Οι τελευταίες εξελίξεις για την επανένωση των Γλυπτών του Παρθενώνα είναι ενθαρρυντικές. Αυτό το θετικό κλίμα, το οποίο επιβεβαιώνεται τόσο από την ελληνική κυβέρνηση όσο και από το Βρετανικό Μουσείο, φέρνει όλο και πιο κοντά την προοπτική της επιστροφής των Γλυπτών στην Αθήνα.

Ως «ενεργή» και «διαρκή» χαρακτήρισε τη συζήτηση με το Βρετανικό Μουσείο ο Ελληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, σε συνέντευξή του στον ΑΝΤ1, λίγα εικοσιτετράωρα πριν από τη συνάντησή του με τον Βρετανό ομόλογό του Κιρ Στάρμερ.

«Οταν γυρίσουν, όχι αν γυρίσουν», σημείωσε, μεταξύ άλλων, ο κ. Μητσοτάκης και συμπλήρωσε: «όταν γυρίσουν τα Γλυπτά, θα είναι μία δικαίωση για τη Μελίνα, η οποία πρώτη ευαισθητοποίησε, όχι την ελληνική, αλλά την παγκόσμια κοινή γνώμη για την ανάγκη αυτής της επανένωσης», εκφράζοντας παράλληλα την αισιοδοξία του για τη διευθέτηση του πάγιου αιτήματος της χώρας μας. Η επόμενη ημέρα της συνάντησης των δύο πρωθυπουργών είχε μία ισχυρή ένδειξη προόδου, καθώς επιβεβαιώθηκε ότι η βρετανική κυβέρνηση δεν θα σταθεί εμπόδιο εάν υπάρξει συμφωνία με το Βρετανικό Μουσείο. Πηγές κοντά στις διαπραγματεύσεις αναφέρουν στον «Ε.Τ.» της Κυριακής ότι στην παρούσα φάση «οι εξελίξεις είναι θετικές», μέχρι τη διευθέτηση, όμως, φαίνεται να εκκρεμούν ορισμένα «ζητήματα-κλειδιά».

Πρόοδος

Θέσεις της ελληνικής κυβέρνησης, δηλώσεις υψηλόβαθμων στελεχών της βρετανικής πλευράς και δημοσιεύματα σε διεθνή και εγχώρια μέσα αποτυπώνουν την πρόοδο και τις προοπτικές της επανένωσης. Η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, σε συνέντευξη που παραχώρησε στον ραδιοφωνικό σταθμό ΣΚΑΪ, σημείωσε ότι «υπάρχει, πλέον, αυτό το θετικό κλίμα, το οποίο επιβεβαιώνεται και από τις δύο πλευρές. Αλλά, όπως ο είπε ο ίδιος ο Κυριάκος Μητσοτάκης και σε πρόσφατη συνέντευξή του, χρειάζεται χρόνος και είναι προφανές ότι χρειάζεται χρόνος για μια τέτοιου είδους συμφωνία. Πάντως, είναι θετικό το ότι πλέον η βρετανική κυβέρνηση δεν έχει τον αρνητισμό προηγούμενων κυβερνήσεων και το Βρετανικό Μουσείο συνομολογεί ότι υπάρχει ένα καλό κλίμα. Αυτό δεν σημαίνει ότι αύριο το πρωί μπορεί κανείς να πει ότι τα Γλυπτά θα επιστρέψουν στην Αθήνα, θα επανενωθούν. Ακόμα χρειάζεται χρόνος και δουλειά». Και τόνισε ότι «τα Γλυπτά πρέπει να επανενωθούν στην ολότητά τους, καθώς αποτελούν μέρος του μνημείου, το οποίο ίσταται. Επί της ουσίας είναι το ίδιο το μνημείο το οποίο απαιτεί τη συνένωση, την επανένωση του γλυπτού του διακόσμου».

Από τη μεριά του, ο πρόεδρος του Βρετανικού Μουσείου, Τζορτζ Οσμπορν, στο Potcast Political Currency, διαβεβαίωσε πως έχει γίνει πρόοδος στις διαπραγματεύσεις και σημείωσε ότι «ψάχνουμε να δούμε αν μπορούμε να καταλήξουμε σε κάποια ρύθμιση όπου κάποια στιγμή κάποια από τα γλυπτά θα βρεθούν στην Αθήνα, όπου, φυσικά, ήταν η αρχική θέση τους. Και σε αντάλλαγμα, η Ελλάδα θα μας δανείσει μερικούς από τους θησαυρούς της. Σημειώσαμε μεγάλη πρόοδο σε αυτό, αλλά απέχουμε ακόμα από την επίτευξη μιας συμφωνίας». Εκπρόσωπος του Βρετανικού Μουσείου είχε δηλώσει στον «Ε.Τ.» της Κυριακής ότι «οι συζητήσεις με την Ελλάδα για μια Σύμπραξη του Παρθενώνα συνεχίζονται και είναι εποικοδομητικές».

Δημοσιεύματα

Ξένα δημοσιεύματα έγκριτων μέσων, όπως BBC, «Gaurdian» και «The Economist», διατυπώνουν την εκτίμηση ότι τα Γλυπτά του Παρθενώνα «επιστρέφουν στην Αθήνα» δίνοντας μάλιστα και χρονικό ορίζοντα μέσα στο 2025. Παράλληλα, επισημαίνουν πως πολλά από τα επιχειρήματα κατά της επιστροφής έχουν πλέον καταρριφθεί και υπογραμμίζουν τη συστηματική προσπάθεια της ελληνικής κυβέρνησης τα τελευταία χρόνια για το ζήτημα των Γλυπτών και φυσικά τη στροφή της βρετανικής κοινής γνώμης υπέρ της επιστροφής τους. Καθοριστικό βήμα αποτελεί η Απόφαση της Συνόδου της UNESCO τον Σεπτέμβριο του 2021, η οποία καλεί επιτακτικά τη Βρετανία να αναθεωρήσει τη στάση της και να συνομιλήσει με την Ελλάδα, αναγνωρίζοντας ότι το θέμα έχει διακυβερνητικό χαρακτήρα.

Βρετανικό Μουσείο: «Σημαντική πρόοδος, αλλά είναι ακόμα μακριά» η συμφωνία για τα Γλυπτά του Παρθενώνα

Επιπλέον οι σύγχρονες τάσεις για την επιστροφή πολιτιστικών αγαθών στις χώρες προέλευσής τους και οι υποδομές του Μουσείου Ακρόπολης ενισχύουν το πάγιο αίτημα της χώρας μας. Καθοριστική είναι η συμβολή της θερμής υποστήριξης της ελληνικής πλευράς από τη συντριπτική πλειοψηφία των κρατών-μελών της UNESCO, με πιο χαρακτηριστική την τοποθέτηση της επικεφαλής του τμήματος καταπολέμησης της παράνομης διακίνησης αρχαιοτήτων της Τουρκίας, Ζεϊνέπ Μποζ, η οποία επιβεβαιώνει κατηγορηματικά την ανυπαρξία οποιουδήποτε φιρμανιού.

Χρυσή τομή

Το ιδιοκτησιακό καθεστώς στην υπόθεση των Γλυπτών του Παρθενώνα αποτελεί τη χρυσή τομή στις αξιώσεις τόσο της Ελλάδας όσο και της βρετανικής πλευράς. Η θέση της ελληνικής κυβέρνησης στα Γλυπτά είναι ότι δεν αναγνωρίζει νομή, κατοχή και κυριότητα στο Βρετανικό Μουσείο. Τα θεωρεί προϊόντα κλοπής. Οποιαδήποτε αποδοχή «δανεισμού» των Γλυπτών από το Βρετανικό Μουσείο θα ερμηνευόταν ως αναγνώριση της βρετανικής κυριότητας.

Από την άλλη, το Βρετανικό Μουσείο κάνει λόγο για «διαμοιρασμό» και «διατήρηση της ακεραιότητας» της συλλογής του. Επίσης δεν τίθεται το ζήτημα της αλλαγής του νόμου British Museum Act του 1963, που απαγορεύει την απόσπαση αντικειμένων από τη συλλογή του Βρετανικού Μουσείου. Συνεπώς η αναζήτηση εναλλακτικών νομικών λύσεων και η διατύπωση φαίνεται να είναι τα κλειδιά που οδηγούν την ενδεχόμενη αμοιβαία αποδεκτή λύση.

Στο σημείο αυτό έρχεται να προστεθεί η οδός που ακολουθήθηκε για την επιστροφή του θραύσματος Fagan από το Μουσείο Antonino Salinas του Παλέρμο, το οποίο με τη μέθοδο της κατάθεσης (deposit) κι όχι ως δάνειο έφτασε στη χώρα μας για ένα χρονικό διάστημα και στη συνέχεια έγινε η οριστική του επανένωση στο Μουσείο της Ακρόπολης. Θυμίζουμε ότι τον Μάρτιο του 2023 επεστράφησαν επίσης τρία θραύσματα από τον Πάπα Φραγκίσκο. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει μία ακόμη οδός που «συναντάει» το βρετανικό Νόμο για τη Φιλανθρωπία (Charity Act) που άλλαξε το 2022 και υποστηρίζει ότι μουσεία της Βρετανίας, σε ειδικές περιπτώσεις, μπορούν να επιστρέφουν αρχαιότητες στις χώρες προέλευσής τους.

Δεν είναι πρόβλημα η μεταφορά

Οταν υπάρξει διευθέτηση της επανένωσης των Γλυπτών του Παρθενώνα, ένα είναι σίγουρο: η Ελλάδα διαθέτει την απαραίτητη τεχνογνωσία για την ασφαλή μεταφορά των αρχαιοτήτων, όπως απέδειξε η μεταφορά των γλυπτών από το παλαιό στο Νέο Μουσείο Ακρόπολης, το 2007. Σε 13 εβδομάδες, με χειρουργική ακρίβεια, μεταφέρθηκαν εκθέματα, όπως λίθοι της ζωφόρου, των μετοπών και των γλυπτών των αετωμάτων του Παρθενώνα, βάρους εκατοντάδων τόνων, χρησιμοποιώντας ειδικούς γερανούς και συστήματα μεταφοράς.

«Επώδυνοι συμβιβασμοί και για τις δύο πλευρές»

«Η όποια συζήτηση περί χρονοδιαγραμμάτων είναι πρόωρη σ’ αυτή τη φάση» σημειώνει στον «Ε.Τ.» ο Ιωάννης Χουντής ντε Φάμπρι.

Την ώρα που η συνάντηση Μητσοτάκη-Στάρμερ στην Ντάουνινγκ Στριτ φουντώνει τις συζητήσεις για την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα, στο παρασκήνιο οι διαπραγματεύσεις συνεχίζονται με στόχο την εξεύρεση της χρυσής τομής. Η θέση του Βρετανού πρωθυπουργού Κιρ Στάρμερ να μην εμποδίσει σχετική απόφαση του Βρετανικού Μουσείου ανοίγει τον δρόμο για την τελική συμφωνία, ωστόσο από τη βρετανική πλευρά γίνεται σαφές ότι δεν πρόκειται να αλλάξει ο νόμος για τη νομική κυριότητα του Μουσείου επί των Γλυπτών.

«Υπό τις παρούσες συνθήκες και τις δηλώσεις των ιθυνόντων του Βρετανικού Μουσείου και των δύο κυβερνήσεων, πιθανότερο σενάριο -και τονίζω τη λέξη “σενάριο”- είναι να υπάρξει κάποιου είδους συμφωνία μεταξύ του Βρετανικού Μουσείου και της ελληνικής κυβέρνησης, η οποία θα εμπεριέχει ορισμένους επώδυνους συμβιβασμούς και για τις δύο πλευρές» λέει στον «Ε.Τ.» της Κυριακής o σύμβουλος Πολιτικής στη Βουλή των Λόρδων του Ηνωμένου Βασιλείου Ιωάννης Χουντής ντε Φάμπρι και συνεχίζει: «Αφενός το Βρετανικό Μουσείο και κατ’ επέκταση η βρετανική κυβέρνηση θα πρέπει να πείσουν την εγχώρια κοινή γνώμη πως η φυσική απομάκρυνση των Γλυπτών του Παρθενώνα από την αίθουσα Duveen του Μουσείου είναι επ’ ωφελεία του Ηνωμένου Βασιλείου και αφετέρου ο Ελληνας πρωθυπουργός είναι πιθανό να πρέπει να συμφωνήσει στη νομική αναγνώριση της κυριότητας του Βρετανικού Μουσείου επί των Μαρμάρων, απομακρυνόμενος από την προηγούμενη ελληνική θέση».

Οσο για τον χρονικό ορίζοντα των εξελίξεων, ο κ. Χουντής ντε Φάμπρι σημειώνει ότι είναι νωρίς για εκτιμήσεις, συνδέει ωστόσο το επόμενο βήμα με την ανακαίνιση του Βρετανικού Μουσείου.

«Κατά τη γνώμη μου η όποια συζήτηση περί χρονοδιαγραμμάτων είναι σ’ αυτή τη φάση πρόωρη, εφόσον δεν έχει υπάρξει ακόμη κάποια οριστική συμφωνία. Σε κάθε περίπτωση, αναμένονται περαιτέρω εξελίξεις εντός των πρώτων μηνών του νέου έτους, οπότε αρχίζουν και οι εργασίες ανακαίνισης του Βρετανικού Μουσείου», σημειώνει.