Σε μία σπάνια ανακάλυψη προχώρησε το διαστημικό τηλεσκόπια του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA), της αποστολής «Ευκλείδης» (Euclid).

Πρόκειται για ένα εντυπωσιακό και σπάνιο φαινόμενο, το οποίο εντοπίστηκε σε έναν  γαλαξία αρκετά κοντά στη Γη και ονομάζεται «δακτύλιος Αϊνστάιν» στο κέντρο ενός γαλαξία.

Με τον όρο «δακτύλιος Αϊνστάιν», οι επιστήμονες αναφέρονται στο φως από έναν μακρινό γαλαξία, το οποίο κάμπτεται με τέτοιο τρόπο ώστε να σχηματίζει κάτι σαν φωτεινό δαχτυλίδι, το οποίο με τη σειρά του ευθυγραμμίζεται με ένα άλλο αντικείμενο στο διάστημα.
 

Το εντυπωσιακό αυτό φαινόμενο οφείλει το όνομά του στον Άλμπερτ Αϊνστάιν, του οποίου η γενική θεωρία της σχετικότητας αναφέρεται στο ότι το φως καμπυλώνει και μπορεί να πλαισιώνει κυκλικά με φως αντικείμενα στο διάστημα. Με αυτόν τον τρόπο, τα ιδιαίτερα ογκώδη αντικείμενα, όπως οι γαλαξίες και τα σμήνη γαλαξιών, λειτουργούν ως κοσμικοί μεγεθυντικοί φακοί, φέρνοντας στο προσκήνιο ακόμη πιο μακρινά αντικείμενα. Οι επιστήμονες το ονομάζουν αυτό «βαρυτικό φακό».

«Ακόμα και από την πρώτη παρατήρηση (τον Σεπτέμβριο του 2023), μπορούσα να το δω. Όμως, αφού το Euclid έκανε περισσότερες παρατηρήσεις στην περιοχή, είδαμε έναν τέλειο δακτύλιο Αϊνστάιν», δήλωσε ο Bruno Altieri, επιστήμονας που συμμετείχε στην αποστολή.
 

Ένα σπάνιο φαινόμενο που παρατηρείται για πρώτη φορά στον γαλαξία

Ο δακτύλιος φαίνεται να περιβάλλει το κέντρο ενός ελλειπτικού γαλαξία, ο οποίος ονομάζεται NGC 6505 και απέχει περίπου 590 εκατομμύρια έτη φωτός από τη Γη, στον αστερισμό του Δράκου. Παρά το γεγονός ότι η απόσταση φαίνεται μεγάλη, στην πραγματικότητα πρόκειται για έναν γαλαξία που βρίσκεται πολύ κοντά στη Γη.

Χάρη στα όργανα υψηλής ανάλυσης του Euclid, είναι η πρώτη φορά που ανιχνεύεται ο δακτύλιος φωτός που περιβάλλει τον γαλαξία.

Το φως από έναν άλλον, πολύ πιο μακρινό, φωτεινό γαλαξία, περίπου 4,42 δισεκατομμύρια έτη φωτός μακριά, δημιουργεί τον δακτύλιο στην εικόνα. Η βαρύτητα παραμόρφωσε αυτό το φως καθώς ταξίδευε προς εμάς. Αυτός ο μακρινός γαλαξίας δεν έχει παρατηρηθεί στο παρελθόν και δεν έχει ακόμη όνομα.

«Ο δακτύλιος Αϊνστάιν είναι ένα παράδειγμα ισχυρού βαρυτικού φακού», εξήγησε ο Conor O'Riordan, του Ινστιτούτου Max Planck για την Αστροφυσική, στη Γερμανία, και επικεφαλής συγγραφέας της πρώτης επιστημονικής δημοσίευσης που αναλύει τον δακτύλιο. «Όλοι οι ισχυροί φακοί είναι ξεχωριστοί, επειδή είναι τόσο σπάνιοι και είναι απίστευτα χρήσιμοι επιστημονικά. Αυτός εδώ είναι ιδιαίτερα ξεχωριστός, επειδή είναι τόσο κοντά στη Γη και η ευθυγράμμιση τον κάνει πολύ όμορφο».

Μία ανακάλυψη που φέρνει τους επιστήμονες πιο κοντά στα μυστήρια του σύμπαντος

Οι δακτύλιοι του Αϊνστάιν αποτελούν ένα ενδιαφέρον υλικό μελέτης για τους επιστήμονες που εξερευνούν πολλά μυστήρια του σύμπαντος. Σχετίζονται επίσης με τη διαστολή του σύμπαντος, επειδή ο χώρος μεταξύ εμάς και αυτών των γαλαξιών – τόσο στο προσκήνιο όσο και στο παρασκήνιο – τεντώνεται. Παρέχουν επίσης πολύτιμες πληροφορίες για τον ίδιο τον γαλαξία.

«Θεωρώ πολύ ενδιαφέρον το γεγονός ότι αυτός ο δακτύλιος παρατηρήθηκε μέσα σε έναν πολύ γνωστό γαλαξία, ο οποίος ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά το 1884», δήλωσε η Valeria Pettorino, επιστήμονας του προγράμματος Euclid της ESA. «Ο γαλαξίας είναι γνωστός στους αστρονόμους εδώ και πολύ καιρό. Και όμως, δεν είχε παρατηρηθεί ποτέ πριν… Η ανακάλυψη αυτή είναι πολύ ενθαρρυντική για το μέλλον της αποστολής Euclid και αποδεικνύει τις φανταστικές δυνατότητές της».
 

Εξερευνώντας τον τρόπο με τον οποίο το σύμπαν επεκτάθηκε και διαμορφώθηκε κατά τη διάρκεια της κοσμικής του ιστορίας, το Euclid θα αποκαλύψει περισσότερα για το ρόλο της βαρύτητας και τη φύση της σκοτεινής ενέργειας και της σκοτεινής ύλης.