Σύμφωνα με τον σπουδαίο λαογράφο Νικόλαο Πολίτη, οι Νεράιδες συχνά συσχετίζονται με τις Άρπυιες. Οι Άρπυιες, κόρες του Βορέα, ήταν αρχαίες θεότητες του ανέμου και των θυελλών, οι οποίες θεωρούνταν και ψυχοπομποί.

Μα, και σήμερα, ο λαός πιστεύει πως όταν πνέει σφοδρός άνεμος, λυσσώδης και μανιασμένος, είναι οι Νεράιδες που διαβαίνουν στις στράτες. Τότε, αυτός που είναι κοντά πρέπει να φωνάξει «Μέλι και γάλα στον δρόμο σας, κυράδες», ώστε να μην τον αρπάξουν και τον πάρουν στα λημέρια τους. Στην πρόληψη αυτή αναφέρεται και η κατάρα: «Να σε πάρει ο άνεμος», υπονοώντας «να σε πάρουν οι Νεράιδες». Παρόμοιες αναφορές, άλλωστε, κάνει και ο Όμηρος στην «Ιλιάδα», αλλά και στην «Οδύσσεια».

Στα ορεινά χωριά της Ηπείρου, οι άνθρωποι κάνουν συχνά λόγο για τις «ξωθιές» (εξωτικές, δηλαδή Νεράιδες). Οι ξωθιές είναι εναέρια πλάσματα ή μεταμορφωμένα μανικά πουλιά, όπως οι Άρπυιες της αρχαίας μυθολογίας.

Επιπλέον, οι Νεράιδες υφαίνουν λεπτότατα υφάσματα και γνέθουν νήματα, ενώ συνοδεύουν την εργασία τους με τη λιγυρή φωνή τους, όπως και οι Νύμφες. Στο Ζαγόρι της Ηπείρου υπάρχει μια τοποθεσία, στην οποία οι χωρικοί υποστηρίζουν ότι συναθροίζονται οι Νεράιδες, για να υφάνουν και να κλώσουν, βαστώντας το αδράχτι τους.

Η ιδέα αυτή συνδέεται με την άποψη, που εκφράστηκε και πιο πάνω, ότι οι Νεράιδες φέρονται ως ψυχοπομποί. Διότι, σε όλους σχεδόν τους λαούς του κόσμου, οι θεότητες, που θεωρούνται υπεύθυνες για την πορεία της ζωής του ανθρώπου, παριστάνονται να κλώθουν νήμα, απεικονίζοντας έτσι συμβολικά τον ανθρώπινο βίο. Στα ομηρικά έπη, εμφανιζόταν μία και μοναδική Μοίρα, η Αίσα, η οποία ήταν σύνθρονη του Δία και έδινε σε κάθε θνητό το μερίδιό του από τις χαρές και τις λύπες, ορίζοντας με αυτόν τον τρόπο το πεπρωμένο του. Μάλιστα, η Μοίρα, η Αίσα, η Ειμαρμένη ή η Ανάγκη θεωρούνταν πολλάκις ανώτερες των θεών.

Κατόπιν, οι Μοίρες έγιναν τρεις: η Κλωθώ, που γνέθει το νήμα της ζωής και συμβολίζει το παρόν, η Λάχεσις, που ξετυλίγει το νήμα, καθορίζει τι θα λάχει στον καθένα και συμβολίζει το παρελθόν, ενώ η τρίτη, η Άτροπος, που κόβει το νήμα, όταν έρθει η κατάλληλη ώρα και συμβολίζει το μέλλον.

Στους αρχαίους ‘Έλληνες και Λατίνους, οι Νύμφες παριστάνονται να νήθουν (να γνέθουν). Ο Βιργίλιος περιγράφει τις Νηρηίδες να νήθουν στα βάθη των ωκεανών, ενώ υπάρχουν σχετικές αναπαραστάσεις και σε αγγεία.

Γι’ αυτόν τον λόγο, προφανώς, ο έγκριτος Γάλλος αρχαιολόγος Francois Lenormant φρονούσε πως η παράσταση των Νυμφών να νήθουν νήμα καταδεικνύει κάποια σχέση μεταξύ της ασχολίας αυτής και της ιδιότητας των θαλασσίων αυτών θεοτήτων. Εξάγει αυτό το συμπέρασμα από τη σύμπτωση των λέξεων «νάω», που σημαίνει πλέω και «νήθω», που σημαίνει γνέθω.

Επίσης, ο λαός πιστεύει πως οι Νεράιδες ασκούν ολέθρια επιρροή στις έγκυες γυναίκες, οι οποίες, για να προφυλαχθούν, φορούν διάφορα φυλαχτά. Τούτο συνδέεται με την πρόληψη ότι ο Διάβολος ή άλλα κακοποιά πνεύματα ταράσσουν τη γυναίκα παντοιοτρόπως, προκειμένου να καταστρέψουν το κυοφορούμενο έμβρυο.

Πολλές Νεράιδες παρουσιάζουν ομοιότητες με τις θεότητες του τοκετού των αρχαίων Ελλήνων. Η Ήρα, για παράδειγμα, λατρευόταν ως θεά της ευτοκίας, λουόμενη στα ύδατα της πηγής Κανάθου, στο Ναύπλιο. Κατά τον Μεσαίωνα, η Βασίλισσα Mab μυθολογούνταν ως η μαία όλων των Νεράιδων, που, όμως, συνήθιζε να αρπάζει τα θνητά μωρά που γεννιούνταν τις νύχτες και να τα αντικαθιστά με ξένα.

Πνεύματα των υδάτων και των δασών, ανάλογα με τις Νεράιδες των σημερινών παραδόσεων, απαντώνται στις μυθολογίες όλων σχεδόν των λαών, τρέφοντας και γαλουχώντας ολόκληρες γενιές ανθρώπων, φιλοτεχνώντας ένα πολυσύνθετο ψηφιδωτό φαντασίας, με ψηφίδες άλλοτε κατασκότεινες κι άλλοτε κατάφωτες.

Η είδηση δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «ΠΑΡΘΕΝΩΝ», στο τεύχος Ιανουαρίου 1872…