Η δημιουργία μιας ιδανικής κοινωνίας, οι συνθήκες ιδανικής ζωής αποτελούν τελικά την επιβίωση του ανθρώπινου είδους; Το πείραμα που ακολουθεί θα σας αφήσει άφωνους για το πως συμπεριφέρονται οι κοινωνίες σε ιδανικές συνθήκες επιβίωσης.

Τους τελευταίους αιώνες ο πληθυσμός των ανθρώπων έχει αρχίσει να αυξάνεται  με αποτέλεσμα από το 1 δισεκατομμύριο πληθυσμού το 1804, να φτάσουμε στα 4 δισεκατομμύρια το 1974 και σήμερα να είμαστε στα 8 δισεκατομμύρια. Οι μελέτες δείχνουν πως μέχρι το 2050 θα έχουμε φτάσει τα 9.7 δισεκατομμύρια και το 2100 θα είμαστε στα 10.4 δισεκατομμύρια. Με αυτό τον ρυθμό σύντομα θα φτάσουμε στο σημείο να μην έχουμε την ικανότητα παραγωγής τροφής για να καλύψει τις ανάγκες μας, οδηγώντας σε πείνα.

Σύμφωνα με τους Μαλθουσιανούς  (ομάδα υποστηρικτών της θεωρίας του καθηγητή Πολιτικής Οικονομίας, Τόμας Ρόμπερτ Μάλθους), όταν οι πόροι εξαντληθούν ο ανθρώπινος πληθυσμός θα ελεγχόταν μέσω μαζικών θανάτων, μέχρι να γίνει βιώσιμος. Πλέον όμως, λόγω της τεχνολογικής ανάπτυξης, έχουμε τα μέσα να θρέψουμε μέχρι και 10 δισεκατομμύρια ανθρώπους. Έχουμε ένα πρόβλημα στην διανομή όμως, κάτι που έχει προκαλέσει λιμούς και πείνα σε χώρες που δεν είναι ανεπτυγμένες.

Σύμπαν 25

Ο Τζον Καλχούν μεταξύ του 1958 και του 1962 δημιούργησε μια σειρά πειραμάτων με τρωκτικά, καλύπτοντας κάθε τους ανάγκη. Στην συνέχεια παρακολουθούσε την συμπεριφορά τους και την επίδραση αυτής της επάρκειας τροφίμων στον πληθυσμό, με την πάροδο του χρόνου. Το μεγαλύτερο από τα πειράματα ονομάστηκε Σύμπαν 25 και αν γενικευτεί στον ανθρώπινο πληθυσμό, τα αποτελέσματα είναι εφιαλτικά.

Στα πειράματα ο Καλχούν ξεκινούσε με τέσσερα ζευγάρια από ποντίκια, που τα τοποθετούσε σε ένα περιβάλλον ουτοπίας. Όταν λέμε περιβάλλον ουτοπίας, εννοούμε ένα περιβάλλον που εξαλείφει τους παράγοντες που μπορούν να οδηγήσουν σε θνησιμότητα, όπως συμβαίνει στον έξω κόσμο. Τα τρωκτικά είχαν απεριόριστη τροφή μέσα από 16 χοάνες, ώστε να τρώνε όσο θέλουν και όποτε θέλουν. Αυτές οι χοάνες μπορούσαν να ταΐζουν ταυτόχρονα μέχρι και 25 τρωκτικά. Πάνω από τις χοάνες είχε τοποθετήσει δοχεία με καθαρό νερό, ενώ η θερμοκρασία ήταν σταθερή στους 20°C, που είναι ιδανική για ποντίκια. Ο Καλχούν είχε λάβει όλα τα μέτρα για να απομονώσει την είσοδο οποιασδήποτε ασθένειας ή άλλου ζώου στο συγκεκριμένο περιβάλλον.

Σε όλες τις επαναλήψεις του πειράματος, το αποτέλεσμα ήταν το ίδιο. Από την στιγμή που τα ποντίκια δεν χρειαζόταν να βρουν τροφή, αφιέρωναν τον χρόνο τους στην αναπαραγωγή, προχωρώντας σε υπερβολικές σεξουαλικές επαφές. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα κάθε 55 ημέρες να διπλασιάζεται ο πληθυσμός τους.

Όμως, όταν ο πληθυσμός έφτασε τα 620 ποντίκια, παρατηρήθηκε πως ο ρυθμός άρχισε να επιβραδύνεται, καθώς εμφανίστηκαν τα πρώτα προβλήματα στην κοινότητα των ποντικών. Τα ποντίκια χωρίστηκαν σε ομάδες και όσοι δεν χωρούσαν σε κάποια ομάδα, δεν είχαν άλλο μέρος να πάνε.

«Στην κανονική εξέλιξη των γεγονότων σε ένα φυσικό οικολογικό περιβάλλον επιβιώνουν περισσότερο οι νέοι μέχρι την ωριμότητα από ό,τι είναι απαραίτητο ώστε αντικαταστήσουν τους ετοιμοθάνατους ή γερασμένους εδραιωμένους συνεργάτες τους», έγραψε ο Καλχούν στη μελέτη. «Οι υπόλοιποι που δεν βρίσκουν κοινωνικές θέσεις μεταναστεύουν».

Εδώ όμως, όσοι δεν είχαν κοινωνικές θέσεις, δεν μπορούσαν να μεταναστεύσουν, γιατί δεν είχαν πουθενά αλλού να πάνε. Αρκετά ποντίκια βρέθηκαν χωρίς κοινωνικό ρόλο να καλύψουν, πόσο μάλλον όταν ζούσαν σε μια ουτοπία, που δεν είχε ανάγκη από κάποιον να συλλέξει τροφή και νερό ή να φτιάξει καταφύγιο.

Σχεδόν ένα χρόνο μετά η ουτοπία έγινε κόλαση με απρόσμενα αποτελέσματα. Ο πληθυσμός των ποντικιών έφτασε τα 2.200 και εκεί ξεκίνησαν τα έντονα προβλήματα.. Τα ποντίκια έγιναν πιο βίαια και ανέπτυξαν ανώμαλη σεξουαλική συμπεριφορά. Οι μητέρες άρχισαν να παραμελούν τα μικρά τους ή τα ποντικιών εγκαταλείπουν, ενώ παρατηρήθηκαν ποντίκια να επιτίθενται στους απογόνους τους. Αυτή η κατάρρευση της κοινωνικής συμπεριφοράς, δεν περιοριζόταν στους ξένους, από άλλες ομάδες. Τα “άλφα αρσενικά” ποντίκια γινόντουσαν εξαιρετικά επιθετικά χωρίς καμία αιτία ή κίνητρο, ενώ ξεκίνησαν να βιάζουν τόσο θρυλικά όσο και αρσενικά ποντίκια. Οι βίαιες επιθέσεις πολλές φορές κατέληγαν σε κανιβαλισμό, αφού έτρωγαν όσους πέθαιναν.

Παρά την αφθονία σε τροφή, νερό και φωλιά, οι μητέρες εγκατέλειπαν τα μικρά τους, αφήνοντάς τα στην τύχη τους. Τότε ξεκίνησαν και τα θηλυκά να γίνονται επιθετικά, σε όσους πήγαιναν να μπουν στις φωλιές τους, κάτι το οποίο συνήθως αναλαμβάνουν τα αρσενικά. Για αυτό τα αρσενικά εξορίζονταν σε άλλα μέρη της ουτοπίας. Όταν η επιθετικότητα έφτασε στο αποκορύφωμα, οι μητέρες άρχισαν να σκοτώνουν τακτικά τα μικρά τους.

Μια άλλη συμπεριφορά που παρατηρήθηκε ήταν από ποντίκια που δεν ήταν καθόλου επιθετικά. Αυτά τα ποντίκια έμεναν έξω από τους καβγάδες, όμως ούτε ζευγάρωναν ούτε εμπλέκονταν σε άλλες κοινωνικές διαδικασίες. Καθόντουσαν μακριά από όλους και φρόντιζαν το τρίχωμά τους και την εμφάνισή σου. Ο Καλχούν τα ονόμασε “οι όμορφοι”. Αν και εμφανισιακά φαινόντουσαν πολύ όμορφα, ο Δρ. Καλχούν τα χαρακτήρισε πολύ χαζά.

Στην συνέχεια περάσαμε στην τελευταία περίοδο του πειράματος, με τον πληθυσμό τον ποντικών να αρχίζει να μειώνεται, ώσπου μετά από 560 ημέρες το ποσοστό θνησιμότητας έφτασε το 100%, σημαίνοντας την εξαφάνιση του Σύμπαν 25. Η ουτοπία μπορούσε να φιλοξενήσει μέχρι και 3.000 ποντίκια, όμως δεν έφτασε ποτέ αυτό το νούμερο.

Συμπεράσματα

Ο Καλχούν αφιέρωσε όλη του την καριέρα πάνω σε αυτό το πείραμα. Μάλιστα το επανέλαβε 25 φορές, από όπου και προέκυψε το όνομα Σύμπαν 25. Κάθε φορά το αποτέλεσμα ήταν σχεδόν το ίδιο, με αμελητέες διαφορές. Ο ίδιος έφτασε στο συμπέρασμα πως το στρες, η ένταση και η ανάγκη για επιβίωση είναι οι λόγοι που παρακινούν τα έμβια όντα να εμπλακούν σε κοινωνικές διεργασίες. Για ένα πλάσμα τόσο απλό όπως το ποντίκι, οι σύνθετες συμπεριφορές είναι η μητρική φροντίδα, η άμυνα στον κίνδυνο και η ιεραρχική οργάνωση μεταξύ και εντός ομάδων. Όταν αυτές οι διαδικασίες δεν ωριμάζουν σε ένα ων, δεν αναπτύσσεται η κοινωνική οργάνωση και δεν σταματάει η αναπαραγωγή. Αυτό οδηγεί στην σταδιακή εξαφάνιση του είδους.

Σύντομα το πείραμα οδήγησε σε ένα πολύ τρομακτικό συμπέρασμα από τον Καλχούν. Το Σύμπαν 25 θα μπορούσε εύκολα να είναι μια μεταφορά για κάθε ανθρώπινη σχέση, γειτονιά και κοινωνία. Ο Καλχούν συνέδεσε το συμπέρασμά του με την «ηθική έκπτωση» που παρατηρούσε στις αστικές πόλεις κατά τις δεκαετίες 1950-1960. Με αυτό τον τρόπο η τρομακτική του παρομοίωση φαινόταν λογική.

Αυτό μας κάνει να αναλογιστούμε πως αν και είμαστε πολύ πιο σκεπτόμενο ων από τα ποντίκια, τι θα γινόταν αν δεν χρειαζόταν ποτέ να καλύψουμε οι ίδιοι τις ανάγκες μας και πρέπει απλά να αναπαραχθούμε και να αναπτυχθούμε κοινωνικά; Τα καταστρέφαμε το είδος μας όπως κάναν τα ποντίκια ή θα μπορούσαμε να δράσουμε σαν το ανώτερο είδος που υποστηρίζουμε πως είμαστε;

Ζούμε σε μια εποχή που η διαβίωση είναι σχεδόν δεδομένη για κάθε άνθρωπο σε μια ανεπτυγμένη κοινωνία, άσχετα αν το επίπεδο διαβίωσης είναι καλό ή κακό. Προφανώς και αυτό είναι καλό, όμως μήπως και το ανθρώπινο είδος έχει μπει σε ένα Σύμπαν 25;