Φοιτητής στην Οξφόρδη το 1986, δραστήριος και ήδη ασχολούμενος με τα κοινά, ο σημερινός πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας, Μπόρις Τζόνσον, είχε προσκαλέσει, ως πρόεδρος τότε της Oxford Union Society την Ελληνίδα υπουργό Πολιτισμού, Μελίνα Μερκούρη, για μία ομιλία σχετικά τα Γλυπτά του Παρθενώνα.

Η Μελίνα ανταποκρίνεται, γιατί ξέρει καλά ότι ο ρόλος των πανεπιστημίων είναι σημαντικός στην διαμόρφωση κοινής γνώμης και όταν παίρνει το λόγο διατυπώνει το αίτημα της επιστροφής των Γλυπτών μπροστά σε ένα ένθερμο ακροατήριο.

Έχουν περάσει μόλις τέσσερα μόλις χρόνια από την Γενική Διάσκεψη της UNESCO για την Πολιτιστική Πολιτική στο Μεξικό, όπου η Μελίνα έχει προβάλλει για πρώτη φορά το αίτημα της ελληνικής κυβέρνησης για την επιστροφή των Γλυπτών, προκαλώντας διεθνή συζήτηση και στην ουσία κάνοντας έναρξη των νέων προσπαθειών για το θέμα στη σύγχρονη εποχή.

Η Μελίνα Μερκούρη με τον Μπόρις Τζόνσον το 1986 στο πλαίσιο της ομιλίας της υπουργού Πολιτισμού τότε στην Οξφόρδη

Σήμερα, σε λίγες μέρες για την ακρίβεια, ο Μπόρις Τζόνσον θα δεχτεί εκ νέου το αίτημα, αυτή τη φορά από τον πρωθυπουργό της Ελλάδας και σε πρώτη φάση, όπως γίνεται σαφές, για την προσωρινή έλευση των Γλυπτών στην Αθήνα, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων της επετείου της εθνικής παλιγγενεσίας το 2021.

Σύμφωνα με τις δηλώσεις του κ. Μητσοτάκη στην βρετανική εφημερίδα Observer, η πρόταση προς τον Βρετανό πρωθυπουργό είναι «να σταλούν τα Γλυπτά του Παρθενώνα στην Αθήνα, ως δάνειο για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, ενώ από την πλευρά μας θα στείλουμε πολύ σημαντικά αντικείμενα, τα οποία δεν έχουν βγει ποτέ από τη χώρα μας, προκειμένου να εκτεθούν στο Βρετανικό Μουσείο». Χωρίς ωστόσο αυτό επ’ ουδενί να σημαίνει ότι η χώρα υπαναχωρεί από το μόνιμο αίτημα της επιστροφής των Γλυπτών. Αντίθετα. Όπως δηλώνει ο κ. Μητσοτάκης το αίτημα παραμένει πάντα σε ισχύ. «Η Βρετανία δεν θα έπρεπε να δίνει μία μάχη που χάνει», λέει με έμφαση.

Κεφαλή αλόγου από τα Γλυπτά του Παρθενώνα στο Βρετανικό Μουσείο

Η μετόπη της νότιας όψης του Παρθενώνα με θέμα την Γιγαντομαχία. Βρίσκεται στο Λούβρο

Το Λούβρο

Η ίδια πρόταση, διατυπωμένη πριν από μερικές μέρες προς τον Γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν κατά την επίσημη επίσκεψη του Έλληνα πρωθυπουργού στη Γαλλία είχε μόνον θετική ανταπόκριση.

Έτσι, η μετόπη του Παρθενώνα, που βρίσκεται στο Λούβρο θα εκτεθεί στην Αθήνα, επίσης στο πλαίσιο των εκδηλώσεων για τα 200 χρόνια από το 1821. Ως αντιδάνειο αρχαία χάλκινα έργα θα βγουν για πρώτη φορά εκτός Ελλάδος, προκειμένου να εκτεθούν στο Λούβρο.

«Η επιθυμία και η φιλοδοξία μας είναι να δημιουργήσουμε τις κατάλληλες προϋποθέσεις, έτσι ώστε η ελληνική πολιτιστική κληρονομιά να ταξιδέψει σε όλο τον κόσμο και με αυτό τον τρόπο να μεταδώσουμε το μήνυμα της σπουδαίας και καθοριστικής συμβολής της Ελλάδας στη διαμόρφωση του δυτικού πολιτισμού», είπε άλλωστε στη συνέντευξή του ο κ. Μητσοτάκης.

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης και ο Εμανουέλ Μακρόν

Αναφορά στο πολιτιστικό πλούτο της Ελλάδας έκανε εξάλλου στην ίδια εφημερίδα και η υπουργός Πολιτισμού κυρία Λίνα Μενδώνη επισημαίνοντας τον ιλιγγιώδη αριθμό των 21.000 γνωστών αρχαιολογικών χώρων της Ελλάδας, από τους οποίους έχουν προκύψει εκατοντάδες χιλιάδες ευρήματα:« Έχουμε δέκα φορές περισσότερα αρχαία έργα από όσα μπορούμε ενδεχομένως να εκθέσουμε. Σχεδόν κάθε μέρα βρίσκεται κάτι πολύτιμο. Θέλουμε να παρουσιαστούν στο εξωτερικό αυτά τα πολιτιστικά αγαθά», όπως είπε.

Η διεκδίκηση

Από το 1842 χρονολογείται η επίσημη διεκδίκηση των Γλυπτών από τη Μεγάλη Βρετανία, λίγο μετά δηλαδή, την σύσταση του νέου ελληνικού κράτους.

Ο Αλέξανδρος Ραγκαβής ως γραμματέας της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας είχε συντάξει την αιτίαση, που δεν βρήκε φυσικά ανταπόκριση, παρ΄ ό,τι όμως έδινε το στίγμα ενός κράτους, που μπορεί να ήταν νέο και χωρίς ισχύ, αλλά δεν απεμπολούσε τα δικαιώματά του.

Ο φρέσκο-λεηλατημένος άλλωστε Παρθενώνας πάνω από τα κεφάλια των Αθηναίων υπενθύμιζε διαρκώς την βιαιότητα της απόσπασης των γλυπτών από τον Έλγιν.

Δύο ακόμη αιτήματα προς τους Βρετανούς διατυπώθηκαν στη συνέχεια, το ένα το 1924 με την αφορμή των εκατό χρόνων από τον θάνατο του λόρδου Βύρωνα και το δεύτερο το 1961 από τον δήμαρχο Αθηνών και την Ακαδημία Αθηνών.

Ώσπου έρχεται τη Μελίνα, η πρωτοβουλία της οποίας οριοθετεί την επανεκκίνηση της διεκδίκησης σε νέες βάσεις, με την προσφυγή σε διεθνείς πολιτιστικούς οργανισμούς, όπως της UNESCO ζητώντας την παρέμβασή τους, με την ίδρυση «Επιτροπών για την Επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα» σε όλον τον κόσμο -μεταξύ των οποίων Βρετανία, Αυστραλία, Καναδάς, ΗΠΑ, Βέλγιο, Νέα Ζηλανδία, Σουηδία, Γερμανία, Γαλλία κ.ά.- και με την διοργάνωση μεγάλων εκδηλώσεων, debate, δημοσκοπήσεων και ψηφοφοριών στην Βρετανία. Το 2014, ας σημειωθεί, η δημοσκόπηση της YouGov είχε δείξει, ότι μόλις το 23% των ερωτηθέντων ήθελε να παραμείνουν τα Γλυπτά στην Βρετανία.

Έκθεση των Γλυπτών του Παρθενώνα στο Βρετανικό Μουσείο

Πρόκειται για κινητοποιήσεις, που συχνά έφεραν σε δύσκολη θέση το Βρετανικό Μουσείο, παρά την πεισματικά αρνητική στάση του, ακόμη και για στοιχειώδη συζήτηση του θέματος. Χαρακτηριστικά, έχει αρνηθεί, ακόμη και την διαμεσολάβηση, που πρότεινε το 2015 να αναλάβει η UNSECO, μεταξύ των δύο χωρών.

Μουσείο Ακρόπολης

Στο μεταξύ, το νέο Μουσείο Ακρόπολης δημιούργησε και νέα δεδομένα καταρρίπτοντας το μόνιμο επιχείρημα των Βρετανών, ότι η Αθήνα δεν διέθετε χώρο, αντάξιο για την έκθεση των Γλυπτών. Ούτε την παραχώρησή τους σε δανεισμό όμως δέχτηκε εν όψει των εγκαινίων το Βρετανικό Μουσείο, αν δεν δήλωνε η ελληνική κυβέρνηση, ότι αναγνωρίζει την ιδιοκτησία τους από τους Βρετανούς.

Κι ενώ τα Γλυπτά ουδέποτε είχαν βγει εκτός Βρετανίας από τον 19ο αιώνα, που τα μετέφερε εκεί ο Έλγιν, ξαφνικά τον Δεκέμβριο του 2014 το εκπληκτικό άγαλμα του Ιλισού από το δυτικό αέτωμα του Παρθενώνα «εμφανίσθηκε» στο Ερμιτάζ ως δάνειο για την επέτειο των 250 χρόνων της λειτουργία του.

Μία άκρως προκλητική κίνηση, η οποία επισημάνθηκε διεθνώς, δεδομένου ότι η Βρετανία μεταχειρίστηκε τα λεηλατημένα αρχαία έργα, διασπώντας την ενότητά τους και χρησιμοποιώντας τα ως αντικείμενα μεμονωμένου δανεισμού. Καταρρίπτοντας μάλιστα από μόνη της το δόγμα του Βρετανικού Μουσείου περί των «αμετακίνητων» Γλυπτών του Παρθενώνα.

Παρά το γεγονός, πάντως, ότι το επίσημο ελληνικό αίτημα, το οποίο έχει απορριφθεί από βρετανικής πλευράς, χρονολογείται από το 1984, αρκετές πρωτοβουλίες αλλά και προτάσεις κάποιας συμφωνίας έχουν διατυπωθεί ως σήμερα από έλληνες υπουργούς. Άλλες στηριγμένες σε νομική και άλλες σε ηθική βάση δεν είχαν ωστόσο αποτέλεσμα.

Μιλώντας στην Ολομέλεια του Ευρωκοινοβουλίου τον Απρίλιο του 2014 στη συζήτηση για την επιστροφή πολιτιστικών αγαθών, που έχουν απομακρυνθεί παράνομα από χώρες-μέλη της ΕΕ ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης τότε, Ευάγγελος Βενιζέλος, δήλωνε πώς «Μία ευρωπαϊκή χώρα αισθάνεται πολιτιστικά ακρωτηριασμένη όταν χάνει μέρος της πολιτιστικής της κληρονομιάς».

Ο ίδιος είχε διατυπώσει την πιο ολοκληρωμένη πρόταση προς το Βρετανικό Μουσείο, που πάντως απορρίφθηκε επίσης, σύμφωνα με την οποία τα δύο μουσεία, αφήνοντας κατά μέρος την νομική διεκδίκηση περί ιδιοκτησίας, θα μπορούσε να συνεργαστούν με μόνιμο δανεισμό των Γλυπτών προς το Μουσείο Ακρόπολης, το οποίο από τη μεριά του θα αναλάμβανε συνεχείς εκθέσεις ελληνικών αρχαιοτήτων στο Βρετανικό.

Το άγαλμα του ποταμού θεού Ιλισού, δάνειο στο Ερμιτάζ από το Βρετανικό Μουσείο

Άδοξα εξάλλου εξελίχθηκε και η διερεύνηση του θέματος από το δικηγορικό γραφείο Doughty Street Chambers του Λονδίνου με μόνο «κέρδος», κοσμικό όπως αποδείχθηκε, την επίσκεψη της Αμάλ Αλαμουντίν τον Οκτώβριο του ’14 στην Αθήνα. Έκτοτε σιγή μεγάλη. Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ αναζήτησε επί πενταετία μια «νέα στρατηγική» κατά τα λεγόμενα των υπουργών της, την οποία όμως δεν βρήκε.

Μπόρις Τζόνσον

«Δεν μπορώ να μη συμφωνήσω ότι τα Γλυπτά του Φειδία θα έπρεπε να βρίσκονται συγκεντρωμένα το ένα κοντά στο άλλο. Πρέπει να πω όμως, ότι ως δήμαρχος Λονδίνου ασκώ το… σοβινιστικό μου δικαίωμα και δηλώνω, ότι κάναμε μια πραγματικά θαυμάσια δουλειά και τα προστατεύσαμε με τον καλύτερο τρόπο», έλεγε τον Φεβρουάριο του 2011 ο Μπόρις Τζόνσον σε συνέντευξή του στην εφημερίδα «Το Βήμα».

Από τη θέση του εκείνη την εποχή προφανώς και δεν είχε την αρμοδιότητα για αποφάσεις τέτοιου τύπου. Χωρίς όμως να είναι και κατηγορηματικός, από τη μια λέγοντας, πως «Για να είμαι ειλικρινής για εμάς, για τη Βρετανία, το να χάσουμε τα Ελγίνεια από το Μπλούμσμπερι, την περιοχή, όπου βρίσκεται το Βρετανικό Μουσείο, ισοδυναμεί με εθνική καταστροφή» και από την άλλη αφήνοντας περιθώρια συνεργασίας: «Ίσως στο μέλλον να υπάρξει περίπτωση να επαναπατριστούν ή να τα ανταλλάξουμε ή να τα μοιράσουμε»! Το μέλλον όμως είναι εδώ. Αναμένεται επομένως η στάση του.

«Η Ακρόπολη δεν ανήκει μόνον στην Ελλάδα. Είναι ένα μνημείο της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς», όπως δήλωσε ωστόσο στον Observer ο Έλληνας πρωθυπουργός. Προσθέτοντας πως «Αν θέλεις πραγματικά να δεις το μνημείο στην ολότητά του, πρέπει να δεις τα Γλυπτά του Παρθενώνα επί τόπου. Είναι ζήτημα ένωσης του μνημείου».

Πηγή: mononews.gr(Μαρία Θερμού)