Μετά την εκδίκαση στο Συμβούλιο της Επικρατείας της υπόθεσης της αίτησης ακύρωσης κατά του Προεδρικού Διατάγματος με αριθ. 45/2016 για την ίδρυση της 4ετούς Κατεύθυνσης προπτυχιακών Μουσουλμανικών Σπουδών στο Τμήμα Θεολογίας Α.Π.Θ., παρουσιάζεται κατωτέρω το ιστορικό της ίδρυσης αυτής της Κατεύθυνσης. Σημειωτέον ότι στα μηχανογραφικά των υποψηφίων για την τριτοβάθμια εκπαίδευση, το εν λόγω Τμήμα εμφανίζεται από πλευράς Υπουργείου Παιδείας – Θρησκευμάτων ως «Τμήμα Θεολογίας – Μουσουλμανικών Σπουδών», που φαίνεται ένας τίτλος συγκρητιστικός. 1 – Με το Νόμο 3341/1925 «περί Ιδρύσεως πανεπιστημίου εν Θεσσαλονίκη», ιδρύθηκε το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης με πέντε (5) σχολές, με πρώτη από αυτές τη Θεολογική Σχολή (άρθρο 3). Με το Νόμοθετικό Διάταγμα 964/1942 «Περί λειτουργίας της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης», ορίστηκε χρόνος ενάρξεως της λειτουργίας της ίδιας Σχολής του εν λόγω Πανεπιστημίου το πανεπιστημιακό έτος 1941 -1942 (άρθρο 1). Οι αρχικές τακτικές έδρες της Σχολής ήταν οι εξής: 1) Γενική Εκκλησιαστική Ιστορία, 2) Γενική Εκκλησιαστική Γραμματολογία, 3) Εκκλησιαστικόν Δίκαιον, 4) Εισαγωγή και Ερμηνεία της Παλαιάς Διαθήκης, 5) Εισαγωγή και Ερμηνεία της Καινής Διαθήκης, 6) Συστηματική Θεολογία, 7) Θρησκειολογία και Φιλοσοφία, 8) Κατηχητική και Ιστορία της Χριστιανικής Αγωγής, 9) Λειτουργική και Εκκλησιαστική Ομιλητική, και 10) Ποιμαντική, Εξομολογητική και Ιεραποστολή. του Κυριάκου Κυριαζόπουλου, καθηγητή (επ.) του Εκκλησιαστικού Δικαίου στη Νομική Σχολή του Α.Π.Θ., δικηγόρου παρ’ Αρείω Πάγω, θεολόγου Σύμφωνα με την Υπουργική Απόφαση 118737/19-12-1963 του Γενικού Γραμματέα του Υπουργείου Παιδείας Ευάγγελου Παπανούτσου, δημιουργήθηκαν τα εξής τρία (3) τμήματα στη Θεολογική Σχολή: α) Θεολογίας, β) Ποιμαντικής και γ) Εκκλησιαστικής και Κοινωνικής Διακονίας. Αυτά τα τμήματα ήταν τρεις κατευθύνσεις ή προγράμματα εξειδίκευσης. Τα τμήματα αυτά δεν ήταν αυτοδύναμα αλλά ανήκαν οργανικά στη Σχολή που είχε την ευθύνη της οργάνωσης και πραγματοποίησης των σπουδών, για το έργο της διοίκησης και τη χορήγηση των πτυχίων. Το διδακτικό και το λοιπό προσωπικό ανήκε στη Σχολή και δεν ήταν διαιρεμένο στα Τμήματα. Τόσο το Τμήμα Θεολογίας όσο και το Τμήμα Ποιμαντικής, στα οποία διαιρέθηκε η Θεολογική Σχολή απέκτησαν διοικητική και εκπαιδευτική αυτοτέλεια με το Νόμο 1268/1982 (άρθρο 6 παρ. 2). 2 – Το Τμήμα Θεολογίας, σύμφωνα με την Έκθεση Εσωτερικής Αξιολόγησής του, αποσκοπεί στο να πραγματοποιεί έρευνα και να προσφέρει εκπαίδευση στο επιστημονικό πεδίο της θεολογίας και στην επιστημονική μελέτη της θρησκείας και του πολιτισμού. Βασικός του στόχος είναι να προετοιμάσει, πρώτο, τους μελλοντικούς θεολόγους εκπαιδευτικούς που θα στελεχώσουν τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, δεύτερο θεολογικά καταρτισμένους κληρικούς που θα στελεχώσουν την Εκκλησία, τρίτο, στελέχη για διάφορους πολιτιστικούς, εκκλησιαστικούς και κοινωνικούς οργανισμούς, τέταρτο, τους μελλοντικούς επιστήμονες που θα ασχολούνται με τη μελέτη αφενός της χριστιανικής θεολογίας, με ιδιαίτερη έμφαση στην Ορθόδοξη Θεολογία και παράδοση, και αφετέρου της θρησκείας και της σχέσης  της με την κοινωνία και τον πολιτισμό [http://www.theo.auth.gr/sites/default/files/attachments/istoriko_tmimatos.pdf]. 3 – Με το αρθ. 8 του Νόμου 1920/1991 ιδρύθηκε Ιερατικό Μουσουλμανικό Τμήμα στην Ειδική Παιδαγωγική Ακαδημία Θεσσαλονίκης (ΕΠΑΘ), με σκοπό την εκπαίδευση θρησκευτικών λειτουργών  για την κάλυψη των θρησκευτικών αναγκών των Μουσουλμάνων. Το εν λόγω Τμήμα δεν λειτούργησε ποτέ. 4 – Η Ειδική Παιδαγωγική Ακαδημία Θεσσαλονίκης (ΕΠΑΘ) καταργήθηκε από το άρθρο 59 παρ. 10 εδ. α) του Νόμου 3966/2011 και συνεπώς συγκαταργήθηκε το Ιερατικό Μουσουλμανικό Τμήμα της. 5 - Η υπ’ αριθ. πρωτ. 27147/Α3/27-2-2013 απόφαση του Υπουργού Παιδείας και Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού «Συγκρότηση Επιτροπής για την αναβάθμιση του θρησκευτικού εκπαιδευτικού συστήματος της μουσουλμανικής μειονότητας της Θράκης και την εφαρμογή του άρθρου 53 ‘Ιεροδιδάσκαλοι της μουσουλμανικής μειονότητας της Θράκης και ενίσχυση της φοίτησης μουσουλμανοπαίδων στα δημόσια σχολεία της Θράκης του Ν. 4115/2013’» σύστησε την «Επιτροπή για την Αναβάθμιση του Θρησκευτικού Εκπαιδευτικού Συστήματος της μουσουλμανικής μειονότητας της Θράκης και την εφαρμογή του άρθρου 53 του Ν. 4115/2013». 6 - Στις 3-4-2013 (ήτοι 16 ημέρες πριν την έκδοση του εγγράφου του Γενικού Γραμματέα Θρησκευμάτων προς τις Κοσμητείες των Θεολογικών Σχολών Αθηνών και Θεσσαλονίκης, με το οποίο τέθηκε το σχετικό ζήτημα), κατόπιν εισηγήσεως του τότε Προέδρου του Τμήματος Θεολογίας, η Επιτροπή Προγραμματισμού του Τμήματος Θεολογίας συζήτησε για πρώτη φορά το θέμα της Εισαγωγής των Μουσουλμανικών σπουδών στο Τμήμα Θεολογίας. Έως τον Φεβρουάριο του 2014, η εν λόγω Επιτροπή Προγραμματισμού πραγματοποίησε έξι (6) συσκέψεις. Η πρώτη (3-4-2013), όπως προαναφέρθηκε, έλαβε χώρα στο Τμήμα Θεολογίας. 7 - Με έγγραφο του Γενικού Γραμματέα Θρησκευμάτων, ζητείται ΑΝΑΡΜΟΔΙΩΣ ΑΠΟ ΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΟΛΟΓΙΚΗ ΑΠΟΨΗ από τους Κοσμήτορες των Θεολογικών Σχολών Αθηνών και Θεσσαλονίκης (οι οποίοι ΔΕΝ απάντησαν ΚΑΘΟΛΟΥ στο εν λόγω έγγραφο) να εξετάσουν τη δυνατότητα δημιουργίας προγραμμάτων σπουδών ή κατεύθυνσης ή όποιας άλλης πρόσφορης μορφής, κατά την κρίση τους, για την εκπαίδευση εκείνων που θα αναλάβουν τη θρησκευτική διαπαιδαγώγηση των Ελλήνων Μουσουλμάνων πολιτών της Θράκης, με την επισήμανση ότι θα πρέπει να αποφευχθεί η ίδρυση αυτόνομων Τμημάτων ή ειδικών εκπαιδευτικών μονάδων. Στο εν λόγω έγγραφο επισυνάπτονται α) το άρθρο 53 του Νόμου 4115/2013 «Ιεροδιδάσκαλοι της μουσουλμανικής μειονότητας της Θράκης και ενίσχυση της φοίτησης μουσουλμανοπαίδων στα δημόσια σχολεία της Θράκης», και β) η υπ’ αριθ. πρωτ. 27147/Α3/27-2-2013 απόφαση του Υπουργού Παιδείας και Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού «Συγκρότηση Επιτροπής για την αναβάθμιση του θρησκευτικού εκπαιδευτικού συστήματος της μουσουλμανικής μειονότητας της Θράκης και την εφαρμογή του άρθρου 53 ‘Ιεροδιδάσκαλοι της μουσουλμανικής μειονότητας της Θράκης και ενίσχυση της φοίτησης μουσουλμανοπαίδων στα δημόσια σχολεία της Θράκης του Ν. 4115/2013’». Σύμφωνα με το άρθρο 53 του 4115/2013 τα έργα των ιεροδιδασκάλων ισλαμικής θρησκείας είναι τα εξής δύο (2): α) η διδασκαλία του Κορανίου στα Τεμένη της Θράκης, και β) η δυνατότητα διδασκαλίας του Κορανίου και σε δημόσια σχολεία της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης της Θράκης σε μαθητές – μέλη της μουσουλμανικής μειονότητας που έχουν απαλλαγεί από το μάθημα των θρησκευτικών, όπου προκύπτει σχετική ανάγκη, μέσα στο ωράριο διδασκαλίας, χωρίς η διδασκαλία αυτή να εντάσσεται στο ωρολόγιο πρόγραμμα σπουδών, υπό τις εξής προϋποθέσεις: β1) οι ιεροδιδάσκαλοι επιθυμούν να διδάξουν το Κοράνιο σε δημόσια σχολεία της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, και β2) αποφασίσει την πρόσληψή τους με την εν λόγω ιδιότητα ο αρμόδιος διευθυντής πρωτοβάθμιας ή δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης αποφασίζει την πρόσληψή τους με την ειδικότητα του ιεροδιδασκάλου της ισλαμικής θρησκείας . Δηλαδή οι ιεροδιδάσκαλοι δεν είναι δάσκαλοι της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης ή καθηγητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης που διδάσκουν το μάθημα των θρησκευτικών για μουσουλμάνους, αλλά είναι απλοί κατηχητές, είτε στα Τεμένη είτε στα δημόσια σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, οι οποίοι δεν βαθμολογούν ούτε εντάσσονται στο ωρολόγιο πρόγραμμα. 8 - Η δεύτερη (10-7-2013) σύσκεψη της Επιτροπής Προγραμματισμού του Τμήματος Θεολογίας έλαβε χώρα στο εν λόγω Τμήμα. 9 - Όπως αναφέρει ρητά το έγγραφο της Επιτροπής Προγραμματισμού του Τμήματος Θεολογίας ΑΠΘ, αμέσως μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας πρόσληψης των πρώτων ιεροδιδασκάλων Ισλαμικής θρησκείας, ο Γενικός Γραμματέας Θρησκευμάτων απευθύνθηκε ειδικά στο εν λόγω Τμήμα Θεολογίας, προτείνοντας να αναλάβει εκείνο τη διεξαγωγή του πρώτου «Προγράμματος Επιμόρφωσης των Ιεροδιδασκάλων Ισλαμικής Θρησκείας» ως πρόγραμμα ΕΣΠΑ. Το Τμήμα Θεολογίας - δηλ. ορισμένα μέλη του - αποδέχθηκε την «παράκληση» του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων και, σε συνεργασία, με το Ίδρυμα Νεολαίας και Δια Βίου Μάθησης (ΙΝΕΔΙΒΙΜ) υλοποίησε το πρώτο Πρόγραμμα ΕΣΠΑ Επιμόρφωσης (30/9 – 4/10/2013), το οποίο υλοποιήθηκε στην Κομοτηνή. Ο Γενικός Γραμματέας Θρησκευμάτων, με επιστολή του, συνεχάρη εκείνους τους διδάσκοντες από το Τμήμα Θεολογίας που έλαβαν μέρος στην υλοποίηση του εν λόγω προγράμματος ΕΣΠΑ. 10 - Η τρίτη (1-10-2013) σύσκεψη της Επιτροπής Προγραμματισμού του Τμήματος Θεολογίας πραγματοποιήθηκε στην Ιερά Μητρόπολη Θεσσαλονίκης, με την παρουσία του Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης κ. Ανθίμου, του Μητροπολίτη Αλεξανδρουπόλεως κ. Ανθίμου (πνευματικού τέκνου του Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης) – ίσως για διευκόλυνση της αποδοχής της εισαγωγής των μουσουλμανικών σπουδών στο Τμήμα Θεολογίας ΑΠΘ από τον Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης – του Γενικού Γραμματέα Θρησκευμάτων, εκπροσώπου του Υπουργείου Εξωτερικών και των μελών της Επιτροπής. Αλλά ο Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης ΕΝΑΝΤΙΩΘΗΚΕ ΡΗΤΑ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑ στην εισαγωγή των μουσουλμανικών σπουδών στο Τμήμα Θεολογίας. 11 - Στο πόρισμά της, η «Επιτροπή για την Αναβάθμιση του Θρησκευτικού Εκπαιδευτικού Συστήματος της μουσουλμανικής μειονότητας της Θράκης και την εφαρμογή του άρθρου 53 του Ν. 4115/2013» αναφέρει τα εξής: «Η Ελλάδα δεν διαθέτει ένα πλήρες και ολοκληρωμένο σύστημα για την μουσουλμανική θρησκευτική εκπαίδευση αντίστοιχο με το σύστημα που προβλέπεται για την ορθόδοξη χριστιανική θρησκευτική εκπαίδευση. Το αποτέλεσμα της ανυπαρξίας πλήρους και ολοκληρωμένου συστήματος με συνοχή και ενιαία στοχοθεσία, υποχρεώνει τους Έλληνες πολίτες που είναι μέλη της Μουσουλμανικής Μειονότητας της Θράκης να αναζητούν σε άλλες χώρες τη γνώση για τη θρησκεία τους. Το γεγονός αυτό συνιστά έλλειψη σε βάρος της μουσουλμανικής μειονότητας, ενώ παραδίδει την ευθύνη για την εκπαίδευση των θρησκευτικών λειτουργών της σε ιδρύματα / θεσμούς άλλων χωρών. Η εκπαίδευση, και δη η θρησκευτική εκπαίδευση, κατοχυρώνεται συνταγματικώς. Ως εκ τούτου είναι δίκαιο και απολύτως σύμφωνο με το Σύνταγμα, η Ελληνική Πολιτεία να προχωρήσει στην θεσμοθέτηση ενός πλήρους και ολοκληρωμένου συστήματος για την μουσουλμανική θρησκευτική εκπαίδευση. Η πρόσφατη ιστορική απόφαση να εισαχθεί η διδασκαλία του Ι. Κορανίου στα Δημόσια Σχολεία για τους μουσουλμάνους μαθητές που είναι μέλη της μειονότητας, δεν θα έχει τα αποτελέσματα που αναμένει η μουσουλμανική μειονότητα και η πολιτεία, αν δεν προσφερθεί η δυνατότητα εκπαιδευτικής υποστήριξης και διασύνδεσης με την εγχώρια Τριτοβάθμια Εκπαίδευση». 12 - Η τέταρτη (12-12-2013) σύσκεψη της Επιτροπής Προγραμματισμού του Τμήματος Θεολογίας έλαβε χώρα στο ίδιο Τμήμα παρουσία των Μητροπολιτών Ξάνθης και Περιθεωρίου κ. Παντελεήμονος, και Μαρωνείας και Κομοτηνής κ. Παντελεήμονος (πνευματικού τέκνου του Μητροπολίτη Ξάνθης), ο οποίος εκπροσώπησε τον Μητροπολίτη Διδυμοτείχου και Ορεστιάδος κ. Δαμασκηνό, καθώς και του τότε Πρωτοσυγκέλου της Μητρόπολης Θεσσαλονίκης. Κατόπιν της εν λόγω συσκέψεως, οι τέσσερις (4) Μητροπολίτες της Θράκης υπέγραψαν την κοινή δήλωσή τους υπέρ της ιδρύσεως της εισαγωγικής κατεύθυνσης μουσουλμανικών σπουδών στο Τμήμα Θεολογίας ΑΠΘ. 13 - Η πέμπτη (28-1-2014) σύσκεψη της Επιτροπής Προγραμματισμού του Τμήματος Θεολογίας έλαβε χώρα στο ίδιο Τμήμα. 14 - Η έκτη (29-1-2014) σύσκεψη της Επιτροπής Προγραμματισμού του Τμήματος Θεολογίας έλαβε χώρα στο ίδιο Τμήμα. 15 - Ο τότε Γενικός Γραμματέας Ανώτατης Εκπαίδευσης του Υπουργείου Παιδείας, με έγγραφό του προς τον τότε Πρόεδρο του Τμήματος Θεολογίας ΑΠΘ, σε απάντηση της προηγηθείσας επιστολής του δεύτερου, εκφράζει τη γνώμη του για την ερμηνεία του νομοθετικού πλαισίου που διέπει τη θεσμοθέτηση εισαγωγικής κατεύθυνσης σε ένα Τμήμα. Συγκεκριμένα γνωμοδοτεί ότι, σύμφωνα με το άρθρο 32 παρ. 2 του Νόμου 4009/2011, αρμόδια για την κατάρτιση του περιεχομένου προγράμματος σπουδών είναι η ειδική επιτροπή που αποτελείται από τουλάχιστον πέντε καθηγητές της σχολής του οικείου γνωστικού πεδίου και η οποία συγκροτείται από τον κοσμήτορα. Το περιεχόμενο του προγράμματος σπουδών εγκρίνεται από τον Πρύτανη, ύστερα από εισήγηση της κοσμητείας και σύμφωνη γνώμη της Συγκλήτου. Και λαμβανομένης υπόψη της τρίτης παραγράφου του άρθρου 32 παρ. 2, η οποία ορίζει ότι με τον εσωτερικό κανονισμό (ο οποίος δεν έχει ακόμη εκδοθεί, όπως και ο οργανισμός του Ιδρύματος)  του Πανεπιστημίου ρυθμίζονται τα θέματα που αφορούν τη συγκρότηση της εν λόγω ειδικής επιτροπής, και λαμβανομένης επίσης υπόψη της παρ. 5 του άρθρου   4 του Νόμου 4076/2012, η οποία προβλέπει ότι για τη λειτουργία των Τμημάτων εφαρμόζονται αναλόγως οι διατάξεις που ίσχυαν πριν από την έναρξη ισχύος του Νόμου 4009/2011, ο Γενικός Γραμματέας γνωμοδοτεί ότι για την κατάρτιση και έγκριση της εισαγωγικής κατεύθυνσης Μουσουλμανικών Σπουδών του Τμήματος Θεολογίας ΑΠΘ, δεν είναι επί του παρόντος εφαρμοστέα η διάταξη του άρθρου 32 παρ. 2 του Νόμου 4009/2011. Ως εκ τούτου, ο ίδιος έχει την άποψη ότι, και δυνάμει του μεταβατικά ισχύοντος θεσμικού πλαισίου του άρθρου 24 του Νόμου 1268/1982, οι αρμοδιότητες τόσο της κατάρτισης όσο και έγκρισης του προγράμματος σπουδών, ανήκουν στην Γενική Συνέλευση του Τμήματος. Ο τότε Γενικός Γραμματέας Ανώτατης Εκπαίδευσης κ. Αθανάσιος Κυριαζής ερμηνεύει εν μέρει εσφαλμένα τη διάταξη του άρθρου 32 παρ. 2 του Νόμου 4009/2011. Η ανωτέρω ερμηνευτική άποψη του Γενικού Γραμματέα ΔΕΝ είναι καθ’ ολοκληρίαν ορθή. Διότι, ακόμη και αν δεχθούμε ότι είναι αναγκαία η ρύθμιση από τον μέλλοντα να εκδοθεί εσωτερικό κανονισμό του Πανεπιστημίου λεπτομερειακών θεμάτων που αφορούν τη συγκρότηση της ανωτέρω ειδικής επιτροπής, οπότε μεταβατικά η αρμοδιότητα της κατάρτισης του εν λόγω προγράμματος σπουδών θα παρέμενε στο Τμήμα Θεολογίας ΑΠΘ, εξακολουθεί όμως να παραμένει η διάκριση των αρμοδιοτήτων 1) κατάρτισης και 2) έγκρισης (κατά το προϊσχύσαντα Νόμο 1268/1982) – εισήγησης (κατά τον ισχύοντα Νόμο 4009/2011) επί του εν λόγω νέου προπτυχιακού προγράμματος σπουδών, η οποία εισήγηση ανήκει στην αποκλειστική αρμοδιότητα της Κοσμητείας της Θεολογικής Σχολής. Γι’ αυτόν το λόγο, άλλωστε, ο τότε Πρύτανης Ιωάννης Μυλόπουλος, με έγγραφό του, επαναφέρει το θέμα της ίδρυσης κατεύθυνσης μουσουλμανικών σπουδών στην Κοσμητεία της Θεολογικής Σχολής, για την υποβολή εισήγησης από αυτήν επί της σχετικής πρότασης του Τμήματος Θεολογίας. 16 - Επιστολή του Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Ανθίμου προς το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων κατά της ιδρύσεως εισαγωγικής κατεύθυνσης μουσουλμανικών σπουδών στο Τμήμα Θεολογίας ΑΠΘ, με τα εξής συνημμένα: α) το Ψήφισμα της τακτικής μηνιαίας Συνάξεως των Εφημερίων Ιερέων της Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης, β) το προηγούμενο έγγραφο του ιδίου Μητροπολίτη προς τον Υπουργό Παιδείας και Θρησκευμάτων Κωνσταντίνο Αρβανιτόπουλο, και γ) το έγγραφο του αυτού Μητροπολίτη προς τον τότε Πρόεδρο του Τμήματος Θεολογίας ΑΠΘ. 17 - Το Συντονιστικό Όργανο των Συνεργαζόμενων Ορθοδόξων Χριστιανικών Σωματείων Θεσσαλονίκης, με την από 5-3-2014 επιστολή τους προς το Τμήμα Θεολογίας, δηλώνουν την αντίθεσή τους προς την ίδρυση κατεύθυνσης μουσουλμανικών σπουδών στο εν λόγω Τμήμα (http://www.zoiforos.gr/index.php?option=com_k2&view=item&id=11680:ta-synergazomena-orthodoksa-xristianika-somateia-tis-thessalonikis-gia-tis-islamikes-spoudes-sti-theologiki-sxoli-tis-thessalonikis&Itemid=619). 18 - Το Τμήμα Θεολογίας του ΑΠΘ διατύπωσε κατά πλειοψηφία τη γνώμη του υπέρ της ίδρυσης της εισαγωγικής κατεύθυνσης μουσουλμανικών σπουδών μέσα στο εν λόγω Τμήμα. Ο Καθηγητής Λάμπρος Σιάσος 1) δημοσιοποίησε την τοποθέτηση του στη συγκεκριμένη συνεδρίαση στο περιοδικό της Πανελλήνιας Ένωσης Θεολόγων με τον τίτλο «Κοινωνία», τεύχος ΝΗ΄/1 (2015) 28-33, και 2) το κατέγραψε προφορικά στο εξής βίντεο που είναι δημοσιευμένο στην εξής διεύθυνση του youtube: 19 - Σε συνάφεια με την ανωτέρω αναφερόμενη Γενική Συνέλευση του Τμήματος Θεολογίας, οι Καθηγητές Ιωάννης Κογκούλης, Δημήτριος Τσελεγγίδης και Λάμπρος Σιάσος κατέθεσαν, για τα πρακτικά της ανωτέρω αναφερόμενης συνεδρίασης της Γενικής Συνέλευσης του Τμήματος Θεολογίας, το κοινό έγγραφό τους με θέμα «Σχετικά με το Πρόγραμμα σπουδών του Τμήματος», στην αρχή του οποίου αναφέρουν επί λέξει: «Το υπό συζήτηση θέμα, το οποίο φέρατε προς συζήτηση στη Συνέλευση, είναι σύνθετο, αποτελούμενο από τρία μείζονα και αυτοτελή ζητήματα που ως διακριτοί αριθμητές επικάθονται σε ένα άδηλο παρονομαστή. Α) Παιδαγωγική επάρκεια – κατάρτιση, Β) «Μίνι» (sic) αναμόρφωση Προγράμματος Σπουδών (Π.Σ.), Γ) «Εισαγωγική» (sic) κατεύθυνση Ισλαμικών Σπουδών (ΕΙΣ.ΚΑΤ.ΙΣ.Σ.)». Στο εν λόγω κοινό έγγραφό τους οι εν λόγω τρεις (3) Καθηγητές του Τμήματος Θεολογίας, σε σχέση με την ίδρυση εισαγωγικής κατεύθυνσης μουσουλμανικών σπουδών στο Τμήμα τους - μεταξύ άλλων - αναφέρουν: «Ερωτήματα σοβαρά προκαλεί η διασύνδεση του παγίου ζητήματος για την ετήσια αναμόρφωση του Προγράμματος Σπουδών (Π.Σ.) προς την αποφασισμένη ίδρυση «Εισαγωγικής Κατεύθυνσης Ισλαμικών Σπουδών» (ΕΙΣ.ΚΑΤ.ΙΣ.ΣΠ.). Με τη διασύνδεση κατά την κρίση σας, επιχειρείται να υποστηριχθεί πλαγίως η ίδρυση – έγκριση της κατεύθυνσης. Αφού θα προταθεί «αναμόρφωση προγράμματος» τότε υπολογίζουν οι υποστηρικτές της, δεν χρειάζεται ειδική, ξεχωριστή, αυτοτελής και παντελώς διαφορετική  διαδικασία διαδοχικών εγκρίσεων από το σύνολο της καθέτου διοικήσεως (Κοσμητεία, Πρυτανεία, Σύγκλητος, Υπουργείο). Ειδικότερα, επισημαίνουμε ως αμετάθετα ακαδημαϊκά και απαραβίαστα θεσμικά τα ακόλουθα δεδομένα: 1 - Το Τμήμα Θεολογίας διαθέτει ιδρυτικές πράξεις ύπαρξης και λειτουργίας, στις οποίες ρητώς ορίζονται: α) η ταυτότητά του, β) οι στόχοι και σκοποί του, γ) το γενικό γνωστικό του αντικείμενο (χριστιανική θεολογία, καθ’ εαυτή και εν σχέσει…). Οποιαδήποτε προσπάθεια αλλαγής τροποποίησης, προσθήκης σε αυτά τα τρία (3) μείζονα συστατικά της υπάρξεώς του, είναι δυνατή, αλλά απαιτεί αναγκαστικές πράξεις ισοδύναμες ή και ταυτόσημες προς αυτές της επανίδρυσης Τμήματος ή ίδρυσης νέου Τμήματος. Οι μόνες πράξεις που επιτρέπονται ή και επιβάλλονται από όλους τους σχετικούς Νόμους (από τον 1268 μέχρι τον 4009) είναι: Α) οι εσωτερικές αναμορφώσεις επιμέρους μαθημάτων (προσθήκη, τροποποίηση, αφαίρεση). Β) Οι ομαδοποιήσεις συγγενών μαθημάτων (π.χ. μαθήματα κορμού, μαθήματα προαπαιτούμενα, επιλογής), κατευθύνσεις στο εσωτερικό του ιδρυτικώς καθιερωμένου και ορισμένου ενός γενικού επιστητού (Χριστιανική θεολογία). Γ) Οι αναμορφώσεις μέσων ή/και μεθόδων για την επίτευξη των εν αρχή ιδρυτικώς τεθέντων και αμεταθέτων στόχων. Δ) Οριακά και με σύνεση θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί και η αναπροσαρμογή των στρατηγικών για την επίτευξη των αμεταθέτων αυτών στόχων (ενδεικτικά : η προσθήκη ή διερεύνηση του ακροατηρίου των φοιτητών, λόγου χάριν, μαζί με τους Έλληνες να έχουν δικαίωμα πρόσβασης στις θεολογικές (χριστιανικές) σπουδές και φοιτητές του εξωτερικού υπό όρους, ακόμα και σε αυτοτελείς ομάδες και μαθήματα, σε κάποια ξένη γλώσσα (π.χ. την ρωσική). Πιλοτικά, γίνεται και σήμερα, αλλά με ένταξη στο ένα Πρόγραμμα Σπουδών. Η πρόταση της Διοίκησης να εισαχθεί η ίδρυση «ΕΙΣ.ΚΑΤ.ΙΣ.ΣΠ.» στο υπάρχον Πρόγραμμα Σπουδών και να θεωρηθεί τροποποίηση ή αναμόρφωση του υπάρχοντος: Α) Δεν λαμβάνει υπ’ όψιν τα ανωτέρω. Β) Συγχέει ανεπίτρεπτα παλαιούς και νέους στόχους. Γ) Αλλοιώνει την φύση, την ταυτότητα, και την λειτουργία του Τμήματος θεολογίας. Η εισαγωγή της «ΕΙΣ.ΚΑΤ.ΙΣ.ΣΠ.» στο πρόγραμμα σπουδών, πέραν της παγκόσμιας διπλής πρωτοτυπίας: α) Εισαγωγική κατεύθυνση. β) Μία κατεύθυνση τετραετούς διάρκειας πλάι σε ένα πρόγραμμα τετραετές χωρίς «κατεύθυνση ή κατευθύνσεις» κομίζει νέους στόχους και αποτελεί νέα ακαδημαϊκή οντότητα. Όπως προσφυώς και ακριβώς και επιστημονικώς και με παρρησία δήλωσε ο Γενικός Γραμματέας στο “non paper” η ΕΙΣ.ΚΑΤ.ΙΣ.ΣΠ. αποτελεί κατ’ ουσίαν «οιονεί Τμήμα». Το παράδοξο, ανοίκειο, ασύνηθες, ιταμό, και προκλητικό είναι η ομολογία – διάγνωση του ιδίου του Γραμματέα στο αυτό «paper» ότι αποτελεί «οιωνεί Τμήμα μέσα στο <υπάρχον> τμήμα <Θεολογίας>!». 20 - Το σημείωμα του Καθηγητή Δημητρίου Τσελεγγίδη, το οποίο κατατέθηκε για τα πρακτικά σχετικής συνεδρίασης της Γενικής Συνέλευσης του Τμήματος Θεολογίας, έχει ως εξής: Δημητρίου Τσελεγγίδη Καθηγητῆ Δογματικῆς Θεολογίας τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Α.Π.Θ. Θεσσαλονίκη, 7 Μαρτίου 2014 Κύριε Πρόεδρε, Θεωρῶ ὅτι εἶναι ἄξια ἐπαίνου κάθε πρωτοβουλία γιά τήν ἀναβάθμιση τοῦ Τμήματός μας καί τήν ἔγκαιρη προσαρμογή του στίς προκλήσεις τῶν ἑκάστοτε καιρῶν. Καί τοῦτο, γιατί πέρα ἀπό τό εἰλικρινές ἐνδιαφέρον καί τόν σοβαρό ἐπιστημονικό προβληματισμό τῶν ἐμπλεκομένων σ’ αὐτήν τήν ἀναβάθμιση, τό ἐγχείρημα αὐτό προϋποθέτει δημιουργικό χρόνο καί κόπο ἀλλά καί ὑπομονή στίς ἀντιπαρατιθέμενες ἀπόψεις ἀγαπητῶν συναδέλφων. Ὅταν ὅμως συμβαίνει οἱ ἀναδυόμενες προκλήσεις νά προσβάλλουν αὐτήν τήν ἴδια τήν αὐτοσυνειδησία καί τήν ταυτότητά μας, ἀπαιτεῖται ὑπέρτατη ἐγρήγορση καί βαθιά αἴσθηση τῆς ἱστορικῆς εὐθύνης μας, γιά τήν ὅποια θεσμική πρωτοβουλία μας. Βρισκόμαστε σήμερα ἐδῶ, γιά μιά πρώτη ὑπεύθυνη καί οὐσιαστική ἐνημέρωση πάνω σέ ἕνα θέμα, τό ὁποῖο ἀξιολογικά εἶναι τόσο σημαντικό, ὅσο περίπου σημαντικό ἦταν καί ἡ ἵδρυση τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς στή Θεσσαλονίκη τό 1942, μέ ἀντιστρόφως ἀνάλογο, βέβαια, περιεχόμενο θετικῆς σπουδαιότητας. Ὡς γνωστόν, ἡ ἱστορία τῆς σημερινῆς κρίσιμης κατάστασεως ἄρχισε πρίν ἕνα χρόνο, ὅταν τό Ὑπουργεῖο Παιδείας καί Θρησκευμάτων ὑπέβαλε πρόταση πρός τό Τμῆμα Θεολογίας τοῦ Α.Π.Θ. νά ἀποδεχθεῖ καί νά θεσπίσει μία Εἰσαγωγική Κατεύθυνση Μουσουλμανικῶν Σπουδῶν τετραετοῦς φοιτήσεως, ἡ ὁποία θά ὁδηγήσει σέ ξεχωριστό πτυχίο τοῦ Τμήματός μας. Στήν περίπτωση θετικῆς ἀνταποκρίσεως τοῦ Τμήματός μας στό αἴτημα αὐτό, τό Τμῆμα μας θά ἔχει, ὅπως ἀντιλαμβάνεστε, τήν ἀποκλειστική θεσμική, ἀλλά καί ἠθική, εὐθύνη γιά τήν καινοφανῆ αὐτή Κατεύθυνση τῶν Μουσουλμανικῶν Σπουδῶν. Νά διευκρινίσουμε ἀκόμη, ὅτι ἡ Εἰσαγωγική Κατεύθυνση Μουσουλμανικῶν Σπουδῶν θά ἀφορᾶ τήν Πανεπιστημιακοῦ ἐπιπέδου θεολογική κατάρτιση τῶν Μουσουλμάνων Διδασκάλων τοῦ μαθήματος τῶν Θρησκευτικῶν στήν Πρωτοβάθμια καί στήν Δευτεροβάθμια Ἐκπαίδευση. Μέ ἄλλα λόγια, ἀποδεχόμενοι τήν Εἰσαγωγική Κατεύθυνση Μουσουλμανικῶν Σπουδῶν στό Τμῆμα μας, συμβάλλουμε πρακτικῶς στήν ἐπιστημονική κατάρτιση καλύτερων Διδασκάλων τοῦ Ἰσλάμ στίς θρησκευτικές μειονότητες τῆς χώρας μας. Ὅμως, ὡς καθηγητές τῆς Θεολογίας, γνωρίζουμε καλῶς, ὅτι τό Ἰσλάμ ἀρνεῖται τόν Τριαδικό Θεό καί ταυτίζεται θεολογικῶς μέ τήν Χριστιανική αἵρεση τοῦ Ἀρειανισμοῦ, ἐπειδή καί αὐτό ἀρνεῖται τήν θεότητα τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ, πρᾶγμα τό ὁποῖο στρέφεται καίρια ἐναντίον τῆς νέας ἐν Χριστῷ ταυτότητάς μας καί τῆς ἐν ἡμῖν χαρισματικῆς παρουσίας τοῦ Ἁγίου Πνεύματός Του. Ἀλλά, γιά τήν ἀκρίβεια, τό Ἰσλάμ ὑπερβαίνει κατά πολύ τήν βλάσφημη θεώρηση τοῦ Ἀρειανισμοῦ γιά τό πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ, ἀφοῦ ὑποστηρίζει ὅτι ὁ Χριστός εἶναι ἁπλός προφήτης καί μάλιστα κατώτερος τοῦ Μωάμεθ. Ἄλλωστε, τό Ἰσλάμ - μέ βάση τό Κοράνιο – νομιμοποιεῖ τήν βία καί τόν θρησκευτικό πόλεμο (Τσιχάντ) γιά τήν προώθηση καί ἐπιβολή τῶν πεποιθήσεών του. Ἀπό τά παραπάνω προκύπτουν εὔλογα καί σκληρά ἐρωτήματα, τά ὁποῖα δέν ἐπιτρέπεται, σέ καμία περίπτωση, νά ἀντιπαρέλθουμε: Πρῶτον, ὡς Ὀρθόδοξοι πιστοί, καί πολύ περισσότερο ὡς Πανεπιστημιακοί Θεολόγοι, θά αἰσθανόμαστε συμβατοί μέ τήν ἐν Χριστῷ ταυτότητά μας καί τήν ἐξειδικευμένη πανεπιστημιακή ἰδιότητά μας, στήν περίπτωση πού θά προβαίναμε σέ μιά θεσμική ἐνέργεια, ἡ ὁποία ἐνισχύει τό ἐπιστημονικό profel καί συμβάλλει ἀποφασιστικά στήν θεολογική κατάρτιση τῶν ἀρνητῶν τῆς θεότητας τοῦ Κυρίου μας; Δεύτερον, περνᾶ ἀπό τό νοῦ μας καθόλου καί ὁ εὔλογος κοινωνικός ἀντίκτυπος; Πῶς θά ἀξιολογηθοῦμε, ἄραγε, ἀπό τό Χριστεπώνυμο πλήρωμα, καί πῶς θά ἀντικρύζουμε τήν ἐκκλησιαστική κοινότητα, ὡς Πανεπιστημιακοί Διδάσκαλοι τῆς Θεολογίας, γιά μιά τέτοια θεσμική πρωτοβουλία μας, ἀλλά καί γιά τήν διαρκῆ συνεργία μας κατά τοῦ Ἀρχηγοῦ τῆς πίστεως καί τῆς ζωῆς μας, κατά τῆς Κεφαλῆς τοῦ Θεανθρωπίνου σώματος τῆς Ἐκκλησίας μας; Ἔτσι πολιτεύθηκαν οἱ Ἀπόστολοι τοῦ Χριστοῦ ἔναντι τοῦ θρησκευτικοῦ - εἰδωλολατρικοῦ περιβάλλοντός τους, ἀλλά καί ἔναντι τῶν αἱρετικῶν δοξασιῶν τῆς ἐποχῆς τους; Ἔτσι, ἀντιμετώπισαν τήν καίρια ἀμφισβήτηση τῆς θεότητας τοῦ Χριστοῦ οἱ ἅγιοι, ὅπως ὁ Πρωτομάρτυς Στέφανος τούς Ἰουδαίους καί ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς τούς Μουσουλμάνους, καί μάλιστα ὡς αἰχμάλωτός τους; Τί θά λένε γιά μᾶς στόν Χριστό, ἄραγε, οἱ Νεομάρτυρες τῆς περιόδου τῆς Τουρκοκρατίας; Μήπως θά μᾶς ἐπαινέσουν, ἄν θά φιλοξενοῦμε θεσμικά στό Τμῆμα μας τούς ἀρνητές τῆς θεότητας τοῦ Χριστοῦ, γιά τήν ὁποία ἐκεῖνοι πέθαναν μέ μαρτυρικό τρόπο ἀπό τούς Μουσουλμάνους; Μέ τέτοιες ἐνέργειές μας, μποροῦμε νά ὑποστηρίζουμε, σοβαρά, ὅτι θεολογοῦμε καί δέν τεχνολογοῦμε τραγικά; Φρονοῦμε, τελικῶς, τά τοῦ Θεοῦ ἤ τά τῶν ἀνθρώπων; Ἀλλά, μήπως μέ τίς Μουσουλμανικές Σπουδές στό Τμῆμα μας καλούμαστε νά καλύψουμε θεσμικά, Θρησκευτικές Σπουδές, οἱ ὁποῖες ἔχουν ἐκ προοιμίου καί ἀντίχριστο περιεχόμενο; Μήπως, δηλαδή, καλούμαστε, στήν πράξη, νά βάλλουμε, σαφῶς, κατά τοῦ Χριστοῦ, ἐμεῖς πού γνωρίζουμε καί διδάσκουμε τίς Βιβλικές ἀλήθειες, οἱ ὁποῖες μιλοῦν ξεκάθαρα γιά τό ἀντίχριστο πνεῦμα; Γιατί στίς Ἐπιστολές τοῦ Εὐαγγελιστῆ Ἰωάννου ἔτσι διαβάζουμε: «πολλοί πλάνοι ἐξῆλθον εἰς τόν κόσμον, οἱ μή ὁμολογοῦντες Ἰησοῦν Χριστόν ἐρχόμενον ἐν σαρκί· οὗτός ἐστιν ὁ πλάνος καί ὁ ἀντίχριστος» (Β΄, Ἰω. 7). Ἀλλά, καί «πᾶν πνεῦμα, ὅ μή ὁμολογεῖ τόν Ἰησοῦν Χριστόν ἐν σαρκί ἐληλυθότα, ἐκ τοῦ Θεοῦ οὐκ ἔστι· καί τοῦτό ἐστι τό τοῦ ἀντιχρίστου, ὅ ἀκηκόατε ὅτι ἔρχεται, καί νῦν ἐν τῷ κόσμῳ ἐστίν ἤδη» (Α΄ Ἰω. 4,3). Θά ἀποσιωπήσουμε αὐτές τίς Βιβλικές ἀλήθειες τῆς πίστεώς μας; Ἠ μήπως θά τίς ἀντιπαραθέσουμε ἐπιστημονικῶς καί ἀναπόφευκτα σέ Θεολογικό Διάλογο, μέσα στό ἴδιο τό Τμῆμα μας; Προσφέρεται ἡ ἱστορική συγκυρία γιά κάτι τέτοιο ἤ διακυβεύεται ἡ θρησκευτική, κοινωνική καί ἐθνική ἀκόμη εἰρήνη μας; (Για την) Ἀλλά ἐνδεχομένως, τό πρόβλημα αὐτό μπορεῖ νά πάρει καί διεθνεῖς διαστάσεις, μέ ἀπρόβλεπτες ἴσως συνέπειες, τίς ὁποῖες κανείς δέν μπορεῖ μέ βεβαιότητα οὔτε νά ἀποκλείσει οὔτε καί νά ἀποτρέψει. Τότε, ὅμως, ἐμεῖς θά βρισκόμαστε στό «μάτι» τοῦ κυκλῶνα, τόν ὁποῖον ἐμεῖς -ἐμμέσως πλήν σαφῶς- προκαλέσαμε. Ἐπιπροσθέτως, ἐκτιμῶ, ὅτι μέ τήν προτεινόμενη Εἰσαγωγική Κατεύθυνση Μουσουλμανικῶν Σπουδῶν ἐπιχειρεῖται ἡ ἀπαρχή «θρησκειολογικοποιήσεως» τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς. Καί τοῦτο, λογικά, ἐκβάλλει στόν Πανθρησκειακό Οἰκουμενισμό. Στήν περίπτωση αὐτή δέν θά εἶναι καθόλου περίεργο, ἄν θά καθιερώσουμε καί μιά Εἰσαγωγική Κατεύθυνση Ἀθεϊστικῶν Σπουδῶν, τή στιγμή πού κάποιοι ἀπό τούς σημερινούς καθηγητές καί φοιτητές δηλώνουν ἄθεοι. Ἔτσι, θά καλύψουμε ἐπιστημονικῶς καί αὐτήν τήν νέα «μειονότητα» τῆς ἐποχῆς μας; Κάποιοι πολιτικοί, ἀλλά καί συνάδελφοι καί λίγοι ἱεράρχες, ὑποστηρίζουν, ὅτι λόγοι ἐθνικοί ἐπιβάλλουν τήν θεολογική κατάρτιση τῶν Μουσουλμάνων θεολόγων στήν χώρας μας. Ἐδῶ, θά πρέπει νά διευκρινίσουμε, ὅτι ὅλοι συμφωνοῦν, πώς ἡ κατά κυριολεξία θεολογική στοιχείωση τῶν Μουσουλμάνων φοιτητῶν θά γίνει μέ βάση τό Κοράνιο. Στό Κοράνιο θά στηρίζεται ὁ σκληρός πυρήνας τῶν θεολογικῶν τους μαθημάτων. Τά μαθήματα αὐτά, ὅπως προτείνονται στό Πρόγραμμα Σπουδῶν, πού ἤδη καταρτίστηκε, θά εἶναι ἔργο τῶν Μουσουλμάνων εἰδικῶν, καί ὄχι δικό μας ἔργο. Ἐμεῖς, ὅπως προβλέπεται, θά ἀναλάβουμε τό δευτερεῦον καί περιφερειακό ἔργο τῆς ἐπιστημονικῆς καταρτίσεώς τους. Ἐδῶ ὅμως ἐμφανίζεται καί τό ἑξῆς ἐπιστημονικῶς παράδοξο καί λογικῶς ἀντιφατικό. Ἀπό τή μία, ἡ πλειοψηφία τῶν συναδέλφων κάνουν λόγο γιά μή ὁμολογιακό χαρακτῆρα τοῦ Τμήματός μας καί ἀπό τήν ἄλλη τό Τμῆμα ἐμφανίζεται ἀπό τήν ἡγεσία του νά ὁδηγεῖται στήν ἵδρυση «Εἰσηγητικῆς Κατεύθυνσης Μουσουλμανικῶν Σπουδῶν», οἱ ὁποῖες ἐκ προοιμίου εἶναι ἄκρως Ὁμολογιακές, ἀφοῦ θεμελιώνονται στό Κοράνιο. Προσωπικῶς, ἔχω τήν γνώμη, ὅτι οἱ ἐπικαλούμενοι ἐθνικοί λόγοι μποροῦν, κάλλιστα, νά καλυφθοῦν ἀπό ἄλλα -μή Θεολογικά- Πανεπιστημιακά Ἱδρύματα. Ἔτσι, ἡ Εἰσαγωγική Κατεύθυνση Μουσουλμανικῶν Σπουδῶν μπορεῖ νά ἐνταχθεῖ ὀργανικά στό Τμῆμα Τουρκικῶν καί Σύγχρονων Ἀσιατικῶν Σπουδῶν τοῦ Ἐθνικοῦ καί Καποδιστριακοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν, ἤ στό Τμῆμα Βαλκανικῶν, Σλαβικῶν καί Ἀνατολικῶν Σπουδῶν τοῦ Πανεπιστημίου Μακεδονίας, ἤ στό Τμῆμα Ἱστορίας καί Ἐθνολογίας τοῦ Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης. Ἄλλωστε, ἀπ’ ὅσο τουλάχιστον γνωρίζω, πουθενά στήν Εὐρώπη δέν ὑπάρχει ὀργανικά ἐνταγμένο σέ Θεολογική Σχολή παρόμοιο Πρόγραμμα ἤ Εἰσαγωγική Κατεύθυνση Μουσουλμανικῶν Σπουδῶν, οὔτε βέβαια στό Ἰσραήλ, ὅπου ὑπάρχει πολύ σημαντική Μουσουλμανική κοινότητα. Κλείνοντας τή σύντομη αὐτή θεολογική καί ἐπιστημονική μου προσέγγιση, ἔχω νά σημειώσω καί νά τονίσω τά ἑξῆς: Ὁποιαδήποτε πολιτική, ἐθνική ἤ οἰκονομική στήριξη καί ἄν προσδοκᾶται ἀπό τό πρωτοφανές καί προκλητικό αὐτό ἐγχείρημα, ἕνα εἶναι ἀπολύτως βέβαιο γιά μένα προσωπικά καί ἴσως γιά πολλούς ἀπό τούς συναδέλφους. Τό ἐγχείρημα αὐτό δέν μπορεῖ -σέ καμία περίπτωση- νά ἔχει τήν ἐπιδοκιμασία τοῦ Θεανθρώπου Κυρίου μας. Καί τοῦτο, γιατί ἀποτελεῖ μιά θεσμικοῦ χαρακτῆρα συνειδητή σύμπραξη στήν ἄρνηση τῆς θεότητάς Του. Ἐμφανιζόμαστε -χωρίς κἄν νά ἀναγκαζόμαστε- νά δίνουμε τά πρωτεῖα στήν κοσμική σκοπιμότητα καί ὄχι στόν ἴδιο τόν Χριστό. Αὐτό, ὅμως, εἶναι αὐτοκαταστροφικό, ἐπειδή συνιστᾶ ἐκτροπή ὑπαρξιακοῦ χαρακτῆρα. Προσωπικά, φοβοῦμαι, μήπως ἡ πρωτοβουλία μας αὐτή θά ἔχει ὀλέθριες ἐπιπτώσεις στό διεθνές κῦρος τοῦ Τμήματός μας -τό ὁποῖο, εὐτυχῶς, φημίζεται ἀκόμη γιά τίς ἐπιτυχεῖς ἐπιδόσεις του στό πεδίο τῶν ἁγιοπατερικῶν σπουδῶν. Θά ἔχει ὅμως δισμενεῖς ἐπιπτώσεις καί στήν ἐπιλογή τῶν ὑποψηφίων φοιτητῶν γιά τίς μελλοντικές σπουδές στό Τμῆμα μας, γιατί μᾶλλον θά προτιμήσουν νά σπουδάσουν σέ ἄλλα Τμήματα τῶν Θεολογικῶν Σχολῶν τῆς χώρας μας. Καί, ἐπειδή δέν πρέπει νά προχωρήσουμε στήν ἵδρυση τῆς Εἰσαγωγικῆς Κατεύθυνσης Μουσουλμανικῶν Σπουδῶν, χωρίς τήν πληρέστερη γνωστοποίηση τοῦ σοβαροῦ αὐτοῦ θέματος προτείνω καί μιά δημόσια ἐπιστημονική διοργάνωση γιά τήν ὑπεύθυνη ἐνημέρωση τόσο τῶν φοιτητῶν μας, ὅσο καί τῆς εὐρύτερης θρησκεύουσας κοινωνίας τῆς ἁγιοτόκου Θεσσα-λονίκης. Παρακαλῶ, ἀκόμη, νά κρατηθοῦν κατά τό δυνατόν λεπτομερῶς Πρακτικά, τά ὁποῖα καί νά δημοσιοποιηθοῦν, γιατί βασικό στοιχεῖο τῆς συντεταγμένης Δημοκρατίας εἶναι ἡ ἀρχή τῆς δημοσιότητας. Τέλος, ἀπ’ ὅσο πληροφορήθηκα ἀπό ἔγκριτους νομικούς, ἡ ἵδρυση τῆς προτεινόμενης «Εἰσαγωγικῆς Κατεύθυνσης Μουσουλμανικῶν Σπουδῶν», στό Τμῆμα μας εἶναι ἀντισυνταγματική καί σέ ἐνδεχόμενη προσφυγή στό Συμβούλιο τῆς Ἐπικρατείας θά ἀκυρωθεῖ. Γι’ αὐτό, «στῶμεν καλῶς»! 21 - Σημείωμα του Καθηγητή Λάμπρου Σιάσου, για τα Πρακτικά της σχετικής συνεδρίασης της Γενικής Συνέλευσης του Τμήματος Θεολογίας, σχετικά με την ίδρυση Εισαγωγικής Κατεύθυνσης Μουσουλμανικών Σπουδών Λάμπρου Χρ. Σιάσου Καθηγητῆ Ιστορίας τῆς Φιλοσοφίας, τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Α.Π.Θ. Σχετικά μέ τήν ἵδρυση «Εἰσαγωγικῆς κατεύθυνσης» ἀλλιῶς «ἑνός οἱονεί Τμήματος» Ἰσλαμικῶν σπουδῶν μέσα στό Τμῆμα Θεολογίας τοῦ Α.Π.Θ.

***

Εὐχαριστῶ κι ἐγώ τά μέλη τῆς Ἐπιτροπῆς πού ἐμόχθησαν ἕνα χρόνο τώρα καί μᾶς ἔφεραν τήν σχετική πρόταση. Λόγῳ τῆς σοβαρότητος τοῦ θέματος σπεύδω νά καταθέσω κάποιες, χρήσιμες νομίζω, ἀπόψεις καί κρίσεις. Α´ Ἱστορικό παλαιό α) Πρό δεκαετιῶν ὑπῆρχε ἐδῶ στήν Θεσσαλονίκη καί φυτοζωοῦσε εἰδική σχετική Ἀκαδημία. Τό ἐνδιαφέρον περιορισμένο, ὁ σχεδιασμός ἀβαθής, ἡ στελέχωση προβληματική, ἡ σκοποθεσία νεφελώδης. Κάποια στιγμή ἔκλεισε. β) Ἐν συνεχείᾳ ἱδρύθηκε στά χαρτιά ἄλλο σχετικό σχῆμα. Δέν λειτούργησε ποτέ! γ) Ἰνστιτοῦτο Ἰσλαμικῶν σπουδῶν εἶχε προταθεῖ ἀπό κάποιους (καί καθηγητές δικούς μας) νά ἱδρυθεῖ στό Πανόραμα μέ στήριξη (καί οἰκονομική) ἀπό πολιτικούς. Ἔμειναν στήν πρόταση. Λόγῳ προχειρότητας. Ἤ εὐηθείας. δ) Σήμερα ὑπάρχουν εὐάριθμες συστημένες σχετικές μονάδες (περιοχές, γνωστικά ἀντικείμενα, τομεῖς σέ τρία τουλάχιστον Ἑλληνικά Πανεπιστήμια. Β´ Ἱστορικό τελευταίας (τετάρτης, πολιτικῆς) πρότασης. Γνωστή ἡ ἱστορία ὡς ἐπαναλαμβανόμενο σκέτς, χρήσιμη ἡ ὑπόμνησή της. Διδάκτωρ στά Μουσουλμανικά ἀπό τό Πάντειο, πολυπράγμων πολιτικός, γενικός γραμματέας στέλνει πέρσι τόν Ἀπρίλιο ἐπίσημο ἔγγραφο στίς δύο Θεολογικές Κοσμητεῖες. Οἱ Κοσμητεῖες δέν ἀπαντοῦν. Ἀπαντᾶ ὅμως τό Τμῆμα μας. Συστήνεται Ἐπιτροπή. Δύο θρησκειολόγοι, ἕνας Λειτουργιολόγος, ἕνας τῆς Κοινωνιολογίας, ἕνας ἤ δύο τῆς Δογματικῆς καί ἕνας τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης. Κανείς ἀπό τούς τρεῖς τῶν Παιδαγωγικῶν. Ἡ Ἐπιτροπή δουλεύει ἕνα χρόνο. Συνεδριάζει ἐνίοτε καί μέ τήν παρουσία ἐξωθεσμικῶν (Ὑπουργεῖα Ἐξωτερικῶν καί Παιδείας, Ἐπίσκοποι 2-3-4). Ἐπειδή ἐπισημαίνονται δυσχέρειες, διαφωνίες, ἀντιρρήσεις, τό Ὑπουργεῖο στέλνει «non paper» μέ ὁδηγίες. Πρωτάκουστο. Πρωτόγνωρο. Εὐτελιστικό. Προκλητικό. Ὑποτιμητικό. Ἡ κεντρική Διοίκηση συμβουλεύει Καθηγητές Πανεπιστημίου μέ ἀνυπόγραφα χαρτάκια. Πράξη, κατ᾽ ἐμέ, στά ὅρια οὐχί τῆς νομιμότητας, ἀλλά τῆς παρανομίας. Ὅταν ἐζήτησα στόν Τομέα τό σχετικό κείμενο, μοῦ ἐδόθη, ἀλλά μοῦ συστήθηκε κομψά νά μήν διαρρεύσει. Βεβαίως ὅλα συζητοῦνται ἐν στενῷ κύκλῳ. Ὅμως τό κυοφορούμενο Πρόγραμμα ἀρχίζει νά διαρρέει. Τότε συμβαίνουν δύο τυχαῖα συμβάντα. Πρῶτο συμβάν διαρκείας. Τήρηση διακριτικῆς μυστικότητας. Τό ἤ τά mail(s) δέν κοινοποιοῦνται γιά μῆνες. Μέχρι καί πολιός Ἐπίσκοπος ἐδέχθη κομψή πρόταση νά μήν μιλάει δημόσια γιά τήν ἀντίθεσή του. Δεύτερο συμβάν οὐχί ὑψηλῆς (πολιτικῆς καί πανεπιστημιακῆς) ὑποστάθμης. Μέ ὑπουργική ἀπόφαση δίνονται 190 τόσες χιλιάδες εὐρώ τά Χριστούγεννα γιά Πρόγραμμα Ἐπιμόρφωσης Μουσουλμάνων τῆς Θράκης Ἑλλήνων. Δηλαδή λεφτά πέντε περίπου φορές ὁ προϋπολογισμός τοῦ τμήματος. Τό Πρόγραμμα τρέχει. Μαζί καί τά λεφτά. Μαζί καί οἱ συνειρμοί. Αὐτά τά λεφτά ὑπόσχονται ἤ τίκτουν κι ἄλλα λεφτά; Ἤ μήπως κάμπτουν ἀντιρρήσεις; Πάντως ἡ διαφάνεια τῆς Συγκυβέρνησης δουλεύει ἄψογα. Καί μέ ἀποτέλεσμα! Γ´ Ἡ ἀρχική ἰδέα-δηλαδή ἡ τελική πρόταση θεσμικῶς προβληματική καί ἐλαττωματική. Παρά τήν νομοτεχνική ὑποστήριξη πού παρέσχε τό Ὑπουργεῖο ἀνεπίσημα (δηλαδή παράτυπα) ὡς ἀνυπόγραφη, δηλαδή κρυφίως καί ἀνευθύνως, ἡ ἰδέα καί ἡ πρόταση πάσχει πάθη θεσμικά ἀθεράπευτα. Τόσο πού μέ ἁπλῆ προσβολή της, θά καταπέσει ὡς θνησιγενής. Δέν ὀρίζει μέ εἰδική τεκμηριωμένη ἐπιστημονική αἰτιολόγηση ὅσα πάγια προβλέπονται ἀπό τόν 1268 (μέ ὅσα ἰσχύουν) καί τόν 4009 πού εἶναι αὐστηρότερος. (σκοπός, ἀνάγκη, μέσα, ὑποδομή, προσωπικό, διαδικασίες ἐπιλογῆς εἰδικῶν καθηγητῶν, μελέτη ξεχωριστή ἐνδιαφέροντος, δηλαδή παραληπτῶν καί ἀποτελέσματος μέ αὐστηρό χρονοδιάγραμμα. Ἡ τελική πρόταση παρά τόν μόχθο τῆς Ἐπιτροπῆς εἶναι στόν πυρήνα της αὐτούσια ἡ πολιτική ἰδέα οὐχί τοῦ Ὑπουργοῦ, οὐχί τῆς Κυβέρνησης, ἀλλά ἑνός Γραμματέα, στολισμένη μέ ψιμύθια, μέ φτιασίδια. Ἡ τελική πρόταση θεωρεῖ θεμελιωμένη ἐπιστημονικά τήν πολιτική ἰδέα ἐπειδή ἡ ἰδέα φοράει τήν παρένδυση τοῦ «ἐθνικοῦ σκοποῦ» ἤ τῶν ἐθνικῶν λόγων-σκοπιμοτήτων. Γίνεται χρόνια ἀνεπισήμως, πρώτη φορά ὅμως ἐπισήμως θά στηθεῖ Πανεπιστημιακό Τμῆμα γιά «ἐθνικούς λόγους». Καί οἱ ὁποῖοι ἁπλῶς νοοῦνται. Δέν λεπτολογοῦνται, οὔτε τεκμηριώνονται. Γιά πρώτη φορά ἐπισήμως ὄργανα πανεπιστημιακά καί καθηγητές ἀκυρώνονται μπροστά στήν πολιτική ἐπίκληση μή ἐπιστημονικῆς σκοποθεσίας. Καί τό ἀπροσδόκητο. Ἐνῶ οἱ πολιτικοί τῶν τελευταίων δεκαετιῶν ἐπικαλοῦνται τούς ἐθνικούς λόγους γιά δικούς τους σκοπούς εὐθύνους, ἐμεῖς δέν μπαίνουμε στόν ἐρευνητικό πειρασμό νά διαλύσουμε ἐπιστημονικά αὐτή τήν ἐπίκληση. Ἴσα-ἴσα τήν υἱοθετοῦμε ὡς μᾶς σερβίρεται καί ἔτσι τήν νομιμοποιοῦμε. Κορύφωση τῆς θεσμικῆς παράκαμψης καί παθολογίας ἀποτελεῖ ἡ κραυγαλέα καί ἀπουσία καί σιωπή τῆς Κοσμητείας ἀπαράδεκτη καί ἀναιτιολόγητη, νομίζουμε, σύμφωνα μέ τόν αὐστηρό σ᾽ αὐτά ἰσχύοντα (4009). Ὑπέρ τήν κορύφωση, ἡ ἰταμή, ἡ κυνική διαρροή στήν Ἐπιτροπή «ἔχουμε μιλήσει, ἔχουμε ἐπαφή, θά περάσει ἀπό πάνω» (ἐννοοῦν τήν Σύγκλητο; Ἐννοοῦν τήν Πρυτανεία; ἐννοοῦν τό Ἀνώτατο Συμβούλιο; Δέν γνωρίζω!) Γιά τό Τμῆμα, κουβέντα. Ἕνα χρόνο τώρα τριάντα τόσοι καθηγητές δέν γνωρίζουν τίποτε. Εἰκάζουν ὅτι ὑπάρχουν τά κουκιά. Γι᾽ αὐτό ἴσως δέν ἀνησυχοῦν. (...) Δ´ Ἑρμηνεία φιλοσοφική-πολιτική τῆς ἀρχικῆς ἰδέας - τελικῆς πρότασης. Ἐπειδή δέν εὑρῆκα στήν βιβλιογραφία καμμία πολιτική ἀνάλυση τῆς ἰδέας ἐπιχείρησα ὁ ἴδιος μιά δοκιμή ἑρμηνείας-φανέρωσης. Ἔχει ὡς ἑξῆς: Τεσσάρων σταδίων Ἀνθρωπιστικοί πόλεμοι τοῦ σήμερα τριῶν ἀφανῶν καί ἑνός φανεροῦ σταδίων φιλοσοφική-πολιτική ἑρμηνεία. Πρῶτο στάδιο ἀφανές Ἐδῶ καί πολλά χρόνια μεταφέρονται καί στόν τόπο μας θεωρίες-πολεμοφόδια βραδυγλεγῆ: Ἀνεκτικότητα, πολυ-πολιτισμός, σεβασμός ἑτερότητας, διαθρησκειακοί διάλογοι. Διανοούμενοι, ἐφημερίδες, δάσκαλοι, σχολεῖα, προγράμματα, ἐκκλησιαστικά γραφεῖα ἀναλαμβάνουν νά τά προπαγανδίσουν, νά τά διακινήσουν. Ἄλλοτε φανερά ἄλλοτε διακρικά, ἀλλά πάντοτε ἀποτελεσμαστικά καί μέ πολλά-πολλά γρόσια κρατικά καί μή. Ὁ πολύς κόσμος τά καταπίνει αὐτά τά ἰδεολογήματα. Ἀλλά δέν τά χωνεύει. (Δέν τά χωνεύει μεταφορικά καί κυριολεκτικά). Δεύτερο στάδιο ἀφανές Σέ εὐαίσθητους χώρους (παιδεία, ἐκκλησία, ἱστορία, ἐξωτερική πολιτική), τό ἄλλο, τό διαφορετικό, τό τάχα καταπιεσμένο, τό μειονεκτικό ἤ μειονοτικό, ἀνεπαίσθητα ἀνυψώνεται σέ ἰσότιμο ἑταῖρο. Μέ στοχευμένες θεσμικές κινήσεις τακτικῆς. Αὐτό δύσκολα καταπίνεται. Καί πάντως μέ τίποτα δέν χωνεύεται. Αὐτό δημιουργεῖ ἔνταση, θυμό, ὀργή. Αὐτό θέλει τό πολεμικό σχέδιο. Νά σωρεύσει συμπίεση, κοινωνική πίεση. Τόσην πολλή ὥστε ὅταν δοθεῖ ἡ ἐντολή, νά φτιάξει ἔκρηξη. Ἔκρηξη κοινωνική, ἔκρηξη θρησκευτική, ἔκρηξη πολεμική. Στάδιο τρίτο ἀφανές Οἱ ἀχυράνθρωποι, λαμβάνουν τήν τελική ἐντολή τῆς ἀνάφλεξης: ἑνῶστε τά καλώδια. Προκαλεῖται χάος τεχνητό πρῶτα, πραγματικό ὕστερα. Οἱ ἀχυράνθρωποι δηλώνουν ἀδύναμοι νά χειρισθοῦν τό χάος. Καί καλοῦν τούς προστάτες. Οἱ προστάτες ἔρχονται μαζί μέ τίς μπουλντόζες. Ἐγκαθίστανται καί πιάνουν δουλειά. Καί βγάζουν λεφτά. Στάδιο τέταρτο τελικό φανερό Γιουγκοσλαβία, Ἀφγανιστάν, Ἰράκ, Λιβύη, Τυνησία, Μαλί, Αἴγυπτος, Κύπρος, Συρία, Τουρκία, Οὐκρανία. Παντοῦ ἡ ἴδια στρατηγική ἀνθρωπιστικῶν πολέμων· λαοί καθημαγμένοι, ὑποτελεῖς, λεηλατημένοι. Καί ἡ Ἑλλάδα; Ἰδού μιά πτυχή τοῦ σχεδίου γιά τήν Ἑλλάδα. Ὅπως καί στίς ἄλλες χῶρες, οἱ ξένοι δυνάστες ἀνασύρουν καί παίζουν τό χαρτί τοῦ θρησκευτικοῦ καί τοῦ ὁμολογιακοῦ. Ἤδη περπάτησαν τό στάδιο Ἄλφα: Πάνω ἀπό δέκα χρόνια πλύση ἐγκεφάλων μέ τά πολυπολιτισμικά. Καί ξεκινοῦν τό δεύτερο στάδιο: θεσμική ἀνύψωση τοῦ διαφορετικοῦ, τοῦ μειονοτικοῦ. Καί προκλητικά, ἐνῶ ἀπηγόρευσαν τό χριστιανικό ὁμολογιακό, φυτεύουν στήν καρδιά τῆς Θεσσαλονίκης τό ἰσλαμικό ὁμολογιακό. Ἐπίτηδες. Προγραμματικά. (Μέ βοήθεια, τίς συμμαχίες τῶν προθύμων). Γιά νά προκαλέσουν ὀργή, ἔνταση. Νά σωρεύουν ἀγανάκτηση. Ἐδῶ ἀκριβῶς βρισκόμαστε σήμερα. Αὔριο - μεθαύριο, ὅταν στηθεῖ τό σκηνικό, θά ἑνώσουν τά καλώδια. Ἄς ποῦμε μιά ἀψιμαχία στημένη, φοιτητῶν χριστιανῶν καί φοιτητῶν μουσουλμάνων στό ἴδιο ἀμφιθέατρο. Ἡ Θράκη θά ξεσηκωθεῖ. Οἱ ἀπό ἀνατολῶν θά σπεύσουν σέ βοήθεια. Καί οἱ δυνάστες θά τρίβουν τά χέρια τους. Θά ἔρθουν νά μᾶς σώσουν. Θά φέρουν καί τίς μπουλντόζες. Ὅπως καί στό Ἰράκ, ὅπως στή Συρία. Ὅπως στήν Κύπρο. Καί οἱ σημερινοί ἀχυράνθρωποι θά γίνουν ἀρχηγίσκοι σέ ἕνα διαμελισμένο, σ᾽ ἕνα καθημαγμένο σῶμα. Καί θά βγάζουν λόγους, θά διδάσκουν θεολογία μέ βότκα, καλτσόν καί συμπάθεια. Ε´ Ἐκκλησιαστικές διαφωνίες Ἡ ἐπεξεργασία τῆς πολιτικῆς ἰδέας-πρότασης δημιούργησε καί τροφοδοτεῖ διενέξεις ἤ ἔστω διαφωνίες Μητροπολιτῶν. Οἱ ἐπιχώριοι (Ξάνθης, καί Μαρωνείας;) λένε «ναί» καί ἐπικροτοῦν. Ὅμως δέν θέλουν τό κατασκεύασμα στίς Ἐπαρχίες του (Στό χωριό μου λένε· «πονηρός ὁ βλάχος, μακριά ἀπό τό μαντρί μου κι ἄς εἶναι ὅ,τι θέλουν, ὅπου θέλουν») Ὁ ᾽Αλεξανδρουπόλεως, (ἀλήθεια ὡς τί;) λέει ἀσμένως «Ναί». Καί ὁ Θεσσαλονίκης λέει «Ὄχι». Βγάλτε τώρα ἐσεῖς ἄκρη. Ἐμεῖς ὡστόσο προτιθέμεθα νά στείλουμε τά σχετικά στήν Ἱεραρχία· νά μᾶς ποῦν, τί πρεσβεύει ἐν τέλει περί αὐτοῦ, αὐτό τό πολυπράγμον Σῶμα τῶν ᾽Επισκόπων. ΣΤ´ Ἐπιστημονικό ἔκτρωμα Ἡ ἀρχική πολιτική ἰδέα, ὡς τυπικά νομιμοποιημένη τελική πρόταση δέν πάσχει μόνον θεσμικῶς καί πολιτικο-φιλοσοφικῶς. Ἰδέα καί πρόταση συνιστοῦν ἐπιστημονικό ἔκτρωμα: παρά φύσιν σύλληψη-γένεση-κατασκευή. Σαφηνίζω καί αἰτιολογῶ μετ᾽ ἀκριβείας ὅσης δυνατῆς. 1) Μέχρις ἐχθές ἐπί εἴκοσι χρόνια οἱ ἐγχώριοι λαλίστατοι μᾶς ἐζάλισαν μέ τά ἀντι-ὁμολογιακά κηρύγματά τους. Ὅτι, ἄς ποῦμε, ἡ θεολογία τοῦ Τμήματός μας εἶναι γενικά οὐδέτερη. Δέν εἶναι, δέν ἐπιτρέπεται νά εἶναι ὀρθόδοξη, παπική, προτεσταντική, ἐν τέλει ὁμολογιακή. Τώρα οἱ ἴδιοι λαλίστατοι εἰσάγουν στήν Θεολογία τοῦ Τμήματός μας τήν πιό ριζοσπαστική, τήν πιό ἀκραία σ᾽ ὅλο τόν κόσμο «ὁμολογιακή θεολογία», τήν Μουσουλμανική. Αὐτό ἐπιστημολογικά εἶναι ἔωλο καί ἀστήρικτο. Ὅπως καί παλαιότερα, ἔτσι καί τώρα δηλώνω ἀπηνής διώκτης τοῦ ὁμολογιακοῦ (πάσης κοπῆς), ὅταν πρόκειται γιά δημόσιο Πανεπιστήμιο. 2) Μέχρις ἐχθές τό Πρόγραμμα Σπουδῶν μας εἶχε τόν κύριο κορμό τῶν θεολογικῶν (χριστιανικῶν) μαθημάτων. Καί ἐνισχύετο - ὑπεστηρίζετο ἀπό περιφερειακά θύραθεν μαθήματα-γνωστικά ἀντικείμενα. Ὀλίγα, παλαιότερα· περισσότερα τήν σήμερον. Τώρα δύο μαθήματα ἑνός γνωστικοῦ ἀντικειμένου ὑπερυψώνονται σέ Τμῆμα μέσα στό Τμῆμα. Αὐτό συνιστᾶ ἐκπαιδευτικό καί ἐπιστημονικό «coup-d' état», δηλαδή κτύπημα τοῦ κράτους τουτέστιν «πραξικόπημα». 3) Μέχρι τώρα ἕλληνες, χριστιανοί ἤ μή ἐδίδασκαν σέ κάθε ἐνδιαφερόμενο θεολογία, τώρα γιά πρώτη φορά σ᾽ ὅλον τόν κόσμο θεολόγοι τῆς χριστιανικῆς παραδόσεως καί ἄλλοι (ἀλήθεια ποῖοι;) τοῦ Ν. 407 (ἀπό τήν Μ. Ἐκπαίδευση; ἀπό τό Πάντειο; θά διδάξουν μουσουλμανική θεολογία σέ Μουσουλμάνους. Γιά νά ἐννοήσουμε τό εἶδος τῆς σύλληψης, ἄς φαντασθοῦμε Τούρκους Ἰσλαμολόγους τῆς Κωνσταντινούπολης νά διδάσκουν Παλαιά, Καινή Διαθήκη, Ἐκκλησιαστικό Δίκαιο, Χριστιανική Λατρεία σέ χριστιανούς φοιτητές-μελλοντικούς ἐκπαιδευτικούς τῆς Κωνσταντινούπολης ἤ τῆς Τουρκίας (Ἀπορία: Μήπως αὐτό σχεδιάζουν κάποιοι ἐγκέφαλοι ὡς δεύτερο βῆμα;). 4) Μέχρι τώρα ἡ ἐκπαιδευτική καί διδακτική στρατηγική τοῦ Τμήματος τηρεῖ τό ἐπιστημονικῶς ἀσύγχυτον καί ἄφυρτον τῶν θρησκευτικῶν παραδόσεων. Αὐτό τό πράττει γιά λόγους ἐπιστημονικῆς καί ἐρευνητικῆς συνέπειας. Ἴσως καί γιά λόγους θεολογικῆς ἀκριβείας. Τώρα ἐπιχειρεῖται ἀντιεπιστημονικός φυρμός δύο ἀλλότριων θρησκευτικῶν παραδόσεων σέ ἕνα καλούπι-τμῆμα. 5) Ἡ πολιτική αἰτιολόγηση (τοῦ ἐθνικοῦ σκοποῦ) συνιστᾶ ἔκτρωμα: πολιτικό, θεσμικό, ἐπιστημονικό καί ἐκπαιδευτικό ἐξάμβλωμα. Πού καταρακώνει τήν εἰκόνα τοῦ Δημόσιου Πανεπιστημίου. Γιά πρώτη φορά ‒τό λέει καί ἡ Ἐπιτροπή‒ (ἀλλά ἀλλιῶς!) στήν Ἱστορία τοῦ Εὐρωπαϊκοῦ Πανεπιστημίου ἀναβιώνει ὁ μεσαιωνικός - ρατσιστικός - ἐκλεκτισμός - ἀποκλεισμός γιά εἰδικούς φοιτητές. Ἐπί τῇ βάσει τοῦ κριτηρίου τῆς θρησκευτικῆς πίστεως. Καί ἐνῶ ὁ Δαφέρμος καί οἱ διάδοχοί του μᾶς ἔπρηξαν ὅλα τά στομαχικά ὄργανα μέ τήν ἀπαγόρευση νά δημοσιοποιεῖται ἤ νά χρησιμοποιεῖται ἡ θρησκευτική πίστη ὡς δημόσιο γνώρισμα τοῦ σύγχρονου πολίτη, κάποιοι σύγχρονοι φωστῆρες θέλουν νά μᾶς γυρίσουν στόν Μεσαίωνα ἤ στήν Μπούρκα. Εἶχα καί ἄλλες ἐπισημάνσεις κρίσιμες καί ὄχι δευτερεύουσες. Θά τίς πῶς δι᾽ ἄλλης ὁδοῦ ἀφοῦ ὁ χρόνος ὁρίστηκε περιορισμένος. Ἔμεινα εἰς τά μείζονα. Καί κλείνω μέ μιά ἁπλῆ πρόταση εἰσαγωγική. Προκειμένου νά ἰαθοῦν ὅσα ἡ μέχρι τώρα διαδικασία ἔτρωσε, εἴμαστε ὑποχρεωμένοι α) Νά δημοσιοποιήσουμε τά πάντα. β) Νά ἀνοίξουμε δημιουργικό/ἐπιστημονικό διάλογο μέ ὅλους τούς ἐμπλεκόμενους φορεῖς (Μουσουλμάνοι, ἄραγε ἐρωτήθηκαν; Καί τί εἶπαν;) Διοικοῦσα Ἐκκλησία, Κοινωνικοί φορεῖς, φοιτητές; γ) Νά ἀκούσουμε εἰδικούς καί ἀπό ἄλλους χώρους. Καί ὅλα αὐτά μέ ἄνεση χρόνου. Ἄν σήμερα συζητήσουμε καί τήν ἄλλη ψηφίσουμε, αὐτό κινδυνεύει νά μᾶς καταλογισθεῖ ὡς ἑξῆς: ὅτι ἐκτελοῦμε πολιτική ἐντολή. Ὅτι εἴμαστε διεκπεραιωτές, οὐχί ἐπιστήμονες καθηγητές. Ὑστερόγραφο. Συζήτησα μέ εἰδικό ἐπιστήμονα ἄλλου Τμήματος. Καί ἑτοιμάζεται κείμενο, τό ὁποῖο ὑπάρχει πρόθεση νά σταλεῖ σέ ἁρμόδιο εἰσαγγελέα. Γιά νά διερευνηθεῖ ἄν τά δημόσια χρήματα ὡς πρόγραμμα ἐπιμόρφωσης Μουσουλμάνων ἠμποροῦν νά δίνονται σ᾽ ἕνα Τμῆμα τήν στιγμή πού οἱ καθηγητές συζητοῦν γιά ἵδρυση συναφοῦς Τμήματος. 22 - Με πρωτοβουλία των Καθηγητών του Τμήματος Θεολογίας ΑΠΘ  Ιωάννη Κογκούλη, Δημητρίου Τσελεγγίδη και Λάμπρου Σιάσου, απεστάλησαν τα από 18-3-2014 έγγραφά τους 1) προς τον τότε Πρόεδρο της Κυβερνήσεως Αντώνιο Σαμαρά, 2) προς τον τότε Υπουργό Παιδείας και Θρησκευμάτων Κωνσταντίνο Αρβανιτόπουλο και προς την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος. Στα έγγραφά τους προς τον Πρόεδρο της Κυβερνήσεως και προς τον Υπουργό Παιδείας και Θρησκευμάτων οι εν λόγω τρεις (3) Καθηγητές επισήμαναν, μεταξύ άλλων, τα εξής: «Επιτρέψατέ μας δια του παρόντος να εκζητήσωμεν την προσωπικήν Σας συνδρομήν επί ενός κρισίμου ζητήματος πανεπιστημιακού το οποίον οσημέραι λαμβάνει απρόβλεπτες διαστάσεις, κοινωνικές, πολιτικές, θρησκευτικές. Αύριον ίσως λάβει και διαστάσεις εθνικές. 1. Η Γενική Γραμματεία Θρησκευμάτων του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων επρότεινε προ έτους στις δύο Θεολογικές σχολές να ασχοληθούν με την ίδρυση εντός αυτών Τμήματος Ισλαμικών Σπουδών. 2. Οι δύο Κοσμητείες δεν απήντησαν. 3. Το δικό μας Τμήμα Θεολογίας (Α.Π.Θ.) έδειξε ενδιαφέρον και εσύστησε επιτροπήν να το μελετήσει. 4. Επί εν περίπου έτος η Επιτροπή εργάσθηκε καλώντας και εξωθεσμικούς. 5. Επί εν περίπου έτος οι λοιποί καθηγητές ουδέν εγνώριζαν. 6. Προ δεκαημέρου η πρόταση ήλθε στη Συνέλευση του Τμήματος, συζητήθηκε και ενεκρίθη την ίδια ημέρα. 7. Η ίδρυση Τμήματος Ισλαμικών Σπουδών ή Εισαγωγικής Κατεύθυνσης Ισλαμικών Σπουδών εντός του Τμήματος Θεολογίας έχει προκαλέσει ήδη σφοδρές αντιδράσεις (φοιτητών, θρησκευτικών σωματείων). Ο επιχώριος Μητροπολίτης Παναγιώτατος κ. Άνθιμος έχει ταχθεί δημόσια εναντίον της πρωτοβουλίας αυτής. 8. Επειδή εκτιμούμε ότι η ίδρυση και η λειτουργία ενός παρόμοιου Τμήματος εντός του Τμήματος Θεολογίας θα υποβαθμίσει τις  σπουδές μας και θα προκαλέσει μείζονα προβλήματα από όσα σκοπεύει να θεραπεύσει, γι’ αυτό Σας παρακαλούμε θερμώς να μεριμνήσετε προσωπικώς ώστε να βρεθεί άλλη λύση, εναλλακτική, η οποία και το σκοπούμενο θα υπηρετεί και δεν θα προκαλεί άσκοπη ένταση και τριβή και άλλου είδους προβλήματα στις πανεπιστημιακές θεολογικές σπουδές και στην ευαίσθητη θρησκευτικώς Θεσσαλονίκη». 23 - Το Συντονιστικό Όργανο Συνεργαζομένων Ορθοδόξων Χριστιανικών Σωματείων Θεσσαλονίκης, με το από 18-3-2014 έγγραφό του προς τον τότε Πρωθυπουργό Αντώνη Σαμαρά, διαμαρτυρήθηκε για την ίδρυση εισαγωγικής  κατεύθυνσης μουσουλμανικών σπουδών στο Τμήμα Θεολογίας ΑΠΘ. 24 - Ο τότε Πρόεδρος του αδελφού Tμήματος Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας του ΑΠΘ, με έγγραφό του προς 1) τον τότε Υπουργό Παιδείας και Θρησκευμάτων Κωνσταντίνο Αρβανιτόπουλο, 2) τον τότε Πρύτανη του ΑΠΘ Ιωάννη Μυλόπουλο, 3) την τότε Αντιπρύτανη Ακαδημαϊκών Υποθέσεων και Προσωπικού Δέσπω Λιάλιου, 3) τον τότε Κοσμήτορα της Θεολογικής Σχολής ΑΠΘ Μιχαήλ Τρίτο, 4) την Ιερά Σύνοδο της Ιεραρχίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, και 5) τον Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης κ. Άνθιμο, ανέφερε τις κατωτέρω διαπιστώσεις στις προέβη η Συνέλευση του Τμήματός του, η οποία συνήλθε σε τακτική συνεδρίαση και η οποία συζήτησε το θέμα της ίδρυσης Εισαγωγικής Κατεύθυνσης Μουσουλμανικών Σπουδών στο Τμήμα Θεολογίας ΑΠΘ: 1 – Οι αρχές της θρησκευτικής ελευθερίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων θέτουν την ανάγκη εκπαίδευσης όλων όσοι διαβιούν νομίμως στη χώρα ανεξαρτήτως θρησκεύματος. Ειδικότερα, για τους Έλληνες Μουσουλμάνους το Ελληνικό Κράτος είναι κυρίαρχα υπεύθυνο για την εκπαίδευσή τους σε όλες τις βαθμίδες. 2 – Η αυτοτελής γνωστική  περιοχή που θεραπεύει η Θεολογική Σχολή του Α.Π.Θ. και τα δύο Τμήματά της, από της συστάσεώς τους, είναι οι σπουδές στην Ορθόδοξη Θεολογία ή επί τη βάσει της Ορθοδόξου Θεολογίας σπουδή του φαινομένου της Θρησκείας και του Χριστιανικού Πολιτισμού, ή του Πολιτισμού γενικότερα, σύμφωνα με τα Προγράμματα Προπτυχιακών και Μεταπτυχιακών Σπουδών αμφοτέρων των Τμημάτων της, κατά τας διατάξεις του Ν. 4009 και του Π.Δ. 98/2013. Επομένως, με την απόφαση ίδρυσης Εισαγωγικής Κατεύθυνσης Μουσουλμανικών Σπουδών αλλοιώνεται ο μέχρι  τώρα χαρακτήρας της Σχολής και η ακαδημαϊκή της αντιστοίχηση με τα διεθνώς κρατούντα. 3 -  Η Θεολογική Σχολή κατά το επιστημονικό της περιεχόμενο και το σκοπό ιδρύσεως και λειτουργίας της είναι επιστημολογικά αναρμόδια για την οργάνωση προγραμμάτων σπουδών άλλων θρησκειών. Πολύ περισσότερο που η σύσταση της συγκεκριμένης κατευθύνσεως αντιβαίνει στην αρχή του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της θρησκευτικής ελευθερίας μελών άλλης θρησκείας, μια διαχρονική ακαδημαϊκή αξία και συμπεριφορά που χαρακτηρίζει την πανεπιστημιακή πραγματικότητα του Α.Π.Θ. 4 – Το Τμήμα Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας πορεύεται με σταθερό προσανατολισμό και στρατηγική στην εδραίωση του διαχριστιανικού και διαθρησκειακού διαλόγου ως ουσιαστική συμβολή της Ορθοδόξου Θεολογίας στην ειρηνική συνύπαρξη και συνεργασία των ανθρώπων και των λαών. 5 – Σύμφωνα με τα παραπάνω, ως προς το θέμα μιας τριτοβάθμιας δομής λειτουργίας Εισαγωγικής Κατεύθυνσης Μουσουλμανικών Σπουδών, η Συνέλευση του Τμήματος επισημαίνει ότι πρέπει να αντιμετωπισθεί στο πλαίσιο της κείμενης νομοθεσίας (Ν. 4009, άρθρο 32) και των διεθνών συνθηκών, με σοβαρή νομοτεχνική μελέτη και πνεύμα νηφάλιου διαλόγου των αρμόδιων φορέων και προτείνει ένα πρόγραμμα σπουδών με την ευθύνη των καθ’ ύλη αρμόδιων Παιδαγωγικών Τμημάτων. 6 – Το Τμήμα Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας του Α.Π.Θ. με την παρούσα απόφασή του ενεργεί σε πνεύμα γόνιμου διαλόγου, λαμβάνοντας υπόψη επιστημολογικούς και ακαδημαϊκούς λόγους, αποβλέποντας στη διασφάλιση του υψηλού επιπέδου των θεολογικών σπουδών που παρέχονται στη Θεολογική μας Σχολή και είναι καταξιωμένες σε διεθνές επίπεδο, σεβόμενο πάντα το επιστημονικό έργο που επιτελείται στο Τμήμα Θεολογίας. 25 - Επιστολή υπ’ αριθ. 308/7-4-2014 του Μητροπολίτη Κυθήρων Σεραφείμ προς τον Υπουργό Παιδείας και Θρησκευμάτων Κωνσταντίνο Αρβανιτόπουλο εναντίον της ίδρυσης εισαγωγικής κατεύθυνσης μουσουλμανικών σπουδών στο Τμήμα Θεολογίας ΑΠΘ. 26 - Οι διορισμένοι από την Κυβέρνηση Μουφτήδες Κομοτηνής Τζεμαλή Μέτσο, Ξάνθης Μεμέτ Εμίν Σινίκογλου, και Τοποτηρητής Μουφτής Διδυμοτείχου Μ. Σερίφ Δαμάτογλου, με κοινό έγγραφό τους, συμφώνησαν με την ίδρυση εισαγωγικής κατεύθυνσης μουσουλμανικών σπουδών στο Τμήμα Θεολογίας. Αλλά δεν γνώριζαν ότι ο τίτλος της εν λόγω εισαγωγικής κατεύθυνσης «μουσουλμανικών σπουδών», δηλ. ισλαμικής θεολογίας, δεν αντιστοιχεί καθόλου στο αναλυτικό πρόγραμμα μαθημάτων της, διότι: α) Οι ίδιοι Μουσουλμάνοι θρησκευτικοί λειτουργοί αναφέρουν στο εν λόγω έγγραφό τους ότι «Σχετικά με την παρατήρησή σας (δηλ. την παρατήρηση του τότε Προέδρου του αδελφού Τμήματος Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής ΑΠΘ, η οποία περιέχεται στην επιστολή του προς τους εν λόγω Μουσουλμάνους θρησκευτικούς λειτουργούς) ότι η ‘Η Θεολογική Σχολή είναι επιστημολογικά αναρμόδια για την οργάνωση προγραμμάτων σπουδών άλλων θρησκειών’ δεν είμαστε εμείς οι αρμόδιοι να κρίνουμε σχετικά». Και β) Η Συνέλευση του Τμήματος Θεολογίας δεν είχε τότε αποφασίσει ακόμη το αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών της εισαγωγικής κατεύθυνσης μουσουλμανικών σπουδών, δεδομένου ότι, κατά τα ανωτέρω, το αποφάσισε σε μεταγενέστερη συνεδρίασή της. 27 – Η Κοσμητεία της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ δεν εισηγήθηκε επί της πρότασης του Τμήματος Θεολογίας για την ίδρυση εισαγωγικής κατεύθυνσης Μουσουλμανικών Σπουδών σε τούτο. Συγκεκριμένα, ο τότε Πρόεδρος του Τμήματος Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ ανέφερε ότι το Τμήμα Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ συζήτησε το θέμα της ίδρυσης εισαγωγικής κατεύθυνσης Μουσουλμανικών Σπουδών στο Τμήμα Θεολογίας του ΑΠΘ σε Συνελεύσεις του και κράτησε αρνητική στάση για την ίδρυση της συγκεκριμένης κατεύθυνσης με συντριπτική πλειοψηφία και είναι διατυπωμένοι στα πρακτικά των συγκεκριμένων συνελεύσεων οι λόγοι για τους οποίους υποστήριξε αυτή τη θέση. Ζήτησε, επίσης, από τον τότε Πρόεδρο του Τμήματος Θεολογίας του ΑΠΘ να επανεξετάσει το όλο θέμα και έστω την έσχατη στιγμή να αποδεσμεύσει την εισαγωγική κατεύθυνση Μουσουλμανικών Σπουδών από το πρόγραμμα του Τμήματος Θεολογίας του ΑΠΘ. Θεώρησε, ακόμη, ότι η εν λόγω αποδέσμευση είναι προς όφελος και των Χριστιανικών Θεολογικών Σπουδών αλλά και αυτών που αναφέρονται στο Ισλάμ, καθώς και ότι η εκπαίδευση των ιεροδιδασκάλων του Ισλάμ θα είναι ευχερέστερη σε ένα τμήμα ανεξάρτητο από τη Θεολογική Σχολή του ΑΠΘ. Ο τότε Πρόεδρος του Τμήματος Θεολογίας διαφώνησε με την υποβολή της «Πρότασης Ακαδημαϊκής Πιστοποίησης Προγράμματος Σπουδών» (μέσω πρωτοκόλλου και ηλεκτρονικά) από την Κοσμητεία της Σχολής στη ΜΟΔΙΠ και γι’ αυτό το λόγο ο ίδιος τότε Πρόεδρος επέλεξε να διαβιβάσει ο ίδιος απευθείας στην Πρυτανεία του ΑΠΘ την πρόταση του Τμήματος Θεολογίας του ΑΠΘ για την ίδρυση της εισαγωγικής κατεύθυνσης Μουσουλμανικών Σπουδών, με το αναλυτικό της πρόγραμμα (νέο πρόγραμμα) προπτυχιακών σπουδών αυτής, ενώ ο τότε Κοσμήτορας της Θεολογικής διαβίβασε την πρόταση του Τμήματος Θεολογίας στη ΜΟΔΙΠ του ΑΠΘ, με κοινοποίηση στη Σύγκλητο του ΑΠΘ. 28 – Ο Γενικός Γραμματέας Θρησκευμάτων, με έγγραφό του προς τον τότε Πρόεδρο του Τμήματος Θεολογίας ΑΠΘ, ζήτησε από αυτόν να ενημερωθεί το Υπουργείο για το αναμενόμενο χρονοδιάγραμμα των ενεργειών του εν λόγω Τμήματος. 29 - Στο από 22-8-2014 δελτίο τύπου του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων δημοσιοποιείται η υποστήριξη του τότε Δημάρχου Θεσσαλονίκης Γιάννη Μπουτάρη στην ίδρυση εισαγωγικής κατεύθυνσης μουσουλμανικών σπουδών στο Τμήμα Θεολογίας ΑΠΘ. 30 - Κατόπιν των ως άνω τρίτης (1-10-2013) και τέταρτης (12-12-2013) συσκέψεως της Επιτροπής Προγραμματισμού του Τμήματος Θεολογίας ΑΠΘ, οι τέσσερις (4) Μητροπολίτες της Θράκης α) υπέγραψαν την κοινή δήλωσή τους υπέρ της ιδρύσεως της εισαγωγικής κατεύθυνσης μουσουλμανικών σπουδών στο Τμήμα Θεολογίας ΑΠΘ, και β) χορήγησαν την κοινή δήλωσή τους, με την οποία απαντούν σε όσους τους αμφισβητούν τη φιλοπατρία και την ορθή πίστη τους. 31 – Η Μονάδα Διασφάλισης Ποιότητας (ΜΟΔΙΠ) του ΑΠΘ, με έγγραφό της προς τη Γραμματεία της Συγκλήτου, με κοινοποίηση και προς το Τμήμα Θεολογίας του ΑΠΘ, ζήτησε, μεταξύ άλλων, και από το εν λόγω Τμήμα Θεολογίας να προσαρμόσει την πρότασή του σύμφωνα με τις οδηγίες που περιέχονται στο εν λόγω έγγραφό της. 32 – Η τότε Κοσμητεία της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ αρνήθηκε να εισηγηθεί επί της πρότασης του Τμήματος Θεολογίας για την ίδρυση εισαγωγικής κατεύθυνσης Μουσουλμανικών Σπουδών σε τούτο, ΠΑΡΑ την επαναφορά από τον τότε Πρύτανη Ιωάννη Μυλόπουλο, με έγγραφό του προς την Κοσμητεία της Θεολογικής Σχολής, του θέματος της ίδρυσης εισαγωγικής κατεύθυνσης μουσουλμανικών σπουδών στην Κοσμητεία της Θεολογικής Σχολής για την υποβολή εισήγησης από αυτήν επί της σχετικής προτάσεως του Τμήματος Θεολογίας, 33 – Ο τότε Πρόεδρος του Τμήματος Θεολογίας, με έγγραφό του προς τη ΜΟΔΙΠ του ΑΠΘ, με κοινοποίηση στη Σύγκλητο του ΑΠΘ – παρά το ανωτέρω έγγραφο του τότε Πρύτανη Ιωάννη Μυλόπουλου προς την Κοσμητεία της Θεολογικής Σχολής για υποβολή εισήγησης επί της πρότασης του Τμήματος Θεολογίας για την ίδρυση εισαγωγικής κατεύθυνσης μουσουλμανικών σπουδών - διαβίβασε, απευθείας μόνος του, το διορθωμένο αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών της εισαγωγικής κατεύθυνσης μουσουλμανικών σπουδών του Τμήματος Θεολογίας, αντί 1) να εισάγει την εν λόγω κατάρτιση του διορθωμένου αναλυτικού προγράμματος σπουδών για ψήφισή της εκ νέου στη Γενική Συνέλευση του Τμήματος Θεολογίας και, εν συνεχεία, 2) να υποβάλει, μετά την ψήφισή του από τη Συνέλευση του Τμήματος Θεολογίας, το εν λόγω καταρτισθέν διορθωμένο αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών στην Κοσμητεία για υποβολή από αυτήν εισήγησης προς την Σύγκλητο, σύμφωνα με το ανωτέρω έγγραφο του τότε Πρύτανη Ιωάννη Μυλόπουλου προς την Κοσμητεία της Θεολογικής Σχολής, το οποίο  επανέφερε στην Κοσμητεία της Θεολογικής Σχολής το θέμα της ίδρυσης εισαγωγικής κατεύθυνσης μουσουλμανικών σπουδών για υποβολή από την Κοσμητεία προς την Σύγκλητο εισήγησης επί της σχετικής πρότασης του Τμήματος Θεολογίας. Επίσης, η Μονάδα Διασφάλισης Ποιότητας (ΜΟΔΙΠ) του ΑΠΘ, υπό την προεδρία του πρώην Πρύτανη, στο έγγραφό της προς την Σύγκλητο, με κοινοποιήσεις α) στην Κοσμητεία της Θεολογικής Σχολής και β) στο Τμήμα Θεολογίας, καταγράφει την παράλειψη εισηγήσεως της Κοσμητείας της Θεολογικής Σχολής επί της πρότασης του Τμήματος Θεολογίας για την ίδρυση κατεύθυνσης μουσουλμανικών σπουδών και του αναλυτικού της προγράμματος σπουδών, επί λέξει ως εξής: «Θα έπρεπε να είχε κατατεθεί εκτενής εισήγηση της Κοσμητείας της Θεολογικής Σχολής, ώστε να εκτιμηθούν οι όποιες επιπτώσεις στη λειτουργία της Θεολογικής Σχολής και να εγκριθούν επιστημονικά τόσο η δομή όσο και τα μαθησιακά αποτελέσματα που έχουν υποβληθεί αναλυτικά». 34 – Η Μονάδα Διασφάλισης Ποιότητας (ΜΟΔΙΠ) του ΑΠΘ, στο σχετικό έγγραφό της, προς την Σύγκλητο του ΑΠΘ, εκφράζει τη γνώμη κατά την οποία, αφενός μεν η πρόταση του Τμήματος Θεολογίας είναι αναλυτική και επαρκώς τεκμηριωμένη, αφετέρου δε εκφράζει τις επιφυλάξεις της όσον αφορά τη βιωσιμότητα του προγράμματος, η οποία δεν προκύπτει τόσο εύκολα από τη σχετική τεκμηρίωση. Οι επιφυλάξεις αυτές προκύπτουν από τα κατωτέρω δεδομένα: α) Η διδασκαλία των μαθημάτων, όπως αναλύεται στην πρόταση του Τμήματος, θα πραγματοποιείται από μέλη πολλών Τμημάτων του ΑΠΘ. β) Σύμφωνα με την πολιτική και την πρακτική που ακολουθούνται τα τελευταία τέσσερα χρόνια από το Υπουργείο Παιδείας, δεν προβλέπεται ο διορισμός νέων διδασκόντων. γ) Επίκεινται πολλές συνταξιοδοτήσεις καθηγητών τα προσεχή τρία χρόνια. δ) Η λειτουργία επαφίεται σε νέους πόρους που θα χορηγήσει η κυβέρνηση, ενδεχόμενο αβέβαιο όσον αφορά τη μακροημέρευση τέτοιων χορηγιών. ε) Η εκτίμηση του Τμήματος Θεολογίας είναι ότι, κατά την πρώτη πενταετία λειτουργίας του, θα εισάγονται 30-50 φοιτητές κατ’ έτος, αλλά η συγκεκριμένη απόφαση εξαρτάται από νομοθετική ρύθμιση του Υπουργείου Παιδείας, για ευεργετικές διατάξεις εισαγωγής στα ΑΕΙ. στ) Δεν μπορεί να διασφαλιστεί η απορρόφηση των αποφοίτων του προγράμματος, με δεδομένη τη μικρή κλίμακα της μειονοτικής μέσης εκπαίδευσης. 35 - Η Σύγκλητος ενέκρινε κατά πλειοψηφία την πρόταση του Τμήματος Θεολογίας σχετικά με την  ίδρυση εισαγωγικής κατεύθυνσης μουσουλμανικών σπουδών. α) Ο τότε Πρόεδρος του Τμήματος Θεολογίας ανέφερε στην τότε Σύγκλητο ότι υπάρχουν δύο έγγραφα τα οποία προέρχονται από το Σουλτανάτο του Ομάν και από τα οποία προκύπτει ότι: 1) το ίδιο Σουλτανάτο του Ομάν συμφωνεί με την ίδρυση της κατεύθυνσης μουσουλμανικών σπουδών στο Τμήμα Θεολογίας και ζητά να ενημερωθεί για το σχετικό κόστος λειτουργίας της, δεδομένου ότι χρηματοδοτεί το Cambridge με 5.000.000 ευρώ. Και συνέχισε διευκρινίζοντας ότι δεν θα δεχόντουσαν τέτοια χρηματοδότηση, αν το Ελληνικό Κράτος τους στήριζε οικονομικά, εκτός αν η Σύγκλητος δεχόταν μια τέτοια χρηματοδότηση. Αλλά από τα έγγραφα τα οποία έλαβαν νομίμως από τις αρμόδιες υπηρεσίες οι αιτούντες Καθηγητές που υπέβαλαν την αίτηση ακύρωσης κατά του Προεδρικού Διατάγματος 45/2016 για την ίδρυση 4ετούς κατεύθυνσης Μουσουλμανικών Σπουδών στο Τμήμα Θεολογίας Α.Π.Θ., δεν προέκυψε η ύπαρξη των ανωτέρω  αναφερόμενων εγγράφων τα οποία – κατά τον ανωτέρω ισχυρισμό που απέβλεπε στη διαπίστωση της βιωσιμότητας του προγράμματος 4ετούς Κατεύθυνσης Μουσουλμανικών Σπουδών - προέρχονται από το Σουλτανάτο του Ομάν. β) Ο τότε Προέδρος του αδελφού Τμήματος Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας σημείωσε χαρακτηριστικά, στην έγγραφη παρέμβασή του στην ανωτέρω συνεδρίαση της Συγκλήτου, ότι η αρνητική απόφαση του Τμήματος Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας, η οποία απεστάλη στον Πρύτανη, δεν συμπεριλήφθηκε στα συνημμένα του θέματος της ημερήσιας διάταξης της Συγκλήτου για την πρόταση του Τμήματος Θεολογίας που αφορά την ίδρυση και το αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών της εισαγωγικής του κατεύθυνσης μουσουλμανικών σπουδών. 36 - Ο τότε Πρόεδρος του αδελφού Τμήματος Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας υπέβαλε στη Σύγκλητο την από 7-11-2014 έγγραφη παρέμβασή του κατά της ίδρυσης εισαγωγικής κατεύθυνσης μουσουλμανικών σπουδών, την οποία υποστήριξε και προφορικά. 37 - Υπόμνημα από 14-11-2014 του Ηρακλή Ρεράκη, Καθηγητή Παιδαγωγικής – Χριστιανικής Παιδαγωγικής της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ σχετικά με την απόφαση ίδρυσης εισαγωγικής κατεύθυνσης μουσουλμανικών σπουδών στο Τμήμα Θεολογίας, προς τα μέλη της Ιεράς Επιστασίας του Αγίου Όρους και τους Καθηγουμένους των Ιερών Μονών του Αγίου Όρους Ἡρακλῆ Ρεράκη Καθηγητῆ Παιδαγωγικῆς – Χριστιανικῆς Παιδαγωγικῆς τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Α.Π.Θ. Θεσσαλονίκη, 14 Νοεμβρίου 2014 Σεβαστὲ Ἅγιε Πρῶτε, Σεβαστοί μου Ἅγιοι Καθηγούμενοι, Γέροντες καὶ Πατέρες, Εὐλογεῖτε. Οἱ Ἁγιορεῖτες εἶχαν πάντοτε τὴν θεόδοτη ἱκανότητα νὰ ἀφουγκράζονται καὶ νὰ ἀντιλαμβάνονται ἀκόμη καὶ τὰ πιὸ ἐπιτηδευμένα χτυπήματα ἐναντίον τῆς Ὀρθοδοξίας. Γιὰ αὐτὸν τὸ λόγο, ἄλλωστε, τὸ περιώνυμο Ὅρος διαβαίνει τοὺς αἰῶνες ἀλώβητο ἀπὸ κάθε μορφῆς κινδύνους, ὁρατοὺς ἢ κεκαλυμμένους, μὲ σχῆμα προβάτου ἢ λύκου, διατηρεῖ δὲ ἀναλλοίωτη τὴ φλόγα τῆς Ὀρθόδοξης Παράδοσης, στὰ ὅρια "ἃ ἔθεντο οἱ Πατέρες”. Στὴν Θεολογικὴ Σχολὴ τοῦ Ἀριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης ἀποφασίστηκε ἡ ἵδρυση καὶ λειτουργία Κατεύθυνσης Μουσουλμανικῶν Σπουδῶν, τετραετοῦς φοίτησης, σαράντα ὀκτῶ (48) μαθημάτων, μετὰ ἀπὸ τὴν παρακολούθηση τῶν ὁποίων θὰ ἀπονέμεται πτυχίο μὲ εἰδίκευση στὸν Μουσουλμανισμό. Ἡ ἀπόφαση αὐτὴ εἶναι σαφὲς ὅτι ἀλλοιώνει τὸν ἱστορικὸ ὀρθόδοξο θεολογικὸ χαρακτήρα τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Α.Π.Θ. Κυρίως, ὅμως, συνιστᾶ ἄλλο ἕνα “χτύπημα” ἐναντίον τῆς Ὀρθοδοξίας στὴν Ἑλλάδα, αὐτὴ τὴ φορὰ στὸ θεολογικὸ χῶρο τῆς τριτοβάθμιας ἐκπαίδευσης. Εἰδικότερα: 1. Τὸν Μάρτιο τοῦ 2014, εἴκοσι τρεῖς (23) ἀπὸ τοὺς τριάντα ἐννέα (39) καθηγητὲς τοῦ Τμήματος Θεολογίας -καὶ ἀπὸ τοὺς συνολικὰ ἑβδομήντα δυὸ (72) τῶν δυὸ Τμημάτων τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Α.Π.Θ.- ἀποφάσισαν τὴν ἵδρυση κατευθύνσεως Μουσουλμανικῶν Σπουδῶν ἐντὸς τοῦ Προγράμματος Σπουδῶν τῆς ἱστορικῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Α.Π.Θ. 2. Στὴν ἀπόφαση αὐτὴ εἶναι καθολικὰ ἀντίθετο τὸ ἄλλο Τμῆμα τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Α.Π.Θ., τὸ Τμῆμα Ποιμαντικῆς καὶ Κοινωνικῆς Θεολογίας. 3. Ὁ συμφυρμὸς Χριστιανικῶν καὶ Ἰσλαμικῶν Σπουδῶν συνιστᾶ διεθνῆ πρωτοτυπία: εἶναι γεγονὸς ὅτι δὲν ἔχει ἐπιχειρηθεῖ ποτέ, οὔτε σὲ Προτεσταντικὲς Σχολές, οὔτε σὲ Ρωμαιοκαθολικὲς Σχολές, οὔτε, φυσικά, σὲ Σχολὲς τοῦ Ἰσλὰμ ἢ ἄλλων Θρησκειῶν τέτοιου εἴδους συμφυρμός. 4. Ὁ συμφυρμὸς Χριστιανικῶν καὶ Ἰσλαμικῶν Σπουδῶν εἶναι ἐπιστημονικῶς, παιδαγωγικῶς καὶ θεολογικῶς ἀνεξήγητος: ἡ προσπάθεια “ἐμφυτεύσεως” Κατεύθυνσης Ἰσλαμικῶν Σπουδῶν σὲ μία Σχολὴ ἡ ὁποία δὲν ἔχει -οὔτε μπορεῖ νὰ ἔχει- κανενὸς εἴδους σχέση μὲ αὐτὲς καὶ ἡ ὁποία, λόγω τῆς φυσιογνωμίας της, δὲν μπορεῖ νὰ τὶς ὑποστηρίξει ἐπιστημονικῶς οὔτε νὰ ἐγγυηθεῖ τὴν ἀρτιότητα καὶ τὴν ἀκαδημαϊκή τους αὐτοτέλεια, θεωρεῖται τουλάχιστον παράδοξη. Δὲν εἶναι δυνατὸν οἱ Μουσουλμανικὲς Σπουδὲς νὰ ἀποτελοῦν ἔργο ποὺ ὑπηρετεῖται ἀπὸ ὀρθόδοξους θεολόγους, ἀποκλειστικὴ ἀποστολὴ τῶν ὁποίων, ἀπὸ πλευρᾶς θεολογικῆς καὶ ἐπιστημονικῆς -ἀλλὰ καὶ ἐπαγγελματικῆς- εἶναι ἡ σταθερὴ προσήλωσή τους στὴ διδασκαλία τῆς Ὀρθόδοξης Θεολογίας, σύμφωνα καὶ μὲ τὸ ἐπιμέρους γνωστικό τους ἀντικείμενο, γιὰ τὸ ὁποῖο ἄλλωστε καὶ προσελήφθησαν. 5. Μὲ δεδομένο ὅτι δὲν ὑφίσταται Ὀρθόδοξη Θεολογία ἐκτὸς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας, ὅσοι διακονοῦν τὴν Ὀρθόδοξη Θεολογία ὀφείλουν νὰ ἀκολουθοῦν τὴν ἀντίστοιχη διδασκαλία καὶ νὰ διδάσκουν ἀποκλειστικὰ καὶ μόνο τὰ δόγματα τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως. Ὁ Ὀρθόδοξος Θεολόγος δὲν εἶναι οὔτε φιλόσοφος, οὔτε θρησκειολόγος, οὔτε κοινωνιολόγος τῆς θρησκείας. 6. Ἡ προσέγγιση τῶν Ἁγίων καὶ Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας στὴν ἔννοια τῆς Θεολογίας δὲν ἔχει οὐδεμία σχέση μὲ τὴν ἔννοια τῆς Θεολογίας ποὺ προσλαμβάνει καὶ ὑποστηρίζει μία μικρὴ μερίδα θεολόγων -καὶ δυστυχῶς ὁρισμένων Ἐπισκόπων- μεταξὺ τῶν ὁποίων καὶ οἱ ἐμπνευστὲς τοῦ ἐγχειρήματος περὶ ἰσλάμ. Τὸ δὲ ἐγχείρημα περὶ ἵδρυσης Κατεύθυνσης Μουσουλμανικῶν Σπουδῶν ἀποτελεῖ ἕνα ἀκόμα «προϊόν» αὐτῆς τῆς τάσης.  Ἡ τάση αὐτὴ πορεύεται μὲ ἕναν τρόπο θεολογικὰ τουλάχιστον παράδοξο. Χρησιμοποιεῖ ἀκατάλληλα ὀρθολογικά, γνωσιολογικά, κοινωνιολογικὰ καὶ ἀνθρωπιστικὰ κριτήρια καὶ ἐπικαλεῖται μονότονα γενικῶς παραδεδεγμένες πανανθρώπινες ἀξίες οἱ ὁποῖες, στὸν χῶρο τουλάχιστον τῆς Ὀρθοδόξου Παραδόσεως, εἶναι ἀπὸ αἰώνων ὄχι ἁπλῶς γνωστὲς ἀλλὰ καὶ ἀποτελοῦν ἀναπόσπαστο μέρος της - καὶ προφανῶς δὲν περιμένουν τὴν «ἀνακάλυψή» τους ἀπὸ τοὺς σύγχρονους ἐντεταλμένους ἐρευνητὲς τοῦ «ἄλλου», τοῦ «ξένου», τοῦ «διαφορετικοῦ», κ.τ.τ. 7. Ἡ πρόθεση περὶ ἱδρύσεως Μουσουλμανικῶν Σπουδῶν -σὲ συνδυασμὸ μὲ τὴν μανιώδη προσπάθεια ἐπικράτησης τοῦ πολυθρησκευτικοῦ μοντέλου ἐκπαίδευσης στὴν Ἅ/θμια καὶ Β/θμια Ἐκπαίδευση, μέσω τοῦ προτεινόμενου Προγράμματος Σπουδῶν γιὰ τὰ Θρησκευτικὰ Δημοτικοῦ καὶ Γυμνασίου, παρὰ τὶς ἀντιδράσεις –μεταξὺ τῶν ὁποίων καὶ τῆς Ἱερᾶς Κοινότητος τοῦ Ἁγίου Ὅρους- δείχνει ὅτι τοῦτοι οἱ σχεδιασμοὶ ἐπεκτείνονται μεθοδευμένα καὶ συστηματικά, ἐκτὸς τῆς Ἅ/θμιας καὶ Β/θμιας, καὶ στὴν Γ/θμια Ἐκπαίδευση. Κύριος στόχος δὲ αὐτῶν τῶν σχεδιασμῶν φαίνεται ὅτι εἶναι ἡ διάδοση καὶ ἐπικράτηση μίας νέας συναφειακῆς, πολυθρησκειακῆς, πολυπολιτισμικῆς «θεολογίας», ὡς ὑποκατάστατου τῆς ἀληθινῆς καὶ ἐκ Θείας Ἀποκαλύψεως Πίστεως καὶ Θεολογίας, παράλληλα μὲ τὴ σταδιακὴ οἰκοδόμηση τῶν προϋποθέσεων μεταπτώσεως τῆς θρησκευτικῆς συνείδησης φοιτητῶν καὶ μαθητῶν, ἀπὸ τὸ πνεῦμα τῆς Ζώσας Ἐκκλησιαστικῆς Παραδόσεως σὲ μία ὁμογενοποιημένη παγκόσμια «Θρησκεία», μὲ χαρακτηριστικὰ ἀνθρωποκεντρικῆς διαθρησκειακῆς πνευματικότητος, ἡ ὁποία θὰ ἀποστασιοποιεῖ τοὺς νέους ἀπὸ τὴν Ὀρθόδοξη Πίστη. Σεβαστὲ Ἅγιε Πρῶτε, Σεβαστοί μου Ἅγιοι Γέροντες, Καθηγούμενοι καὶ Πατέρες, Αἰσθανόμενος τὸ ἠθικὸ χρέος πού μοῦ ἀναλογεῖ, πρωτίστως ὡς πιστοῦ καὶ ἀκολούθως ὡς πανεπιστημιακοῦ δασκάλου, συνέταξα τὸ Ὑπόμνημα, τὸ ὁποῖο σας διαβιβάζω μὲ τὴν παροῦσα ἐπιστολή μου. Ἔχοντας δὲ πλήρη ἐπίγνωση τῆς ἐπιδράσεως ποὺ ἀσκεῖ στὶς ψυχὲς ὅλων ὁ θεόπνευστος λόγος Σας, φρονῶ ὅτι εἶναι ἐπείγουσα ἀνάγκη νὰ συμβάλετε δι’ αὐτοῦ στὴν κοινὴ προσπάθεια, ὑπὸ τὶς Εὐλογίες καὶ τὴν πρωτοστασία τοῦ Παναγιωτάτου Μητροπολίτου Θεσσαλονίκης κ. κ. Ἀνθίμου, προκειμένου νὰ μὴν ὑλοποιηθεῖ ἡ ἀπόφαση αὐτή, ἢ ἔστω νὰ καταγραφεῖ ἱστορικὰ τὸ μέγεθος τῆς ἀντίδρασης στὸ ἀνίερο αὐτὸ ἐγχείρημα. Ἐπὶ τούτοις ταπεινῶς ζητῶ καὶ εὐελπιστῶ νὰ ἐξετάσετε τὸ ἐνδεχόμενο συντάξεως Μηνύματος ἢ Ἐπιστολῆς πρὸς τὶς Πολιτικές, Ἐκκλησιαστικὲς καὶ Πανεπιστημιακὲς Ἀρχὲς ἐπὶ τοῦ σοβαρότατου τούτου θέματος.

ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΗΡΑΚΛΗ ΡΕΡΑΚΗ

Τὸν Μάρτιο τοῦ 2014, εἴκοσι τρεῖς (23) ἀπὸ τοὺς τριάντα ἐννέα (39) καθηγητὲς τοῦ Τμήματος Θεολογίας καὶ ἀπὸ τοὺς συνολικὰ ἑβδομήντα δυὸ (72) Καθηγητὲς τῶν δυὸ Τμημάτων τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Α.Π.Θ. ἀποφάσισαν τὴν ἵδρυση Κατεύθυνσης Μουσουλμανικῶν Σπουδῶν, ὅπου μετὰ ἀπὸ φοίτηση τεσσάρων (4) ἐτῶν καὶ σαράντα ὀκτὼ (48) σχετικῶν μαθημάτων θὰ ἀπονέμει σὲ Μουσουλμάνους, ὑποψήφιους Ἱεροδιδασκάλους τοῦ Κορανίου, ἀλλὰ καὶ μὴ Μουσουλμάνους, Πτυχίο Θεολογίας μὲ εἰδίκευση στὸν Μουσουλμανισμό. Ἡ ἀπόφαση αὐτή, παρότι λήφθηκε μὲ εἴκοσι τρεῖς (23) ψήφους, ἐμπνεύστηκε καὶ καλλιεργήθηκε ἀπὸ συγκεκριμένα πρόσωπα, ἐντὸς καὶ ἐκτὸς τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Α.Π.Θ. Ἡ ἀπόφαση αὐτὴ βρῆκε κάθετα ἀντίθετο τὸ ἄλλο Τμῆμα τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Α.Π.Θ., τὸ Τμῆμα Ποιμαντικῆς καὶ Κοινωνικῆς Θεολογίας - στὸ ὁποῖο καὶ ὑπηρετῶ ὡς Καθηγητής. Εἰδικότερα, στὴν μὲ ἀριθμὸ 518/26.03.2014 ἀπόφασή του ἐπισημαίνεται ἡ ἀπόλυτη ἀσυμβατότητα τοῦ ὅλου ἐγχειρήματος περὶ “Ἰσλαμικῶν Σπουδών” μὲ τὸ χαρακτήρα καὶ τὴ φυσιογνωμία τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς, μὲ τὴν ἐνδιαφέρουσα ἐπισήμανση ὅτι: «Ἡ αὐτοτελὴς γνωστικὴ περιοχὴ ποὺ θεραπεύει ἡ Θεολογικὴ Σχολὴ τοῦ Α.Π.Θ. καὶ τὰ δυὸ Τμήματά της, ἀπὸ τῆς συστάσεώς τους, εἶναι οἱ σπουδὲς στὴν Ὀρθόδοξη Θεολογία, ἢ ἐπὶ τὴ βάσει τῆς Ὀρθοδόξου Θεολογίας σπουδὴ τοῦ φαινομένου τῆς Θρησκείας καὶ τοῦ Χριστιανικοῦ Πολιτισμοῦ, ἢ τοῦ Πολιτισμοῦ γενικότερα» καὶ ὅτι «μὲ τὴν ἀπόφαση ἵδρυσης Εἰσαγωγικῆς Κατεύθυνσης Μουσουλμανικῶν Σπουδῶν ἀλλοιώνεται ὁ μέχρι τώρα χαρακτήρας τῆς Σχολῆς καὶ ἡ ἀκαδημαϊκή της ἀντιστοίχηση μὲ τὰ διεθνῶς κρατοῦντα». Ἐπίσης τονίζεται ὅτι: «Ἡ Θεολογικὴ Σχολὴ κατὰ τὸ ἐπιστημονικό της περιεχόμενο καὶ τὸ σκοπὸ ἱδρύσεως καὶ λειτουργίας τῆς εἶναι ἐπιστημολογικὰ ἀναρμόδια γιὰ τὴν ὀργάνωση προγραμμάτων σπουδῶν ἄλλων θρησκειῶν». Τέλος, σημειώνεται ὅτι «ὡς πρὸς τὸ θέμα μιᾶς τριτοβάθμιας δομῆς λειτουργίας Εἰσαγωγικῆς Κατεύθυνσης Μουσουλμανικῶν Σπουδῶν, ἡ Συνέλευση τοῦ Τμήματος ἐπισημαίνει ὅτι πρέπει νὰ ἀντιμετωπισθεῖ στὸ πλαίσιο τῆς κείμενης νομοθεσίας (Ν. 4009, ἄρθρο 32) καὶ τῶν διεθνῶν συνθηκῶν, μὲ σοβαρὴ νομοτεχνικῆ μελέτη καὶ πνεῦμα νηφάλιου διαλόγου τῶν ἁρμοδίων φορέων καὶ προτείνει ἕνα πρόγραμμα σπουδῶν μὲ τὴν εὐθύνη τῶν κάθ’ ὕλη ἁρμοδίων Παιδαγωγικῶν Τμημάτων». Οἱ ἐμπνευστὲς τοῦ ἐγχειρήματος περὶ Ἰσλὰμ ἀγνόησαν ἐντελῶς τὴν ἀντίθεση τοῦ Τμήματος Ποιμαντικῆς καὶ Κοινωνικῆς Θεολογίας. Τὴν ἴδια ἐξάλλου περίοδο ἔκλεινε σαράντα (40) χρόνια λειτουργίας ἡ Εἰδικὴ Παιδαγωγικὴ Ἀκαδημία Θεσσαλονίκης (ΕΠΑΘ). Ἡ Ἀκαδημία αὐτὴ ἐξυπηρετοῦσε τὴν ἀνάγκη παροχῆς τριτοβάθμιας ἐκπαίδευσης σὲ Ἱεροδιδασκάλους ποὺ καλοῦνται νὰ διδάξουν τὸ Κοράνιο στοὺς Ἕλληνες Μουσουλμάνους τῆς Θράκης, ἔχοντας ἐντούτοις πλήρη ἀκαδημαϊκὴ καὶ διοικητικὴ αὐτοτέλεια, χωρὶς συμμείξεις μὲ ἄλλες Σχολές. Ἐντούτοις, ἡ Σχολὴ αὐτὴ καταργήθηκε, μολονότι θὰ μποροῦσε νὰ διευρυνθεῖ τὸ ἀντικείμενό της καὶ νὰ ἀναβαθμιστεῖ σὲ Σχολὴ τριετοῦς ἢ τετραετοῦς φοίτησης, καλύπτοντας ἔτσι τὸ σκοπὸ ποὺ ἐπικαλοῦνται ὅτι προσδοκοῦν νὰ καλύψουν οἱ ἐμπνευστὲς τοῦ ἐγχειρήματος περὶ Ἰσλάμ. Ἔτσι, ἐπιλέχτηκε –μέχρι στιγμῆς σὲ ἐπίπεδο μόνο πανεπιστημίου- ὁ συμφυρμὸς Χριστιανικῶν καὶ Ἰσλαμικῶν Σπουδῶν ἐντὸς τῆς ἱστορικῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Α.Π.Θ.

********

Ὁ συμφυρμὸς Χριστιανικῶν καὶ Ἰσλαμικῶν Σπουδῶν, κατ’ ἀρχάς, συνιστᾶ διεθνῆ πρωτοτυπία: εἶναι γεγονὸς ὅτι δὲν ἔχει ἐπιχειρηθεῖ ποτέ, οὔτε σὲ Προτεσταντικὲς Σχολές, οὔτε σὲ Ρωμαιοκαθολικὲς Σχολές, οὔτε, φυσικά, σὲ Σχολὲς τοῦ Ἰσλὰμ ἢ ἄλλων Θρησκειῶν τέτοιου εἴδους συμφυρμός. Σὲ χῶρες τῆς Εὐρώπης προσφέρονται μὲν Μουσουλμανικὲς Σπουδές, ὄχι ὅμως ἀπὸ Θεολογικὲς Σχολές, ἀλλὰ ἀπὸ ἀνεξάρτητα πανεπιστημιακὰ Ἰνστιτοῦτα ἢ Κέντρα, μὲ μοναδικὸ ἀντικείμενο ἀκριβῶς τὶς Μουσουλμανικὲς Σπουδές, τὰ ὁποία διαθέτουν ἀκαδημαϊκὴ αὐτοτέλεια καὶ στελεχώνονται ἀπὸ ἐξειδικευμένο ἐπιστημονικὸ προσωπικὸ ποὺ διαθέτει πανεπιστημιακοὺς τίτλους καὶ μακρόχρονη θητεία στὸ πεδίο τῆς ἐπιστημονικῆς ἔρευνας καὶ διδασκαλίας τοῦ Ἰσλάμ. Ὁ συμφυρμὸς Χριστιανικῶν καὶ Ἰσλαμικῶν Σπουδῶν, περαιτέρω, εἶναι, ἐπιστημονικῶς, παιδαγωγικῶς καὶ θεολογικῶς, ἀνεξήγητος. Ἡ δὲ προσπάθεια “ἐμφύτευσης” Κατεύθυνσης Ἰσλαμικῶν Σπουδῶν σὲ μία Σχολὴ ἡ ὁποία ἀπὸ τὴν ἵδρυσή της θεραπεύει τὴν Ὀρθόδοξη Θεολογία καὶ ὡς ἐκ τούτου, λόγω τῆς φυσιογνωμίας της, δὲν μπορεῖ νὰ τὶς ὑποστηρίξει ἐπιστημονικῶς οὔτε νὰ ἐγγυηθεῖ τὴν ἀρτιότητα καὶ τὴν ἀκαδημαϊκή τους αὐτοτέλεια, θεωρεῖται τουλάχιστον παράδοξη. Τοῦτο μαρτυροῦν δίχως ἀμφιβολία καὶ τὰ ἰσχύοντα Προγράμματα Σπουδῶν - ἀλλὰ καὶ οἱ θεματικὲς ἐπιστημονικὲς περιοχὲς ποὺ θεραπεύουν οἱ Καθηγητές της, βάσει τῶν ὁποίων προσλήφθηκαν καὶ ἐντάχτηκαν στὸ διδακτικὸ προσωπικό της. Δὲν εἶναι δυνατὸν οἱ Μουσουλμανικὲς Σπουδὲς νὰ ἀποτελοῦν ἔργο Ὀρθοδόξων Θεολόγων, ἀποκλειστικὴ ἀποστολὴ τῶν ὁποίων, ἀπὸ πλευρᾶς θεολογικῆς καὶ ἐπιστημονικῆς -ἀλλὰ καὶ ἐπαγγελματικῆς- εἶναι ἡ σταθερὴ προσήλωσή τους στὴ διδασκαλία τῆς Ὀρθόδοξης Θεολογίας, σύμφωνα ἄλλωστε καὶ μὲ τὸ ἐπιμέρους γνωστικό τους ἀντικείμενο. Μόλις ἀξίζει ἐδῶ νὰ σημειωθεῖ ὅτι εἶναι ἀπόλυτα ἀναληθές, καίτοι ἐκφράστηκε δημόσια ἀπὸ πρόσωπο μὲ θεσμικὸ ρόλο στὸ Τμῆμα Θεολογίας, ὅτι “τὸ Τμῆμα Θεολογίας τοῦ Α.Π.Θ. μὲ τὴν παροῦσα ἀπόφασή του, (συνεχίζει) μιὰ παράδοση σπουδῆς καὶ διδασκαλίας τῶν θρησκευμάτων καὶ ἰδίως τοῦ Ἰσλὰμ ποὺ ἀνέπτυξε ἤδη ἀπὸ τὶς πρῶτες ἡμέρες τῆς ἵδρυσής του”.

********

Μὲ δεδομένο ὅτι δὲν ὑφίσταται Ὀρθόδοξη Θεολογία ἐκτὸς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας, ὅσοι διακονοῦν τὴν Ὀρθόδοξη Θεολογία ὀφείλουν νὰ ἀκολουθοῦν τὴν ἀντίστοιχη διδασκαλία καὶ νὰ διδάσκουν ἀποκλειστικὰ καὶ μόνο τὰ δόγματα τῆς Ὀρθόδοξης Πίστης καὶ τῆς χριστιανικῆς Ἀλήθειας ὑπὸ τὸ Φῶς τῆς Ὀρθόδοξης Παράδοσης. Ὁ Ὀρθόδοξος Θεολόγος δὲν εἶναι οὔτε φιλόσοφος, οὔτε θρησκειολόγος, οὔτε κοινωνιολόγος τῆς θρησκείας. Παρακάτω προσεγγίζονται ἐνδεικτικὰ οἱ βασικὲς κατευθυντήριες ἀρχὲς τῆς Ὀρθόδοξης διδασκαλίας καθὼς καὶ ἡ θέση Ἁγίων καὶ Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας ἀλλὰ καὶ σύγχρονων Θεολόγων, γιὰ τὸ τί σημαίνει Ὀρθόδοξη Θεολογία 1. Μὲ τὴν προσέγγιση αὐτὴ θὰ διαφανεῖ, ἂν ἡ ἔννοια τῆς Ὀρθόδοξης Θεολογίας ἔχει σχέση μὲ τὴν ἔννοια τῆς Θεολογίας ποὺ προσλαμβάνει καὶ ὑποστηρίζει μία μικρὴ μερίδα Θεολόγων -καὶ δυστυχῶς ὁρισμένων Ἐπισκόπων- μεταξὺ τῶν ὁποίων καὶ οἱ ἐμπνευστὲς τοῦ ἐγχειρήματος περὶ Ἰσλάμ, καί, ἀκολούθως, θὰ διαπιστωθεῖ, ἀφενὸς ἂν λήφθηκαν ὑπόψη ὀρθόδοξα θεολογικὰ κριτήρια κατὰ τὴ λήψη τῆς ἀπόφασης ἵδρυσης Κατεύθυνσης Μουσουλμανικῶν Σπουδῶν καὶ ἀφετέρου ἂν μπορεῖ νὰ ὑπάρξει κοινὸς τόπος Χριστιανικῶν καὶ Μουσουλμανικῶν Σπουδῶν σὲ ἐπίπεδο Θεολογίας. Ἡ παράδοση τῆς Θεολογίας προϋποθέτει τὴ θεογνωσία, ὡς κοινωνία μὲ τὸν Θεὸ καὶ τὴν ἐμπειρία αὐτῆς τῆς κοινωνίας, καὶ ἀρχίζει ἀπὸ τὶς πρῶτες στιγμὲς τῆς Θείας Ἀποκαλύψεως. Οἱ Δίκαιοί της Παλαιᾶς Διαθήκης γνωρίζουν τὸν Θεὸ ἀπὸ προσωπικὴ κοινωνία καὶ σχέση μαζί Του. Οἱ προφῆτες, ἐπίσης, βλέπουν τὸν Θεὸ καὶ μετὰ μιλοῦν γι' Αὐτόν. Οἱ Ἀπόστολοι θεολογοῦν γι' αὐτὰ τὰ ὁποία εἶδαν, ἄκουσαν, ψηλάφησαν 2. Ὁ ἀρχηγὸς καὶ ἱδρυτὴς τῆς Ἐκκλησίας Ἰησοῦς Χριστὸς ἔδωσε ἐντολὴ στοὺς Μαθητές του καί, μέσω αὐτῶν, σὲ ὅλους τους πιστοὺς Χριστιανοὺς -καὶ προπαντὸς στοὺς Ποιμένες καὶ τοὺς Διδασκάλους τῆς Ἐκκλησίας- νὰ διδάσκουν σὲ ὅλο τὸν κόσμο τὸ Εὐαγγέλιο: «Πορευθέντες εἰς τὸν κόσμον ἅπαντα κηρύξατε τὸ εὐαγγέλιον πάσῃ τῇ κτίσει» 3. Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, ποὺ ἔφερε τὸν Χριστιανισμὸ στὴν Εὐρώπη, στὴν Ἑλλάδα καὶ στὴ Θεσσαλονίκη, σὲ ὅλη τὴ διδασκαλία τοῦ παραγγέλλει πρὸς τοὺς Διδασκάλους τῆς Ἐκκλησίας νὰ διδάσκουν «Χριστὸν ἐσταυρωμένον» 4. Οὐδεὶς Ἀπόστολος, Διδάσκαλος, Ἀπολογητής, Ὁμολογητής, Πατέρας, Ἅγιος, Ὅσιος Μάρτυρας ἢ Νεομάρτυρας τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας δίδαξε ποτὲ ἄλλη πίστη ἢ ὀργάνωσε τὴ διδασκαλία ἄλλων Θρησκειῶν καὶ Θεῶν, οἱ ὁποῖοι μάλιστα ἐκλαμβάνονται σαφῶς ὡς εἴδωλα ἀπὸ τὴν ἁγιοπνευματικὴ καὶ πατερικὴ διδασκαλία. Παρέκκλιση ἀπὸ αὐτὴ τὴ διαχρονικὴ ἐκκλησιαστικὴ καὶ θεολογικὴ γραμμὴ συνιστᾶ κακοδοξία. Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, ἐπιπλέον, τονίζει ὅτι οὐδέν εἴδωλον ἐν κόσμῳ, καί ὅτι οὐδείς Θεός ἕτερος εἰ μή εἷς. Καί γάρ εἴπερ εἰσί λεγόμενοι θεοί εἴτε ἐν οὐρανῷ εἴτε ἐπί τῆς γῆς, ὥσπερ εἰσί θεοί πολλοί καί κύριοι πολλοί, ἀλλ΄ ἡμῖν εἷς Θεός ὁ Πατήρ, ἐξ οὗ τὰ πάντα καὶ ἡμεῖς εἰς αὐτόν καὶ εἷς Κύριος Ἰησοῦς Χριστός, δι΄οὗ τὰ πάντα καὶ ἡμεῖς δι΄αὐτοῦ» 5. Μάλιστα, ἀπευθυνόμενος πρὸς τοὺς Θεσσαλονικεῖς τοὺς ἐπαινεῖ, διότι, παρὰ τοὺς κινδύνους καὶ τὰ ἐμπόδια ποὺ ἀντιμετώπιζαν, δέχτηκαν τὴ νέα πίστη, ἐγκατέλειψαν τὰ εἴδωλα καὶ ἐπέστρεψαν στὸν ζῶντα καὶ ἀληθινὸ Θεό: «καὶ πῶς ἐπεστρέψατε πρὸς τὸν Θεὸν ἀπὸ τῶν εἰδώλων δουλεύειν Θεῷ ζῶντι καὶ ἀληθινῷ, καὶ ἀναμένειν τὸν υἱόν αὐτοῦ ἐκ τῶν οὐρανῶν, ὅν ἤγειρεν ἐκ νεκρῶν, Ἰησοῦν» 6. Κατὰ τὸν Μέγα Ἀθανάσιο, Θεολογία σημαίνει Τριαδολογία: «ἐν Τριάδι ἡ θεολογία τελεία ἐστί, καί αὔτη ἡ ἀληθής καί μόνη θεοσέβειά ἐστι, καί τοῡτό ἐστι τό καλόν καί ἡ ἀλήθεια» 7. Ὁ Μέγας Βασίλειος ὀνομάζει Θεολογία τὴν ἀναφορὰ στὸν Τριαδικὸ Θεό, διακρίνοντας σὲ Αὐτὸν μιὰ οὐσία καὶ τρεῖς ὑποστάσεις 8. Τριαδολογία σημαίνει καὶ γιὰ τὸν Ἅγιο Ἰωάννη τὸν Δαμασκηνὸ καὶ τὸν Ἅγιο Γρηγόριο τὸν Ναζιανζηνὸ ἀλλὰ καὶ γιὰ τοὺς Καππαδόκες Πατέρες: ὁ Θεὸς εἶναι ἕνας, μιὰ οὐσία, ποὺ διακρίνεται σὲ τρεῖς ὑποστάσεις. Ὁ Ἅγιος Γρηγόριος Ναζιανζηνὸς ὀνομάζει τοὺς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μεγάλους Θεολόγους καὶ ὁρίζει τὴ διδασκαλία τοὺς ὡς Θεολογία. Θεωρεῖ ἐπίσης τὸν Χριστὸ ὡς Θεὸ καὶ τὸν μόνο Θεολόγο 9. Μάλιστα, κάνει σαφῆ διαχωρισμὸ μεταξὺ Θεολογίας καὶ Φιλοσοφίας, θεωρώντας τὴ δεύτερη ὡς ἕνα βοήθημα γιὰ τὴν κατανόηση κάποιων θεμάτων ποὺ βασάνιζαν παλαιότερα τὸν ἄνθρωπο 10. Κατεξοχὴν Θεολόγος, σύμφωνα μὲ τὴ διδασκαλία του, δὲν εἶναι αὐτὸς ποὺ φιλοσοφεῖ στοχαστικὰ καὶ διαλεκτικά, ἀλλὰ «ὁ φθάσας, χάριτι Θεοῡ, εἰς θεωρίαν τῆς δόξης τοῡ Χριστοῡ καί οὓτω λαβῶν τήν ἐκ Θεοῡ άποκάλυψιν, γενόμενος αὐθεντία τοῖς πιστοῖς» 11. Σαφέστερη γίνεται ἡ χρήση τοῦ ὄρου Θεολογία μὲ τὸν Εὐσέβιο Καισαρείας, ὁ ὁποῖος στὸ σύγγραμμά του «Περὶ Ἐκκλησιαστικῆς θεολογίας», ἀντιπαραθέτει τὴ Χριστιανικὴ Θεολογία μὲ τὴν ἐθνικὴ 12. Εἶναι χαρακτηριστικὸ ὅτι ὁ Εὐσέβιος θεωρεῖ πλήρη, τέλεια καὶ ἀκριβὴ Θεολογία, ἐκείνη ποὺ παρέχεται ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία, ἔχει ὡς ἐπίκεντρο τὸν Χριστὸ καὶ θεολογήθηκε ἀπὸ τοὺς Προφῆτες καὶ τοὺς Ἀποστόλους 13. Ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, ἀντιμετωπίζοντας τὴν ἐκτροπὴ τῆς μονομεροῦς καὶ μόνο ὀρθολογικὰ θεολογίζουσας θεολογίας τῶν δυτικῶν καὶ δυτικοφρόνων Θεολόγων τῆς ἐποχῆς του, προσπαθεῖ μὲ τὴ διάκριση ἄκτιστης οὐσίας καὶ ἀκτίστων ἐνεργειῶν καὶ μὲ τὴν ἐμπειρία τῆς θεοπτίας, νὰ ἐπαναφέρει τὴ Θεολογία στὴν πρωταρχική της μορφή, διασφαλίζοντας ἔτσι τὴ βαθύτερή της οὐσία καὶ τὸ πραγματικό της νόημα. Ὁ Ὠριγένης, ἀντιμετωπίζοντας καὶ αὐτὸς τὴν τάση μίας μονομεροῦς γνωσιολογικῆς προσέγγισης μὲ τὴν ὁποία ὁρισμένοι προσλάμβαναν καὶ διερμήνευαν στὴν ἐποχὴ τοῦ τὸ μέγεθος τῆς Θεολογίας, μιλάει γιὰ τὴ «μεγίστη θεολογία», ἡ ὁποία εἶναι ἡ περὶ τοῦ Λόγου τοῦ Θεοῦ διδασκαλία ἢ ἡ σχέση Πατρὸς καὶ Υἱοῦ 14. Κατὰ τὸν Παναγιώτη Χρήστου ὁ ὅρος Θεολογία δηλώνει τὴν ἀποκάλυψη ἢ φανέρωση τοῦ Θεοῦ στὸν ἄνθρωπο καὶ ὅτι Θεολογία δὲν εἶναι ὁ λόγος τοῦ ἀνθρώπου γιὰ τὸν Θεό, ἀλλὰ ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ, ποὺ προσφέρει στὸν ἄνθρωπο τὴν «κατὰ χάριν» δυνατότητα νὰ ἐπικοινωνεῖ καὶ νὰ ζεῖ ἐν Θεῷ καὶ κατὰ τὸ θέλημά Του 15. Κατὰ τὸν π. Δ. Στανιλοάε, ὅταν γίνεται λόγος γιὰ Ὀρθόδοξη Θεολογία ὀφείλουμε νὰ συνειδητοποιοῦμε ὅτι πρόκειται γιὰ μία Θεολογία «ποὺ τρέφεται  ἀπὸ τὴν προσευχὴ καὶ ἀπὸ τὴν πνευματικὴ ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας, μιὰ θεολογία ποὺ ἀποδίδει καὶ ἐμβαθύνει τὴ σκέψη καὶ τὸ πνευματικὸ τῆς βίωμα, τὸ καθαγιαστικὸ καὶ τὸ διακονικό της ἔργο» 16. Ὁ π. Ἰωάννης Ρωμανίδης ἐπισημαίνει ὅτι ἡ Ὀρθόδοξη Θεολογία ἔχει ἐκκλησιοκεντρικὸ χαρακτήρα, ἀφοῦ φορέας τῆς εἶναι ἡ Ἐκκλησία, ἀποτελεῖ δηλαδὴ διακονία ἐκκλησιαστική, συνέχεια τῆς πατερικῆς Θεολογίας. Συνδέεται ἐπίσης ἀναπόσπαστα μὲ τὴν ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, καὶ ἀνήκει ἀποκλειστικὰ σ' αὐτήν, ἡ ὁποία, μάλιστα, ἐγγυᾶται τὴν ἀλήθεια καὶ τὴ γνησιότητά της. Γι' αὐτὸ ἡ Ὀρθόδοξη Θεολογία ὀφείλει νὰ εἶναι ὄργανο καὶ στόμα της, ποὺ νὰ ἐκφράζει καὶ νὰ μαρτυρεῖ τὴν ἀλήθεια, τὴν πίστη, τὴν αὐτοσυνειδησία, τὴ λατρεία καὶ γενικὰ τὴ ζωή της 17. Κατὰ δὲ τὸν π. Γεώργιο Καψάνη, ἡ Θεολογία δὲν ἀποτελεῖ προϊὸν δημιουργικοῦ στοχασμοῦ, ἀλλὰ κυρίως βιωματικὴ ἐμπειρία τῆς κοινωνίας μὲ τὸν Θεό. Ἡ ἐνασχόληση μὲ τὴ Θεολογία δὲν ἀφορᾶ μόνον στὴ γνωστικὴ λειτουργία τοῦ ἀνθρώπου, ποὺ ὁδηγεῖ στὴν ἐπιστημονικὴ συγκρότηση συστήματος Χριστιανικῶν Ἀληθειῶν, ἀλλὰ καὶ στὴν πνευματική, ποὺ ὁδηγεῖ στὴν διὰ τῆς ὀρθῆς προσεγγίσεως ἀποκατάσταση τῆς πνευματικῆς σχέσης μὲ τὸν Θεό. Ἡ Θεολογία, ἑπομένως, ποὺ βασίζεται στὰ φιλοσοφικὰ ἢ θρησκευτικὰ διανοήματα τοῦ ἀνθρώπου καὶ ὄχι στὴν ἐμπειρία τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ, εἶναι Φιλοσοφία καὶ ὄχι Θεολογία. Εἶναι ἀνθρώπινο ἔργο καὶ ὄχι θεανθρώπινο. Δὲν πληροφορεῖ τὶς καρδιὲς οὔτε τὶς ἀναπαύει 18. Θεολογία, κατὰ τὸν μακαριστὸ Γέροντα, ἡ ὁποία κινεῖται στὴ σφαίρα τῆς γνώσεως καὶ περιορίζεται στὴ θεωρητικὴ ἀπόκτηση καὶ μετάδοση τῶν Θείων Ἀληθειῶν, χωρὶς μία βαθύτερη πνευματικὴ ἐμπειρία, βρίσκεται μακρὰν τῆς θεοπτίας καὶ συνεπῶς τῆς ἀληθινῆς Θεολογίας 19. Εἶναι σαφὲς ὅτι οἱ παραπάνω προσεγγίσεις τῆς ἔννοιας τῆς Ὀρθόδοξης Θεολογίας δὲν ἔχουν καμία σχέση μὲ τὴν ἔννοια τῆς Θεολογίας ποὺ προσλαμβάνει καὶ ὑποστηρίζει ἡ μικρὴ μερίδα Θεολόγων -καὶ δυστυχῶς ὁρισμένων Ἐπισκόπων- μεταξὺ τῶν ὁποίων καὶ οἱ ἐμπνευστὲς τοῦ ἐγχειρήματος περὶ Ἰσλάμ. Τὸ δὲ ἐγχείρημα τῆς ἵδρυσης Κατεύθυνσης Μουσουλμανικῶν Σπουδῶν στὴ Θεολογικὴ Σχολὴ τοῦ Α.Π.Θ. ἀποτελεῖ ἕνα ἀκόμα ἀμφιλεγόμενο «προϊόν» αἴωλων μεταπατερικῶν καὶ συναφειακῶν πειραματισμῶν, στὰ πλαίσια τῶν ὁποίων οἱ ἐμπνευστὲς τοῦ ἐγχειρήματος περὶ Ἰσλάμ, ἀντὶ θεολογικῶν ἐπιχειρημάτων χρησιμοποιοῦν ἢ ἐφευρίσκουν ἐντελῶς ἀδόκιμα ὀρθολογικά, γνωσιολογικά, κοινωνιολογικὰ καὶ ἀνθρωπιστικὰ κριτήρια, ἐνῶ παράλληλα ἐπικαλοῦνται μονότονα γενικῶς παραδεδεγμένες πανανθρώπινες ἀξίες πού, στὸν χῶρο τουλάχιστον τῆς Ὀρθόδοξης Παράδοσης, εἶναι ἀπὸ αἰώνων ὄχι ἁπλῶς γνωστὲς ἀλλὰ καὶ ἀναπόσπαστο μέρος αὐτῆς 20 -καὶ προφανῶς δὲν περιμένουν τὴν «ἀνακάλυψή» τους ἀπὸ τοὺς σύγχρονους ἐντεταλμένους ἐρευνητὲς τοῦ «ἄλλου», τοῦ «ξένου», τοῦ «διαφορετικοῦ» κ.τ.τ.-. Στηρίζοντας ὅμως τοὺς πειραματισμούς τους σὲ κριτήρια νεστοριανικὴς μορφῆς ὑποβάλλουν τὴν Ὀρθόδοξη Θεολογία σὲ περιπέτειες καὶ δοκιμασίες καὶ τὴν ὁδηγοῦν, ἄλλοι / ἄλλοτε ἑκούσια καὶ ἄλλοι / ἄλλοτε ἀκούσια, στὴν ὑπηρεσία διαφόρων εἰδῶν σκοπιμοτήτων τῆς ἐποχῆς, συντελώντας ἔτσι στὴν ἀποκοπή της ἀπὸ τὸν ἴδιο τὸν Χριστό, Αὐτὸν ποὺ εἶναι «ἡ ὁδός καί ἡ ἀλήθεια καί ἡ ζωή» 21. Βέβαια, εὐτυχῶς ἡ Ὀρθόδοξη διδασκαλία διάβηκε τοὺς αἰῶνες ἀνόθευτη ἀπὸ θεολογικὲς ἢ ἄλλες παρεκκλίσεις: τὸν παπισμό, τὸν σχολαστικισμό, τὴν ἀναγέννηση, τὴ μεταρρύθμιση, τὴν ἀντιμεταρρύθμιση, τὸν ὀρθολογισμὸ καὶ τὸν μοντερνισμό, ἐμμένοντας στὴν πιστότητα τῆς Ὀρθόδοξης Ἁγιογραφικῆς καὶ Πατερικῆς παραδόσεως. Στὴ σημερινὴ ἐποχὴ ἡ ὁποία, μετὰ τὴν οἰκονομικὴ παγκοσμιοποίηση -μὲ τὰ ὁρατὰ πλέον ἀποτελέσματα εἰδικὰ στὴ χώρα μας-, «προστάζει» ἐμμέσως πλὴν σαφῶς καὶ τὴν θρησκευτικὴ παγκοσμιοποίηση, ὁπότε καὶ εὐνοεῖται ἡ ἀποδόμηση τῶν ἐπιμέρους παραδόσεων, ἡ Θεολογία ὀφείλει νὰ διατηρήσει ζωντανὴ τὴν σχέση της μὲ τὴν Ἐκκλησία καὶ τὴν ἁγιοπνευματικὴ τῆς παράδοση καὶ νὰ παραμείνει ἀναλλοίωτη ἀπὸ τὶς σύγχρονες θεωρίες ἢ τάσεις τοῦ φιλελευθερισμοῦ, τοῦ μηδενισμοῦ, τοῦ σχετικισμοῦ, τοῦ κοινωνισμοῦ, τοῦ λεγόμενου λαϊκοῦ οἰκουμενισμοῦ, τοῦ ἀτομικισμοῦ. Οἱ θεωρίες αὐτές, ἄλλωστε, εἶναι πλέον ἐμφανὲς ὅτι ἐπιδιώκουν τὴν ἀπομείωση καὶ τὸν παραμερισμὸ τῆς Ὀρθόδοξης Θεολογίας τῶν Ἁγίων καὶ τῶν Πατέρων τῆς Ὀρθοδοξίας, τὴν ἐκκοσμίκευση τῆς Ἐκκλησίας καὶ τελικὰ μιὰ «μοντέρνα θεολογία» ποὺ νὰ μὴν ἔχει λόγο ἢ Λόγο καὶ νὰ μὴν ἀρνεῖται τὸ νέο μοντέλο πλασματικῆς πνευματικότητας καὶ θρησκευτικότητας ποὺ προωθεῖται σταδιακά, στὸ πλαίσιο τῆς σχεδιαζόμενης πολυθρησκειακῆς παγκοσμιοποίησης. Τὸ ἐγχείρημα, ἑπομένως, τῆς ἵδρυσης Κατεύθυνσης Μουσουλμανικῶν Σπουδῶν ἐντὸς τοῦ ἰσχύοντος πλαισίου τῶν Προγραμμάτων Σπουδῶν δὲν μπορεῖ παρὰ νὰ δημιουργήσει συνθῆκες σοβαρῆς ἀλλοίωσης τῆς Ὀρθόδοξης Θεολογίας, ὅπως αὐτὴ θεραπεύεται ἐπιστημονικὰ στὴν Θεολογικὴ Σχολὴ τοῦ Α.Π.Θ. ἀπὸ τὴν ἵδρυσή της. Τὸ δὲ Τμῆμα Θεολογίας ἀπολαμβάνει μὲν ἀναμφισβήτητα τὰ προνόμια τῆς ἀκαδημαϊκῆς καὶ διοικητικῆς αὐτονομίας ἐνὸς Τμήματος ΑΕΙ, ἔχει ὅμως ταυτόχρονα καὶ μία ἄλλη ἀποστολή, ἡ ὁποία σχετίζεται ἄμεσα μὲ τὴν Ὀρθόδοξη Θεολογία, τὴν ὁποία ὑπηρετεῖ ἀπὸ τὴν ἵδρυσή του καὶ ὀφείλει, ὡς ἐκ τούτου, νὰ συνεχίσει ἂν ὑπηρετεῖ, χωρὶς ἐκπτώσεις ἢ ἀλλοιώσεις.

********

Πέραν τῶν ἄλλων, ἡ Ἰσλαμικὴ Θεολογία εἶναι ἐντελῶς ἀλλότρια, ἐντελῶς ἀντίθετη ἀπὸ τὴν Ὀρθόδοξη Θεολογία τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ. Δὲν ἀποδέχεται τὸν Τριαδικὸ Θεό, τὸ τρισυπόστατο τῆς Θεότητας, Πατέρα, Υἱὸ καὶ Ἅγιο Πνεῦμα. Ἀπορρίπτει ὅτι ὁ Χριστὸς εἶναι Υἱὸς τοῦ Θεοῦ καὶ Θεός, θεωρώντας ὅτι εἶναι ἕνας ἄνθρωπος – Προφήτης. Ἀρνεῖται, ἐπίσης, τὴ θαυματουργικὴ Γέννησή Του, τὴ θεία Τοῦ Μεταμόρφωση, τὴ Σταύρωσή του, τὴν Ἀνάστασή Του, τὴν Ἀνάληψή Του, ἐνῶ δὲν δέχεται τὴ θεανθρώπινη καὶ μυστηριακὴ δομὴ καὶ λειτουργία τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας. Οἱ θέσεις της γιὰ τὸ ἀνθρώπινο πρόσωπο, τὸν «Ἄλλο», τὶς οἰκογενειακὲς καὶ κοινωνικὲς σχέσεις, τίθενται ἐπίσης σὲ ἐντελῶς διαφορετικὴ βάση, σὲ σχέση μὲ τὸ Χριστιανισμό. Ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, ἀναφέρει ἐπίσης: «τὸν δὲ Μεχούμετ, οὔτε παρά τῶν Προφητῶν εὑρίσκομεν μαρτυρούμενον οὔτε τὶ ξένον εἰργασμένον καὶ ἀξιόλογον πρὸς πίστιν ἐνάγον. Διά τοῦτο οὐ πιστεύομεν αὐτῷ οὐδέ τῷ παρ’αὐτοῦ βιβλίῳ» 22. Λέγει ἐπίσης ὅτι ἡ πίστη τοῦ ἐπιβλήθηκε μὲ νίκες ἐναντίον ἄλλων ἐθνῶν καὶ λαῶν «πολέμῳ καὶ μαχαίρᾳ καὶ λεηλασίαις καὶ ἀνδροκτασίαις ὧν οὐδέν ἐκ Θεοῦ τοῦ ἀγαθοῦ προηγουμένως ἐστί» 23. Καὶ καταλήγει ὁ Ἅγιος: «Ἡ τοῦ Χριστοῦ διδασκαλία, καίτοι τῶν τοῦ βίου σχεδόν ἁπάντων ἡδέων ἀπάγουσα, πάντα τε περιέσχε τῆς οἰκουμένης τὰ πέρατα καὶ μεταξύ τῶν αὐτῇ πολεμούντων κρατεῖ, μηδεμίαν αὕτη βίαν ἐπάγουσα, νικῶσα δὲ μᾶλλον τὴν ἀντεπαγομένην βίαν ἑκάστοτε ὡς καὶ οὕτω ταύτην εἶναι τὴν νίκην τὴν τὸν κόσμον νικήσασαν» 24. Ὁ Μωάμεθ εἶναι ἀποδεκτὸς ὡς διδάσκαλος καὶ Προφήτης μόνο ἀπὸ τοὺς Μουσουλμάνους καί, ἑπομένως, οἱ Μουσουλμάνοι Θεολόγοι εἶναι φυσικὸ νὰ ὀργανώνουν καὶ νὰ διδάσκουν ὁμολογιακὰ τὴ διδασκαλία του. Ὅμως, γιὰ τὴ Χριστιανικὴ Πίστη ὁ Μωάμεθ δὲν εἶναι ἀληθινὸς Προφήτης, διότι τὸ Εὐαγγέλιο ἀναφέρει ρητὰ ὅτι «ὁ νόμος καὶ οἱ Προφῆται ἕως Ἰωάννου• ἀπό τότε ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ εὐαγγελίζεται καὶ πᾶς εἰς αὐτήν βιάζεται» 25. Χριστιανοὶ Θεολόγοι, ἑπομένως ὀρθόδοξοι δάσκαλοι, πὼς θὰ ὀργανώσουν καὶ θὰ διδάξουν τὸ Ἰσλάμ, ἂν μάλιστα συμφωνοῦν μὲ τὸν Ἀπόστολο Παῦλο, ὁ ὁποῖος θεωρεῖ τὴ χριστιανικὴ διδασκαλία ὡς τὴν ὀρθὴ διδασκαλία γιὰ κάθε Χριστιανὸ καὶ προτρέπει τὴν προσήλωσή του «τῇ διδασκαλίᾳ τῇ ὑγιαινούσῃ» 26. Ἀλήθεια, ἂν τυχὸν ἐντεταλμένοι μουσουλμάνοι διδάσκοντες διδάξουν ὁμολογιακὰ τὴ διδασκαλία τοῦ Ἰσλάμ, τί προτίθενται νὰ πράξουν οἱ ἐμπνευστὲς τοῦ ἐγχειρήματος περὶ Ἰσλάμ; Θὰ τοὺς ἐλέγξουν ἢ ἐπιτιμήσουν «ἐπὶ ἰσλαμικὴ κατηχήσει»; Ποιὰ θεολογικὴ καὶ σωτηριολογικὴ σημασία καὶ ποιὸ νόημα μπορεῖ νὰ ἔχει ἕνας θεολογικὸς συμφυρμὸς τῆς Ὀρθόδοξης μὲ τὴν Ἰσλαμικὴ Θεολογία, πού ἐπιχειρεῖται στὴ Θεολογικὴ Σχολή; Ποιὰ ἐκπαιδευτική, κοινωνική, πολιτισμικὴ ἢ θεολογικὴ ἀνάγκη ἐξυπηρετεῖ αὐτὴ ἡ σπουδὴ ἀπὸ τὴν πλευρὰ τῶν ἐμπνευστῶν τοῦ ἐγχειρήματος περὶ Ἰσλάμ; Ποιὰ πνευματικὰ «καλὰ καὶ συμφέροντα» τῶν ψυχῶν τῶν ὀρθοδόξων -ἀλλὰ καὶ τῶν Μουσουλμάνων- φοιτητῶν πρόκειται νὰ διακονήσει αὐτὸς ὁ συμφυρμός;

********

Οἱ ἐμπνευστὲς τοῦ ἐγχειρήματος περὶ Ἰσλὰμ προβάλλουν, ἀκόμα, τὸ ἐπιχείρημα ὅτι οἱ δυὸ Θρησκευτικὲς Κοινότητες, Χριστιανοὶ καὶ Μουσουλμάνοι, συνυπάρχουν καὶ ἐπικοινωνοῦν εἰρηνικὰ στὴ Θράκη, ἢ σὲ ἄλλα σημεῖα τοῦ κόσμου, μὲ ἀλληλοσεβασμὸ στὴν θρησκευτικὴ ἑτερότητά τους. Ἑπομένως, σύμφωνα μὲ αὐτούς, μποροῦν νὰ συνυπάρξουν καὶ οἱ ἀντίστοιχες σπουδές, οἱ ὁποῖες μέσα μάλιστα ἀπὸ τὸν μεταξὺ τοὺς διάλογο προσδοκᾶται ὅτι θὰ καλλιεργήσουν αὐτὸ τὸ κλίμα εἰρηνικῆς συνύπαρξης. Τὸ ἐπιχείρημα αὐτό, ὅμως, εἶναι προφανὲς ὅτι δὲν ἔχει καμία οὐσιαστικὴ σχέση μὲ τὸ ἐγχείρημά τους: οἱ δυὸ Κοινότητες συνυπάρχουν πράγματι εἰρηνικά, στὸν ὅποιο βαθμό, στὴ Θράκη ἢ ἀλλοῦ, καὶ τοῦτο εἶναι γεγονὸς σημαντικό. Πέραν τούτου, ὅμως, ἀσφαλῶς καὶ δὲν ἀναμένουν οὔτε προσδοκοῦν νὰ βελτιωθοῦν οἱ σχέσεις τους ἀπὸ τὴν ἵδρυση Κατεύθυνσης Μουσουλμανικῶν Σπουδῶν στὴ Θεολογικὴ Σχολὴ τοῦ Α.Π.Θ. Ἄλλωστε οὐδέποτε ζητήθηκε, ἀπὸ ὁποιονδήποτε Φορέα ἢ συλλογικότητα Μουσουλμάνων Ἑλλήνων πολιτῶν, ἡ θεσμοθέτηση τέτοιων σπουδῶν, τουλάχιστον μὲ αὐτὸ τὸν τρόπο καὶ δὴ στὸ χῶρο τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς. Ἀντίθετα, ἡ ἀντιπαλότητα ποὺ εἶναι πιθανὸν νὰ δημιουργηθεῖ στὸ θρησκευτικὸ συναίσθημα τῶν φοιτητῶν τῶν δυὸ Θρησκειῶν -λόγω τῆς κοινῆς στέγης καί, ἰδίως, λόγω τῶν ἐπιπόλαια προβαλλόμενων δῆθεν θεολογικῶν, (στὴν πραγματικότητα ἐνδεχομένως κοινωνιολογικῶν) κοινῶν τόπων- εἶναι πιθανὸν νὰ ὁδηγήσει σὲ δυσάρεστα ἀποτελέσματα, σὲ μία ἐποχὴ μάλιστα, ἡ ὁποία, λόγω τῆς παρατηρούμενης θρησκευτικῆς ἔντασης σὲ παγκόσμιο ἐπίπεδο, δὲν μπορεῖ νὰ θεωρεῖται ὡς ἡ καταλληλότερη γιὰ τέτοιου εἴδους πειραματισμούς.

********

Εἶναι προφανές, ἀπὸ ὅσες σκέψεις προεκτέθηκαν, ὅτι τὸ ἐγχείρημα τῆς ἵδρυσης Μουσουλμανικῶν Σπουδῶν στὴ Θεολογικὴ Σχολὴ τοῦ Α.Π.Θ. προκαλεῖ βαθεῖς προβληματισμούς, πρὸς πολλὲς κατευθύνσεις, ποὺ δὲν ἀπαντῶνται μὲ τὰ ρηχὰ ἐπιχειρήματα ποὺ ἐνίοτε χρησιμοποιοῦν ἢ ἐφευρίσκουν οἱ ἐμπνευστὲς τοῦ ἐγχειρήματος περὶ Ἰσλάμ. Ὁ πιὸ ἔντονος προβληματισμὸς ἀφορᾶ στὶς προθέσεις ποὺ μπορεῖ νὰ ὑπηρετεῖ τὸ ἐγχείρημα αὐτό, σὲ σχέση μάλιστα μὲ τὸ μέλλον καὶ τὴν προοπτική της πορείας τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Α.Π.Θ. Ὡς ἔχει δὲ διατυπωθεῖ σὲ πρόσφατο κείμενο Καθηγητὴ τοῦ Τμήματος Ποιμαντικῆς καὶ Κοινωνικῆς Θεολογίας Α.Π.Θ., «τὸ θέμα τῆς ἵδρυσης τῶν Ἰσλαμικῶν Σπουδῶν ἀπὸ τὸ Τμῆμα Θεολογίας θεωρεῖται ὡς τὸ σοβαρότερο πρόβλημα ποὺ ἔχει νὰ ἀντιμετωπίσει ἡ Θεολογικὴ Σχολὴ Θεσσαλονίκης στὸ παρὸν καὶ στὸ προσεχὲς μέλλον, ἐὰν ὑλοποιηθεῖ ἡ ἵδρυσή του», ἀφοῦ «φαίνεται ὅτι ἐνορχηστρώνεται ἕνας ἀγώνας ἀλλοίωσης τῶν θεολογικῶν σπουδῶν τῆς Θεσσαλονίκης». Ὁ προβληματισμὸς αὐτὸς καθίσταται ἀκόμα πιὸ σοβαρὸς μετὰ καὶ τὴν πρόσφατη βαρύνουσα τοποθέτηση  τοῦ σημερινοῦ Ὑπουργοῦ Παιδείας καὶ Θρησκευμάτων στὴ Βουλὴ τῶν Ἑλλήνων, ὁ ὁποῖος -σὲ ἀπόλυτη ταύτιση καὶ κοινῆς προέλευσης γραμμὴ πλεύσης καὶ ἐπιχειρημάτων, πολλὲς φορὲς καὶ αὐτολεξεί, μὲ τοὺς ἐμπνευστὲς τοῦ ἐγχειρήματος περὶ Ἰσλάμ- ἀναφέρει ὅτι «τὸ Τμῆμα Θεολογίας προφανῶς ἔκρινε ὅτι οἱ Θεολόγοι -ὁποιασδήποτε θρησκείας- πρέπει νὰ ἀποφοιτοῦν ἀπὸ τὶς Θεολογικὲς Σχολές» 27. Ἡ τοποθέτηση αὐτὴ ἀποτελεῖ τὸν σοβαρότερο κλυδωνισμὸ στὰ πνευματικὰ θεμέλια τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Α.Π.Θ., ἐφόσον φανερώνει τὴν πρόθεση ἀλλαγῆς τῆς φυσιογνωμίας της.

********

Τὸ ἐγχείρημα τῆς ἵδρυσης Μουσουλμανικῶν Σπουδῶν στὴ Θεολογικὴ Σχολὴ τοῦ Α.Π.Θ., σὲ συνδυασμὸ μὲ τὴν μανιώδη προσπάθεια ἐπικράτησης τοῦ πολυθρησκευτικοῦ μοντέλου ἐκπαίδευσης στὴν Δευτεροβάθμια καὶ Πρωτοβάθμια Ἐκπαίδευση μέσω τοῦ προτεινόμενου Προγράμματος Σπουδῶν γιὰ τὸ Μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν 28 -παρὰ τὴν ὀξεία θεολογικὴ 29  καὶ ἐν γένει ἐπιστημονικὴ 30  κριτική, ἀλλὰ καὶ τὴ σχετικὴ τοποθέτηση τῆς Ἱερᾶς Κοινότητας τοῦ Ἁγίου Ὅρους 31 καὶ πλήθους Ἀρχιερέων-, δείχνει ὅτι οἱ τεκταινόμενοι σχεδιασμοὶ ἐπεκτείνονται, προγραμματισμένα καὶ μεθοδευμένα, ἐκτὸς ἀπὸ τὴν Πρωτοβάθμια καὶ Δευτεροβάθμια, καὶ στὴν Τριτοβάθμια Ἐκπαίδευση. Κύριος στόχος δὲ αὐτῆς φαίνεται ὅτι εἶναι ἡ διάδοση καὶ ἐπικράτηση μίας νέας συναφειακῆς, πολυθρησκειακῆς, πολυπολιτισμικῆς «θεολογίας», ὡς ὑποκατάστατου τῆς Θεολογίας τῶν Ἁγίων καὶ Πατέρων τῆς Ὀρθοδοξίας, καὶ ἡ σταδιακὴ οἰκοδόμηση τῶν προϋποθέσεων τῆς μετάπτωσης τῆς θρησκευτικῆς συνείδησης φοιτητῶν καὶ μαθητῶν, ἀπὸ τὸ πνεῦμα τῆς Ζώσας Ἐκκλησιαστικῆς Παράδοσης σὲ μία ὁμογενοποιημένη παγκόσμια «θρησκεία» μὲ χαρακτηριστικὰ ἀνθρωποκεντρικῆς μεταμοντέρνας διαθρησκειακῆς πνευματικότητας.

********

   1 Βλ. σχετικά, Ἡ. Ρεράκης, Θεολογία καὶ θεολογικὲς σπουδές, Εἰσαγωγικὲς Προσεγγίσεις, ἔκδ. Πουρναρᾶς, Θεσσαλονίκη 2008, σσ. 29-39. 2 Α' Ἰω. 1,1. 3 Μάρκ. 16,15. 4 Α΄ Κορ. 1, 23. 5 Α΄Κορ. 8, 4-6. 6 Α΄Θεσ. 1, 9-10. 7 Μέγας Αθανάσιος, Κατὰ Ἀρειανῶν, Ι, PG. 26, 49A. 8 Μέγας Βασίλειος, Ἑρμηνεία εἰς τὸν προφήτην Ἠσαΐαν, I, PG. 30, 169C. 9 Γ. Μαντζαρίδης, «Ἡ ἔννοια τῆς Θεολογίας», στὸ Κληρονομία, 1, τ. Α’ (1969), σ. 113. 10 Ἀ. Δεληκωστόπουλος, Θεολογία: Δημιουργοὶ καὶ ὁρόσημα, ὅ.π., σ. 52-53. 11 Ἰ. Ρωμανίδης, Δογματικὴ καὶ συμβολικὴ Θεολογία τῆς Ὀρθοδόξου Καθολικῆς Ἐκκλησίας, ἔκδ. Πουρναρᾶς, Θεσσαλονίκη 4 1999, σ. 55. 12 Εὐσέβιος, Εὐαγγελικὴ Προπαρασκευή, Δ', α'. PG. 21, 229. 13 Ἀ. Δεληκωστόπουλος, Θεολογία: Δημιουργοὶ καὶ ὁρόσημα, Ἀθήνα 1973, σ. 23. 14 Ὠριγένης, Κατὰ Κέλσου, Β' LXXI. PG. 11, 908. 15 Π. Χρήστου, Ἐκκλησιαστικὴ Γραμματολογία: Πατέρες καὶ θεολόγοι τοῦ Χριστιανισμοῦ, τόμ. Ἀ', ἔκδ. Κυρομάνος, Θεσσαλονίκη 1998, σ. 169. 16 Δ. Στανιλοάε, Ὁ Θεός, ὁ κόσμος καὶ ὁ ἄνθρωπος: Εἰσαγωγὴ στὴν Ὀρθόδοξη Δογματικὴ Θεολογία, ἔκδ. Ἀρμός, Ἀθήνα 1995, σ. 145. 17      Ἰ. Ρωμανίδης, Πρωτ., Δογματικὴ καὶ Συμβολικὴ Θεολογία τῆς Ὀρθοδόξου Καθολικῆς Ἐκκλησίας, ὅ.π., σ. 90 καὶ ἑξ. Ἐπίσης, βλ. Α. Παπαδόπουλου, Μαρτυρία καὶ διακονία τῆς Ὀρθοδοξίας σήμερα, Οἰκουμενικὰ Ι, ἔκδ. Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 1998, σ. 85-92. 18 Γ. Καψάνης, Ἀρχιμ., «Θεολογία καὶ ἐμπειρία κατὰ τὸν Ἅγιο Γρηγόριο τὸν Παλαμὰ καὶ τὴν ἁγιορείτικη παράδοσι», Κοινωνία, 2 (1995), σ. 118. 19 Γ. Καψάνης, Ἀρχιμ., «Θεολογία καὶ ἐμπειρία...», ὅ.π., σ. 117-124. 20 Βλ. εἰδικότερα Ἡ. Ρεράκης, Ὁ «ἄλλος» στὸ ἑλληνικὸ σχολεῖο, ἔκδ. Πουρναρᾶς, Θεσσαλονίκη 2006. 21 Ἰω. 14,6. 22 Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, Πρὸς τὴν ἑαυτοῦ Ἐκκλησίαν 23-24, ΕΠΕ 7, 184. 23 Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, Πρὸς τὴν ἑαυτοῦ Ἐκκλησίαν 28, ΕΠΕ  7, 188-190. 24 Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, ὅ.π. 25 Λουκ. 16,16. 26 Τίτ. 1,9. 27 Βλ. τὴ μὲ ἀρ. πρωτ.:162113/1ΗΕΞ 138314 εἰς /8.10.2014 Ἀπάντηση τοῦ Ὑπουργοῦ Παιδείας καὶ Θρησκευμάτων στὴν μὲ ἀρ.: 2131/1.9.2014 Ἐρώτηση, στὴ Βουλὴ τῶν Ἑλλήνων. 28 Βλ. σχετικὰ Ἡ. Ρεράκης, Ὑπόμνημα πρὸς τὴν Ἱερὰ Σύνοδο τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, Κοινωνία, τ. 4, 2012, σέλ. 234. 29 Γ. Καψάνης, Ὁδηγὸς πρὸς τὴν Πανθρησκεία τὸ νέο Πρόγραμμα Σπουδῶν γιὰ τὸ Μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν, http://www.alopsis.gr/ alopsis/thriske5.htm (προσπελάστηκε 01/11/2014), Β. Γοντικάκης, Πιλοτικὰ Προγράμματα Θρησκευτικῶν. Κάτι ἱερὸ καὶ ἅγιο προδίδεται, http://aktines.blogspot.gr/2012/10/blog-post_759.html (προσπελάστηκε 01/11/2014). 30 Βλ. ἀντὶ πολλῶν Σ. Μιχελουδάκης – Ε. Πεπὲς (ἐπιμ.), Πρακτικὰ Πανελλήνιου Ἐπιστημονικοῦ Συνεδρίου μὲ θέμα: “Τὸ Μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν: προβληματισμοὶ - ἐπισημάνσεις - προτάσεις”, Θεσσαλονίκη 2014. 31         Βλ. τὸ μὲ ἀρ. πρωτ. Φ.2/7/3464/22.11/3.12.2012 Ἔγγραφο πρὸς τὸν Ἀρχιεπίσκοπο Ἀθηνῶν καὶ πάσης Ἑλλάδος. 38 - Ημερίδα στις 26-11-2014 με θέμα: Ισλαμικές Σπουδές στην Θεολογική Σχολή Α.Π.Θ.» στην Ιερά Μητρόπολη Θεσσαλονίκης 39 - Η κεντρική Εισήγηση του Χρήστου Οικονόμου, τ. Κοσμήτορα και Προέδρου του Τμήματος Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας στην εν λόγω Ημερίδα, με θέμα: «Το ξεπούλημα της Θεολογικής Σχολής Θεσσαλονίκης και η αλλοίωση των θεολογικών της σπουδών», έχει ως εξής: Χρῆστου Κ. Οἰκονόμου τ. Κοσμήτορα καὶ Προέδρου τοῦ Τμήματος Ποιμαντικῆς καὶ Κοινωνικῆς Θεολογίας Α.Π.Θ. Ἡ παροῦσα εἰσήγηση, διαιρεῖται σὲ δυὸ μέρη• α) Στὸ πρῶτο θὰ ἀναφερθῶ ἀξιολογικὰ σὲ γεγονότα καὶ πρόσωπα ποὺ ἐνεπλάκησαν καὶ συνέβαλαν στὸ ἀνοσιούργημα τῶν Ἰσλαμικῶν Σπουδῶν τοῦ Τμήματος Θεολογίας τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Α.Π.Θ. β) Στὸ δεύτερο μέρος θὰ ἀπαντήσω στὰ ἐπιστημονικὰ κριτήρια καὶ στὰ πολιτικὰ ἐπιχειρήματα ποὺ προτάθηκαν γιὰ τὴν κατεύθυνση τῶν Ἰσλαμικῶν Σπουδῶν.

Α΄ Ἀξιολόγηση προσώπων καὶ πραγμάτων

Διακρίνω ὅτι ὑπάρχει ἡ πρόθεση νὰ χαρακτηριστεῖ ἡ παροῦσα Ἡμερίδα - Σύναξη τῶν φοιτητῶν τοῦ Α.Π.Θ. ὑπὸ τὴν αἰγίδα τοῦ Παναγιωτάτου Μητροπολίτου Θεσσαλονίκης κ.κ. Ἀνθίμου ὅτι κινεῖται στὰ πλαίσια ἀκροδεξιῶν καταστάσεων. Ἐπίσης ὅτι κυριαρχεῖται ἀπὸ φανατικούς, συντηρητικοὺς καὶ ἀναχρονιστικοὺς κύκλους καὶ τὸν ἀντιρρησία Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης κ. Ἄνθιμο. Γι’ αὐτὸ θέλω νὰ δηλώσω προκαταρκτικὰ ὅτι ἡ παροῦσα Ἡμερίδα τῶν φοιτητῶν ἔχει καθαρὰ ἐπιστημονικό, θεολογικό, ἐκκλησιαστικὸ καὶ ἐθνικὸ χαρακτήρα. Ὡς γνωστό, οἱ συνάδελφοί μου τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς Θεσσαλονίκης μὲ τίμησαν μὲ τὴν ἐκλογή μου στὴν θέση τοῦ Κοσμήτορα τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς καὶ δυὸ φορὲς στὴ θέση τοῦ Προέδρου τοῦ Τμήματος Ποιμαντικῆς καὶ Κοινωνικῆς Θεολογίας. Ὅταν ἐμεῖς κάναμε σκληρὸ ἀγώνα γιὰ τὴ διατήρηση τοῦ Ἐπιστημονικοῦ καὶ Πανεπιστημιακοῦ χαρακτήρα τῶν Θεολογικῶν Σχολῶν, οἱ πρωταγωνιστὲς τῶν Ἰσλαμικῶν Σπουδῶν στὴ Θεολογικὴ Σχολὴ Θεσσαλονίκης ‘‘ἔπαιζαν τὸ βιολὶ τους’’ σὲ διάφορες χορωδίες. Γι’ αὐτὸ ἔχω τὸ δικαίωμα καὶ τὴν ὑποχρέωση νὰ ἐκφράσω τὴν κριτικὴ καὶ τὶς διαφωνίες μου. Παναγιώτατε, εἶστε γιὰ μένα ὁ πατέρας Ἄνθιμος, ὁ Διευθυντὴς καὶ πνευματικὸς πατέρας στὰ φοιτητικά μου χρόνια στὴν Ἀποστολικὴ Διακονία στὴν Ἀθήνα. Σᾶς ὀφείλω ἕνα μεγάλο εὐχαριστῶ, σὲ Σᾶς καὶ στὴν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος γιὰ τὴ φροντίδα καὶ τὴν καθοδήγησή σας στὰ νεανικά μου χρόνια. Καὶ συμβουλεύω καὶ τὰ ἄλλα πνευματικά σας τέκνα, ὅπως τὸν νεαρὸ  Μητροπολίτη Ἀλεξανδρουπόλεως κ. Ἄνθιμο τὸν νεότερο, ποὺ τὸν πήρατε μὲ κοντὰ παντελονάκια καὶ τὸν ἀναδείξατε διάδοχό σας νὰ κάνει τὸ ἴδιο. Δὲν ἀναδεικνύεται κανεὶς μεγάλος καὶ σπουδαῖος ὅταν λακτίζει τὸν εὐεργέτη του, ἀλλὰ ὅταν τὸν σέβεται, ἀναγνωρίζει καὶ τιμᾶ τὴν εὐεργεσία. Στοὺς ἄλλους τρεῖς Μητροπολίτες Διδυμοτείχου, Κομοτηνὴς καὶ Ξάνθης συμβουλεύω νὰ τηροῦν τοὺς Ἱεροὺς Κανόνες, νὰ ἀποφεύγουν τὶς εἰσπηδήσεις σὲ ξένες Μητροπολιτικὲς περιοχὲς καὶ πρὸ πάντων νὰ μὴν γίνονται δεκανίκια γιὰ νὰ τοὺς χρησιμοποιοῦν ἄνθρωποι μὲ ἀδεξιότητες καὶ ἀνεπάρκειες. Ὅσον ἀφορᾶ στὸν Ἅγιο Δημητριάδος, τὸν ὁποῖο σέβομαι καὶ ἐκτιμῶ, θέλω νὰ τοῦ ὑπενθυμίσω ὅτι ἡ ἀπολυτότητα τῶν ἀπόψεών του καὶ ἰδιαίτερα ἡ φανατικὴ ἰσλαμολογία του, θὰ κάνει τὸν ἀείμνηστο ἀδελφὸ τοῦ Ἀρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο νὰ τρίζουν τὰ κόκαλά του. Ἂν ζοῦσε θὰ συμφωνοῦσε μαζί του ἣ μὲ τὸν Ἅγιο Θεσσαλονίκης γιὰ τὶς Ἰσλαμικὲς Σπουδές; Λοιπὸν σήμερα τοῦ στέλλει μήνυμα ἀπὸ τὸν οὐρανό. Κύριε Δήμαρχε Θεσσαλονίκης, πέτυχε ὄντως τὸ πείραμα νὰ πουλάει ἕνας ἄνθρωπος τρέλα καὶ νὰ γίνεται Δήμαρχος. Οἱ φανατικές σας ἀπόψεις γιὰ τὰ Ἰσλαμικὰ δὲν εὐθυγραμμίζονται μὲ τὸ κοινὸ αἴσθημα τοῦ λαοῦ τῆς Θεσσαλονίκης. Μπορεῖ νὰ ἐκμεταλλευτήκατε τὴ σύγκρουσή σας μὲ τὸν Ἅγιο Θεσσαλονίκης, ἀλλὰ ἡ ἱστορία κατακρίνει τοὺς ἀνεπαρκεῖς καὶ στιγματίζει τὴν ἀνευθυνότητά τους, ἐνῶ ὑμνεῖ τοὺς μεγάλους καὶ σπουδαίους. Στὸν φίλτατό μου Πρόεδρο τοῦ Τμήματος Θεολογίας, θέλω νὰ συστήσω διάκριση καὶ δημοκρατικὴ εὐαισθησία. Ἂν τὴ διέθετε δὲν θὰ καταντοῦσε τὴ Θεολογικὴ Σχολὴ σὲ αὐτὴν τὴν κατάσταση. Ἡ ἀφέλεια νὰ παρασύρεται κανεὶς ἀπὸ ὑποσχέσεις ἀνεύθυνων Γενικῶν Γραμματέων τοῦ Ὑπουργείου Παιδείας, μὲ προσωπικὰ κίνητρα, μέχρι τὴ χρηματοδότηση ἀπὸ Μουσουλμανικὲς χῶρες, ὅπως εἶναι τὸ Ἐμιράτο τοῦ Ὀμᾶν, τῶν Ἰσλαμικῶν του Σπουδῶν δὲν ἀποτελεῖ ἁπλῶς ἀφέλεια, ἀνικανότητα καὶ ἀνωριμότητα, ἀλλὰ ξεπούλημα τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς Θεσσαλονίκης καὶ πλήρη ἀλλοίωση τῶν Θεολογικῶν της Σπουδῶν. Ὄφειλε νὰ μὴ χρεωθεῖ μὲ τὴν ἀνωριμότητα ποὺ ἔδειξε τὸ μεγάλο κόστος, διότι ὡς γνωστὸ στὸ Τμῆμα τοῦ εἴκοσι τρεῖς (23) θετικὲς ψήφους πῆρε ἡ πρότασή του καὶ δέκα πέντε (15) ἀρνητικές. Ἐξάλλου αὐτὲς τὶς ψήφους πῆρε καὶ στὶς προεδρικές τους ἐκλογές, ἐνῶ στὸ Τμῆμα Ποιμαντικῆς πῆρε τριάντα μία (31) ἀρνητικὲς καὶ δυὸ (2) θετικές. Συνεπῶς ἡ πρότασή του ἐν τοὶς πράγμασι ἀπερρίφθη ἀπὸ τὴ Θεολογικὴ Σχολὴ Θεσσαλονίκης. Δὲν εἶναι τὸ θέμα προσωπικό του οὔτε ἡ Θεολογικὴ Σχολὴ τσιφλίκι κανενός. Μποροῦσε νὰ γίνει συζήτηση στὴ Σχολή, νὰ ὑπάρχει ἀπόφαση καὶ νὰ προχωρήσει κανονικά. Ἐπειδὴ ὅμως ἦταν γνωστὰ τὰ ἀποτελέσματα ἔκανε ὁ Πρόεδρος τὴν ἀπαράδεκτη ἀντιδημοκρατικὴ ἐνέργεια νὰ τὸ παραπέμψει στὴ Σύγκλητο. Τί φοβόταν ὁ Πρόεδρος τοῦ θεολογικοῦ νὰ φέρει στὴ Σχολὴ τὴ συζήτηση νὰ ἀναληφθεῖ συλλογικὴ εὐθύνη; Φοβόταν τὸ γεγονὸς ὅτι ἡ ἄποψη τοῦ μειοψηφοῦσε καὶ δὲν θὰ μποροῦσε νὰ προχωρήσει. Εἶναι ποτὲ δυνατό, ἕνα συγκλονιστικὸ γεγονός, ὅπως αὐτὸ τοῦ ξεπουλήματος τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς καὶ τῆς ἀλλοίωσης τῶν Θεολογικῶν Σπουδῶν στὴ Θεσσαλονίκη, νὰ ἀποφασίζεται ἀπὸ ἄσχετα μὲ τὴ Θεολογικὴ Σχολὴ καὶ τὴ Θεολογικὴ Ἐπιστήμη πρόσωπα; Μπορεῖ νὰ πεῖ κανεὶς «μὰ ἀποφάσισε ἡ Σύγκλητος». Ἐκεῖ ἐπικράτησε αὐτὸ ποὺ ὑποστήριξε ὁ προσφάτως παραιτηθεῖς Ἀναπληρωτὴς Πρύτανης: «φασιστικὴ νοοτροπία». Ἐκτιμῶ τὸ νέο Πρύτανη κ. Περικλῆ Μίτκα καὶ περίμενα ἕνα πιὸ ὥριμο χειρισμὸ τοῦ πράγματος. Νὰ ζητήσει νὰ προηγηθεῖ σύγκλησης τῆς Σχολῆς καὶ νὰ παρευρεθεῖ, νὰ ἀκούσει ἐπιχειρήματα καὶ νὰ δεῖ ἀποτελέσματα. Ἀλλὰ καὶ στὴ συζήτηση τῆς Συγκλήτου ἡ ἄνωθεν ἐντολὴ τοῦ Ὑπουργοῦ Παιδείας κ Λοβέρδου ἦταν «περάστε τὸ νὰ τελειώνουμε». Ἀπὸ τοὺς πενήντα τέσσερις (54) Συγκλητικοὺς ἦταν παρόντες εἴκοσι πέντε (25) οὔτε οἱ μισοί. Καὶ ἀπὸ αὐτοὺς ψήφισαν δέκα ἐννέα (19) ὑπὲρ μὲ ἐρωτηματικὸ καὶ ἕξι (6) κατά. Αὐτὸ εἶναι τὸ νέο ἦθος κ. Πρύτανη ποῦ ἐξαγγείλατε; Ὁ Ὑπουργοὺς Παιδείας εἶναι τὸ θύμα τοῦ Γενικοῦ Γραμματέα κ. Γ. Καλαντζή, ὁ ὁποῖος ξεκίνησε τὸ ὅλο θέμα ἀπὸ τὸν προηγούμενο Ὑπουργὸ κ. Ἀρβανιτόπουλο ἐκ Πειραιῶς. Σέβεται, δήλωσε, ὁ κ. Λοβέρδος τὴν αὐτονομία τοῦ Α.Π.Θ.. Γιὰ ποιὰ αὐτονομία μιλᾶ, ἀφοῦ παρόλο ποὺ συντόνιζε τὴν ὅλη προσπάθεια τὸ Ὑπουργεῖο Παιδείας μὲ ὄργανό του τὸν Πρόεδρο τοῦ Τμήματος Θεολογίας, δὲν κατόρθωσε σὲ κανένα ὄργανο νὰ ἔχει πραγματικὴ πλειοψηφία• οὔτε στὴ Θεολογικὴ Σχολὴ οὔτε στὴ Σύγκλητο. Ἐπὶ συνόλου ὀγδόντα ἐνὸς (81) Καθηγητῶν τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς, πῆρε εἴκοσι πέντε (25) θετικὲς καὶ πενήντα ἕξι (56) ἀρνητικὲς καὶ ἀπουσίες καὶ ἐπὶ συνόλου πενῆντα τεσσάρων (54) μελῶν τῆς Συγκλήτου πῆρε δέκα ἐννέα (19) θετικὲς καὶ τριάντα πέντε (35) ἀρνητικὲς καὶ ἀπουσίες. Ὅταν ἕνα πράγμα εἶναι ἀντίθετο μὲ τὴ συνείδηση τῆς πλειοψηφίας τῶν Καθηγητῶν τῆς Σχολῆς, εἶναι ἀντίθετο μὲ τὴ γνώμη τῶν φοιτητῶν ποὺ διοργανώνουν τὴ σημερινὴ Ἡμερίδα - ἀντίσταση, εἶναι ἀντίθετο μὲ τὴ συνείδηση τοῦ λαοῦ τῆς Θεσσαλονίκης, εἶναι ἀντίθετο μὲ τὴ γνώμη τοῦ οἰκείου Μητροπολίτη, ἡ ἐπιβολὴ τοῦ λέγεται ὄντως φασισμός. Τὸν Μακαριώτατο Ἀρχιεπίσκοπο Ἀθηνῶν καὶ πάσης Ἑλλάδος κ.κ. Ἱερώνυμο, σέβομαι, ἐκτιμῶ καὶ ἔχω φιλικὲς σχέσεις, μοῦ βάφτισε ἕναν ἐγγονό μου. Ὅμως Παναγιώτατε ἔχετε ἡ Ἱεραρχία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος εὐθύνη• ὀφείλατε νὰ τὸ θέσετε τὸ θέμα, γιατί δὲν ἀνήκει στὴν ἀποκλειστικὴ ἁρμοδιότητα τοῦ Τμήματος Θεολογίας καὶ τῆς Συγκλήτου τοῦ Α.Π.Θ.. Εἶναι θέμα ποιμαντικό, κοινωνικό, παιδαγωγικό, ἐκκλησιαστικό, θεολογικό, πολιτικὸ καὶ φυσικὰ ἐθνικό. Ὀφείλει ἡ Ἐκκλησία νὰ τοποθετηθεῖ, νὰ γνωρίζουμε τὴν ἄποψη τῆς Ἱεραρχίας. Αὐτὴ τὴν στιγμὴ φαίνεται νὰ παραπαίει ἀπὸ δηλώσεις μεμονωμένων, Μητροπολιτῶν καὶ ἡ γνώμη τῆς Διοικοῦσας Ἐκκλησίας δὲν εἶναι γνωστή.

Β΄ Ἐπιστημονικὴ προσέγγιση τοῦ θέματος

Ἔρχομαι τώρα στὸ καθαρὰ ἐπιστημονικὸ μέρος τοῦ θέματος καὶ θέλω νὰ ἀπαντήσω στὰ ἐρωτήματα ποὺ τίθενται ὡς πρόφαση γιὰ τὴν Ἵδρυση τῶν Ἰσλαμικῶν Σπουδῶν στὴ Θεολογικὴ Σχολὴ Θεσσαλονίκης. 1.           Ὑπάρχει καὶ λειτουργεῖ Τμῆμα ἢ Πρόγραμμα ἢ Κατεύθυνση Ἰσλαμικῶν Σπουδῶν στὸ Τμῆμα Θεολογίας; Ἀπ’ ὅτι γνωρίζω δὲν ὑπάρχει. Ὑπάρχει μία καθηγήτρια ποὺ ἀσχολεῖται μὲ τὸν Διάλογο μὲ τὸ Ἰσλὰμ καὶ ἡ γνώμη τοῦ Ἰσλὰμ γιὰ τὴ γυναίκα εἶναι ἐξευτελιστική. Θὰ προκηρύξουν πέντε (5) θέσεις γιὰ πρόσληψη προσωπικοῦ. Μὰ στὰ Πανεπιστήμια λόγω τῆς οἰκονομικῆς κρίσης ἐδῶ καὶ τρία χρόνια, δὲν προσλαμβάνονται Καθηγητές, θὰ δοθεῖ προτεραιότητα στὶς Ἰσλαμικὲς Σπουδές; Πληροφοροῦμαι ὅτι ὁ κ. Γ. Καλατζὴς ἔχει σχετικὸ Διδακτορικό. Μήπως θὰ εἶναι ὑποψήφιος; Εἶναι ποτὲ δυνατὸ ἕνα Τμῆμα Ὀρθόδοξης Θεολογίας νὰ πάρει τοὺς Μουσουλμάνους τῆς Θράκης καὶ νὰ τοὺς πεῖ ἐλάτε νὰ σᾶς διδάξω τὴ θρησκεία σας, τὴν πίστη σας, μέσα ἀπὸ τὴν Ὀρθόδοξη Θεολογία; Ὑπάρχει ἄνθρωπος μὲ στοιχειώδη λογικὴ στὸν κόσμο καὶ ἐπιστημονικὴ συνείδηση ποῦ θὰ δεχτεῖ ἕνας ὀρθόδοξος χριστιανὸς νὰ μάθει τὴν πίστη τοῦ Ἰσλὰμ στοὺς Μουφτῆδες; Αὐτὸ θεωρεῖται «προοδευτικότητα», ἢ μεσαιωνικὴ προπαγάνδα καὶ σκοταδισμός; Μὰ ἀφοῦ δὲν ὑπάρχει Καθηγητὴς τοῦ Τμήματος μὲ στοιχειώδη γνώση τοῦ Κορανίου  καὶ γενικότερά της θρησκείας τοῦ Ἰσλάμ, πὼς θὰ διδάξει καὶ μάλιστα μὲ ἐπιστημονικὲς προϋποθέσεις Ἰσλαμικὲς Σπουδές; Αὐτὸ δὲν εἶναι γελοιότητα; Πῶς θὰ γίνει πρόγραμμα Ἰσλαμικῶν Σπουδῶν ἀπὸ ἄσχετους Καθηγητὲς μὲ τὸ γνωστικὸ ἀντικείμενο ποὺ θὰ διδάξουν. Ἁπλῶς γιὰ νὰ λένε ὅτι διδάσκουν Ἰσλαμικὲς Σπουδές; 2.           Ὁ ἰσχυρισμὸς ὅτι στὴν Εὐρώπη καὶ τὴν Ἀμερικὴ ὑπάρχουν ἀντίστοιχα παραδείγματα εἶναι μία ἀπάτη καὶ παραποίηση τῶν γεγονότων. Ὅπως προκύπτει ἀπὸ ἔρευνα τῶν σελίδων τους, τὰ ὑφιστάμενα στὴν Εὐρώπη καὶ τὴν Ἀμερικὴ κέντρα ἢ Ἰνστιτοῦτα Ἰσλαμικῶν Σπουδῶν λειτουργοῦν αὐτόνομα καὶ ἕνα μόνο στὴν Ἀγγλία εἶναι ἐνταγμένο σὲ πρόγραμμα μεταπτυχιακῶν σπουδῶν μὲ ἀπόλυτα ἐξειδικευμένους Καθηγητές. Οὔτε λοιπὸν στὴ Γερμανία, οὔτε στὴν Ἀγγλία, οὔτε στὴν Ἰταλία στὸ Ποντιφικὸ Ἰνστιτοῦτο τίθεται ζήτημα ἔνταξης ἐνὸς προγράμματος Ἰσλαμικῶν Σπουδῶν σὲ Θεολογικὴ Σχολὴ οὔτε καὶ πρόσμιξης χριστιανικῶν καὶ ἰσλαμικῶν θεολογικῶν παραδόσεων γίνεται. Τὸ ἴδιο ἰσχύει καὶ στὶς Η.Π.Α., ὅπου δὲν ὑφίσταται ζήτημα μίξης μὴ ὁμοειδῶν γνωστικῶν περιοχῶν, ὅπως εἶναι ἡ χριστιανικὴ καὶ ἡ ἰσλαμικὴ θεολογία, κάτι ποὺ ἐπιχειρεῖται νὰ γίνει στὸ Τμῆμα Θεολογίας τοῦ Ἀριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης καὶ θὰ εἶναι unicum παγκοσμίως. Ὑπάρχει σύγκριση τῶν διεθνῶν δεδομένων μὲ τὸ προτεινόμενο πρόγραμμα σπουδῶν τοῦ Τμήματος Θεολογίας τοῦ Α.Π.Θ., ὅπου ἐκτὸς μιᾶς ἐπίκουρης Καθηγήτριας, ἡ ὁποία, κατὰ τὸ πρόγραμμα, θὰ διδάξει ὀκτὼ (!) μαθήματα, τὰ ὑπόλοιπα εἰδικὰ μαθήματα τοῦ προγράμματος θὰ διδαχθοῦν ἀπὸ μὴ ὑπάρχοντες διδάσκοντες, ἢ ὀρθόδοξους θεολόγους; 3.           Ἰσχυρίστηκε ὁ Πρόεδρος τοῦ τμήματος θεολογίας γιὰ νὰ πείσει τοὺς συγκλητικοὺς ὅτι ἂν τὸ κράτος δὲν μπορεῖ νὰ καλύψει οἰκονομικᾶ τὰ ἔξοδα τοῦ προγράμματος ἐξασφάλισε Πετροδόλαρα ἀπὸ τὸ Ἐμιράτο τοῦ Ὀμᾶν. Ὅταν ἡ θεολογία γίνεται πολιτικὴ καὶ μέσο ἐκμετάλλευσης, παύει νὰ εἶναι ἐπιστήμη, ἔρευνα καὶ πολιτισμός. Γίνεται μέσο πολιτικὸ μὲ ἄλλα λόγια «χανουμάκι τοῦ Πασᾶ». Τέτοια θεολογία θέλει ὁ Πρόεδρος τοῦ Τμήματος Θεολογίας καὶ ὁ νέος Πρύτανης τοῦ Α.Π.Θ.. Αὐτὸ εἶναι τὸ ὅραμά τους γιὰ τὴν Παιδεία τοῦ Ἑλληνικοῦ Λαοῦ. Ὅταν  οἱ Θεολογικὲς Σχολὲς ἔχουν οἰκονομικὴ ἐξάρτηση ἀπὸ Μουσουλμανικὰ κράτη καὶ εἰδικὰ ἀπὸ τὸ Ἐμιράτο τοῦ Ὀμᾶν ποὺ εἶναι ἀπὸ τὶς χῶρες τῆς Ἰσλαμικῆς Διάσκεψης ποὺ μαζὶ μὲ τὴν Τουρκία στηρίζουν τὴν εἰσβολὴ στὴν αἱματοβαμμένη Κερύνια, Μόρφου καὶ Ἀμμόχωστο καὶ στηρίζουν τὸ ψευδοκράτος τῆς Βορείου Κύπρου, θὰ δεχθεῖτε κύριοι συνάδελφοι νὰ πληρώνεστε γιὰ τὶς Ἰσλαμικὲς Σπουδὲς ἀπὸ Τούρκους; Θὰ ἔλεγα χαριτολογόντας• σὲ ποιὸν Ἀλλὰχ πιστεύετε ἐπὶ τέλους; Μὲ αὐθαιρεσίες, ἐτσιθελισμὸ καὶ δημοκρατικοφανὴ ψευδοεπιχειρήματα προσπαθεῖτε νὰ πείσετε  αὐτοὺς ποῦ ἔχουν Ἰσλαμικὴ Ἐμπειρία; Ἀνοίγετε τὴν κερκόπορτα στὸ Ἰσλὰμ ὅταν σήμερα οἱ εὐρωπαϊκὲς χῶρες ἡ μία μετὰ τὴν ἄλλη προσπαθοῦν νὰ συμμαζέψουν τὰ ἀσυμμάζευτα. Ἡ Αὐστρία κλείνει τριακόσια (300) λαθραία Τζαμιά, ἡ Ἀγγλία, ἡ Ἰταλία, ἡ Γαλλία, ἀκόμα καὶ οἱ Η.Π.Α. καὶ ἡ Αὐστραλία προσπαθοῦν νὰ περιορίσουν τὴν ἀναρχία τῶν Μουσουλμάνων καὶ ἡ Γερμανία σκέφτεται τρόπους ἀντιμετώπιση  τῆς Μεταναστευτικῆς Μουσουλμανικῆς λαίλαπας. Ἐσεῖς οἱ «προοδευτικοί», οἱ ἐπιστημονικοφανεῖς, οἱ ἀφελεῖς ἀνοίγετε τὶς πύλες τοῦ Α.Π.Θ. τῆς Θεσσαλονίκης, τοῦ Διδυμοτείχου, τῆς Ἀλεξανδρουπόλεως, τῆς Ξάνθης, τῆς Κομοτηνῆς, τῆς Ἑλλάδας στὸ Ἰσλάμ; Μὰ τέτοια καθυστέρηση, τέτοια ἀνιστόρητη, ἀνεύθυνη καὶ ἀντιεπιστημονικὴ ἀντιμετώπιση; Δὲν ἀντιλαμβάνεστε μὲ τὴν ἀφέλειά σας ὅτι δίνετε χρυσὴ εὐκαιρία γιὰ προπαγανδιστικὴ  δράση τῆς Τουρκίας μέσα στὸ Α.Π.Θ.; Οἱ Θεολογικὲς Σχολές, κατὰ τὸν τρόπο αὐτό, μεταβάλλονται σὲ θρησκειολογικὲς Σχολές, συνεπῶς συγχωνεύονται, καταργοῦνται καὶ γίνονται Τμῆμα τῆς Φιλοσοφικῆς Σχολῆς. Συγχαρητήρια στοὺς σοφοὺς πρωτοπόρους καὶ τοὺς Ἀρχιερεῖς συμβούλους τους ποὺ κατόρθωσαν μέσα σὲ ἕνα χρόνο νὰ διαλύσουν τῆς Θεολογικὲς Σχολές. 4.           Ἀκοῦμε τόσα σχιζοφρενικὰ πράγματα, γιατί τὸ ἴδιο τὸ ἐγχείρημα τῶν   Ἰσλαμικῶν Σπουδῶν στὸ Α.Π.Θ. εἶναι σχιζοφρενικό. Διατείνεται ὁ Πρόεδρος τοῦ Τμήματος Θεολογίας ὅτι οἱ Θεολογικὲς Σχολὲς εἶναι αὐτόνομες Ἐπιστημονικὲς Μονάδες. Καὶ ἀσφαλῶς εἶναι. Ὑποστηρίζει ὅτι κανεὶς δὲν μπορεῖ ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία νὰ ἔχει ἄποψη γιὰ τὶς Ἰσλαμικὲς Σπουδὲς γιατί εἶναι δικό του ἐσωτερικὸ θέμα. Θὰ ἔπειθε ἂν ὁ ἴδιος δὲν εἶχε δεκανίκια τέσσερις Μητροπολίτες τῆς Βορείου Ἑλλάδας καὶ σύμβουλο Μητροπολίτη τὸν Ἅγιο Δημητριάδος, ποὺ ἐξέφρασε φανατικὴ στήριξη τῶν Ἰσλαμικῶν Σπουδῶν στὴ Θεσσαλονίκη. Κάνω στὸν Ἅγιο Δημητριάδος μιὰ πρόταση. Νὰ στεγάσει τὶς Ἰσλαμικὲς Σπουδὲς στὴν Θεολογικὴ Ἀκαδημία τοῦ Βόλου. Νὰ διορίζει τοὺς Καθηγητὲς τῶν Μουφτήδων, νὰ εἰσπράττει ὅποια χορηγία γίνεται ἀπὸ τὸ κράτος καὶ τὰ πετροδόλαρα τοῦ Ἐμιράτου τοῦ Ὀμᾶν νὰ ρέουν στὸ Βόλο. Ἔτσι, ἀδέσμευτος ἀπὸ τὸν Ἅγιο Θεσσαλονίκης καὶ ἐμᾶς τοὺς ἀντιφρονοῦντες θὰ ὑλοποιήσει ἕνα ὅραμα ποὺ εἶναι κοινὸ μὲ τὸν Πρόεδρο τοῦ Τμήματος Θεολογίας καὶ κάποιους ἄλλους καθηγητές. Πόσα μπορεῖ νὰ κάνει ἕνας ἄνθρωπος γιὰ τὸν ἀρχιεπισκοπικὸ θρόνο! Τὴν ἴδια πρόταση κάνω καὶ στοὺς ἄλλους σεβαστοὺς Σεβασμιωτάτους. Νὰ γίνει ὑπὸ τὴν αἰγίδα τους στὴ Ξάνθη, Ἀλεξανδρούπολη ἢ Διδυμότειχο, ἀφοῦ ἀποκλείεται ἡ Κομοτηνή, λόγω τοῦ Τουρκικοῦ Προξενείου. Αὐτὸ ποὺ γίνεται σήμερα μὲ τοὺς συγκεκριμένους Μητροπολίτες λέγεται στὴν Γλώσσα τοῦ Κανονικοῦ Δικαίου εἰσπήδηση στὴν Μητρόπολη Θεσσαλονίκης, Παναγιώτατε. Ἅγιε Θεσσαλονίκης ὀφείλετε νὰ ἀποκαταστήσετε τὴν ἐκκλησιαστικὴ τάξη σύμφωνα μὲ τοὺς Κανόνες τῆς Ἐκκλησίας καὶ τὸν Καταστατικὸ Χάρτη τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος. Ὅταν κάποιοι Μητροπολίτες δημιουργοῦν ποιμαντικά, κοινωνικά, ἐκκλησιαστικὰ καὶ ἐθνικὰ προβλήματα σὲ ἄλλη Μητρόπολη, ὑπάρχουν οἱ κανόνες τῆς εἰσπήδησης ποὺ προβλέπουν τὰ δέοντα. 5.           Ἔρχομαι τώρα νὰ ἀπαντήσω στὸ ψευτοδίλημμα τοῦ ὁμολογιακοῦ ἢ μὴ ὁμολογιακοῦ χαρακτήρα τῶν Θεολογικῶν Σχολῶν. Ἀσφαλῶς οἱ Θεολογικὲς Σχόλες  δὲν εἶναι Κατηχητικὰ Σχολεῖα τῆς Ἐκκλησίας. Εἶναι χῶρος ἔρευνας καὶ κέντρα ἐπιστημονικά. Ὑπάρχει ὅμως ἀπροϋπόθετη Θεολογία; Δηλαδὴ κάποιος ποὺ εἶναι ἐπιστήμονας θεολόγος ξεκινᾶ τὴν ἔρευνά του ἀπὸ τὸ πουθενά, χωρὶς ὑποδομὴ καὶ προϋποθέσεις; Εἶναι σαφὲς ὅτι ἔχει κριτήριο τὴν Ὀρθόδοξη Θεολογία καὶ Παράδοση ἢ τὴν Ρωμαιοκαθολικὴ ἢ τὴν Προτεσταντικὴ ἢ τὴν Μουσουλμανική. Ἀσφαλῶς ἡ Θεολογία εἶναι ἀνοιχτὴ πρὸς ὅλους «ὅστις θέλει ὀπίσω μου ἐλθείν», ὅμως οἱ προϋποθέσεις μας ἔχουν θεολογικὴ ἀφετηρία, Ὀρθόδοξη, Προτεσταντικὴ ἢ Ρωμαιοκαθολική. Συνεπῶς εἶναι ἀνύπαρκτο τέτοιο ψευτοδίλημμα γιὰ τὶς Θεολογικές μας Σχολές. Τώρα τί συμβαίνει μὲ τὶς Ἰσλαμικὲς Σπουδές; Ἔχουν ἢ δὲν ἔχουν Ὁμολογιακὸ χαρακτήρα; Προορίζονται ἢ ὄχι πρωτίστως καὶ κυρίως γιὰ τοὺς Μουφτῆδες καὶ Μουσουλμάνους καὶ τὸ περιεχόμενό τους δὲν ἐπιδέχεται διερεύνηση καὶ διαφωνία; Ὑπάρχει πιὸ φανατική, ἀπολυταρχική, φασιστικὴ διδασκαλία ἀπὸ τὸν Ἰσλαμισμό; Ποῦ ὁδηγεῖ ὁ Ἰσλαμισμός; Σὲ τρεῖς βασικὲς κατευθύνσεις: ἅ) Παραγωγὴ Τζιχαντιστῶν, β) Δημιουργία φανατικῶν ἐχθρῶν της Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας καὶ τοῦ Χριστιανισμοῦ γενικότερα καὶ γ) παράγει Μουσουλμάνους γιὰ τὴν καταστροφὴ τοῦ Ἑλληνισμοῦ καὶ τοῦ πολιτισμοῦ. Ἄλλο περιεχόμενο ἔχει τὸ Κοράνιο τοῦ προέδρου τῆς Θεολογικῆς; Συνεπῶς δὲν ὑπάρχει δίλημμα περὶ ὁμολογιακοῦ ἢ μὴ χαρακτήρα τῶν Θεολογικῶν Σχολῶν. Τώρα ὅμως ποὺ ἀπὸ Θεολογικὴ Σχολὴ τοῦ Α.Π.Θ. γινόμαστε Θεολογικὴ Σχολὴ τοῦ Ἰσλὰμ ὑπάρχει ὄντως θέμα ὁμολογιακοῦ χαρακτήρα• φασιστικοῦ καὶ προπαγανδιστικοῦ γιὰ τὴν Τουρκία. Τὸ Ἰσλὰμ εἶναι μία ἀπολυταρχικὴ πολιτικὴ θρησκεία ποὺ δὲν διαλέγεται, δὲν ἐρευνᾶ καὶ δὲν ἐπιδέχεται ἐπιστημονικὴ ἔρευνα καὶ διάλογο. Ἑπομένως πῶς εἶναι δυνατὸ νὰ διδάσκεται ἀπὸ Ὀρθόδοξους Θεολόγους τοῦ Τμήματος Θεολογίας; Μήπως κάποιοι ἀπὸ αὐτούς, χάρη διαλόγου, προσχώρησαν στὸν Ἰσλαμισμὸ γιὰ νὰ γίνουν δεχτοὶ ἀπὸ τοὺς μαθητὲς τοὺς Μουφτῆδες καὶ Μουσουλμάνους; Πῶς θὰ διδάξουν Ὀρθόδοξοι Θεολόγοι καθηγητὲς Μουσουλμανισμὸ γαλουχημένοι σὲ ἄλλο δόγμα, ἄλλο ἦθος, ἄλλη κουλτούρα καὶ πολιτισμό. Αὐτὸ δὲν ἔχει οὔτε ἐπιστημονικὴ οὔτε λογικὴ βάση, ἁπλὰ πρόκειται γιὰ ἕναν ἀχταρμά, ἐπιστημονικῆς γελοιότητας. Συνεπῶς, ἐπιστημολογικὰ οἱ Ἰσλαμικὲς Σπουδὲς δὲν ἔχουν δυνατότητα σύγκρισης μὲ τὶς Ὀρθόδοξες Θεολογικὲς Σπουδὲς τῆς Θεολογίας. Ὅταν ὅμως οἱ Καθηγητὲς τῆς Ὀρθόδοξης Θεολογίας γίνονται Καθηγητὲς τῆς Θεολογίας τοῦ Ἰσλὰμ αὐτὸ σημαίνει προπαγάνδα καὶ προσηλυτισμός. 6.           Μήπως ὁ Πρόεδρος τοῦ Τμήματος Θεολογίας, ὡς Δογματολόγος, ταυτίζει τὴν Τριαδολογία τοῦ Χριστιανισμοῦ μὲ τὸν Ἀλλὰχ τοῦ Ἰσλαμισμοῦ; Ἡ Χριστολογία θὰ ταυτιστεῖ μὲ τὸ Μωάμεθ τοῦ Ἰσλάμ; Ἡ Ὀρθόδοξη Πνευματολογία ἔχει καμία σχέση μὲ τὸ Ἰσλάμ; Οἱ Ἅγιοί της Ἐκκλησίας καὶ οἱ Νεομάρτυρες θὰ ἀπεικονίζονται μὲ τοὺς Μουσουλμάνους ἐκτελεστές τους! Μὰ τρελαθήκαμε σὲ αὐτὸν τὸν τόπο. Ἡ Παναγία θὰ πάψει νὰ εἶναι ἡ Θεοτόκος καὶ ὁ Χριστὸς ὁ σωτήρας τοῦ κόσμου. Ἡ Ἁγία Γραφὴ θὰ ἀντικατασταθεῖ ἀπὸ τὸ Κοράνιο ἢ θὰ διδάσκονται οἱ Ἕλληνες πολίτες Μουσουλμάνοι καὶ μή, πῶς πρέπει νὰ ρέει τὸ αἷμα τῶν ἄπιστων Χριστιανῶν; 7.           Θέλω, νὰ ἀπαντήσω καὶ στὸ παραμύθι τῆς δακρύβρεχτης συγκίνησης ὁρισμένων ποὺ ἰσχυρίζονται ὅτι κάνουν τὶς Ἰσλαμικὲς Σπουδὲς στὶς Θεολογικές μας Σχολὲς γιὰ νὰ μὴν φεύγουν πέντε Μουφτῆδες καὶ πέντε Μουσουλμάνοι τῆς Θράκης στὸ ἐξωτερικό, Τουρκία, Σαουδικὴ Ἀραβία κ.λπ., γιὰ λόγους δηλαδὴ ἐξωτερικῆς πολιτικῆς καὶ προπαγάνδας. Ἀσφαλῶς ὅλοι οἱ Ἕλληνες πολίτες ἔχουν δικαιώματα σὲ ὅλες της βαθμίδες τῆς ἐκπαίδευσης. Ὅμως ὑπάρχουν ἀντίστοιχες σπουδὲς σὲ διάφορα Πανεπιστήμια τῆς χώρας Ἀραβικὲς Σπουδές, Παιδαγωγικές, Παρευξείνιες κλπ. Ἱδρύστε κ Ὑπουργὲ τῆς Παιδείας δικές τους Σχολές. Γιατί κλείνετε τὶς μειονοτικὲς καὶ παρενοχλεῖτε τὶς Θεολογικὲς Σχολές; Πρέπει νὰ διαλύσουμε τῆς Θεολογικὲς Σχολὲς γιὰ νὰ στεγαστοῦν οἱ Ἰσλαμικές; Ἂν αὔριο ὁ Πρόεδρος τῆς Τουρκίας Ταγὶπ Ἐρντογᾶν προτείνει στὸν Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολαμαῖο νὰ ἀκολουθηθεῖ καὶ στὴ σχολὴ τῆς Χάλκης τὸ ἴδιο μοντέλο, νὰ διορίζουν οἱ Τοῦρκοι τοὺς Καθηγητές, νὰ κάνουν τὰ Ἰσλαμικὰ Πανεπιστήμια τὸ πρόγραμμα ποὺ πρέπει νὰ ἀκολουθήσει ἡ Θεολογικὴ Σχολὴ τῆς Χάλκης καὶ νὰ διδάσκουν οἱ Τοῦρκοι Μουφτῆδες τὴν Ὀρθόδοξη Θεολογία, τῆς Χάλκης, αὐτὸ δὲν εἶναι ἐθνικὴ προδοσία ὅλων αὐτῶν ποὺ εἶχαν τὴν φαεινὴ ἰδέα τῶν Ἰσλαμικῶν Σπουδῶν στὸ Τμῆμα Θεολογίας τοῦ Α.Π.Θ.; 8.           Ἕνα ἄλλο ἐπιχείρημα τοῦ Προέδρου τοῦ Τμήματος Θεολογίας καὶ τῶν ὁμοφρονούντων εἶναι ὅτι ὑπάρχει τὸ αὐτοδιοίκητο τῶν Πανεπιστημίων καὶ δὲν ἔχουν γνώμη οἱ ἐκτός. Ὡς Θεολόγος γνωρίζω ὅτι ἀρχὴ καὶ τέλος τῆς ἀκαδημαϊκῆς τάξης, τῆς Δημοκρατίας καὶ τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἡ συνείδηση τοῦ λαοῦ μὲ τὴν εὐρύτερη καὶ στενότερη ἔννοια. Αὐτὴ τὴ στιγμὴ ἡ πλειοψηφία τῶν Καθηγητῶν τῆς Θεολογικῆς Θεσσαλονίκης καὶ ἡ πλειοψηφία τῆς Συγκλήτου τοῦ Α.Π.Θ. τήρησαν οὐδέτερη ἢ ἀρνητικὴ στάση γιὰ τὶς Ἰσλαμικὲς Σπουδές. Αὐτὴ τὴ στιγμὴ ἡ συνείδηση τῆς πλειοψηφίας τοῦ λαοῦ τῆς Θεσσαλονίκης καὶ τῆς Ἑλλάδος εἶναι ἐναντίον τῆς ἵδρυσης καὶ λειτουργίας τοῦ Τμήματος ἢ Προγράμματος Ἰσλαμικῶν Σπουδῶν, τοῦ Τμήματος Θεολογίας καὶ σύσσωμος ὁ Κυπριακὸς λαὸς καὶ ὁ Ἑλληνισμὸς τῆς Διασπορᾶς. Θὰ τὸ ἀγνοήσουμε φασιστικά! Ὁ Ἰσλαμισμὸς εἶναι ταυτόσημος μὲ τὸν φανατισμό, τὸν φασισμὸ καὶ                  τὴν ἔλλειψη πολιτισμοῦ. Καλλιεργεῖ μίσος, ἔχθρα, καταστροφικὲς ἀρχὲς καὶ ἐγκληματικὲς ἀξίες σὲ ἠθικό, κοινωνικὸ καὶ πολιτικὸ ἐπίπεδο. Σὲ ἀνθρωπιστικό, κοινωνικό, πολιτιστικὸ ἐπίπεδο δίνει τὴ δυνατότητα σ’ ὅποιον δὲν τὸ ἀκολουθήσει στὴν καλύτερη περίπτωση νὰ διαλέξει τὸν τρόπο ποὺ θέλει νὰ πεθάνει! Ἡ σημερινὴ εἰσήγησή μου ἀποτελεῖ κατάθεση τῆς ἐπιστημονικῆς, θεολογικῆς, κοινωνικῆς καὶ πολιτιστικῆς ἀντίθεσής μου μὲ τὴν Ἵδρυση τῶν Ἰσλαμικῶν Σπουδῶν. Εὔχομαι οἱ προσδοκίες τοῦ Τμήματος Θεολογίας τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Α.Π.Θ οἱ Ἰσλαμικὲς σπουδὲς νὰ ἀποκτήσουν τὸν χαρακτήρα τῆς ἀγάπης, τῆς δικαιοσύνης, τῆς εἰρηνικῆς συνύπαρξης τῶν λαῶν καὶ νὰ εἶναι μία νέα ἀποκάλυψη. Μιὰ τέτοια προσδοκία εἶναι δυστυχῶς ἄστοχη, μάταιη καὶ ἀδύνατη. Συνεπῶς ἔχουν ἀκεραία τὴν εὐθύνη ὅσοι πρωτοστάτησαν στὸ ξεπούλημα τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς Θεσσαλονίκης καὶ στὴν πλήρη ἀλλοίωση τῶν Ὀρθοδόξων Θεολογικῶν Σπουδῶν. Κατάγομαι ἀπὸ τὸν Ἅγιο Ἐπίκτητό της Κερύνιας τῆς Κύπρου. Ἔζησα τὴν εἰσβολὴ τῶν Τούρκων καὶ τὴν κατοχὴ τοῦ 40% τῆς Κυπριακῆς Δημοκρατίας ἀπὸ τὶς ὀρδὲς τοῦ Ἀττίλα. Ἔζησα τὸν πόλεμο, τὴν προσφυγιά, τοὺς ἀγνοούμενους, τοὺς ἐγκλωβισμένους, τοὺς αἰχμαλώτους ποὺ μεταφέρθηκαν στὴν Μερσίνα. Ἔχω ἄμεση ἐμπειρία τί θὰ πεῖ Ἰσλάμ. Εἶδα τὴν πολιτιστικὴ κληρονομιὰ τῆς Βόρειας Κύπρου νὰ λεηλατεῖται, νὰ ληστεύεται ἀπὸ τοὺς ἀρχαιοκάπηλους Ἰσλαμιστές. Εἶδα βιασμούς, ἐν ψυχρῷ ἐκτελέσεις. Αὐτὴ εἶναι ἡ δικαιοσύνη, ἡ εἰρήνη καὶ γενικότερα ἡ κοινωνικὴ προσφορὰ τοῦ Ἰσλάμ. Στὸ χωριό μου, ἡ Ἐκκλησία τοῦ Ἁγίου Ἐπικτήτου, ὅπου ἀπὸ δυὸ χρονῶν στὸ ἀναλόγιο μὲ τὸν ψάλτη πατέρα μου πρῶτα εἶπα «Κύριε ἐλέησον» καὶ μετὰ μίλησα, μετατράπηκε σὲ τζαμὶ καὶ κτίστηκε ἕνας τεράστιος μιναρές. Μετὰ ἀπὸ σαράντα χρόνια κατοχή, ἀποφασίσαμε μὲ ἕνα φίλο μου νὰ πᾶμε τὸ Πάσχα νὰ ψάλλουμε τὴν ἀκολουθία τῆς Ἀναστάσεως. Ξέρετε ποιὸ θὰ ἦταν τὸ ἀποτέλεσμα ἄν μας συλλάμβαναν; Ὁ ἀποκεφαλισμός, ὅπως ἔκαναν οἱ Τζιχαντιστὲς στὸν Γάλλο δημοσιογράφο. Μήπως οἱ Ἰσλαμιστὲς ποῦ ὀνειρεύεται ὁ Πρόεδρος τοῦ Θεολογικοῦ νὰ μορφώσει μὲ τὶς Ἰσλαμικὲς Σπουδὲς στὸ Τμῆμα Θεολογίας, θὰ ἀποκεφαλίζουν μὲ νέο τρόπο ποῦ θὰ διδάξει ἡ Θεολογία τοῦ νέου Ἰσλαμισμοῦ; Τέλος, προτείνω στοὺς φοιτητὲς ὀργανωτὲς τῆς παρούσας Ἡμερίδας, ὅταν ποτὲ λειτουργήσουν οἱ Ἰσλαμικὲς Σπουδὲς νὰ κάνουν δῶρο στοὺς συμφοιτητὲς τοὺς Μουσουλμάνους τὶς εἰκόνες τῶν Νεομαρτύρων καὶ τῆς Μικρασιατικῆς Καταστροφῆς. Ἐσεῖς Παναγιώτατε νὰ κάνετε δῶρο τὴν εἰκόνα τοῦ Μαρτυρίου τοῦ Πατριάρχη Γρηγορίου τοῦ Ε΄ καὶ ἐγὼ θὰ τοὺς προσφέρω ἕνα DVD μὲ τὴν εἰσβολὴ τῶν Τούρκων στὴν Κύπρο, ποὺ θὰ δείχνει τοὺς προσφυγικοὺς καταυλισμούς, τοὺς ἀγνοούμενους, τοὺς ἐγκλωβισμένους καὶ τὴν καταστροφὴ τῆς πολιτιστικῆς κληρονομιᾶς τοῦ νησιοῦ μου. Λαμβάνω μέρος στὴν ἀποψινὴ Ἡμερίδα - Συγκέντρωση τῶν φοιτητῶν τοῦ Α.Π.Θ. καὶ χαίρομαι γιὰ τὴν προσέλευση τόσων φοιτητῶν καὶ τόσων ἐνδιαφερομένων. Βρίσκομαι ἐδῶ ὡς τέως Κοσμήτορας καὶ Πρόεδρος τοῦ Τμήματος Ποιμαντικῆς καὶ Κοινωνικῆς Θεολογίας γιὰ καθαρὰ λόγους  εὐθύνης, ἐπιστημονικούς, θεολογικούς, ἐκκλησιαστικούς, κοινωνικοὺς καὶ ἐθνικούς. Καταθέτω τὶς προσωπικές μου ἀπόψεις δυναμικὰ μήπως οἱ ὑπεύθυνοι ἀκούσουν τὸν προφητικὸ λόγο καὶ ξυπνήσουν ἀπὸ τὸ λήθαργό της ἐπιπολαιότητας, τῆς ἀνευθυνότητας, τοῦ ξεπουλήματος τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς Θεσσαλονίκης καὶ τῆς ἀλλοίωσης τῶν Θεολογικῶν της Σπουδῶν. 40 - Ανακοινωθέν και ψήφισμα για την Ημερίδα με θέμα την ίδρυση «Εισαγωγικής Κατεύθυνσης Μουσουλμανικών Σπουδών» στο Τμήμα Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ, η οποία Ημερίδα διεξήχθη στην Ιερά Μητρόπολη Θεσσαλονίκης Ἐν Θεσσαλονίκῃ τῇ 27-11-2014 Στὴν Αἴθουσα Τελετῶν καὶ Ὁμιλιῶν τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης ἐπραγματοποιήθηκε, χθὲς Τετάρτη 26 Νοεμβρίου, μεγάλη συγκέντρωση, γιὰ τὸ ἐπίμαχο θέμα τῆς ἱδρύσεως «Κατευθύνσεως Ἰσλαμικῶν Σπουδῶν» στὴ Θεολογικὴ Σχολὴ τοῦ ΑΠΘ. Ἡ πρωτοβουλία γιὰ τὴν Σύναξη αὐτὴ ξεκίνησε ἀπὸ τοὺς φοιτητὲς τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς, οἱ ὁποῖοι ἀπηυθύνθησαν στὸν Παναγιώτατο Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης κ. Ἄνθιμο, ὁ ὁποῖος ἀπὸ τὴν πρώτη στιγμὴ ἀντιτάχθηκε ἔντονα σὲ ἕνα τέτοιο ἐνδεχόμενο, καὶ ἔτσι μὲ μιὰ ὑπεύθυνη, ἑνωτικὴ καὶ δυναμικὴ παρέμβαση διωργάνωσαν τὴν ἀντίσταση στὴ διείσδυση τοῦ Ἰσλὰμ στὴ Θεσσαλονίκη καὶ σὲ ὅλη τὴν Μακεδονία. Ἡ μεγάλη ἔκπληξη τῆς Συνάξεως ὑπῆρξε τὸ μέγα πλῆθος τῶν συμμετασχόντων, ἀφοῦ ἐκτὸς ἀπὸ τὴν κυρία αἴθουσα τῶν ὁμιλιῶν, ἐπληρώθησαν ἡ μεγάλη εἴσοδος τοῦ Ἐπισκοπείου, οἱ σκάλες καὶ μέχρι τοῦ πεζοδρομίου τῆς ὁδοῦ Βογατσικοῦ. Τὸ θέμα ἄνοιξε πρῶτος ὁ Παναγιώτατος κ. Ἄνθιμος, ἀναφερθεὶς στὴν οὐσία καὶ τὴν σοβαρότητα τοῦ προβλήματος, καὶ στὴν καλὴ συνεργασία μὲ τοὺς φοιτητὲς γιὰ τὴν ἀποτροπὴ αὐτοῦ τοῦ ἐγχειρήματος εἰς βάρος τῆς Πίστεώς μας καὶ τῆς Πατρίδος μας. Σύντομη καὶ ἐμπεριστατωμένη εἰσήγηση ἔκαμε ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Πειραιῶς κ. Σεραφείμ, ὁ ὁποῖος ἦλθε εἰδικῶς γιὰ τὴν ἐκδήλωση αὐτὴ στὴ Θεσσαλονίκη καὶ ὑπῆρξε κατηγορηματικὸς στὴν ἄμεση ἀνάγκη ματαιώσεως τῆς εἰσόδου τοῦ Ἰσλὰμ στὴ Θεολογικὴ Σχολὴ τῆς Θεσσαλονίκης, πρὸς ἀποτροπὴ δυσαρέστων συνεπειῶν. Πρῶτος κύριος ὁμιλητὴς ἦτο ὁ τακτικὸς πανεπιστημιακὸς καθηγητὴς τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς κ. Χρῆστος Οἰκονόμου, ὁ ὁποῖος ὑπῆρξε κατηγορηματικὸς καὶ ἀναλυτικὸς στὶς θέσεις του γιὰ τὴν ματαίωση τῆς εἰσόδου τοῦ Ἰσλὰμ στὴν ὀρθόδοξη Θεολογία καὶ στὴ Βυζαντινὴ Θεσσαλονίκη. Στὴ συνέχεια ὡμίλησε μὲ σαφήνεια καὶ ἐμπέδοση ὁ καθηγητὴς καὶ διεθνολόγος κ. Βενιαμὶμ Καρακωστάνογλου, παραθέσας ἰσχυρό-τατα ἐπιχειρήματα γιὰ τὴν ἄμεση ματαίωση τῶν σχεδίων περὶ ἱδρύσεως ἰσλαμικῆς κατευθύνσεως στὸ ΑΠΘ. Ἀκολούθως ὡμίλησε ὁ καθηγητὴς κ. Κώστας Ζουράρης, ποὺ μὲ τὸν δικό του τρόπο ἀπέκλεισε τὴν εἴσοδο τοῦ Ἰσλὰμ στὴν παιδεία καὶ τὴν πατρίδα, διότι εἶναι ἀστήρικτη καὶ ἀδικαιολόγητη. Ἰδιαίτερο ἐνδιαφέρον προκάλεσε καὶ ἡ εἰσήγηση τοῦ καθηγητοῦ κ. Γεωργίου Παύλου, ὁ ὁποῖος ἐκινήθη σὲ εὐρύτερο πεδίο ἀξιολογήσεως τοῦ ὑπὸ συζήτηση προβλήματος καὶ συνεφώνησε ἀπολύτως στὴν γενικὴ ἐκτίμηση καὶ γραμμὴ ὅτι ἡ ἵδρυση «Κατευθύνσεως Ἰσλαμικῶν Σπουδῶν» στὴ Θεολογικὴ Σχολὴ τοῦ Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης εἶναι ὀρθό, δίκαιο καὶ χρήσιμο νὰ ἀποκλεισθῇ διὰ παντός. Στὴ συνέχεια ἀκούσθηκαν καὶ οἱ ἀπόψεις κυρίων ἀπὸ τὸ ἀκροατήριο. Ἀκολούθως ἀνεγνώσθη καὶ ἐνεκρίθη ὑπὸ πάντων τὸ ἀκόλουθο ΨΗΦΙΣΜΑ Ὅλοι οἱ παρευρισκόμενοι σήμερα, Τετάρτη 26-11-2014, στὴ Συγκέντρωση-Ἡμερίδα ἐνάντια στὴν ἵδρυση «Κατευθύνσεως Ἰσλαμικῶν Σπουδῶν» στὴν Θεολογικὴ Σχολὴ τοῦ ΑΠΘ, πλῆθος πολιτῶν, κληρικῶν, λαϊκῶν, ἐκπαιδευτικῶν, φοιτητῶν καὶ πανεπιστημιακῶν καθηγητῶν, ἀφοῦ ἀκούσαμε τὶς ὁμιλίες τοῦ Μητροπολίτου Θεσσαλονίκης κ. Ἀνθίμου καὶ τεσσάρων διακεκριμένων καθηγητῶν ἀπὸ διάφορες Πανεπιστημιακὲς Σχολές, ὁμόφωνα καὶ διὰ βοῆς ἐγκρίνομε τὸ παρακάτω Ψήφισμα : 1. Δηλώνομε τὴν ἀπόλυτη ἀντίθεσή μας στὴν ἵδρυση «Κατευθύνσεως Ἰσλαμικῶν Σπουδῶν» στὴ Θεολογικὴ Σχολὴ τοῦ ΑΠΘ. 2. Τυχὸν ἵδρυση «Κατευθύνσεως Ἰσλαμικῶν Σπουδῶν» στὴν Θεολογικὴ Σχολὴ τοῦ ΑΠΘ, καὶ μάλιστα μὲ τὴν σπουδὴ καὶ τὴν περίεργη διαδικασία ποὺ ἀκολουθήθηκε, μαρτυρεῖ ὕποπτες σκοπιμότητες, στερεῖται ἐπιστημονικῆς καὶ θεολογικῆς τεκμηριώσεως, ἐνέχει κινδύνους ἀπὸ πλευρᾶς ἐθνικῆς καὶ πολιτικῆς, καὶ εἶναι μὲ λίγα λόγια ἐθνικὰ καὶ θρησκευτικὰ ἐπικίνδυνη. 3. Ἀπὸ τὴν ἀνάλυση τοῦ θέματος ἀπὸ τοὺς διακεκριμένους ἐπιστήμονες ὁμιλητὲς, διαπιστώνεται ὅτι ἡ Θεολογικὴ Σχολὴ τοῦ ΑΠΘ εἶναι καὶ πρέπει νὰ παραμείνῃ Ὀρθόδοξη, Χριστιανικὴ Σχολή, καὶ ὄχι νὰ μετατραπῇ σὲ Σχολὴ Θρησκειολογίας. Ἀκόμη περισσότερο ὅταν ἡ χριστιανικὴ θεολογία εἶναι ἀπολύτως ἀσύμβατη μὲ τὴν ἰσλαμική, καὶ ὁ συμφυρμὸς χριστιανικῶν καὶ μουσουλμανικῶν σπουδῶν θὰ ἀποτελέσῃ διεθνῆ ἀρνητικὴ πρωτοτυπία. 4. Ἐρωτηματικὰ προκαλεῖ ἡ προώθηση ἱδρύσεως «Κατευθύνσεως Ἰσλαμικῶν Σπουδῶν» στὴν Θεολογικὴ Σχολὴ τοῦ ΑΠΘ, ὅταν μόλις τὸ 2014 ἔκλεισε ἡ ἐπὶ 40 χρόνια λειτουργοῦσα στὴ Θεσσαλονίκη Εἰδικὴ Παιδαγωγικὴ Ἀκαδημία Θεσσαλονίκης (ΕΠΑΘ), ἡ ὁποία εἶχε ὡς ἱδρυτικό της σκοπὸ νὰ καταρτίζῃ διδασκάλους γιὰ τὰ σχολεῖα τῆς μειονότητος τῆς Θράκης. 5. Ζητοῦμε ἀπὸ ὅλους τοὺς ἁρμοδίους παράγοντες τῆς Πολιτείας, Κυβέρνηση, Ἀντιπολίτευση καὶ Αὐτοδιοίκηση, νὰ ἀναλογισθοῦν τὶς εὐθύνες τους καὶ νὰ ἀρνηθοῦν νὰ συμπράξουν σὲ ἕνα πραγματικὸ ἀνοσιούργημα γιὰ τὴν Πατρίδα καὶ τὴν Θρησκεία μας. 6. Καλοῦμε τοὺς βουλευτές, οἱ ὁποῖοι σὲ λίγο χρονικὸ διάστημα θὰ ζητήσουν τὴν ψῆφο μας, νὰ δηλώσουν εύθαρσῶς τὴν ἀντίθεσή τους, ἀρνούμενοι νὰ ὑπερψηφίσουν τὴν ἵδρυση «Κατευθύνσεως Ἰσλαμικῶν Σπουδῶν» στὴν Θεολογικὴ Σχολὴ τοῦ ΑΠΘ, ὅταν, σύμφωνα μὲ πληροφορίες, θὰ εἰσαχθῇ γιὰ ψήφιση στὴ Βουλή. Δικαιολογίες καὶ συμψηφισμοὶ δὲν ὑπάρχουν, «οἱ καιροί, οὐ μενετοί». Ἡ ἀπάντηση θὰ δοθῇ στὴν κάλπη ἀνάλογα μὲ τὴν δημόσια στάση τοῦ καθενός. 7. Ἐξουσιοδοτοῦμε τὴν Συντονιστικὴ Ἐπιτροπὴ τῆς σημερινῆς Συγκεντρώσεως-Ἡμερίδας νὰ προωθήσῃ τὸ Ψήφισμα σὲ ὅλους τοὺς ἁρμοδίους παράγοντες καὶ στὸν Τύπο. Ἐκ τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης. 41 - Επιστολή από 9/22-12-2014 της Ιεράς Κοινότητας του Αγίου Όρους προς τον Κοσμήτορα της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ εναντίον της ιδρύσεως εισαγωγικής κατεύθυνσης μουσουλμανικών σπουδών ΙΕΡΑ ΚΟΙΝΟΤΗΣ ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΥΣ ΑΘΩ ΑΡΙΘ. ΠΡΩΤ. 2/8β/2950 ΚΑΡΥΑΙ : 9η/22α Δεκεμβρίου 2014 Ἐλλογιμώτατε κύριε Κοσμῆτορ, Ἐκφράζομεν ἐν πρώτοις τάς ἑορτίους εὐχάς καί προρρήσεις πρός τήν Ὑμετέραν Ἐλλογιμότητα διά τάς ἐπί θύραις ἁγίας ἑορτάς τοῦ Δωδεκαημέρου ὡς καί τῆς πρώτης τοῦ νέου ἐνιαυτοῦ, ὑπέρ τῆς ἄνωθεν ἐνισχύσεως καί φωτισμοῦ παρά τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου εἰς τό πολυεύθυνον καί σημαντικόν ἔργον τό ὁποῖον ἐπιτελεῖτε. Η καθ' ἡμᾶς Ἱερά Κοινότης τοῦ Ἁγίου Ὄρους, ἐνωτιζομένη τήν ἀγωνίαν πολλῶν μελῶν τῆς Ἐκκλησίας ἡμῶν διά τήν πορείαν τῶν θεολογικῶν σπουδῶν, ἐνόψει καί τῆς ἀποφάσεως διά τήν ἵδρυσιν κατευθύνσεως ἰσλαμικῶν σπουδῶν εἰς τό Τμῆμα Θεολογίας τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Α.Π.Θ., διά τοῦ παρόντος ἱεροκοινοσφραγίστου ἡμῶν γράμματος μεταφέρει ὀφειλετικῶς πρός τήν Ὑμετέρα Ἐλλογιμότητα τήν ἔκπληξιν καί ἐν ταὐτῷ τήν λύπην Αὐτῆς, θεωροῦσα τήν ὡς ἄνω ἀπόφασιν ὡς παρέκκλισιν ἐκ τοῦ σκοποῦ τόν ὁποῖον ἐτάχθη νά ὐπηρετῇ ἡ Ὀρθόδοξος Θεολογία. Διά τήν Ὀρθόδοξον διδασκαλίαν, ὡς γνωστόν, ἡ Θεολογία εἶναι πρωτίστως βιωματικόν γεγονός, εἶναι προσευχή καί κοινωνία μετά τοῦ ζῶντος Θεοῦ. Ἀλλά καί ἡ ἵδρυσις καί λειτουργία τῶν Θεολογικῶν Σχολῶν εἰς τό πλαίσιον τῆς Ἀνωτάτης Ἐκπαιδεύσεως προσφέρει τήν ἀπαραίτητον ἐπιστημονικήν γνῶσιν διά τήν διαπαιδαγώγησιν πρός τόν ὁδόν τῆς Ἀληθείας. Εἰς τό ὥς ἄνω πλαίσιον λειτουργοῦσα ἠ Θεολογική Σχολή τῆς Θεσσαλονίκης, κατά τά 70 χρόνια ἱστορίας αὐτῆς, ἀνέδειξε τήν Πατερικήν καί Χριστοκεντρικήν διάστασιν τῆς Ὀρθοδόξου Θεολογίας, καθόσον ἐδίδαξαν εἰς αὐτήν σπουδαῖοι καθηγηταί, προσήλκυσε δέ ἱκανόν ἀριθμόν νέων φοιτητῶν ἐκ τῆς ἡμεδαπῆς καί τῆς ἀλλοδαπῆς. Πλῆθος θεολόγων, κληρικῶν καί λαϊκῶν, πατριαρχῶν, ἱεραρχῶν, μοναχῶν καί μοναζουσῶν, ὡς καί πολλῶν μοναχῶν τοῦ Ἁγιωνύμου ἡμῶν Τόπου τυγχάνουν τρόφιμοι αὐτῆς, κατά κοινήν δέ ὁμολογίαν ἡ Θεολογική Σχολή τῆς Θεσσαλονίκης προσέφερε κατά τό διάστημα λειτουργίας αὐτῆς πολυτίμους ὑπηρεσίας εἰς τήν Ἐκκλησίαν, ἐκτεινομένας πολύ πέραν τῶν ὁρίων τοῦ ἑλλαδικοῦ χώρου. Διά τοῦτο καί ὀφειλετικῶς κρούομεν τόν κώδωνα τοῦ κινδύνου, ἐν πνεύματι ἀγάπης καί εὐθύνης ἔναντι τῆς ἱστορίας ἡμῶν καί τῶν ἐπερχομένων γενεῶν, καθόσον ἡ ἐπιχειρουμένη προσπάθεια, σαφῶς παρεκκλίνουσα ἐκ τῆς πατερικῆς διδασκαλίας, ἀποτελεῖ σοβαρόν ὀλίσθημα, τό ὁποῖον, δυστυχῶς, φοβούμεθα ὅτι θά ὁδηγήσῃ εἰς ἐπικινδύνους ἀτραπούς, στρέφεται δέ ἐν τέλει κατά τῆς ἐπιστήμης τῆς Θεολογίας καί κατ' αὐτῆς τῆς Ἐκκλησίας. Ταῦτα ὀφειλετικῶς γνωρίζοντες Ὑμῖν, εὐελπιστοῦμεν εἰς τήν συμβολήν Σας πρός ἐξομάλυνσιν τῆς δημιουργηθείσης, ὡς μή ὤφειλε καταστάσεως, διά τήν συνέχισιν καί εὐόδωσιν τῆς σημαντικῆς ἀποστολῆς, τήν ὁποίαν ἔχει νά ἐπιτελέσῃ ἡ Θεολογική Σχολή, εἰς τό πλαίσιον τῆς Ὀρθοδόξου Παραδόσεως καί τῆς καλλιεργείας τῆς Πατερικῆς Θεολογίας. Ἐπί δέ τούτοις, πεποιθότες ὅτι ἡ γειτνίασις τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς Θεσσαλονίκης μετά τοῦ Ἁγιωνύμου Ὄρους εἶναι ὄχι μόνον γεωγραφική ἀλλά κυρίως οὐσιαστική, ὡς ἄλλωστε τοῦτο καταφαίνεται καί ἐκ τῆς πολυχρονίου συνεργασίας καί συμμετοχῆς Ὑμῶν εἰς τό Διοικητικόν Συμβούλιον τοῦ Κέντρου Διαχειρίσεως Ἁγιορειτικῆς Κληρονομίας, εὐχόμεθα τήν σκέπην καί προστασίαν τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου εἰς τήν πολυεύθυνον ἀποστολή σας, καί διατελοῦμεν μετ' ἐξόχου τιμῆς. Ἅπαντες οἱ ἐν τῇ κοινῇ Συνάξει Ἀντιπρόσωποι καί Προϊστάμενοι τῶν εἴκοσιν Ἱερῶν Μονῶν τοῦ Ἁγίου Ὄρους Ἄθω. 42 – Ο Υπουργός Παιδείας, με έγγραφό του, ζήτησε, σύμφωνα με το αρθ. 7 παράγραφοι 6 και 10 Νόμου 4009/2011, από το Συμβούλιο του ΑΠΘ να διατυπώσει τη γνώμη του επί της απόφασης της Συγκλήτου του για την ίδρυση εισαγωγικής κατεύθυνσης μουσουλμανικών σπουδών στο Τμήμα Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής, ύστερα από τη σχετική πρόταση της Συνέλευσης του εν λόγω Τμήματος. Αλλά το Συμβούλιο του ΑΠΘ παρέλειψε να εκφράσει τη γνώμη του στον Υπουργό επί του εν λόγω θέματος. 43 –Το Συμβούλιο της Αρχής Διασφάλισης και Πιστοποίησης της Ποιότητας στην Ανώτατη Εκπαίδευση, στην υπ’ αριθ. 22/13-7-2015 συνεδρίασή του, εξέφρασε θετική γνώμη για την ίδρυση εισαγωγικής κατεύθυνσης μουσουλμανικών σπουδών στο Τμήμα Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ.