Αρθρογράφος: Bασίλης Καπούλας

“Το πυρηνικό εργοστάσιο του Ακουγιού θα συνδέσει Ρωσία και Τουρκία για τα επόμενα 100 χρόνια”. 

Αυτός είναι ο τίτλος βαρυσήμαντης ρωσικής ανάλυσης που βλέπει για πρώτη φορά το φως της δημοσιότητας και αφορά το “κόλπο” των Ρώσων με το πυρηνικό καύσιμο και τους όρους της συμφωνίας για το Ακουγιού.

“Το πυρηνικό εργοστάσιο θα συνδέσει Ρωσία και Τουρκία για 100 χρόνια”

“Το ρωσικό πυρηνικό εργοστάσιο που βρίσκεται υπό κατασκευή στην Τουρκία, είναι ένα μοναδικό σχέδιο από πολλές πλευρές.

Για πρώτη φορά η Rosatom χρησιμοποιεί ένα νέο μοντέλο εργασίας το οποίο έχει βρεθεί στο στόχαστρο Αμερικανών και Ευρωπαίων ανταγωνιστών.

Επιπλέον, ο πυρηνικός αυτός σταθμός θα συνδέσει Ρωσία και Τουρκία για έναν αιώνα “στενής συνεργασίας”.

Την Τετάρτη Β. Πούτιν και Ρ.Τ. Ερντογάν μέσω τηλεδιάσκεψης ξεκίνησαν την κατασκευή της τρίτης μονάδας του Ακουγιού στο προάστιο της Τουρκίας, Μερσίνη.

Συνολικά θα κατασκευαστούν τέσσερις μονάδες ισχύος, συνολικής χωρητικότητας 4.800 μεγαβάτ, οι οποίες θα μπορούν να παράγουν περίπου 35 δισεκατομμύρια κιλοβατώρες ηλεκτρικής ενέργειας ετησίως. Δηλαδή, ο πυρηνικός σταθμός θα μπορεί να καλύψει σχεδόν πλήρως τις ανάγκες μιας τόσο μεγάλης πόλης όπως η Κωνσταντινούπολη.

Η κατασκευή της πρώτης μονάδας ηλεκτρικής ενέργειας ξεκίνησε το 2018, η έναρξη λειτουργίας της έχει προγραμματιστεί για το 2023. Από το τρέχον έτος, η Τουρκία θα γίνει για πρώτη φορά μία από τις “ατομικές” χώρες – η πυρηνική παραγωγή θα παρέχει το 8-10% των αναγκών ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας.

Η διακυβερνητική συμφωνία υπογράφηκε το 2010, αλλά η φάση της εντατικής ανάπτυξης του έργου ξεκίνησε επτά χρόνια αργότερα. Από το 2017 έως το 2019, υπογράφηκαν βασικές συμβάσεις και συμφωνίες για την προμήθεια καυσίμων, την αγορά και πώληση ηλεκτρικής ενέργειας και τη σύνδεση με το τοπικό δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας.

Το τουρκικό σχέδιο NPP είναι μοναδικό σε πολλές παραμέτρους

«Πρώτον, αυτή τη στιγμή το Akkuyu NPP είναι η μεγαλύτερη πυρηνική κατασκευή στον πλανήτη. Μέχρι τώρα , τρεις μονάδες ισχύος κατασκευάζονται ταυτόχρονα. Δεύτερον, αυτό είναι το μοναδικό πυρηνικό έργο στον κόσμο που κατασκευάζεται σύμφωνα με το σχέδιο BOO (build-own-operate).

Και τρίτον, γιορτάσαμε πρόσφατα την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας στις 8 Μαρτίου. Έτσι, το “Akkuyu” είναι ο μοναδικός πυρηνικός σταθμός, στο οποίο ηγείται μια γυναίκα, η Αναστασία Ζωτέιβα “, δήλωσε ο Γενικός Διευθυντής της Rosatom Alexei Likhachev στην τελετή.

«Είναι πραγματικά το μεγαλύτερο ενεργειακό έργο στην Ανατολική Μεσόγειο εδώ και 20 χρόνια.

Σε γενικές γραμμές, μόνο πολύ πλούσιες μοναρχίες, όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, μπορούν να αντέξουν οικονομικά έργα αυτής της κλίμακας στη Μέση Ανατολή σήμερα », λέει ο Σεργκέι Κοντρατίγιεφ, ανώτερος εμπειρογνώμονας στο Ινστιτούτο Ενέργειας και Οικονομικών (FIEF).

Σε αυτό το έργο, η Rosatom δοκιμάζει ένα νέο μοντέλο λειτουργίας build-own-operate (BOO) που δεν είχε χρησιμοποιηθεί ποτέ στην πυρηνική ενέργεια. Κατά κανόνα, η εταιρεία κατασκευάζει έναν πυρηνικό σταθμό ως γενικός εργολάβος και, μετά τη θέση σε λειτουργία, τον μεταβιβάζει στον ιδιοκτήτη.

Η Rosatom είναι επενδυτής(!) και ιδιοκτήτης(!) του πυρηνικού Σταθμού

Και η τουρκική υπόθεση είναι μοναδική – εδώ η Rosatom αρχικά δεν είναι μόνο κατασκευαστής, αλλά και επενδυτής και ιδιοκτήτης αυτού του πυρηνικού σταθμού. Και αφού το θέσει σε λειτουργία, θα πουλήσει ηλεκτρικό ρεύμα στους Τούρκους και θα κερδίσει χρήματα για να ανακτήσει τα 22 δισεκατομμύρια δολάρια στα οποία υπολογίζεται πως της κόστισε το έργο.

«Όταν ανακοινώθηκε το νέο μοντέλο του έργου «build-own-operate», οι ανταγωνιστές ανησύχησαν αμέσως. Σημείωσαν πως πρόκειται για μια πολύ επικίνδυνη τεχνική. Από τους ανταγωνιστές, εννοώ, πρώτα απ ‘όλα, το American Westinghouse (το οποίο προσπαθεί να αντικαταστήσει το ρωσικό καύσιμο σε πυρηνικούς σταθμούς της Ουκρανίας).

Ανησυχούν ότι αυτό το μοντέλο θα είναι τόσο επιτυχημένο που η Ρωσία, εκπροσωπούμενη από τη Rosatom, θα αρχίσει να το εφαρμόζει ενεργά σε άλλες χώρες. Ως αποτέλεσμα, τόσο οι Αμερικανοί όσο και οι Γάλλοι θα έχουν απότομη πτώση στις πιθανότητές τους να κερδίσουν προσφορές για την κατασκευή πυρηνικών σταθμών παραγωγής ενέργειας », λέει ο Aleksandr Uvarov, αρχισυντάκτης του Atominfo.

Φυσικά, εάν η Rosatom καταφέρει να κάνει αυτό το έργο εμπορικά πετυχημένο, θα είναι μια μεγάλη νίκη, συμφωνεί ο Κοντράτιεφ. Στη συνέχεια, όσοι επιθυμούν να αποκτήσουν έναν τόσο μεγάλο επενδυτή θα προστρέξουν στη Ρωσία. «Βλέπουμε σημαντικό ενδιαφέρον για την πυρηνική ενέργεια στις χώρες της Μέσης Ανατολής, για παράδειγμα, την Αίγυπτο, τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα», ανέφερε η πηγή.

“Για έναν ολόκληρο αιώνα δένονται Ρωσία και Τουρκία”

Ένα άλλο σημαντικό χαρακτηριστικό του έργου είναι ότι το Akkuyu NPP είναι σε θέση να διασφαλίσει αμοιβαία επωφελής συνεργασία μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας για έναν ολόκληρο αιώνα.

«Ο κύκλος ζωής ενός πυρηνικού σταθμού είναι περίπου εκατό χρόνια, συμπεριλαμβανομένων των σταδίων σχεδιασμού και κατασκευής», λέει ο Anton Dedusenko, αναπληρωτής πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου της Akkuyu Nuclear JSC, στην ρωσική εφημερίδα VZGLYAD. «Επομένως, η συμμετοχή επενδυτών σε ένα τόσο μεγάλο έργο είναι μια μακροπρόθεσμη συνεργασία για τις επόμενες δεκαετίες».

Εξηγεί ότι η διάρκεια ζωής ενός σύγχρονου πυρηνικού σταθμού με αντιδραστήρες γενιάς VVER-1200 3+ είναι περίπου 60 χρόνια, αλλά χάρη στις σύγχρονες τεχνολογίες, η διάρκεια ζωής μπορεί να παραταθεί κατά 20 χρόνια. «Εάν προσθέσουμε σε αυτήν την περίοδο τη διαδικασία παροπλισμού, η οποία θα απαιτήσει επίσης τη συμμετοχή μοναδικών ρωσικών τεχνολογικών λύσεων στο τμήμα backend, τότε μπορούμε να πούμε με ασφάλεια ότι:

Το Akkuyu NPP θα γίνει ένα πρόγραμμα συνεργασίας για έναν ολόκληρο αιώνα, ενώνοντας τη Ρωσία και την Τουρκία τόσο οικονομικά όσο και σε κοινωνικό, επιστημονικό και προσωπικό επίπεδο» λέει ο εκπρόσωπος της εταιρείας.

Σύμφωνα με τον ίδιο, αυτό είναι ένα οικονομικά κερδοφόρο έργο και για τα δύο μέρη, το οποίο θα διασφαλίσει τη δημιουργία θέσεων εργασίας και την ανάπτυξη υποδομών και τον εντοπισμό. «Επί του παρόντος, περίπου 11 χιλιάδες εργαζόμενοι εργάζονται ταυτόχρονα στο κατασκευαστικό έργο Akkuyu NPP. Εκατοντάδες ρωσικές και τουρκικές επιχειρήσεις συμμετέχουν ήδη στην αλυσίδα εφοδιασμού σε αυτό το στάδιο, το οποίο έχει ευεργετική επίδραση στις οικονομίες των δύο χωρών.

“Το Ακούγιου θα παίρνει ρωσικό καύσιμο για 100 χρόνια”

Καθ ‘όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής της, το Akkuyu θα τροφοδοτείται με ρωσικό καύσιμο από την TVEL. Αυτό θα αποφέρει πρόσθετα οικονομικά οφέλη στη ρωσική πλευρά», λέει ο Ντεντουσένκο.

Χάρη σε αυτό το έργο, η Τουρκία διαφοροποιεί τις πηγές ηλεκτρικής ενέργειας της, λαμβάνει καθαρή ενέργεια με μηδενικές εκπομπές. Οι τουρκικοί διαχειριστές συστημάτων αναμένουν ότι η ετήσια κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας της Τουρκίας θα αυξηθεί από 290 δισεκατομμύρια kWh τώρα σε 500 δισεκατομμύρια kWh έως το 2035 λόγω της αστικοποίησης και της βιομηχανικής ανάπτυξης, επισημαίνει ο Κοντράτιεφ.

Επιπλέον, μια νέα βιομηχανία υψηλής τεχνολογίας θα εμφανιστεί στη χώρα – η πυρηνική, η οποία θα προσφέρει ευκαιρία για την ανάπτυξη πυρηνικών τεχνολογιών, συμπεριλαμβανομένων και σε άλλους τομείς, όπως η πυρηνική ιατρική. Για να μην αναφέρουμε τις θέσεις εργασίας για τον τοπικό πληθυσμό, τη συμμετοχή εκατοντάδων τουρκικών εταιρειών στο έργο, κ.λπ.

Ωστόσο, οι ειδικοί ανησυχούν ότι οι κύριοι κίνδυνοι του έργου δεν βαρύνουν την τουρκική, αλλά τη ρωσική πλευρά. «Για τη Rosatom, παρά την εμπειρία και τις ικανότητές της στον πυρηνικό τομέα, αυτό το έργο δεν είναι τόσο απλό», δήλωσε ο Κοντράτιεφ.

Ο πρώτος κίνδυνος, είπε, σχετίζεται με τη ρύθμιση των τιμών ηλεκτρικής ενέργειας. «Οι επενδυτές στην πυρηνική ενέργεια στη Δυτική Ευρώπη συνήθως ζητούν από την κυβέρνηση να εγγυηθεί την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας σε μια συγκεκριμένη τιμή, η οποία θα παρέχει απόδοση της επένδυσης στο επενδυμένο κεφάλαιο. Στην περίπτωση του Akkuyu, αυτό δεν συνέβαινε αρχικά », λέει ο Kondratyev.

Το τιμολόγιο

Ωστόσο, η Ρωσία κατάφερε ακόμη να πάρει μερικώς σταθερό τιμολόγιο από την Τουρκία. «Κατά τη διάρκεια των πρώτων 15 ετών λειτουργίας καθεμιάς από τις μονάδες ισχύος, μέρος του παραγόμενου όγκου ηλεκτρικής ενέργειας (70% από τις δύο πρώτες μονάδες και 30% από την τρίτη και τέταρτη μονάδα) θα πωληθεί στην τουρκική πολιτεία με σταθερή Μέσο τιμολόγιο 12,35 σεντ Αμερικής ανά κιλοβατώρα, το οποίο θα μας προσφέρει ως επενδυτή απόδοση επένδυσης. Το υπόλοιπο του όγκου θα πωληθεί στην ελεύθερη αγορά », λέει ο Dedusenko. Επιπλέον μετά την ανάκτηση του έργου, η τουρκική πλευρά θα λάβει το 20% του καθαρού κέρδους για κάθε μπλοκ ετησίως καθ ‘όλη τη διάρκεια της λειτουργίας.

«12,35 σεντ ανά κιλοβατώρα είναι 123 $ ανά μεγαβάτ ώρας. Αυτή είναι μια πολύ υψηλή τιμή χονδρικής. Εάν η Rosatom κατάφερε να αποκτήσει τέτοιες συνθήκες, τότε είναι πολύ ευεργετικό, ειδικά για το πρώτο στάδιο – τις δύο πρώτες μονάδες ισχύος, όπου μιλάμε για ένα εγγυημένο τιμολόγιο για το 70% της παραγόμενης ενέργειας » λέει ο Κοντρατίγιεφ.

Για παράδειγμα, αναφέρει την κατάσταση με μια κοινοπραξία επενδυτών στο βρετανικό πυρηνικό εργοστάσιο “Hinckley Point”, η οποία ζήτησε από το Ηνωμένο Βασίλειο να εγγυηθεί την τιμή αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας στο επίπεδο των 90 λιρών, ή 150-160 δολάρια ανά μεγαβάτ ώρας .

«Είναι σαφές ότι στο Ηνωμένο Βασίλειο οι επενδυτές θα έχουν υψηλότερο λειτουργικό κόστος από ό, τι στην Τουρκία, συμπεριλαμβανομένων των μισθών κ.λπ. Επομένως, 123 δολάρια ανά μεγαβάτ ώρα για την Τουρκία είναι καλή τιμή για τη Rosatom, εάν αυτές οι υποχρεώσεις τυποποιηθούν στη συμφωνία για 15 χρόνια », λέει ο ειδικός του FIEF.

Οι κίνδυνοι

Αν και εξακολουθούν να υπάρχουν ορισμένοι κίνδυνοι: σε κάποιο σημείο, η τουρκική κυβέρνηση μπορεί να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις για να αλλάξει αυτούς τους όρους προς την κατεύθυνση της μείωσης του τιμολογίου, προσθέτει.

Ο δεύτερος κίνδυνος σχετίζεται με τη συγκέντρωση κεφαλαίων. Αρχικά, η Rosatom ήλπιζε να βρει τοπικούς και διεθνείς επενδυτές σε αυτό το έργο, αλλά μέχρι στιγμής δεν μπόρεσε να το κάνει. Επομένως, όλη η χρηματοδότηση – και μιλάμε για 22 δισεκατομμύρια δολάρια – πέφτει μόνο στους ώμους της Rosatom, λέει ο Κοντράτιεφ.

«Όταν η Rosatom εργάστηκε ως γενικός εργολάβος, έλαβε χρήματα για την εργασία σχεδόν αμέσως – είτε σε πραγματικά χρήματα, όπως στην περίπτωση του Ιράν, είτε στο πλαίσιο ενός διακυβερνητικού δανείου από τη VEB. Συνήθως πρόκειται για κρατικό ή σχεδόν κρατικό χρέος, το οποίο εγγυάται την επιστροφή χρημάτων στην κρατική τράπεζα. Όμως στην περίπτωση του τουρκικού πυρηνικού σταθμού, κανένα από αυτά δεν υπάρχει. Η Rosatom φέρει όλα τα οικονομικά κόστη και τους κινδύνους στους ώμους της », εξηγεί ο Kondratyev.

Την παραμονή της έναρξης της κατασκευής της τρίτης μονάδας του πυρηνικού σταθμού, έγινε γνωστό ότι η Rosatom είχε προσελκύσει πρόσθετα κεφάλαια στη Sovcombank για κατασκευή με τη μορφή δύο δανείων συνολικού ύψους 300 εκατομμυρίων δολαρίων για περίοδο επτά ετών.

«Φυσικά, ο Ρώσος μηχανικός πυρηνικής ενέργειας έχει την ευκαιρία να προσελκύσει κρατικά δάνεια από ρωσικές τράπεζες, αλλά η χρηματοδότηση είναι κυρίως σε δολάρια ΗΠΑ. Ως εκ τούτου ακολουθεί τον τρίτο, συναλλαγματικό κίνδυνο. Η τουρκική λίρα υποτιμήθηκε σοβαρά τα τελευταία χρόνια. Αυτό μπορεί επίσης να περιπλέξει την απόδοση της επένδυσης », προσθέτει ο ειδικός του FIEF.

Μέχρι στιγμής, το τουρκικό εργοστάσιο πυρηνικής ενέργειας χρηματοδοτείται μόνο από τη ρωσική πλευρά, αλλά η Rosatom συνεχίζει να διαπραγματεύεται με πιθανούς επενδυτές, σημειώνει ο Dedusenko. «Στο μέλλον, έως και το 49% του έργου μπορεί να πωληθεί σε Τούρκους ή άλλους διεθνείς επενδυτές. Επιπλέον, σύμφωνα με τους όρους της διακυβερνητικής συμφωνίας, τουλάχιστον το 51% του έργου πρέπει να ανήκει στη ρωσική πλευρά. Είμαστε πολύ προσεκτικοί στην αναζήτηση και την επιλογή συνεργατών, μαζί με τους οποίους θα κατασκευάσουμε και θα λειτουργήσουμε τον σταθμό», λέει ο αναπληρωτής πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου της Akkuyu Nuclear.

Ο τέταρτος κίνδυνος: δεν μπορεί να αποκλειστεί ότι κάποια στιγμή η Τουρκία θα αποφασίσει να ακολουθήσει τα βήματα ορισμένων χωρών της Δυτικής Ευρώπης και μπορεί να λάβει πολιτική απόφαση για τον παροπλισμό όλων των πυρηνικών σταθμών παραγωγής ενέργειας, υποστηρίζει ο Κοντράτιεφ. Σε αυτήν την περίπτωση, οι ιδιοκτήτες των σταθμών δεν λαμβάνουν αποζημίωση. Αυτό δεν μπορεί να αποκλειστεί καθόλου, επειδή πρόκειται για μακροπρόθεσμο έργο, για σχεδόν εκατό χρόνια.

Και, φυσικά, υπάρχουν πολιτικοί κίνδυνοι. Η Τουρκία δεν είναι ένας εύκολος εταίρος πολιτικά. Όμως, όπως έχει δείξει η πρακτική, το έργο Akkuyu NPP έχει ξεπεράσει ακόμη και την οξεία κρίση των ρωσικών-τουρκικών σχέσεων μετά την καταστροφή της τουρκικής αεροπορικής δύναμης του ρωσικού Su-24.

Οι διεθνείς επενδυτές είναι πιο πιθανό να ανησυχούν από την απρόβλεπτη πολιτική κατάσταση στην ίδια την Τουρκία, δήλωσε ο ειδικός.