Τους τελευταίους 15 μήνες περίπου αυτό το drone έχει γίνει πρωταγωνιστής του πολέμου στην Ουκρανία εξαιτίας της μαζικής παρουσίας του στον εναέριο χώρο του κράτους. Έχει εμφανιστεί ακόμη και στις ειδήσεις εξαιτίας της επανάστασης που έφερε στον τρόπο διεξαγωγής του πολέμου. Τα τελευταία δύο χρόνια οι ρωσικές στρατιωτικές δυνάμεις εξαπέλυσαν αρκετές επιθέσεις με drones καμικάζι έναντι της Ουκρανίας, ειδικά κατά ενεργειακών υποδομών της χώρας.

Πώς έγιναν όμως τόσο ξαφνικά δημοφιλή αυτά τα drones και γιατί ολόκληρη η διεθνή σκηνή μιλάει για αυτά; Γιατί οι ειδικοί πιστεύουν πως τα drones ήρθαν για να μείνουν στους τωρινούς και μελλοντικούς πολέμους και τι τα κάνει τόσο χρήσιμα; Αν και υπάρχουν πολλοί λόγοι που τα drones θεωρούνται το νέο «φθηνό υπερόπλο» του 21ου αιώνα, ο κύριος λόγος είναι η τιμή τους. Τα περισσότερα drones είναι τόσο φθηνά που ουσιαστικά ακυρώνουν όλο το νόημα ύπαρξης της αεράμυνας, αλλά πάμε να δούμε το θέμα λίγο πιο αναλυτικά.

Διεθνές ΣΟΚ προκαλεί το πρώτο μαχητικό έκτης γενιάς του κόσμου-Θα χτυπά στόχους στην άλλη άκρη του πλανήτη

Ποιο Είναι το Περίφημο Shahed-136;

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Τον Δεκέμβριο του 2021, ένα ιρανικό κρατικό μέσο δημοσίευσε βίντεο ενός νέου μη επανδρωμένου εναέριου οχήματος ονόματι Shahed-136. Το αεροσκάφος είχε τριγωνικό σχήμα ατράκτου και αποκαλούνταν drone καμικάζι και drone αυτοκτονίας. Επί της ουσίας το Shahed-136 αποτελεί ένα περιπλανώμενο πυρομαχικό, δηλαδή ένα υβρίδιο μεταξύ πυραύλου κρουζ και drone. Διαφέρει από έναν τυπικό πύραυλο κρουζ επειδή μπορεί να αιωρείται-πετάει για μεγαλύτερες χρονικές περιόδους πάνω από την περιοχή του στόχου, όπως ένα drone. Διαφέρει όμως από τα τυπικά drones επειδή αποτελεί προϊόν μίας χρήσης. Τα περιπλανώμενα πυρομαχικά διαθέτουν εκρηκτικές κεφαλές, παρόμοιες με αυτές που συναντάμε σε πυραύλους κρουζ. Έτσι, τα περιπλανώμενα πυρομαχικά είναι σχεδιασμένα να καταστρέφονται κατά την επαφή με τον στόχο, για αυτό και απέκτησαν το παρατσούκλι drones καμικάζι.

Τα περιπλανώμενα πυρομαχικά είναι μία κατηγορία αμυντικών προϊόντων που υπήρχε εδώ και χρόνια. Για την ακρίβεια, οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν στείλει στην Ουκρανία εκατοντάδες drones τύπου Switchblade 300 ως μέρος ενός πακέτου στρατιωτικής βοήθειας πολύ νωρίτερα. Αυτό που έκανε το ιρανικό Shahed-136 να ξεχωρίζει όμως ήταν ένας καινοτόμος εκτοξευτής που εφηύραν οι Ιρανοί. Αυτός ο εκτοξευτής μοιάζει με ένα συνηθισμένο φορτηγό, ωστόσο μεταφέρει εντός του πολλά ιρανικά drones και στο πεδίο της μάχης μπορεί ταχύτατα να τα εκτοξεύσει στον αέρα για επιθέσεις. 

Ένα drone τύπου Shahed-136 επιδεικνύει βεληνεκές περίπου 2,4 χιλιόμετρων. Για να συγκρίνετε, τα αμερικανικά Switchblade 300 έχουν εμβέλεια σχεδόν 10 χιλιομέτρων. Κάθε Shahed διαθέτει μία εκρηκτική κεφαλή βάρους 40 κιλών, αρκετά ισχυρή για να προκαλέσει σοβαρή ζημιά σε έναν εχθρικό στόχο. 

Πού Κολλάνε με την Ουκρανία

Όλα αυτά όμως θα σας έκαναν να αναρωτιέστε πώς συνδέεται το Shahed-136 με την Ουκρανία. Πριν καν εμφανιστεί αυτός ο ιρανικός τύπος περιπλανώμενων πυρομαχικών στο ουκρανικό πεδίο της μάχης, το ΝΑΤΟ και συγκεκριμένα οι ΗΠΑ υποπτεύονταν πως το Ιράν θα μετέφερε εκατοντάδες τέτοια drones στην Ρωσία για να τα χρησιμοποιήσει στον πόλεμο. 

Οι Αμερικανοί υποστήριξαν τις δηλώσεις τους με φωτογραφίες, οι οποίες λέγεται πως έδειχναν αυτά τα drones να μεταφέρονται από την μεσανατολίτικη χώρα στην Ρωσία. Μήνες μετά τις πρώτες αμερικανικές κατηγορίες αυτές οι αναφορές επιβεβαιώθηκαν και σήμερα είναι ευρέως γνωστό πως Μόσχα και Τεχεράνη είναι στρατηγοί σύμμαχοι και εταίροι. Οι Ρώσοι αγοράζουν drones από τους Ιρανούς, οι Ιρανοί αγοράζουν άλλα οπλικά συστήματα από τους Ρώσους και έτσι και οι δύο πλευρές βγαίνουν κερδισμένες. 

Για να είμαστε όμως πιο ακριβείς οι Ρώσοι πλέον χρησιμοποιούν στην Ουκρανία το περιπλανώμενο πυρομαχικό Geran-2. Αυτή είναι η επίσημη ονομασία των ιρανικών drones Shahed-136 που ενσωματώνονται στο οπλοστάσιο του ρωσικού στρατού. Με την βοήθεια των Ιρανών οι Ρώσοι έχουν κατασκευάσει ολόκληρα εργοστάσια στα οποία παράγουν χιλιάδες Geran-2, έτσι ώστε να μην εξαρτώνται από την ιρανική αμυντική βιομηχανία για αυτά τα πολύτιμα προϊόντα. Για να είμαστε όμως ακόμη πιο ακριβείς να σας ενημερώσουμε πως φημολογείται ότι το Shahed-136 διαφέρει ελάχιστα με το ρωσικό Geran-2 ως προς τα εξαρτήματα που φέρει. Αν και τα ιρανικά Shahed-136 λέγεται πως εξοπλίζονται με συστήματα που συνδέονται στο αμερικανικό δίκτυο GPS, τα ρωσικά Geran-2 χρησιμοποιούν συστήματα που συνδέονται στο ρωσικό δίκτυο πλοήγησης GLONASS.

Το σημαντικό δεν είναι ποιος τα παράγει, αλλά πόσο έχουν αλλάξει αυτά τα drones τον τρόπο διεξαγωγής του πολέμου. Ποιος θα περίμενε 10 χρόνια νωρίτερα πως ένα μικροσκοπικό μη επανδρωμένο αεροσκάφος σε σχήμα «Δ» θα πρόσδιδε τεράστιο τακτικό ίσως και στρατηγικό πλεονέκτημα σε έναν στρατό. Και όμως, οι δυνατότητες ασύμμετρου πολέμου που χαρίζουν αυτά τα drones καμικάζι είναι τόσο χρήσιμες που στρατοί από όλον τον κόσμο ξεκίνησαν να αγοράζουν ή να αναπτύσσουν δικούς τους σχεδιασμούς. Σήμερα υπάρχουν πολλά περισσότερα drones καμικάζι στην αγορά όπλων, πολλά από τα οποία είναι ακόμη πιο προηγμένα από τα ιρανικά Shahed-136. Ακόμη και οι ίδιοι οι Ιρανοί συνέχισαν να αναπτύσσουν την οικογένεια Shahed, με το νεότερο μέλος της να είναι ο τύπος Shahed-238. 

Γιατί Είναι Δύσκολο να Αναχαιτιστούν;

Όπως προαναφέραμε, οι λόγοι που αυτά τα drones είναι τόσο αποτελεσματικά στο πεδίο της μάχης είναι πολλοί, αλλά ο κυριότερος είναι το γεγονός πως είναι τόσο φθηνά που δεν «αξίζει» οικονομικά η κατάρριψή τους. Ένα Shahed-136 μπορεί να κοστίζει ακόμη και 20 χιλιάδες δολάρια. Για να συγκρίνετε, εάν τουρκικό μη επανδρωμένο εναέριο όχημα μάχης τύπου Bayraktar TB2 τουρκικής παραγωγής κοστίζει 5 εκατομμύρια δολάρια. Αυτό σημαίνει πως αντί για ένα Bayraktar μπορεί κάποιος να αποκτήσει 250 drones Shahed-136! Και στο κόστος του Bayraktar δεν συμπεριλάβαμε καν τα έξοδα για τον επίγειο σταθμό ελέγχου του UAV, τα οποία ξεπερνούν το ένα εκατομμύριο.

Επιπλέον, τα drones καμικάζι αποτελούν μία πραγματική απειλή για τα παραδοσιακά ραντάρ. Εξαιτίας του μικρού τους μεγέθους και του χαμηλού υψομέτρου στο οποίο πετούν είναι δύσκολος ο εντοπισμός τους από τα ραντάρ επειδή αφήνουν πίσω τους ένα σχεδόν μηδενικό αποτύπωμα. Ανυψώνονται σε μεγαλύτερα υψόμετρα μόνο πριν χτυπήσουν τους στόχους τους, ωστόσο τότε είναι ήδη πολύ αργά για τα ραντάρ. 

Ακόμη όμως και εάν ένα ραντάρ καταφέρει να ανιχνεύσει ένα εχθρικό περιπλανώμενο πυρομαχικό, τα συστήματα αεράμυνας είναι εύκολο να «αστοχήσουν» εξαιτίας του μικρού μεγέθους του στόχου τους. Επιπλέον αυτά τα drones είναι τόσο φθηνά που συμφέρει η ταυτόχρονα εκτόξευση πολλαπλών μονάδων με στόχο την «υπερφόρτωση» ενός εχθρικού συστήματος αεράμυνας. Η ουσία του προβλήματος είναι πως τα αντιαεροπορικά συστήματα μέχρι σήμερα σχεδιάζονταν για να καταρρίπτουν στόχους διαφορετικών ειδών, όπως πυραύλους κρουζ και αεροσκάφη και όχι μικροσκοπικά drones. 

Υπάρχουν βέβαια σύγχρονα οπλικά συστήματα που μπορούν να εξουδετερώσουν ακόμη και τις μικρότερες απειλές με ακρίβεια, αλλά αυτά δεν είναι καθόλου οικονομικά. Για παράδειγμα η Ουκρανία έλαβε από το ΝΑΤΟ το προηγμένο σύστημα αεράμυνας NASAMS, το οποίο κοστίζει 23 εκατομμύρια δολάρια. Οι πύραυλοι αεράμυνας είναι και αυτοί πάρα πολύ ακριβοί. Εύστοχο παράδειγμα είναι οι πύραυλοι των ευρωπαϊκών συστημάτων αεράμυνας IRIS-T, οι οποίοι έχουν τιμή ανά μονάδα που ξεπερνά τα 400 χιλιάδες ευρώ. 

Ένας άλλος τρόπος αντιμετώπισης των περιπλανώμενων πυρομαχικών είναι η κατάρριψή τους με πυραύλους αέρος-αέρος που εκτοξεύουν μαχητικά αεροσκάφη, αλλά και αυτή η επιλογή δεν είναι καθόλου φθηνή. Θα παραλείψουμε τα κόστη απόκτησης και επιχείρησης ενός μαχητικού για να επικεντρωθούμε στους πυραύλους. Ένας τυπικός πύραυλος αέρος-αέρος τύπου AIM-9 Sidewinder κοστίζει από 300 μέχρι 400 χιλιάδες ευρώ, ωστόσο αυτό το ποσό μπορεί να φτάσει ακόμη και το 1 εκατομμύριο ευρώ αν μιλάμε για πιο προηγμένους τύπους, όπως τον πύραυλο AIM-120 AMRAAM. 

Οι Λύσεις που Σκέφτονται οι Στρατοί

Για να αντιμετωπίσουν αυτό το «οικονομικό» πρόβλημα που έχει δημιουργήσει η μαζική εμφάνιση των drones καμικάζι στα πεδία των μαχών, οι αμυντικές βιομηχανίες όλου του κόσμου προσπαθούν να βρουν φθηνές και αποτελεσματικές λύσεις κατάρριψής τους.

Μία από αυτές τις λύσεις φαίνεται να είναι τα όπλα λέιζερ, τα οποία αν και έχουν περιορισμούς είναι ιδιαίτερα οικονομικά -αφού δεν απαιτούν πυρομαχικά- και εξουδετερώνουν ακαριαία τους στόχους τους. Έχουμε δει ακόμη και drones αεράμυνας, τα οποία εκτοξεύονται για να συγκρουστούν με εισερχόμενα επιθετικά drones καμικάζι σώζοντας την κατάσταση.

Όλα αυτά τα συστήματα βρίσκονται ακόμη σε ανάπτυξη ή σε στάδιο δοκιμών και κατ' επέκταση κανένα από αυτά δεν έχει χρησιμοποιηθεί εκτενώς σε ρεαλιστικά σενάρια πολέμου. Μέχρι να γίνει αυτό τα περιπλανώμενα πυρομαχικά θα αποτελούν έναν τεράστιο κίνδυνο για κάθε στρατό του πλανήτη.