O αρχιτέκτονας Χασάν Φιράτ Ντικέρ έχει αναλάβει το έργο αποκατάστασης και συντήρησης της Αγίας Σοφίας, συμπεριλαμβανομένων προσπαθειών για την ενίσχυση του μεγάλου κεντρικού τρούλου με σκοπό την καλύτερη δυνατή προστασία της από τους σεισμούς.

«Δεν είμαστε υπεύθυνοι μόνο για αυτό το κτίριο, αλλά για ολόκληρο το παγκόσμιο κοινό», είπε ο αρχιτέκτονας στον Guardian, δείχνοντας τα πλήθη των επισκεπτών που γονάτιζαν πάνω στα χαλιά ή κοιτούσαν τις τοιχογραφίες στην Αγία Σοφία. 

Η επιβλητική κατασκευή, που χτίστηκε για πρώτη φορά το 537 μ.Χ. υπό τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία, είναι εμφανώς ανομοιόμορφη σε ορισμένα σημεία, ιδιαίτερα στον μεγάλο τρούλο, ο οποίος για εκατοντάδες χρόνια στέκεται πάνω σε τέσσερις κίονες διαφορετικών διαστάσεων. Ολόκληρο το κτίριο είναι ένα συνονθύλευμα επισκευών μετά την κατάρρευση του αρχικού τρούλου σε σεισμό το 558, καθώς και αρκετών από τους γύρω ημιθόλους σε μεταγενέστερες δονήσεις.

Τι περιλαμβάνουν τα έργα αποκατάστασης της Αγίας Σοφίας

Ο ρόλος του Ντίκερ, μαζί με άλλους αρχιτέκτονες, μηχανικούς και ιστορικούς τέχνης που έχουν διοριστεί από τις τουρκικές αρχές, θα είναι να διεξάγει τις πιο εκτεταμένες εργασίες αποκατάστασης εδώ και χρόνια. Η ομάδα θα αφαιρέσει το μόλυβδο που καλύπτει τον κύριο τρούλο και θα αναζητήσει τρόπους ενίσχυσης των εύθραυστων αρμών μεταξύ των ημιθόλων και του κύριου τρούλου, προκειμένου να αποφευχθούν ζημιές από σεισμούς.

Θα εξετάσουν επίσης τους τέσσερις υποστηρικτικούς πυλώνες και τμήματα της κατασκευής κάτω από το έδαφος. «Αυτή μπορεί να είναι μια από τις σπουδαιότερες αναστηλώσεις της τρέχουσας περιόδου στην Τουρκία», δήλωσε ο αρχιτέκτονας. Η αποστολή τους αποδείχθηκε ακόμη πιο επείγουσα όταν τον περασμένο μήνα ένας σεισμός μεγέθους 6,2 Ρίχτερ έπληξε τις ακτές της Κωνσταντινούπολης, προκαλώντας τρέμουλο σε κτίρια σε όλη την πόλη. Ο Ντίκερ έσπευσε αμέσως από το γραφείο του για να κοιτάξει προσεκτικά το εσωτερικό του τζαμιού και να επιθεωρήσει για τυχόν ζημιές. Η Τουρκία βρίσκεται πάνω σε δύο ρήγματα, γεγονός που την καθιστά εξαιρετικά ευάλωτη σε σεισμούς, οι οποίοι μπορούν να αποδειχθούν θανατηφόροι σε συνδυασμό με προβλήματα υποδομών. Δύο ισχυροί σεισμοί που έπληξαν τα νοτιοανατολικά της χώρας στις αρχές του 2023 σκότωσαν περισσότερους από 53.000 ανθρώπους. Η Κωνσταντινούπολη, μια πόλη 16 εκατομμυρίων κατοίκων, αντιμετωπίζει καθημερινά τους φόβους για τον επόμενο μεγάλο σεισμό. «Στο πιο τρομακτικό σενάριο, ένας σεισμός θα ταρακουνήσει ολόκληρο το οικοδόμημα», είπε ο Ντίκερ για την Αγία Σοφία. «Η κύρια αψίδα που συνδέει τον κύριο θόλο και τους ημιθόλους θα μπορούσε να τρέμει και να δημιουργηθούν ρωγμές». Ένας σεισμός θα μπορούσε επίσης να τραντάξει τον μιναρέ πάνω στους θόλους ή να προκαλέσει την πλήρη κατάρρευση των τόξων.

«Προς το παρόν, θα ασχοληθούμε με τις εξωτερικές επιφάνειες, τους μιναρέδες και τον κύριο τρούλο. Θα κατανοήσουμε καλύτερα αφού αφαιρέσουμε το μολύβδινο κάλυμμα του τρούλου», είπε και πρόσθεσε: «Αυτές οι ανακατασκευές σε διαφορετικές περιόδους δημιούργησαν στρώματα συσσώρευσης στην επιφάνεια του θόλου... γνωρίζουμε ότι προς το παρόν δεν είναι μια τέλεια σφαίρα λόγω των πολλαπλών παρεμβάσεων. Το πρόβλημα δεν είναι ο ίδιος ο θόλος, αλλά τι τον κρατάει όρθιο - προς το παρόν. Αλλά όταν τον αποκαλύψουμε, θα δούμε καλύτερα τις ρωγμές».

Η ομάδα θα κάνει μια αναδρομή εκατοντάδων ετών στην ιστορία του κτιρίου για να εξετάσει πώς να ενισχύσει τη δομή. Ελπίζουν επίσης να αποκαλύψουν κρυμμένες τοιχογραφίες από την εποχή που η Αγία Σοφία ήταν οθωμανικό τζαμί, οι οποίες μπορεί να βρίσκονται κάτω από ορισμένες από τις χρυσές και κίτρινες επιφάνειές της. Οι εργασίες αποκατάστασης δεν έχουν καθορισμένο χρονοδιάγραμμα και η σκαλωσιά που πρόκειται σύντομα να καλύψει το εσωτερικό έχει σκοπό να επιτρέψει την ομαλή λειτουργία, ενώ ένα ειδικά σχεδιασμένο κάλυμμα θα προστατεύει την εύθραυστη εκτεθειμένη επιφάνεια του θόλου από βροχή ή έντονη θερμότητα.

«Πρέπει να φροντίσουμε για την άνεση των επισκεπτών μας», είπε ο Ντάικερ. «Όσοι έρχονται εδώ θα πρέπει να μπορούν να δουν όσο το δυνατόν περισσότερο την Αγία Σοφία παρά την αναστήλωση».