Του Δρ. Κωνσταντίνου Φίλη*

Ο τουρκικός αναθεωρητισμός μιας ηγεσίας που στερείται ζωτικού χώρου, αποσκοπεί να χρησιμοποιηθεί είτε ως εργαλείο προληπτικής άμυνας έναντι απειλών (όπως τις αντιλαμβάνεται) είτε ως μέσο επιβολής των θέσεων της. Η διεκδίκηση προσαρμογών σε μία συνθήκη (Λοζάνη) που αποτελεί το πιστοποιητικό γέννησης της Τουρκικής Δημοκρατίας εξυπηρετεί συγκεκριμένες στοχεύσεις.

Σύμφωνα με τον Ερντογάν, η δική του Τουρκία, ως πιο ισχυρή από την αντίστοιχη του Κεμάλ (στον οποίο, παρότι νικητής, επιβλήθηκε μία ζημιογόνα συμφωνία), όχι μόνο δεν θα δεχθεί τετελεσμένα, αλλά είναι σε θέση να διορθώσει ιστορικά λάθη, ακόμη και να υποχρεώσει όμορα κράτη σε προσαρμογές – ευπείθεια επί τη βάσει των νέων δεδομένων (φινλανδοποίηση). Άρα, από τη μία προσπαθεί μεθοδικά (μέσω των επεμβάσεων σε Ιράκ και Συρία) να καταστήσει τη Συνθήκη της Λοζάνης διάτρητη ώστε να επιβεβαιωθεί η ανάγκη επικαιροποίησής της, από την άλλη, στρεφόμενος σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο, ακουμπά περιοχές ζωτικού συμφέροντος της Δύσης.

Τυχόν ανεξέλεγκτη αποσταθεροποίηση της Τουρκίας αφορά άμεσα την Ελλάδα. Η εκτόνωση των εγχώριων εντάσεων και οι δυνάμεις που θα μάχονται για την εξουσία, αναζητώντας κάποιο τρόπαιο που θα επιφέρει την τελική τους επικράτηση, συνιστούν σοβαρό κίνδυνο. Ειδάλλως, η Άγκυρα θα εστιάσει σε ένα μείγμα κινήσεων εντυπωσιασμού-επίδειξης ισχύος και συντήρησης της έντασης, ώστε να καλλιεργεί στο εγχώριο κοινό την αίσθηση πως υπερασπίζεται τα συμφέροντά της χωρίς αστερίσκους.

Παράλληλα, ως μία ισχυρή περιφερειακά αναθεωρητική δύναμη, θα πιέζει συνειδητά και συστηματικά για συμβιβασμούς προκειμένου δήθεν να εξευμενιστεί και να μη «χρειαστεί» να ξεδιπλώσει την απαιτητική της ατζέντα. Κοντολογίς, για να αποτραπεί μία κρίση διαρκείας που θα επιφέρει την κατατριβή του λιγότερο ισχυρού και πολύ περισσότερο ένας πόλεμος, θα πρέπει η Ελλάδα να αποδεχθεί το μεγαλύτερο μέρος των τουρκικών θέσεων, κάτι που εν τοις πράγμασι θα διαμόρφωνε μία νέα πραγματικότητα στην περιοχή.

Ο Ερντογάν κατέστησε σαφές κατά την επίσκεψή του στην Αθήνα πως επιθυμεί την ειρήνη με την Ελλάδα αλλά με τους δικούς του όρους. Κατ’ αυτόν, οι όποιοι συμβιβασμοί γίνουν πρέπει να λάβουν υπόψη τους όχι το διεθνές δίκαιο αλλά τους συσχετισμούς ισχύος.

Επιδιώκει, έτσι, την οιονεί ομηρία της Ελλάδας στο Αιγαίο και την ουδετεροποίηση συγκεκριμένων περιοχών ώστε να μην μπορεί η Αθήνα να ασκεί τα κυριαρχικά της δικαιώματα, με στόχο να ανατρέψει την ελληνική ναυτική υπεροχή, βρίσκοντας έξοδο σε Αιγαίο και Μεσόγειο. Το κυρίαρχο ερώτημα είναι πού μπορεί να οδηγήσει η διαχρονικά φθοροποιός πορεία των ελληνοτουρκικών σχέσεων (με ενσωματωμένες τις αναβαθμισμένες αξιώσεις της Άγκυρας) και τι θα σημάνει περαιτέρω απομάκρυνσή της από τις ευρωατλαντικές δομές.

*Απόσπασμα από το βιβλίο «Τουρκία, Ισλάμ, Ερντογάν» του Δρ. Κωνσταντίνου Φίλη, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Παπαδόπουλος. Μόλις τρεις μήνες μετά την αρχική έκδοση του βιβλίου, έχει ήδη κυκλοφορήσει η 2η επικαιροποιημένη έκδοση.