστοϋφαντουργία, την παραγωγή και διανομή ηλεκτρικού ρεύματος καθώς και τις τράπεζες), έχοντας η ίδια την διακριτική ευχέρεια στον προσδιορισμό της αποζημίωσης.

Ο αδίστακτος Αουγκούστο Πινοσέτ

Ο Αουγκούστο Χοσέ Ραμόν Πινοσέτ Ουγκάρτε γεννήθηκε στις 25 Νοεμβρίου 1915 στο Βαλπαραΐζο. Ο πατέρας του, ένας δημόσιος υπάλληλος, ήταν γαλλικής καταγωγής. Η μητέρα του, μια νοικοκυρά, ήταν μια σκληρή γυναίκα, αυστηρών αρχών, που επέβαλε στο σπίτι της απόλυτη πειθαρχία.

Λέγεται πως εκείνη ήταν που έσπρωξε τον γιό της στο να ακολουθήσει καριέρα στρατιωτικού.

Από την πρώτη στιγμή που πάτησε το πόδι του στη στρατιωτική σχολή, ο Αουγκούστο Πινοσέτ, έκανε οτιδήποτε περνούσε από το χέρι του προκειμένου να αποδείξει πως ήταν στρατιωτικός καριέρας.

Ένα από αυτά που έκανε ήταν και ο γάμος του με τη Λουσία Ιριάρτ, κόρη ενός εξέχοντος πολιτικού της Χιλής. Παράλληλα, ο Πινοσέτ είχε σπουδάσει στη Σχολή Πεζικού, στην Ακαδημία Πολέμου και στην Ακαδημία Εθνικής Άμυνας, χτίζοντας με ταχύτητα «όνομα».

Επιπλέον, ο Πινοσέτ είχε και ένα ακόμα τεράστιο «προσόν». Ήταν φανατικός αντικομμουνιστής. Ήταν από τους αξιωματικούς που πρωτοστάτησαν στις διώξεις των μελών του Κομμουνιστικού Κόμματος της Χιλής με περίσσιο πάθος, κάτι που εκτιμήθηκε δεόντως από τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Όταν, μάλιστα, ο Πινοσέτ πήγε στην Ουάσινγκτον ως μέλος της στρατιωτικής αντιπροσωπείας της Χιλής, είχε πολλές και σημαντικές επαφές με ανθρώπους που υπηρετούσαν σε κρίσιμες θέσεις.

Για τις ΗΠΑ, ο Πινοσέτ ήταν ένα «δυνατό χαρτί» στη μάχη κατά των Αριστερών κομμάτων που εκείνη την εποχή είχαν τεράστια απήχηση στη Λατινική Αμερική.

Ο Πινοσέτ κέρδιζε συνεχώς πόντους, χτίζοντας βήμα – βήμα την καριέρα του. Σπουδάζει οτιδήποτε έχει σχέση με τον στρατό και παράλληλα γράφει και πέντε βιβλία σχετικά με την τέχνη του πολέμου αλλά και την πολιτική.

Σε ηλικία 55 ετών ο Αουγκούστο Πινοσέτ ήταν ήδη στρατηγός! Τον βαθμό αυτόν τον πήρε όταν διορίστηκε επικεφαλής της φρουράς του Σαντιάγο. Ο Άνθρωπος που τον τοποθέτησε εκεί ήταν ο τότε πρόεδρος της χώρας Σαλβαδόρ Αλιέντε!

Οι δυο τους είχαν γνωριστεί πολλά χρόνια νωρίτερα όταν ο Αλιέντε, ως νεαρός βουλευτής της αριστεράς, είχε επισκεφθεί το στρατόπεδο συγκέντρωσης των χιλιανών κομμουνιστών, προκειμένου να εξετάσεις τις συνθήκες κράτησης. Διευθυντής του στρατοπέδου ήταν ο Πινοσέτ!

Η 11η Σεπτεμβρίου της Χιλής

Οι κινήσεις του Αλιέντε προς τη δημιουργία μίας σοσιαλιστικής κοινωνίας εξόργισαν τις ΗΠΑ και όποιες άλλες χώρες είχαν συμφέροντα στη Χιλή. «Πρέπει να δημιουργήσουμε μια κυβέρνηση δημοκρατική, εθνική, επαναστατική και λαϊκή που θα οδηγήσει στον Σοσιαλισμό» έλεγε ο Αλιέντε και ο Λευκός Οίκος... άλλαζε χρώματα!

Με εντολή Νίξον ο γνωστός και μη εξαιρετέος Χένρι Κίσιντζερ αναλαμβάνει το «πρόβλημα Αλιέντε». Ο αόρατος οικονομικός αποκλεισμός που επέβαλαν οι ΗΠΑ, σε συνδυασμό με το μεγάλο εξωτερικό χρέος της Χιλής, το οποίο μεταφραζόταν σε 200 εκατομμύρια δολάρια ετησίως, και σε συνάρτηση με την πτώση της τιμής του χαλκού, το κύριο προς εξαγωγή προϊόν της χώρας, έφερε την οικονομία στο χείλος της καταστροφής.

Σταδιακά άρχισαν και οι υποκινούμενες από την αντιπολίτευση διαδηλώσεις. Η χώρα βυθιζόταν ολοένα και περισσότερο στο χάος. Μετά τις εκλογές του 1973 που και πάλι κέρδισε η «Λαϊκή Ενότητα» (η εκλογική συνεργασία μεταξύ Σοσιαλιστών και Κομμουνιστών που είχε δώσει τη νίκη στον Αλιέντε) η κατάσταση έγινε ακόμα χειρότερη. Αποκορύφωμα ήταν η απόπειρα πραξικοπήματος η οποία απέτυχε.

Ο αρχηγός των 'Ένοπλων Δυνάμεων Κάρλος Πρατς αμέσως μετά είχε συμβουλέψει τον Αλιέντε να δώσει όπλα στον λαό για να υπερασπιστεί τη χώρα καθώς θεώρησε πως η επόμενη απόπειρα πραξικοπήματος δε θ' αργήσει και θα είναι και πιο οργανωμένη. Ο Αλιέντε, όμως, ήταν κάθετα αντίθετος σε αυτή την ιδέα. «Αυτή η επανάσταση θα γίνει χωρίς σταγόνα αίμα. Βασίζεται σε αξίες και όχι στη βία».

Η αρχή του τέλους για τον Αλιέντε ξεκίνησε όταν στις 24 Αυγούστου ο στρατηγός Πρατς παραιτήθηκε αντιλαμβανόμενος πως πλέον δεν μπορεί να ελέγξει τον στρατό και τη θέση του κατέλαβε ο στρατηγός Αουγούστο Πινοσέτ.

Ο Αλιέντε είχε σκοπό την 11η Σεπτεμβρίου του 1973 να απευθυνθεί με διάγγελμα στον λαό της Χιλής και να του ανακοινώσει πως η χώρα θα οδηγούταν σε δημοψήφισμα προκειμένου να αντιμετωπιστεί η συνταγματική κρίση που είχε ξεσπάσει.

Το πρωί εκείνης της ημέρας, ωστόσο, εκδηλώθηκε το πραξικόπημα του Πινοσέτ και το μεσημέρι ο Αλιέντε έπεσε νεκρός μέσα στο προεδρικό μέγαρο. Οι πραξικοπηματίες, αφού πρώτα περικύκλωσαν και βομβάρδισαν το Προεδρικό Μέγαρο στη συνέχεια εισέβαλαν μέσα σε αυτό. Ο εκλεγμένος πρόεδρος της Χιλής, επέλεξε ο ίδιος να δώσει τέλος στη ζωή του με ένα Καλάσνικοφ που του είχε χαρίσει ο Φιντέλ Κάστρο.

«Εργάτες της χώρας μου, έχω πίστη στη Χιλή και το πεπρωμένο της. Άλλοι άνδρες θα ξεπεράσουν αυτή τη σκοτεινή και πικρή στιγμή προδοσίας που προσπαθεί να επικρατήσει. Να πηγαίνετε προς τα εμπρός γνωρίζοντας ότι, αργά ή γρήγορα, οι μεγάλες λεωφόροι θα ανοίξουν και πάλι και οι ελεύθεροι άνθρωποι θα περπατούν μέσα από αυτές για να χτίσουν μια καλύτερη κοινωνία.

Ζήτω η Χιλή! Ζήτω οι άνθρωποι! Ζήτω οι εργαζόμενοι!

Αυτά είναι τα τελευταία μου λόγια. Είμαι σίγουρος πως η θυσία μου δεν είναι μάταια. Έχω τη βεβαιότητα πως θα αποτελέσει τουλάχιστον ένα ηθικό μάθημα για την καταδίκη των κακούργων, των προδοτών, των επίορκων».

Στη συνέχεια ο Πινοσέτ εγκαθίδρυσε μια στυγνή δικτατορία. Το «μενού» περιελάμβανε απαγωγές, εξαφανίσεις, δολοφονίες, φρικτά βασανιστήρια. Κανείς δεν ξέρει πόσοι ήταν οι νεκροί  αντικαθεστωτικοί την περίοδο της παντοκρατορίας του Πινοσέτ.

Υπολογίζεται πως οι δολοφονίες ήταν πάνω από 3.100, πάνω από 28.000 άνθρωποι φυλακίστηκαν και βασανίστηκαν, ενώ περίπου 200.000 εξορίστηκαν!

Δυο από τους «διασημότερους» νεκρούς του στρατιωτικού καθεστώτος ήταν ο νομπελίστας Πέμπλο Νερούδα και ο λαϊκός τραγουδιστής Βίκτορ Χάρα.