Κάποτε ήταν το βασικότερο σύμβολο της αμερικανικής στρατιωτικής ισχύος στον Ινδο-Ειρηνικό, δοκιμασμένο σε μάχες από το Βιετνάμ μέχρι τον Περσικό Κόλπο. Επέζησε μάλιστα από σύγκρουση με σοβιετικό υποβρύχιο.

Αλλά οι ένδοξες ημέρες του USS Kitty Hawk έχουν τελειώσει και το γιγαντιαίο αεροπλανοφόρο βρίσκεται στο τελικό του ταξίδι, από την πολιτεία της Ουάσινγκτον στο Τέξας, όπου θα κοπεί και θα πωληθεί για παλιοσίδερα.

Η International Shipbreaking Limited του Brownsville του Τέξας αγόρασε το πλοίο πέρυσι για λιγότερο από ένα δολάριο από τη Διοίκηση Ναυτικών Θαλάσσιων Συστημάτων των ΗΠΑ, η οποία επιβλέπει τη διάθεση των αποσυρθέντων πολεμικών πλοίων.

Το αεροπλανοφόρο μήκους 319 μέτρων και πλάτους 76 είναι πολύ μεγάλο για να περάσει από τη διώρυγα του Παναμά. Οπότε τους επόμενους μήνες το Kitty Hawk θα σέρνεται κατά μήκος της ακτογραμμής της Νότιας Αμερικής και μέσω του Κόλπου του Μεξικού στον τελικό του προορισμό.

Το Kitty Hawk, που καθελκύστηκε το 1960 και πήρε το όνομά του από την περιοχή της Βόρειας Καρολίνας όπου οι αδελφοί Ράιτ πέταξαν για πρώτη φορά με μηχανοκίνητο αεροπλάνο, υπηρέτησε το Πολεμικό Ναυτικό των ΗΠΑ για σχεδόν 50 χρόνια πριν παροπλιστεί το 2009.

Το Kitty Hawk ήταν το τελευταίο αμερικανικό αεροπλανοφόρο που τροφοδοτούνταν με πετρέλαιο, κατάλοιπο μιας εποχής πριν από την άφιξη των πυρηνοκίνητων πλοίων κλάσης Nimitz.

Σύντομα, το μόνο που θα απομείνει είναι μια ιστορική και μερικές φορές ταραχώδης ιστορία που καλύπτει τον πόλεμο του Βιετνάμ και το μεγαλύτερο μέρος του Ψυχρού Πολέμου, καθώς και κοινωνικές αναταραχές και μετασχηματισμούς στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Μια φυλετική εξέγερση και η εμπειρία του Βιετνάμ

Για μια δεκαετία, από τις αρχές της δεκαετίας του 1960, το Kitty Hawk ήταν ο βασικός πυλώνας των αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων στα ανοικτά των ακτών του Βιετνάμ.

Κατά καιρούς, τα αεροσκάφη του πραγματοποιούσαν περισσότερες από 100 εξόδους την ημέρα πάνω από το Βιετνάμ από τον λεγόμενο σταθμό Yankee Station, την περιοχή της Θάλασσας της Νότιας Κίνας όπου τα αμερικανικά πολεμικά πλοία έπλεαν για να εξαπολύσουν πλήγματα κατά των δυνάμεων του Βορείου Βιετνάμ και των Βιετκόνγκ.

Το πλοίο και η αεροπορική του πτέρυγα βραβεύτηκαν αργότερα με Προεδρικό Βραβείο Μονάδας – ένα βραβείο που τιμά τον εξαιρετικό ηρωισμό – για τις ενέργειές τους στο Βιετνάμ από τον Δεκέμβριο του 1967 έως τον Ιούνιο του 1968, συμπεριλαμβανομένης της υποστήριξης των δυνάμεων των ΗΠΑ και του Νοτίου Βιετνάμ κατά τη διάρκεια της επίθεσης του Τετ του Βορείου Βιετνάμ την άνοιξη του 1968.

Το Kitty Hawk είδε την τελευταία του μάχη πάνω από το Βιετνάμ το 1972, αλλά κατά τη διάρκεια της τελευταίας του αποστολής το αεροπλανοφόρο έγινε ο τόπος αυτού που οι ερευνητές του Κογκρέσου αποκάλεσαν αργότερα «ένα θλιβερό κεφάλαιο στην ιστορία του Ναυτικού».

Στο πλοίο ξέσπασαν φυλετικές ταραχές εν μέσω αυξανόμενων εντάσεων, αφού η αποστολή του στο Βιετνάμ παρατάθηκε μετά από μια επίσκεψη σε λιμάνι στις Φιλιππίνες, σύμφωνα με αναφορές στον ιστότοπο της Διοίκησης Ναυτικής Ιστορίας και Κληρονομιάς.

Οι αναφορές για το τι προκάλεσε το περιστατικό ποικίλλουν. Κάποιοι λένε ότι προκλήθηκε καθώς διερευνήθηκαν οι ένοπλοι αφροαμερικανοί ναύτες για έναν καβγά σε μπαρ των Φιλιππίνων τη νύχτα πριν από την αποστολή.

Άλλοι λένε ότι τα πράγματα πήραν μορφή χιονοστιβάδας όταν σε έναν αφροαμερικανό ναύτη δεν δόθηκε ένα επιπλέον σάντουιτς στο εστιατόριο, ενώ σε έναν λευκό ναύτη δεν δόθηκε. Όποια και αν ήταν η αιτία, η βία ήταν μεγάλη.

«Οι μάχες εξαπλώθηκαν γρήγορα σε όλο το πλοίο, με ομάδες μαύρων και λευκών να αλωνίζουν στα καταστρώματα και να επιτίθενται ο ένας στον άλλον με γροθιές, αλυσίδες, κλειδιά και σωλήνες», έγραψε ο David Cortwright, σήμερα διευθυντής στο Ινστιτούτο Kroc του Πανεπιστημίου Notre Dame, σε ένα άρθρο του 1990 για την αντίσταση των αφροαμερικανών στον πόλεμο του Βιετνάμ.

Η εξέγερση και οι φυλετικές εντάσεις στο πλοίο Kitty Hawk αντανακλούσαν σίγουρα την έντονη φυλετική ανισότητα στην κοινωνία των ΗΠΑ εκείνη την εποχή.

Σύμφωνα με αναφορές, οι αφροαμερικανοί αποτελούσαν τότε λιγότερο από το 10% του πληρώματος του Kitty Hawk που αριθμούσε 4.500 άτομα. Και μόλις πέντε από τους 348 αξιωματικούς του ήταν αφροαμερικανοί, σύμφωνα με μια έκθεση της Διοίκησης Ναυτικής Ιστορίας. Μια έκθεση του Κογκρέσου σχετικά με το περιστατικό τη νύχτα της 12ης προς 13η Οκτωβρίου 1972, ανέφερε ότι από τον καβγά τραυματίστηκαν 47 ναύτες, «όλοι εκτός από 6 ή 7 από αυτούς», λευκοί.

Και ενώ αυτή η έρευνα του Κογκρέσου οδήγησε σε προσπάθειες του στρατού να αντιμετωπίσει τη φυλετική ανισότητα, η ίδια η έκθεση της υποεπιτροπής είναι γεμάτη με προκατάληψη.

«Η υποεπιτροπή είναι της άποψης ότι η εξέγερση στο Kitty Hawk αποτελούνταν από απρόκλητες επιθέσεις από πολύ λίγους άνδρες, οι περισσότεροι από τους οποίους είχαν διανοητική ικανότητα κάτω του μέσου όρου, οι περισσότεροι από τους οποίους βρίσκονταν στο σκάφος για λιγότερο από ένα χρόνο και όλοι τους ήταν μαύροι. Αυτή η ομάδα, στο σύνολό της, ενήργησε ως “κακοποιός”, γεγονός που εγείρει αμφιβολίες για το αν θα έπρεπε ποτέ να είχαν γίνει δεκτοί στη στρατιωτική θητεία εξ αρχής», αναφέρεται στην καταληκτική σύνοψη της έκθεσης.

Παρόλα αυτά, το περιστατικό, μαζί με άλλα σε πλοία του Πολεμικού Ναυτικού, ώθησε τους ηγέτες της υπηρεσίας να δώσουν νέα έμφαση στα προγράμματα που είχαν ξεκινήσει νωρίτερα από τον Ναύαρχο Elmo R. Zumwalt Jr., τον τότε αρχηγό των ναυτικών επιχειρήσεων, με στόχο τη βελτίωση των φυλετικών σχέσεων στο στόλο.

Στις 31 Δεκεμβρίου 2020, οι μαύροι ναύτες αποτελούσαν το 17,6% του ενεργού προσωπικού της υπηρεσίας, σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία του Ναυτικού.

Οι γυναίκες, το σοβιετικό υποβρύχιο και ένα πραξικόπημα των μυστικών υπηρεσιών
Ο συνταξιούχος λοχαγός James Fanell δήλωσε ότι όταν επιβιβάστηκε στο Kitty Hawk ως αξιωματικός πληροφοριών της αεροπορικής πτέρυγας τη δεκαετία του ’90, η φυλετική εξέγερση είχε ξεχαστεί προ πολλού.

«Οι περισσότεροι ναύτες εν πλω δεν είναι ιστορικοί, οπότε ανυπομονούν για την επόμενη προσέγγιση στο λιμάνι ή την επόμενη επιχείρηση», είπε. Όμως τη δεκαετία του ’90, ένα άλλο κοινωνικό ζήτημα βρισκόταν στο προσκήνιο – η ένταξη των γυναικών στον στόλο.

Ο Fanell είπε ότι όταν πήγε για πρώτη φορά στη θάλασσα το 1987 σε ένα άλλο αεροπλανοφόρο, το USS Coral Sea, δεν υπήρχαν γυναίκες στο πλοίο. «Μια δεκαετία αργότερα, όταν αναπτυχθήκαμε στο Kitty Hawk, είχα οκτώ γυναίκες αξιωματικούς της μοίρας και του επιτελείου πληροφοριών που εργάζονταν για μένα – σε σύνολο 11 θέσεων. Πρόκειται για μια αρκετά δραματική μεταστροφή», είπε.

Οι γυναίκες αποτελούν σήμερα πάνω από το 20% του ενεργού προσωπικού του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ.

Στα χρόνια που μεσολάβησαν μεταξύ της εξέγερσης και της ένταξης των γυναικών, το Kitty Hawk ενεπλάκη σε μια τεταμένη ψυχροπολεμική συνάντηση με ένα πυρηνικό σοβιετικό υποβρύχιο που είδε το αμερικανικό αεροπλανοφόρο να απομακρύνεται με ένα κομμάτι του υποβρυχίου κολλημένο στο κύτος του.

Τον Μάρτιο του 1984, η Ομάδα Μάχης Bravo υπό την ηγεσία του Kitty Hawk- αποτέλεσε κεντρικό σημείο του ναυτικού τμήματος των ετήσιων κοινών ασκήσεων Team Spirit με τη Νότια Κορέα.

Επιχειρώντας σε ανοικτά ύδατα περίπου στα μέσα της διαδρομής μεταξύ Ιαπωνίας και Νότιας Κορέας, το Kitty Hawk και η συνοδεία του έπαιζαν αυτό που ένας αξιωματικός του Ναυτικού δήλωσε στους New York Times ότι ήταν ένα παιχνίδι «γάτας και ποντικιού» με το σοβιετικό υποβρύχιο, που αργότερα προσδιορίστηκε ότι ήταν το K-314, ένα σκάφος κλάσης Victor 5.000 τόνων με πλήρωμα περίπου 90 ατόμων.

Οι αμερικανικές δυνάμεις είχαν εντοπίσει και «σκοτώσει» – ή προσομοίωσαν την ικανότητά τους να βυθίσουν – το σοβιετικό υποβρύχιο 15 φορές τις ημέρες που προηγήθηκαν της σύγκρουσης, σύμφωνα με έκθεση της Διοίκησης Ναυτικής Ιστορίας και Κληρονομιάς.

Στη συνέχεια, η ομάδα αεροπλανοφόρων άρχισε να εξασκείται σε «τεχνικές παραπλάνησης» για να χάσει το σοβιετικό υποβρύχιο, σύμφωνα με μια έκθεση του 1989 για τα ναυτικά ατυχήματα με τίτλο The Neptune Papers από το Greenpeace/Institute for Policy Studies στην Ουάσιγκτον. Αυτό λειτούργησε ως ένα βαθμό.

Λίγο μετά τις 10 μ.μ. της 21ης Μαρτίου 1984, στην προσπάθειά του να εντοπίσει το αεροπλανοφόρο, το Κ-314 εμφανίστηκε στην πορεία του. Η ρωσική στρατιωτική ιστοσελίδα Top War δίνει την πλευρά του υποβρυχίου για το τι συνέβη στη συνέχεια:

«Ο κυβερνήτης (του Κ-314) διέταξε την έναρξη επείγουσας κατάδυσης για να αποφευχθεί η σύγκρουση. Λίγο μετά την έναρξη της κατάδυσης, το υποβρύχιο αισθάνθηκε ένα ισχυρό χτύπημα. Μετά από λίγα δευτερόλεπτα – ένα δεύτερο ισχυρό σπρώξιμο. Ήταν ξεκάθαρο ότι το υποβρύχιο δεν πρόλαβε να πάει σε ασφαλές βάθος και χτυπήθηκε από κάποιο από τα αμερικανικά πλοία. Όπως μάθαμε αργότερα, επρόκειτο για ένα αεροπλανοφόρο Kitty Hawk».

Το σοβιετικό υποβρύχιο των 5.000 τόνων δεν ήταν αντάξιο του αμερικανικού

αεροπλανοφόρου των 80.000 τόνων είναι αυτή η σύγκρουση, δήλωσε ο Καρλ Σούστερ, πρώην αξιωματικός των μυστικών υπηρεσιών του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ, ο οποίος είδε την έκθεση του Πολεμικού Ναυτικού για τη σύγκρουση. «Πρέπει να ήταν πολύ τρομακτικό», είπε.

«Όλοι στο Kitty Hawk περίμεναν ότι το υποβρύχιο θα πήγαινε βαθιά και ήλπιζαν να το εντοπίσουν στην άλλη πλευρά», είπε, σημειώνοντας ότι ένα αεροπλανοφόρο δεν μπορεί να εντοπίσει ένα υποβρύχιο σε κοντινή απόσταση λόγω του θορύβου των προπελών του και του υποβρύχιου κύματος πίεσης που δημιουργεί.

«Αντ’ αυτού, ο (διοικητής του υποβρυχίου) προφανώς υπερεκτίμησε την απόστασή του από το αεροπλανοφόρο και δεν άρχισε να αυξάνει το βάθος του μέχρι που ήταν πολύ αργά. Έτσι, άφησε ένα τμήμα μιας από τις βίδες του (προπέλες) στο κύτος του αεροπλανοφόρου», δήλωσε ο Σούστερ.

Το K-314 έχασε την ισχύ του και αργότερα ρυμουλκήθηκε στο σοβιετικό λιμάνι του Βλαδιβοστόκ. Το Kitty Hawk συνέχισε με τη δική του δύναμη και με ένα τρόπαιο του Ψυχρού Πολέμου – αυτό το κομμάτι της βίδας του σοβιετικού υποβρυχίου – ενσωματωμένο στο κύτος του.

Στο κύτος του αεροπλανοφόρου ήταν επίσης κολλημένα πλακίδια από την αντηχητική επίστρωση του σοβιετικού υποβρυχίου, πολυμερή που του επιτρέπουν να είναι πιο αθόρυβο μέσα στο νερό. Το πλήρωμα του Kitty Hawk το διαφήμισε ζωγραφίζοντας προσωρινά ένα κόκκινο «σήμα νίκης» επί του υποβρυχίου στο κέντρο διοίκησης του αεροπλανοφόρου, ανέφερε το Ναυτικό Ινστιτούτο των ΗΠΑ.

Τα μετέπειτα χρόνια

Το Kitty Hawk συνέχισε να αποτελεί ζωτικό μέρος του αμερικανικού στόλου του Ειρηνικού για περισσότερες από δύο δεκαετίες μετά τη σύγκρουση, όπως αναφέρει το CNN.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, θα υποστήριζε τις στρατιωτικές επιχειρήσεις των ΗΠΑ στη Σομαλία και θα λειτουργούσε ως πλωτή βάση για αεροπορικές επιδρομές στο Ιράκ, που τότε κυβερνούσε ο Σαντάμ Χουσεΐν.

Το καλοκαίρι του 1998, το Kitty Hawk μετακόμισε στην Ιαπωνία, με το αγκυροβόλιο του να βρίσκεται στη ναυτική βάση της Γιοκοσούκα, έδρα του 7ου Στόλου του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ, όπου θα περάσει 10 χρόνια ως το μοναδικό αεροπλανοφόρο του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ που έδρευε εκτός των ηπειρωτικών Ηνωμένων Πολιτειών.

Ο Τζέιμς Μέλκα, θερμαστής στο αεροπλανοφόρο τη δεκαετία του ’60, ηγήθηκε μιας προσπάθειας της Ένωσης Βετεράνων να μετατραπεί το πλοίο σε μουσείο, όπως άλλα αεροπλανοφόρα, όπως το Intrepid στη Νέα Υόρκη, το Midway και το Hornet στην Καλιφόρνια, το Yorktown στη Νότια Καρολίνα και το Lexington στο Τέξας.

Αλλά το Ναυτικό απέρριψε την ιδέα το 2018, σύμφωνα με έκθεση του United States Naval Institute (USNI) News. «Κανείς δεν θα ξέρει … τι ήταν ένα αεροπλανοφόρο κλάσης Kitty Hawk-», δήλωσε ο Melka στο USNI. «Θα βλέπουν μόνο εικόνες. Δεν θα είναι σε θέση να δουν το πραγματικό πλοίο και να μπορέσουν να περπατήσουν σε αυτό».

Ο Fanell δήλωσε ότι οι αναμνήσεις του αεροπλανοφόρου θα διατηρηθούν ζωντανές από τους εκατοντάδες χιλιάδες ναύτες που υπηρέτησαν στα καταστρώματά του. «Και εγώ είμαι μόνο ένας ναύτης», είπε. «Σκεφτείτε όλες τις ζωές που άγγιξε και τις αναμνήσεις που δημιούργησε».

Όταν η μοίρα του αεροπλανοφόρου σφραγίστηκε, ο Fanell έστειλε ένα σημείωμα στους πρώην συναδέλφους του για να τους υπενθυμίσει τον χρόνο που πέρασαν μαζί και αυτό που επρόκειτο να χαθεί.

«(Είναι) κατά κάποιο τρόπο πραγματικά λυπηρό να σκέφτεσαι όλες αυτές τις αναμνήσεις να χάνουν το μοναδικό πράγμα που μας συνέδεε όλους μαζί… το USS Kitty Hawk», έγραψε.