Ουδέποτε μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης οι Ρώσοι δεν είχαν καταναλώσει λιγότερο αλκοόλ: η διαπίστωση αυτή είναι το αποτέλεσμα δέκα και πλέον χρόνων καταπολέμησης του αλκοολισμού και του καπνίσματος με τις δραματικές τους συνέπειες στην υγεία αλλά και μια τάση για έναν πιο υγιεινό τρόπο ζωής.
Αν και η βότκα παραμένει το εθνικό ποτό, οι Ρώσοι που είχαν μια μέση κατανάλωση 12,2 λίτρων καθαρής αλκοόλης ετησίως και κατά κεφαλήν, πίνουν λιγότερο σε σχέση με τους Γάλλους (13,3 λίτρα), τους Πορτογάλους (12,6 λίτρα) ή τους Γερμανούς (13,4 λίτρα), σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ).
Αυτό αντιπροσωπεύει μια πτώση περίπου 20% από το 2012. Όσον αφορά την κατανάλωση αλκοόλ και τσιγάρων, «η ετήσια πτώση είναι πράγματι απότομη, κυρίως αν δείτε από που ξεκινήσαμε», σχολιάζει η Μελίτα Βουίνοβιτς, αντιπρόσωπος του ΠΟΥ στη Ρωσία.
Η δρ Βουίνοβιτς αποδίδει αυτή την τάση στην όλο και πιο αυστηρή πολιτική, που εφαρμόζεται από τους δημόσιους φορείς τα τελευταία δέκα και πλέον χρόνια: απαγόρευση πώλησης αλκοόλ μετά τις 23.00, εισαγωγή μιας ελάχιστης τιμής, απαγόρευση διαφήμισης… «Αυτό που λειτουργεί αλλού, λειτουργεί και εδώ. Ακούτε τα ίδια επιχειρήματα σε πολλές χώρες, όπως το γεγονός ότι η κατανάλωση αλκοόλ είναι κομμάτι της εθνικής μας ταυτότητας, αλλά αυτό είναι μύθος».
Οι αρχές προσπαθούν να γυρίσουν σελίδα, αφήνοντας πίσω τη δραματική υγειονομική κρίση των χρόνων που ακολούθησαν την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991, οι οποίες σηματοδοτήθηκαν από την πτώση του προσδόκιμου ζωής και τη μείωση του πληθυσμού.
Το 1990, η κατά κεφαλήν κατανάλωση αλκοόλ ήταν κατώτερη των 12 λίτρων, έπειτα από χρόνια πολύ περιοριστικών μέτρων που είχαν επιβληθεί επί προεδρίας Μιχαήλ Γκορμπατσόφ. Η κατανάλωση αυξήθηκε στη μετά-σοβιετική εποχή έως το 2007, όταν η καμπύλη αντιστράφηκε, σύμφωνα με τον ΠΟΥ.
Η κατανάλωση του καπνού επίσης ελαττώθηκε, με μείωση κατά 20% του αριθμού των καπνιστών μεταξύ 2009 και 2016. Πλέον, «μόνο» το 30% των Ρώσων καπνίζει, σύμφωνα με στοιχεία του ΠΟΥ στην Global Adult Tobacco Survey.
Η τιμή των τσιγάρων, κοντά στα δύο ευρώ το πακέτο, παραμένει αρκετά χαμηλότερη σε σχέση με την τιμή των τσιγάρων την Ευρώπη. Ωστόσο η Μελίτα Βουίνοβιτς χαιρετίζει το αντικαπνιστικό πρόγραμμα που εφαρμόζεται στη Ρωσία ως «ένα από τα καλύτερα παγκοσμίως», με αυστηρούς περιορισμούς στους δημόσιους χώρους.
Η Έλενα Ντμιτρίεβα, διευθύντρια της ρωσικής μη κυβερνητικής οργάνωσης Ίδρυμα για την Ανάπτυξη και την Υγεία, εκτιμά ότι τα μέτρα αυτά είναι καθοριστικά όπως και η γενική τάση για έναν πιο υγιεινό τρόπο ζωής, κυρίως στις μεγάλες πόλεις. «Υπάρχει η μόδα των αθλητικών συλλόγων, των λεσχών υγείας και ευζωίας. Οι τάσεις στην κουζίνα, στον υγιεινό τρόπο ζωής, αλλάζουν σε όλο τον κόσμο και οι Ρώσοι θέλουν να ακολουθούν τις δυτικές τάσεις».
Στη χώρα πάντως υπάρχει και μια όλο και πιο δημοφιλής τάση του κινήματος «Straight Edge», που εμφανίστηκε στις ΗΠΑ τη δεκαετία του 1980, και που απορρίπτει τα ναρκωτικά, το αλκοόλ, το κάπνισμα, το σεξ χωρίς συναίσθημα.
