Παρότι το θερμόμετρο έχει ‘σκαλώσει’ στους -11 βαθμούς Kελσίου και το χιόνι στους δρόμους και τα πεζοδρόμια του χωριού έχει γίνει πάγος, οι Μωμόγεροι στο Πρωτοχώρι Κοζάνης δεν πτοούνται.
Μια μεγάλη ομάδα από τον πολιτιστικό σύλλογο του χωριού με τους χορευτές, τον θίασο και τους δύο μουσικούς περιοδεύουν σε όλες τις γειτονιές του χωριού χορεύοντας και πίνοντας τοπικά αφεψήματα, ενώ στο τέλος ανταλλάσσουν ευχές και πειράγματα με τους νοκοκυραίους του κάθε σπιτιού.
Κατά ένα μυστηριακό τρόπο ξεπερνούν το κρύο που παγώνει τα άκρα και αδιαφορούν για τον παγωμένο αέρα που μουδιάζει το πρόσωπο, χορεύουν με πάθος εκτελώντας τα φωνητικά παραγγέλματα του αρχηγού του θιάσου.
Η αναβίωση του εθίμου που διαρκεί περί τις δύο ημέρες θα κλείσει με μια μεγάλη γιορτή που οργανώνουν οι Μωμόγεροι στην πλατεία του χωριού και που συγκεντρώνει το ενδιαφέρον εκατοντάδων επισκεπτών κάθε χρόνο.
Το εθιμικό δρώμενο των Μωμόγερων είναι ένα από τα σημαντικότερα καρναβαλικά δρώμενα του δωδεκαημέρου, που ξεκινά την επόμενη των Χριστουγέννων και διαρκεί έως και λίγο μετά τα Φώτα.
Το Πρωτοχώρι Κοζάνης είναι ένα από τα οκτώ δημοτικά διαμερίσματα της Κοζάνης που συνδέεται με την ισχυρή παράδοση του εθίμου που κράτησαν ζωντανή οι πρόσφυγες από τον Πόντο. Ο θεός Μώμος κατά την αρχαιότητα ήταν ο θεός του γέλιου, του σαρκασμού και της σάτιρας και συνδεόταν με τις γιορτές που ήταν αφιερωμένες στον Διόνυσο.
Από εκεί προέρχεται και η αρχική ετυμολογία της λέξης «Μωμόγεροι» ή «Μωμόεροι» ή και «Μωμογέρια», που αποτελούσαν τους ακολούθους του Μώμου και τον συνόδευαν χορεύοντας, τραγουδώντας και σατιρίζοντας πρόσωπα και καταστάσεις. Οι χορευτικοί θίασοι των Μωμόγερων αποτελούνται από μια συγκροτημένη ομάδα νεαρών ώριμων παλικαριών που είναι οι χορευτές ντυμένοι με τις παραδοσιακές τους στολές όπου πειθαρχούν στις εντολές και εκτελούν παραγγέλματα του αρχηγού της ομάδας.
Επίσης, τη νύφη και τον διάβολο η κάποιον ντυμένο ως γέρο που κατά την διάρκεια του δρώμενου θα προσπαθήσει να κλέψει την νύφη. Το κλέψιμο της νύφης είναι κοινό σε όλους τους θιάσους και τις παραλλαγές του εθίμου και συμβολίζει, όπως λέγεται, την αρπαγή της Περσεφόνης από τον Πλούτωνα.
Το περιεχόμενο των παραστάσεων του θιάσου είναι κατά κανόνα κωμικό και ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να λάβει και κοινωνικές διαστάσεις. Μόλις τις προηγούμενες ημέρες ανακοινώθηκε ότι η Διακυβερνητική Επιτροπή της Σύμβασης για την Διαφύλαξη της ‘Αυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, ενέκρινε την πρόταση του υπουργείου Πολιτισμού και ενέγραψε στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο της ‘Αυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας (Ουνέσκο) το εθιμικό δρώμενο των Μωμόγερων.
