Νίκος Κατσαρός
Επιστημονικός συνεργάτης ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος», πρώην πρόεδρος ΕΦΕΤ, διευθυντής Τμήματος Διατροφολογίας New York College
Οι γενετικώς αλλαγμένες (gene-edited) τροφές είναι τροφές όπου έγιναν αλλαγές στα γονίδια του DNA των κυττάρων των σπόρων, χωρίς να προστεθούν γονίδια από άλλους οργανισμούς, π.χ. βακτήρια ή ιούς. Αυτή είναι και η βασική διαφορά μεταξύ των γενετικώς αλλαγμένων (gene-edited) και των μεταλλαγμένων (γενετικώς τροποποιημένων, genetically modified organisms) τροφών. Στα μεταλλαγμένα, το DNA των σπόρων αναμειγνύεται με DNA (γονίδια) ξένων μικροοργανισμών. Στη μεταλλαγμένη πατάτα έχει μεταφερθεί κληρονομικό υλικό από τον σκόρο, ενώ στην αλλαγμένη πατάτα έχει γίνει αλλαγή στο δικό της κληρονομικό της υλικό, δηλαδή δεν έχει προστεθεί κληρονομικό υλικό από ξένο οργανισμό.Στη μεταλλαγμένη σόγια έχει προστεθεί κληρονομικό υλικό από βακτήριο, ενώ στην αλλαγμένη σόγια έχει γίνει αλλαγή, αδρανοποίηση δύο γονιδίων, στο δικό της κληρονομικό υλικό χωρίς να προστεθεί ή να αφαιρεθεί κάτι.
Μεγάλες εκτάσεις καλλιεργούνται σε πολλές πολιτείες των Ηνωμένων Πολιτειών με σόγια και πατάτα. Η εταιρεία Calyxt, θυγατρική της Cellectis, έχει παραγάγει αλλαγμένους σπόρους σιταριού που ένα είδος του έχει μεγαλύτερη αντίσταση στους μύκητες,ενώ το άλλο είδος σιταριού έχει χαμηλότερο ποσοστό σακχάρων και μεγαλύτερο ποσοστό διαιτητικών ινών.Οσον αφορά την αλλαγμένη σόγια, αυτή έχει υγιεινό μείγμα λιπαρών οξέων και στο σογιέλαιο δεν απαιτείται υδρογόνωση, που παράγει τα επιβλαβή για την υγεία trans λιπαρά οξέα. Η δρ Choulika, γενική διευθύντρια της Cellectis, δήλωσε με υπερηφάνεια ότι «το σογιέλαιο θα είναι τόσο υγιεινό όσο το ελαιόλαδο και ακόμα καλύτερο». Τέλος, όσον αφορά την αλλαγμένη πατάτα, αυτή παραμένει φρέσκια περισσότερο από τη συμβατική και δεν παράγει καρκινογόνες ουσίες όταν τηγανίζεται.
Μία καινούργια γενιά τροφίμων έρχεται στην αγορά, αυτή των γενετικώς αλλαγμένων, που θα κυκλοφορήσουν από το 2018 στην αμερικανική αγορά. Οι τεχνικές αλλαγής των γονιδίων που δεν εισάγουν στα κύτταρα των σπόρων κληρονομικό υλικό από βακτήρια ή ιούς, όπως γίνεται με τους μεταλλαγμένους σπόρους, ισχυρίζονται οι εταιρείες και συμφωνούν οι ελεγκτικοί μηχανισμοί, δεν πρέπει να έχουν σχέση με τους κανονισμούς που αφορούν την επισήμανση των μεταλλαγμένων τροφίμων. Στην Ευρώπη, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει δημιουργήσει μια επιτροπή το πόρισμα της οποίας αναμένεται στο τέλος του 2017. Είναι βέβαια γεγονός ότι στην Ε.Ε. καμία εταιρεία μέχρι σήμερα δεν καλλιεργεί γενετικώς αλλαγμένους σπόρους. Δυστυχώς, βλέπουμε και εδώ να γίνεται το ίδιο λάθος από τις εταιρείες που έγινε και με τα μεταλλαγμένα. Πριν διασφαλίσουν ότι δεν προκαλούν βλάβες άμεσες ή και μακροχρόνιες στην υγεία των πολιτών, το οικοσύστημα και το περιβάλλον, τα κυκλοφορούν στην αγορά. Ο Οργανισμός Βιοκαλλιεργητών των ΗΠΑ ομόφωνα αποφάσισε ότι τα γενετικώς αλλαγμένα τρόφιμα δεν εντάσσονται στα βιολογικά, έστω και αν έχουν καλλιεργηθεί με βιολογικό τρόπο. Η πολιτεία, σε συνεργασία με τις άλλες χώρες-μέλη της Ε.Ε., θα πρέπει να διερευνήσει τον τρόπο επισήμανσής τους, τη μέθοδο ανίχνευσης και προσδιορισμού τους και τους όρους και προϋποθέσεις καλλιέργειας των αλλαγμένων σπόρων. Μέχρι σήμερα δεν είναι γνωστό τίποτε από όλα αυτά. Και αυτά, εφόσον πρώτα διαπιστωθεί ότι οι αλλαγμένοι σπόροι δεν προκαλούν άμεσες ή μακροχρόνιες βλάβες στην υγεία των καταναλωτών, το οικοσύστημα και το περιβάλλον.
